ARTICULUS III.

PONUNTUR SOLUTIONES Ad argumenta contra secundam conclusionem I. Ad argumenta Durandi. - Quantum ad tertium articulum, respondendum est obiectionibus supradictis Et quidem Ad primum Durandi, negatur minor. Nec valet probatio. Quia, sicut recitatum est in probatione conclusionis secundae, Paulus, Colossens, (v. 24), testatur se implere ea quae desunt passioni Cbristi in suo corpore, etc. Quod exponens beatus Thomas in Postilla (a), sic dicit: " Haec verba pravum possent habere intellectum : scilicet quod Christi passio non esset sufficiens ad redemptionem, sed additae sunt passiones sanctorum ad complendum. Sed hoc est haereticum : quia sanguis Christi est sufficiens ad redemptionem etiam multorum mundorum, "1. Joann. 2 (v. 2), Ipse est propitiatio, etc. Sed intelligendum est quod Christus et Ecclesia est una persona mystica, cujus caput est Christus, corpus autem omnes justi, quilibet autem justus quasi membrum hujus capitis. Deus autem ordinavit in sua praedestinatione quantum meritorum debeat inferri per totam Ecclesiam , tam in capite quam in membris, sicut et praedestinavit numerum electorum. Et inter haec merita praecipue sunt passiones sanctorum martyrum (6). Sed Christi, scilicet capitis, merita sunt infinita; sanctus vero quilibet exhibet aliqua merita secundum suam mensuram. Ideo dicit Apostolus : Adimpleo ea quae desunt passioni Christi, id est (7), totius Ecclesiae, cujus caput est Christus. Adimpleo, id est, addo mensuram meam; et hoc in carne, id est, ego ipse patiens in carne, vel quae desunt in carne mea. Hoc enim deerat: quia sicut Christus passus est in corpore suo, ita pateretur in Paulo membro suo; et hoc pro corpore quod est Ecclesia, quae erat redimenda per Christum. Sic etiam omnes sancti patiuntur propter Ecclesiam, quae ex eorum exemplo roboratur. Glossa: Passiones adhuc desunt, eo quod paritoria meritorum Ecclesiis nondum est plena; nec adimplebitur nisi cum saeculum fuerit finitum. Paritoria autem est vas, vel domus, ubi pariter multa inferuntur. "

Haec ille.

Concordat Nicolaus de Gorram, in Postilla super eodem loco, dicens : " Passiones quas Christus sustinuit, et fideles ejus sustinent, sunt quasi quaedam res publica Ecclesiae, et thesaurus ejus, in quo quilibet ponit partem suam : sicut in vase ad eleemosynam posito super mensam omnes pariter ponunt, donec impleatur; et ideo vocatur paritoria, quia omnes ibi pariter ponunt. De isto thesauro fiunt ita largae indulgentias. Iste autem thesaurus non erit plenus nisi in fine saeculi. "

Haec ille.

Et concordat Glossa ordinaria. Ex quibus patet quod non solum passio Cbristi, immo passiones aliorum sanctorum reponuntur in thesauro meritorum Ecclesiae, ad utilitatem totius Ecclesiae. Et hoc intendebant sancti martyres, implicite vel explicite, scilicet quod merita eorum prodessent non solum sibi, sed etiam aliis, sicut orabant et jejunabant pro eis. Et sic patet quod argumentum illud non habet colorem; potissime cum charitas faciat merita singulorum esse omnibus communia, ut sancti dicunt. Ad secundum dicitur, negando minorem. Licet enim passiones martyrum sint sufficienter praemiata?, vel in futurum praemiandae in ipsis, ex illa parte qua sunt meritoriae essentialis praemii, non tamen inquantum sunt satisfactoriae, vel meritoriae accidentalis praemii, sed possunt in aliis habere effectum et praemium, puta liberationem a reatu paenae. Et ideo hoc argumentum multiplicem patitur calumniam, sicut ostendit Petrus de Palude (dist. 20, q. 4), sic inquiens : " Contra hanc rationem videtur. Quia Deus nec Christum nec alium remunerat citra meritum, sed ultra. Unde, cum praemium correspondeat merito, maxime si est meritum condigni, quod si est in aliquo, fuit in Christo, injustitia videretur quod Christus plus meruisset quam recepisset. Quantum enim sibi meruit, tantum in se recepit; et quantum aliis meruit, tantum in se recipient (7.). Unde omne Christi meritum, vel alterius, est perfecte remuneratum, vel remunerandum in persona illius pro quo factum est. Unde, si propter hoc nihil restat de meritis sanctorum, per consequens nec de merito Cbristi, qui babet non solum quod meruit, sed plus quam meruit, et quod non meruit, scilicet gloriam animae.

