ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, sit Prima conclusio : Quod quaellbet creatura rationalis naturaliter suam beatitudinem appetit. Hanc ponit sanctus Thomas, praesenti distinctione, q. 1, art. 3, in solutione primae quaestiunculae, ubi sic dicit : n In omni ordine mobilium et motorum oportet secundos motores ordinari in finem primi motoris per dispositionem (i) impressam eis a primo motore : sicut patet cum anima movet manum, et manus baculum, et baculus percutit (quod est finis intentus ab anima), baculus et manus tendunt ad finem ab anima intentum, per hoc quod anima eis imprimit mediate vel immediate. Sed hoc distat in motibus naturalibus et violentis : quia, in motibus violentis, impressio relicta a primo motore in secundis motoribus est praeter eorum naturam, et ideo operatio consequens ex tali impressione est eis difficilis et laboriosa; sed, in motibus naturalibus, impressio relicta a primo motore in secundis motoribus est eis connaturalis, et ideo operatio hanc impressionem consequens est conveniens et suavis. Et ideo dicitur, Sapient. 8 (v. 1) : Deus omnia suaviter disponit; quia unaquaeque res, ex natura sibi divinitus indita, tendit in id ad quod per divinam providentiam ordinatur, secundum exigentiam impressionis receptae. Et quia omnia procedunt a Deo inquantum est bonus, ut dicit Augustinus (de Doctr. christ., 1. 1, c. 32) et Dionysius (de Div. Noni., cap. 4) ideo omnia (x) creata secundum impressionem a Creatore receptam inclinantur (fi) in bonum appetendum secundum suum modum; ut sic in rebus quaedam circulatio inveniatur, dum, a bono egredientia, in bonum tendunt. Haec autem circulatio in quibusdam creaturis tendit et pellicitur, in quibusdam autem remanet imperfecta. Illae enim creaturae quae non ordinantur ut pertingant ad illud primum bonum a quo processerunt, sed solummodo ad consequendam ejus similitudinem qualemcumque, non perfecte hanc circulationem habent; sed solum illae creaturae quae ad ipsum primum principium aliquo modo pertingere possunt; quod solum est rationalium creaturarum, quae Deum ipsum assequi possunt per cognitionem et amorem; in qua assecutione beatitudo earum consistit, ut patet ex dictis. Ideo, sicut quaelibet alia res naturaliter appetit suum bonum, ita qualibet creatura rationalis naturaliter suam beatitudinem appetit. "

Haec ille. Item, 1" 2 , q. 5, art. 8, sic dicit: a Beatitudo potest dupliciter considerari. Uno modo, secundum communem rationem beatitudinis. Et sic necesse est quod omnis homo beatitudinem velit. Ratio autem communis beatitudinis est ut sit bonum infectum. Cum autem bonum sit objectum voluntatis, perfectum bonum alicujus est quod totaliter ejus voluntati satisfacit. Unde appetere beatitudinem nihil aliud est quam appetere ut (y) voluntas satietur; quod quilibet vult. Alio modo possumus Inqui de bealitudinesecundum specialem rationem, quantum ad illud in quo beatitudo consistit. Et sic non omnes cognoscunt beatitudinem, quia nesciunt cui rei ratio beatitudinis conveniat; et, per consequens, quantum ad hoc, non omnes eam volunt. "

Haec ille. Ex quibus potest formari ratio multiplex pro conclusione. Primo sic : Qualis est inclinatio in rebus naturalibus ad appetendum suum bonum, talis est inclinatio rationalium vel intellectualium ad appetendum beatitudinem. Sed prima est naturalis. Ergo, etc.