Praeterea, non est magis remuneratum vel remunerabile quod fecerunt sancti mortui, quam illud quod faciunt vivi nunc. Sed, non obstante quod oratio orantis in sinum orantis convertatur (Psalm. 34, v. 13), et sic quod omne bonum quod homo faciat pro se, vel pro alio, super caput ejus ad plenam remunerationem revertatur; nihilominus tamen unus pro alio satisfacere potest, et satisfactio prodest alii, quando unus pro alio satisfacere intendit. Ergo quia sancti non solum pro se, sed etiam pro corpore Christi, quod est Ecclesia, bona agere et mala pati volebant (sicut Paulus dicit (2. Tinioth. 2, v. 10): Omnia facio propter electos, ut ipsi salutem consequantur), licet eis sit remuneratum, nihilominus pro nobis potest satisfactorium esse.

Unde dicendum quod opus bonum poenale sanctorum potest considerari dupliciter. Uno modo, inquantum est meritorium ; et sic non transgreditur personam ; nisi solum meritum Christi, qui sibi et aliis plus meruit quam accepit vel recepturus sit in seipso. Secundo modo, prout est satisfactorium; et sic multi plus satisfecerunt quam debuerunt. Licet enim paena purgatorii sit major omni poena mundi, non tamen sequitur : Tale peccatum meretur taleni poenam in purgatorio, ergo gravissimam in mundo; alias nullus posset pati poenam ultra culpam, cum a veniali nullus sit immunis; cum tamen dicat Job. (cap. 6, v. 2 et 3) : Utinam appenderentur peccata, quibus iram merui; et calamitas, quam patior, in stateral Quasi arena marii haec gravior appareret.

Item, licet homo non possit facere bonum pro alio, quin mereatur; sic tamen potest solvere pro alio, quod non liberat se, sed illum solum. Unde satisfactio quam homo pro alio facit, sibi quidem est meritoria, et non illi; sed illi est liberatoria, et non sibi. Quia ergo sancti plus sustinuerunt quam meruerunt (a), hoc autem non solum animo merendi, sed satisfaciendi, pro se quidem primo, deinde pro omnibus indigentibus, secundum ordinationem Ecclesioe; ideo illis primo cedit in satisfactionem, secundum aequalitatem cui pie et pcenae; sed residuum, quod nihil potuit liberare de obligatione totaliter soluta, vel perditum fuit (quod non est dicendum), vel reservatur nobis indigentibus. Sicut enim si homo solvat communi debitori plus quam debeat, dicens quod (6) si totum a se non debetur, cedat in solutum residuum pro socio, sic acquitat eum; sic in proposito. Et ideo, etc. In hoc ergo conveniunt sancti cum Christo, in his quae fuerunt supererogationis, quod aliquid posuerunt in thesauro Ecclesia?, sicut Christus. Sed in hoc disconveniunt, quod tota satisfactio Christi cessit in thesaurum pro caeteris, et nihil pro se (quia nullius debitor fuit, nec pcenae originalis, nec actualis; et quia ab eo est (y) thesaurus inlinitus); alii autem sancti non sic. Beata autem Virgo medio modo se habuit : quia de suis poenalitatibus illud solum pro ea satisfecit, quod erat paena peccati originalis, sicut mors naturae, cujus ipsa debitrix fuit; reliqua autem ejus poenalitates sponte assumptae totae nobis cedunt, non illi, quae nullius cui par actualis rea fuit. Et idem est de martyrio Innocentium, et aliorum qui nec venialiter peccaverunt.

Quod autem aliqui dicunt, quod nec diminutio nec remissio in sacramentis est, nisi per solutionem factam de passione Christi,

- non videtur verum : quia in baptismo non est solutio poenae, nec a Christo, nec (6) quod

Om. Pr. (y) est. - Om. Pr ab alio; quia dicit Ambrosius (a), quod in baptismo gratia Christi omnia condonat gratis; ubi autem est plena solutio, non est gratuita donatio, vel remissio. "

Haec Petrus, et bene quoad multa, praeter ultimum. Cum autem Durandus instantias per Petrum allegatas nititur evadere,

dicitur primo, quod illud quod dicit de Christo, non valet. Quia Petrus non dicit quod omnia merita Christi sufficienter fuerint remunerata in ipso Christo, quasi ipse in se receperit sufficiens praemium omnium suorum meritorum; sed solum vult quod omne meritum Christi est sufficienter remuneratum vel remunerandum in persona illius pro quo factum est, et cui meruit, saltem ad voluntatem ipsius Christi, cui datum vel dandum est aequale praemium, in se vel in alio, quantum et pro quanto intendebat.

Nec valet quod dicit Durandus, quod merita Christi non fuerant remunerata in seipso visione vel fruitione beatifica. Quia merita Christi hoc non merebantur; nec voluntas Christi creata, vel increata, ordinavit omnia sua merita ad tale praemium in se recipiendum, sed ad aliud, vel in alio a se; et hoc obtinuit, vel habiturus est. Et sic quod dicit de remuneratione meritorum Christi, non valet; et instantia Petri adhuc stat contra conclusionem Durandi. Et, ultra hoc, dicta Durandi videntur contradictionem implicare : quia ex una parte dicit quod Christus per passionem suam non meruit sibiipsi beatificam visionem, aut fruitionem (et in hoc conveniunt omnes doctores); ex alia vero parte dicit quod meritum passionis non fuit sufficienter remuneratum in seipso, quia non per visionem beatificam, aut fruitionem ; in quo videtur dicere quod non est sibi redditum illud quod merebatur, scilicet visio beatifica; et sic videtur dicere quod meruit visionem beatificam, et quod eam non meruit; quod est contradictio. Dicitur secundo, quod illud quod dicit de operibus poenalibus sanctorum, non valet. Supponit enim quod opera poenalia sanctorum non possunt post mollem eorum cedere in satisfactionem pro paena debita viventibus, et quod passiones illorum nihil relinquunt in Paritoria vel thesauro Ecclesiae; cujus oppositum dicit Paulus, et Glossa ordinaria. Item, supponit quod nullus vivens possit satisfacere pro futuris, sed solum pro praesentibus, vel praeteritis; et quod opera poenalia sanctorum non prosunt post mortem illorum, nisi sibiipsis, ad aliquod proemium accidentale consequendum; et quod de suis operibus poenalibus, ut poenalia sunt, quibus in via satisfecerunt pro liliis vel pro se, non habebunt aliquod (a) Non sunt haec Ambrosio attribuendis Reperiuntur in appendice ad opera ejus, Continent, in Epistol, ad Romanos, cap. xi (Migne. Patrol, lalin., tom. XVII). - Cfr. S Est enim paenitentia, dict. Grat. post can. 87, disi. 1. de Poenitentia. Item, can. 99, dist. 4, de Consecr. praemium accidentale, sed solum de poenalibus non satisfactoriis. Ex quo sequitur quod aliquis actus meritorius privatur aliquo praemio aeterno, ex hoc solo quia fuit actus justitiae, et, ut sic, solum temporaliter praemiatur : id est, quod obest homini satisfacere in via pro alio, vel pro se; quorum oppositum tenet communis schola. Ideo illa opinio tanquam extranea et litigiosa repudianda est. Unde sanctus Thomas, praesenti distinctione, q. 1, art. 3, q 2, in solutione quinti, sic dicit: " Causa pro qua datur indulgentia, non requiritur ad hoc quod secundum eam debeat mensurari remissio paenae, sed ad hoc quod intentio illorum quorum merita communicantur, ad ipsum pervenire possit (a). Bonum autem unius continuatur alteri dupliciter. Uno modo, per charitatem; et sic etiam sine indulgentiis aliquis est particeps omnium bonorum quae fiunt in Ecclesia, si sit in charitate. Alio modo, per intentionem facientis; et sic per indulgentias, si causa legitima adsit, potest intentio illius qui pro utilitate Ecclesiae operatus est, ad istum continuari. "

Haec ille.

Item, ibidem, in principali solutione, sic dicit : " Quantitas effectus consequitur quantitatem suae causae. Causa autem remissionis paenae in indulgentiis non est nisi abundantia meritorum Ecclesiae, quae se habent sufficienter ad totam poenam expiandam. Non autem causa remissionis effectiva, est vel devotio, aut labor, aut datum recipientis, aut causa pro qua fit indulgentia. Unde non oportet secundum aliquod illorum mensurare quantitatem remissionis, sed ad merita Ecclesiae; quae semper abundant; et ideo secundum quod applicantur ad istum, secundum hoc remissionem consequitur (6). Ad hoc autem quod applicentur isti, requiritur auctoritas dispensandi istum thesaurum; et unio ejus cui dispensatur, ad eum qui merebatur, quod est per charitatem; et ratio dispensationis, secundum quam salvatur intentio eorum qui opera meritoria fecerunt. Fecerunt enim ea ad honorem Dei, et utilitatem Ecclesiae in generali. Unde quaecumque causa adsit, quae in utilitatem Ecclesiae et honorem Dei vergat, sufficiens est ratio indulgentias faciendi. Et ideo dicendum quod indulgentiae simpliciter tantum valent quantum praedicantur, dummodo ex parte dantis sit auctoritas, ex parte recipientis charitas, ex parte causae pietas, quae comprehendit honorem Dei et utilitatem proximi. Nec in hoc nimis (y) fit magnum forum de misericordia Dei, ut quidam dicunt; nec divinae justitiae derogatur; quia nihil de paena dimittitur, sed unius poena alteri computatur. "

Haec ille. II. Ad argumenta quorumdam. - Ad pri- (") possit. - possint Pr.