Item, secundo, sic : Quililiet naturaliter appetit bonum perfectum, quod totaliter ejus voluntati satisfaciat. Sed hoc est appetere Invalitudinem. Ergo, etc. M ni. - tifci Pr. Item, 1" 2", q. 10, art. 1, sic dicit : " Sicut dicit Boetius, in libro de duabus naturis, et Philosophus, 5. Metaphysices (I. c. 5), natura dicitur multipliciter. Quandoque enim dicitur principium intrinsecum in rebus mobilibus; et talis natura est vel materia vel forma, ut patet ex 2. Physicorum (t. c. 4 et 12). Alio modo dicitur natura quaelibet substantia, vel quodcumque ens; et, secundum hoc, illud dicitur naturale rei esse, quod convenit ei secundum suam substantiam: et hoc est quod per se inest rei. In omnibus autem ea quae non per se insunt, reducuntur in aliquid quod per se inest, sicut in principium. Et ideo necesse est quod, hoc modo accipiendo naturam, semper principium in his quae conveniunt rei, sit naturale. Et hoc manifeste apparet in intellectu : nam principia intellectualis cognitionis sunt naturaliter nota. Similiter etiam principium motuum voluntariorum oportet esse aliquid naturaliter volitum. Hoc autem est bonum in communi, in quod voluntas naturaliter tendit, sicut et qualibet potentia in suum objectum; et etiam ipse finis ultimus, qui hoc modo se habet in appetibilibus, sicut prima principia demonstrationum in intelligibilibus; et universaliter omnia illa quae conveniunt volenti secundum suam naturam. Non enim per voluntatem solum appetimus ea quae pertinent ad polentiam voluntatis, sed etiam quae pertinent ad singulas potentias, et ad totum bominem. Unde naturaliter homo vult non solum objectum voluntatis, sed etiam alia qua; conveniunt aliis potentiis : ut cognitionem veri, quae convenit intellectui; et esse, et vivere, et alia hujusmodi, qua respiciunt consistentiam naturalem; quae omnia apprehenduntur sub objecto voluntatis, sicut quaedam particularia bona, t

Ha c ille. Item, ibidem, arguit sic, primo loco : " Agens naturale dividitur contra voluntarium, ut patet in principio 2. Physicorum. Non ergo voluntas ad aliquid naturaliter movetur. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : a Dicendum, inquit, quod voluntas distinguitur contra naturam sicut una causa contra aliam : qiiaedam enim fiunt naturaliter, et qiiaedam voluntarie. Est autem alius modus causandi proprius voluntati, quae est domina sui actus, praeter modum qui convenit natura?, quae est determinata ad unum. Sed quia voluntas in aliqua natura fundatur, necesse est quod proprius modus natura? quantum ad aliquid participetur in voluntate, sicut quod est prioris causae, participatur in posteriori. Est enim prius in-unaquaque re ipsum esse, quod est per naturam, quam velle, quod est per voluntatem; et inde est quod voluntas aliquid naturaliter vult. " - Haec ille. Ex quibus potest argui pro conclusione : Omnis natura inclinatur ad aliquid naturaliter, et per se, secundum suum modum. Sed voluntas est quadam natura. Ergo, etc. Hoc autem non potest esse nisi proprium et per se objectum ejus, sicut bonum sub communi ratione boni; et illud in quo perfecte invenitur ratio sui objecti, sicut est ultimus finis, et omnia sibi necessario annexa. Secunda conclusio est quod beatitudo et ultimus Unis a quolibet appetitur aliquan necessitate, scilicet quoad specilicationem actus, non autem necessario quoad ejus exercitium. Hanc ponit sanctus Thomas, l 2 , q. 10, art. 2, ubi sic dicit : " Voluntas movetur dupliciter : uno modo, quantum ad exercitium actus; alio modo, quantum ad specilicationem, quae est ex objecto. Primo modo ergo voluntas a nullo objecto ex necessitate movetur : potest enim aliquis de quocumque objecto non cogitare; et, per consequens, nec actu velle illud. Sed quantum ad secundum modum motionis, voluntas ab aliquo objecto ex necessitate movetur, ab aliquo autem non. In motu enim cujuslibet potentiae a suo objecto, consideranda est ratio per quam movet potentiam. Visibile enim movet visum sub ratione coloris actu visibilis; unde, si color proponatur (a) visui, ex necessitate movet visum, nisi aliquis visum avertat; quod pertinet ad exercitium actus. Si autem proponeretur aliquid visui, quod non omnibus modis esset coloratum in actu, sed secundum aliquid esset tale, secundum autem aliquid non tale, non ex necessitate visus videret tale objectum : posset enim intendere ad ipsum ex ipsa parte qua non esset coloratum ; et sic visus ipsum non videret. Sicut autem coloratum in actu est objectum visus, ita bonum est objectum voluntatis. Unde, si proponatur aliquod objectum voluntati, quod sit universaliter bonum, et secundum omnem considerationem, ex necessitate voluntas in illud tendet, si aliquid velit; non enim poterit velle oppositum. Si autem proponatur sibi aliquod objectum, quod non secundum quamlibet considerationem sit bonum, non ex necessitate voluntas fertur in illud. Et quia defectus cujuscunque boni habet rationem non boni, ideo illud solum bonum quod est perfectum, et cui nihil deficit, est tale bonum quod voluntas non potest non velle; quod est beatitudo. Alia autem quaelibet particularia bona, inquantum deficiunt ab aliquo bono, possunt accipi ut non bona; et, secundum hanc considerationem, possunt repudiari vel approbari a voluntate, quae (6) potest in idem ferri secundum diversas considerationes. "