mum eorum quae secundo loco contra eamdem conclusionem inducuntur, dicitur quod, ad hoc quod aliqua poena sit sufficienter pro aliquo peccato satisfactoria, non requiritur quod sit aequalis, vel tanta intensive in poenalitate, vel tanta extensive in duratione, quanta est paena quam talis culpa meretur in alio saeculo; sed ad hoc sufficit quod talis paena, vel toleratio voluntaria illius, aeque vel plus sit accepta Deo, cui fit satisfactio, quam culpa fuit displicens Deo et offensiva ejus. De hoc sanctus Thomas, 3 p., q. 48, art. 2, sic dicit : " Ille proprie satisfacit pro offensa, qui exhibet offenso illud quod aeque vel magis diligit quam oderit offensam. Christus autem, ex charitate et obedientia patiendo, majus aliquid Deo exhibuit quam exigeret recompensatio totius offensae humani generis. Primo quidem, propter magnitudinem charitatis, ex qua patiebatur. Secundo, propter dignitatem vitae suae, quam pro satisfactione ponebat, quae erat vita Dei et hominis. Tertio, propter gravitatem passionis et magnitudinem doloris assumpti. Et ideo passio Christi non solum fuit sufficiens, sed etiam superabundans satisfactio pro peccato humani generis, secundum illud i. Joan. 2 (v. 2) : Ipse est propitiatio pro peccatis nostris, non pro nostris autem tantum, sed etiam pro totius mundi. "

Haec ille.

Item, q. 46, art. 6, in solutione tertii, sic dicit : " Dolor animae separate patientis pertinet ad statum futurae damnationis, quae excedit omne malum praesentis vitae, sicut sanctorum gloria excedit omne bonum praesentis vitae. Unde, cum diximus Christi dolorem esse maximum, non comparavimus ipsum dolori animae separate.))

Haec ille.

Et tamen, in eodem articulo, dicit quod dolor Christi patientis, et ejus quantitas, proportionabatur magnitudini fructus qui inde sequebatur, et satisfactioni pro omnibus peccatis humani generis. Patet ergo quod non oportet, ad perfectam satisfactionem, quod satisfaciens patiatur tantum dolorem, vel tantam poenalitatem, quantam merebatur in alio soeculo peccator proquo satisfacit. Verum est quod Petrus de Palude aliter dicit ad hoc argumentum. Dicit enim (dist. 20, q. 4) quod ie Christus non solum omnibus meruit, sed pro omnibus satisfecit : quia suppositum agebat et patiebatur; unde non solum actio merens, sed etiam passio satisfaciens infinita est. Non est ergo ex insufficientia quod passio Christi in sacramentis non solvit, sed ex ordinatione Dei, qui gratis remittit. Et quod dicitur, quod reatus paenae non dimittitur nisi quia paena solvitur,

non est verum. Quia sicut tota obligatio ad paenam potest tolli liberali quitatione creditoris, sine totali solutione; sic etiam pars potest remitti, sine partiali solutione. Dicere autem quod Deus, in sacramentis, inquibus maxime liberalis exsistit (unde et sacramenta gratiae vocantur), nihil gratis remittat, nec condonet, nisi quantum sibi solvitur, aut de thesauro communi Ecclesiae, aut de bono thesauro cordis, vel corporis, vel oris, proprie est dicere Deum illiberalem; et, licet in hoc esset liberalitas hominis Christi, nobis communicantis divitias suae poenalitatis, in hoc tamen in nullo est liberalitas Dei, qui nihil de suo nobis donat. Propter quod, melius dicitur quod in sacramentis est liberatio a tota paena, vel partiali, non ex solutione, sicut in indulgentiis, sed ex liberali Dei remissione; ex merito quidem Christi, id est, ex amore Christi; sed non ex solutione Christi, qui, etsi (a) pro peccato naturae (6) solvit et satisfecit, non sic tamen pro peccato persona? (y).

Sed, cum ultra infinitum nihil sit, et unum infinitum aliud consumat vel attingat, et poena peccati originalis esset infinita, et intensive, quia privat bono infinito, et extensive, quantum est de se (ut patet de pueris in limbo, quorum paena non finietur); ergo satisfactio, quamvis fuerit infinita, exhausta tamen fuit tollendo posnam in baptizatis. Nihil ergo remanet ad solvendum in indulgentiis, vel pro actualibus peccatis.

Ad quod dicendum est (8), quod in infinitis quae sunt unius rationis, unum aliud non excedit. Sed infinitas Dei, quae est interminabilis vitae tota simul et perfacta possessio, omnem aliam, et infinitas alias, si essent, excedit. Quia omnis infinitatis entis et possibilis (s), est causa aequivoca principalis; ergo major; item causa voluntaria; et sic potest finire omne quod est infinitum. Unde virtus divinae infinitatis ad infinita se potest extendere, et adhuc illa excedit; cum omnia ad eam comparata, sint finita, immo sint nihil; quia potest illorum infinitatem ad unitatem redigere, et eorum entitatem ad nihilitatem. Ergo passio Christi, inquantum meritoria, et inquantum satisfactoria, est infinita ratione suppositi, quod omnes infinitates exsistentes et possibiles excedit; quia omnem paenam damni et sensus infinitam potest facere finitam et nullam. Alioquin sic argui posset, quod passio Christi pro uno solo posset satisfacere, cujus paena est infinita, et non pro duobus; sicut prius arguebatur, quod pro originali, et non actuali; nisi diceretur quod dictum est. "

Haec Petrus; et male quoad aliqua, in quibus videtur contrariari beato Thomae et veritati. Primum est, quod in baptismo et aliis sacramentis non fit solutio de thesauro Ecclesiae, nec de merito aut satisfactione Christi, sed liberalis condonatio paenae debitae. Hoc enim contrariatur dictis sancti Thomae, 4. Senteni., dist. 4, q. 2, art. 4, q 2, ubi arguit sic (primo loco) : " Sicut dicit Augustinus (super Psalm. 44 et 58), peccatum aut homo punit, aut Deus. Si ergo homo in seipso non puniat peccatum quod commisit, a Deo punietur; et ita per baptismum acctualis peccati paena non totaliter tollitur. " Item, secundo, arguit sic : " Culpa non potest ordinari nisi per paenam. Sed Deus inordinatum nihil relinquit. Ergo non dimittit, quin pro culpa aliquam paenam infligat; et sic baptismus non absolvit ab omni paena. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod Christus per mortem suam sufficienter satisfecit pro peccatis totius humani generis, etiam si essent multo plura. Et quia homo per baptismum in morte Christi baptizatur, et ei commoritur et consepelitur, ut dicitur, Romanor. 6 (v. 3 et 4), ideo baptismus, quantum in se est, totam efficaciam passionis Christi in baptizatum influit; et, propter hoc, absolvit eum a paena satisfactoria, non solum a culpa.

Ad primum rrgo dicendum, quod per baptismum homo incorporatur Christo, et efficitur membrum ejus. Et ideo paena quam Christus sustinuit, reputatur isti in satisfactionem : quia, si patitur unum membrum, compatiuntur extera, ut dicitur, 1. Corinth. 12 (v. 26). Et ideo Deus in Christo peccata illa ponit, sicut dicitur, Isaiae 53 (v. 6): Posuit in eo iniquitatem omnium nostrum.

Ad secundum, dicendum quod paena ordinat culpam dupliciter. Uno modo, ut satisfaciens; et sic culpa remanet ordinata per satisfactionem Christi. Alio modo, ut medicina sanans, vel resecans membrum insanabile; et sic culpa in baptizatis ordinatur, ut sanata per gratiam oppositam, s

Haec ille.

Similia dicit, 3 p., q. 69, art. 2 : i Per baptismum, inquit, aliquis incorporatui morti et passioni Christi, secundum illud Romanor. 6 (v. 8) : Si mortui sumus cum Christo, credimus quia etiam simul vivemus cum eo. Ex quo patet quod omni baptizato communicatur passio Christi ad remedium, ac si ipse passus et mortuus esset. Passio autem Christi est sufficiens satisfactio pro peccatis omnium hominum. Et ideo ille qui baptizatur, a reatu omnis paenae sibi debite pro peccatis liberatur, ac si ipse sufficienter satisfecisset pro omnibus peccatis suis. -

Ad primum ergo dicendum quod, quia paena passionis Christi communicatur baptizato, inquantum fit membrum Christi, ac si ipse paenam illam sustinuisset, ejus peccata remanent ordinata per poenam passionis Christi, j

Haec ille.

Ex quibus patet quod in baptismo, et aliis sacramentis, non fit condonatio paenae nisi cum perfecta satisfactione et solutione; cujus oppositum dicit Petrus. Et illo modo debet intelligi illud Ambrosii (a) dicentis quod baptismus omnia condonat : scilicet (a) Cfr. pag. 407, col. 2, not. a. quia non requirit quod baptizatus per se satisfaciat; sed Christus pro eo satisfactionem dedit. Secundum in quo deficit Petrus, est quia dicit quod, si Deus non condonaret per sacramenta aliquid de pcena debita, sine satisfactione vel solutione, ipse esset illiberalis, etc. Hoc enim non valet; immo sua liberalitas et misericordia magis ostenditur hoc modo quam illo, quia communicat nobis unde possimus satisfacere. De hoc, in suo simili, sanctus Thomas, 3 p., q. 46, art. 1, in solutione tertii argumenti, sic dicit : " Hominem liberari per passionem Christi, conveniens fuit et misericordiae et justitias ejus. Justitia? quidem : quia per passionem suam Christus satisfecit pro peccato humani generis; et ita homo per Christi justitiam liberatus est. Misericordia; vero : quia, cum homo per se satisfacere non posset pro peccato totius naturae humanae, Deus Filium suum misit, secundum illud Romanor. 3 (v. 24 et 25), Justificati gratis per gratiam ipsius, per redemptionem qux est in Christo Jesu, quem proposuit Deus propitiatorem per fidem ipsius. Et hoc fuit abundantioris misericordiae quam si peccata absque satisfactione dimisisset. Unde dicitur, Epliesior. 2 (v. 4 et 5) : Deus, qui dives est in misericordia, propter charitatem nimiam (a) qua dilexit nos, cum essemus mortui peccatis, convivificavit nos in Christo Jesu. "

Haecille.