Haec ille. Similia dicit, 1 p., q. 82, art. 1 et 2; item, de Veritate, q. 22, art. 5 et 6. Item, et multo latius, deducit istam conclusionem, de Malo,q. 6, art. 1, ubi, multis praemissis circa hoc, sic infert: " Palet ergo quod si considere- [r) proponatur. - proponeretur Pr. (6) quae. - et Pr. tur motus voluntatis ex parte exercitii actus, non movetur ex necessitate. Si autwn consideretur motus voluntatis ex parte objecti determinantis actum voluntatis ad hoc aut illud, considerandum est quod objectum movens voluntatem est bonum conveniens apprehensum; unde, si aliquod bonum proponatur, quod apprehendatur in ratione boni, non autem in ratione convenientis, non movebit voluntatem. Cum autem consilia et electiones sint circa particularia, quorum est actus, requiritur quod illud quod apprehenditur ut bonum et conveniens, apprehendatur ut bonum et conveniens in particulari, et non in universali tantum. Si ergo apprehendatur aliquid ut bonum et conveniens secundum omnia particularia quae considerari possunt, ex necessitate movebit voluntatem; et, propter hoc, homo ex necessitate appelit beatitudinem, quae, secundum Boelium (3. de Consol., pr.2), est status omnium bonorum congregatione perfectus. Dico autem ex necessitate, quantum ad determinationem actus, quia non potest velle oppositum; non autem quantum ad exercitium actus, quia potest aliquis non velle tunc cogitare de beatitudine, quia etiam ipsi actus (x) intellectus et voluntatis particulares sunt. Si autem sit tale bonum quod non inveniatur esse bonum secundum omnia particularia quae considerari possunt, non ex necessitate movebit, etiam quantum ad determinationem actus : poterit enim aliquis velle ejus oppositum, etiam de Deo cogitans; quia forte est bonum vel conveniens secundum aliud particulare consideratum; sicut quod est bonum sanitati, non est bonum delectationi; et sic de aliis. " - Haec ille, cum multis praecedentibus et sequentibus, facientibus ad declarationem conclusionis. Ex quibus potest formari ratio pro utraque parte conclusionis. Pro secunda quidem arguitur sic : Nullum non necessario apprehensum, est necessario actu volitum. Sed omne objectum voluntatis, pro statu viae, est contingenter et non necessario apprehensum. Ergo, etc.

Pro prima parte arguitur sic : Objectum voluntatis quod secundum omnem sui considerationem habet rationem boni, et nullam rationem mali, necessario appetitur a volente, quoad speci ficationem actus. Sed beatitudo, et ultimus finis, est hujusmodi. Ergo, etc. Et in hoc primus articulus terminatur.