Item, 3. Senlent., dist. 1, q. 4, art. 2, in solutione quarti, sic dicit : " Quamvis Deus sit summe misericors, tamen sua misericordia in nullo justitiae ejus obviat. Misericordia enim quae justitiam tollit, magis stultitia quam virtus dici debet; et illa Deum non decet. Propter quod Deus misericordiam infinitam sic manifestare voluit, ut in nullo justitiae ejus derogaret. Quod factum est, dum pro nobis homo factus est, ut pro nobis satisfaceret. In quo etiam ejus abundantior misericordia ostensa est ad nos, quam si peccatum sine satisfactione dimisisset, inquantum naturam nostram magis exaltavit, et pro nobis mortem pertulit. "

Haec ille.

Et sicut ipse dicit de misericordia, ita dicendum est de liberalitate, quod magis ostenditur, dum satisfacit pro nobis, quam si sine satisfactione peccata dimitteret; potissime quia a nobis parvam satisfactionem exigit, et citra condignum, sed tamen ipse satisfecit pro nobis ultra condignum. Et ad hunc sensum debet intelligi illud quod dicit, 3. Sentent., dist. 20, q. 1, art. 1, q 3, in solutione tertii, ubi sic dicit : " Quantum est de potentia Dei absoluta, Deus posset peccatum absque omni (6) poena dimittere; nec injustus esset, si hoc faceret. Sed quantum est ex parte istius qui peccavit, secundum ordinem quem nunc Deus rebus ordinavit et imposuit, non potest peccatum congrue sine poena dimitti. Nec sequitur, si congrue pars poenae dimittitur, quod etiam congrue tota paena dimittatur, propter duo. Primo, quia effectus habet aliquid ab agente, et aliquid a recipiente. Unde sicut, in collatione divinorum donorum, donum collatum ex parte dantis elevat recipientem supra statum suum, ex parte autem recipientis est infra modum quem Deus influit; ita, in remissione peccatorum, oportet quod sit aliquid ex parte misericordiae remittentis, ut aliquid de paena debita remittatur, et aliquid ex parte recipientis, ut scilicet in aliquo puniatur. Secundo, quia remissio poenae quae fit aliis hominibus, praecipue paenae satisfactoriae, fundatur super virtutem satisfactionis Christi, quae superabundavit ad amovendas omnes poenas, quantum in se fuit. Unde oportet quod particulata satisfactio fundetur super satisfactionem Christi condignam, sicut imperfectum in quolibet genere oritur ex perfecto. "

Haec ille. Tertium in quo deficit Petrus, est quod Deus, communicando nobis passionem Christi, nihil de suo donat, sed solum Christus ut homo. Istud enim nihil valet. Quia (oc), in tali communicatione. Christus ut Deus, immo tota Trinitas, plus communicat nobis quam Christus ut homo. Nam, licet solus Christus passus sit secundum humanitatem, et non divinitas, nec Trinitas, nec Pater, aut Spiritus Sanctus, tamen alia ratio reformat pactum : quia valor illius passionis et satisfactionis, vel meriti, fuit principaliter ex charitate et ex bona voluntate Christi, quae duo sunt a tota Trinitate; item, ex acceptione divina, quae communis est toti Trinitati; item, ex concomitantia divinitatis, cui humanitas erat unita, et erat ejus instrumentum, ex qua principaliter habebat valorem infinitum omne Christi meritum, et quaelibet ejus satisfactio, actio vel passio. Unde sanctus Thomas, 3 p., q. 48, art. 2, arguit sic, tertio loco : a Satisfactio importat aequalitatem quamdam ad culpam, cum sit actus justitioe. Sed passio Christi non videtur esse aequalis omnibus peccatis generis humani : quia Christus non est passus secundum divinitatem, sed secundum carnem, secundum illud, 1. Petri 4(v. 1), Christo in carne passo; anima autem, in qua non est peccatum, potior est quam caro. Non ergo Christus passione sua satisfecit pro peccatis nostris. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod dignitas carnis Christi non est aesti manda solum secundum carnis naturam, sed secundum personam assumentem, inquantum scilicet erat caro Dei, ex quo habebat infinitam dignitatem. "

Haec ille.

Simile dicit, 3. Sentent., dist. 20, q. 1, art. 3, in solutione secundi : " Vita, inquit, corporalis Christi habebat quemdam infinitum valorem ex divinitate conjuncta, inquantum non erat vita puri hominis, :. - QUAESTIO I. 4(1 sed Dei et hominis; et ideo poterat esse sufficiens recompensatio vitae spiritualis, et praecipue ratione charitatis eximiae ex qua offerebatur. "

Haec ille.

Caetera dicta Petri possunt stare. Ad secundum patet responsio ex dictis Petri in praecedenti solutione. Ad lertium respondet sanctus Thomas, praesenti distinctione, q. 1, art. 3, q 1, in solutione tertii argumenti, dicens quod " effectus absolutionis sacramentalis, est diminutio reatus; et hic effectus non induciturper indulgentias; sed pro eo faciens indulgentias, solvit poenam quam debebat, de bonis communibus Ecclesiae ".

Haec ille.

Item, ibidem, in solutione secundi, sic dicit : " Ille qui indulgentias suscipit, non absolvitur, simpliciter loquendo, a debito paenae; sed datur sibi unde debitum solvat. "

Haec ille. Durandus vero ad argumentum istud sic ait (dist. 20, q. 3) : " Duplex, inquit, est effectus sacramenti : primus, qui est remissio culpae et collatio gratiae; et secundus, qui est remissio vel diminutio paenae. Collatio primi effectus pertinet ad potestatem auctoritatis, et non ad potestatem excellentiic, nisi meritorie. Collatio autem secundi effectus, qui est remissio vel diminutio paenae, potest pertinere non solum ad potestatem excellentia?, sed etiam ad potestatem ministerii. Si enim purus homo, non habens potestatem, nec excellentiae, nec ministerii, potest satisfacere pro poena alteri debita, multo magis hoc potuit Christus, et ille qui constitutus est ab eo summus minister Ecclesiae, cui commissum est aChristoquod de thesauro passionis Christi possit communicare fidelibus ad expiationem paenae quam debent. Supponimus autem quod talis sit Papa; quo non supposito, non apparet via perquam indulgentiae possent aliquid valere. "

Haec Durandus. Petrus vero de Palude sic respondet (dist. 20, q. 4) : (( Potest, inquit, dici quod sine sacramento habito de facto, vel in voto, nullus effectus sacramenti necessarii proprius conferri potest nisi a Christo. Sed, sacramento habito de facto, vel in voto, contingit habere effectum sine sacramento. Si enim aliquis sit contritus, et antequam sit in mora confitendi, vel conterendo, vel aliter poenitendo, condignam poenitentiam fecerit, a satisfaciendo non confitendo absolvitur. Sicut ergo sine sacramento actu suscepto potuit satisfacere pro se de suo, sic et per alium, vel per se (a) de bonis spiritualibus ab aliis sibi concessis, maxime quando sacramentum suscipit voto et facto, et de his ad quae per sacramentum obligatus est. Unde (6), sicut sine novo sacramento ipsemet satisfacit, qui non habet potestatem excellentiae; sic et si Papa, vel alius minister Ecclesiae det sibi unde solvat, non est hoc supplere vicem sacramenti, quod etiam sine potestate ministerii (a) fieri potest, j

Haec Petrus, et bene. Solutio autem Durandi implicat aliqua falsa : puta quod remissio culpae et collatio gratiae nullo modo pertineat effective ad potestatem excellentiae Christi, sed solum meritorie. Hoc enim falsum est. De hoc sanctus Thomas, 3 p., q. 64, art. 3, sic dicit : a. Interiorem sacramentorum effectum operatur Christus, et secundum quod Deus, et secundum quod homo; aliter tamen et aliter. Nam, secundum quod est Deus, operatur in sacramentis per auctoritatem ; secundum autem quod est homo, operatur ad interiores effectus sacramentorum meritorie et efficienter, sed instrumentaliter. Dictum est enim (3 p., q. 48) quod passio Christi, quae competit ei secundum humanam naturam, causa est nostrae justificationis et meritorie et effective : non quidem per modum principalis agentis, sive per auctorita-tem;sed permodum instrumenti, inquantum humanitas est instrumentum divinitatis ejus. Sed tamen, quia est instrumentum conjunctum divinitati in persona, habet quamdam principalitatem et causalitatem respectu instrumentorum extrinsecorum, quae sunt ministri Ecclesiae et ipsa sacramenta. Et ideo, sicut Christus, inquantum Deus, habet potestatem auctoritatis in sacramentis; ita, inquantum homo, habet potestatem ministerii principalis, sive potestatem excellentiae. Quae consistit in quatuor. Primo quidem, in hoc quod meritum et virtus passionis ejus operatur in sacramentis. Et quia virtus passionis ejus copulatur nobis per fidem, ideo secundo ad potestatem excellentiae, quam Christus habet in sacramentis, pertinet quod in ejus nomine sacramenta sanctificantur. Et quia ex institutione sacramenta virtutem obtinent, inde est quod tertio ad excellentiam potestatis Christi pertinet quod ille, qui dedit virtutem sacramentis, potuit instituere sacramenta. Et quia causa non dependet ab effectu, sed potius e converso, ideo quarto ad excellentiam potestatis Christi pertinet quod ille poluit effectum sacramentorum sine exteriori sacramento conferre. "

Haec ille.

Similia dicit, 4. Sentent., dist. 5, q. 1, art. 1. Ex quibus patet quod solutio Durandi implicat falsum. Solutio vero Petri non videtur calumniabilis, nisi pro quanto et si vellet innuere quod indulgentiae Ecclesiae possunt valere alicui ante actualem susceptionem sacramenti poenitentiae, et quod sufficeret votum suscipiendi sacramentum. Hoc enim videtur esse falsum, et contra communem formam concedendi indulgentias, qua dicitur: Concedimus omnibus vere paenitentibus et confessis tot dies indulgentiae, etc. Insuper, communiter tenetur quod tales indulgentiae valent ad expiationem paenae quae restat post actualem absolutionem sacerdotis. Et iste modus dicendi est securior; quem tenet sanctus Thomas, ubi supra (dist. 20, q. 1, art. 3). Dicit enim in praesenti distinctione, ut supra recitatum fuit in probatione primae conclusionis, quod " hujusmodi indulgentiae valent quantum ad forum Ecclesiae, et quantum ad judicium Dei, ad remissionem paenae residuae post contritionem, confessionem et absolutionem, sive sit injuncta, sive non. " Item, art. 5 ejusdem quaestionis, in solutione primae quaestiunculae, dicit quod " in omnibus indulgentiis fit mentio de vere contritis et confessis ". Item, secundo Quodlibeto, quaestione ultima, sic dicit : " Ad hoc quod indulgentia alicui valeat, tria requiruntur. Primo, causa pertinens ad honorem Dei, vel ad necessitatem aut ad utilitatem Ecclesiae. Secundo, auctoritas in eo qui facit : Papa enim potest principaliter; alii vero inquantum accipiunt potestatem ab eo, vel ordinariam, vel commissam seu delegatam. Tertio, requiritur ut sit in statu salutis ille qui indulgentiam vult percipere. Et haec tria designantur in littera papali : nam causa conveniens designatur in hoc quod praemittitur (") de subsidio Terrae Sancte; auctoritas vero, in hoc quod fit mentio de auctoritate Apostolorum Petri et Pauli, et ipsius Papae; charitas autem recipientis, in hoc quod dicitur, vere poenitentibus et confessis. Non dicit, et satisfacientibus : quia indulgentia non excusat a contritione et confessione, sed cedit in locum satisfactionis. "

Haec ille.

Sed, his non obstantibus, videtur mihi, cum Durando (dist. 20, q. 4), quod Papa posset, si vellet, concedere indulgentias vere contritis, et valerent eis ante actualem confessionem ad satisfactionem pro peccatis, licet communiter oppositum sonent litterae papales; quia etiam multi Praelati dant indulgentias eis qui sunt in statu gratiae, vel erunt infra octo dies, non faciendo mentionem de confessione. Et sic dicta solutio Petri bona est. Sed sanctus Thomas loquitur de indulgentiis quas Papa communiter concedit in suis rescriptis. III. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli contra eamdem conclusionem, dicitur, negando minorem, scilicet quod ex verbis rescriptorum habeatur quod Papa det indulgentias modo authentico, sine quacumque applicatione satisfactionis. Nec valet probatio de Dei misericordia : quia sicut Deus in suis operibus nunquam utitur misericordia sine justitia; ita nec minister ejus, quicumque sit, potest uti divina misericordia, secernendo omnem justitiam. Et de hoc beatus Thomas, praesenti distinctione, q. 1, art. 3, in solutione secundae quaestiunculae, sic dicit : " Indulgentiae simpliciter tantum valent quantum sonant vel praedicantur, ubi dummodo ex parte dantis sit auctoritas, ex parte recipientis charitas, ex parte causae pietas, quae comprehendit honorem Dei et proximi utilitatem. Nec in hoc nimis (a) fit magnum forum de misericordia Dei, ut quidam dicunt; nec divinae justitiae derogatur; quia nihil de pcenadimittitur, sed unius paena alteri computatur. "

Haec ille.

Quod autem addit arguens, de auctoritate papali et Apostolorum Petri et Pauli, non valet : quia auctoritas papalis non se extendit ad relaxandum peccata sine quacumque satisfactione, sed ad hoc quod thesaurum Ecclesiae possit in satisfactionem fidelibus dispensare, et satisfactionem unius alteri applicare, non autem pro libito relaxare. De hoc sanctus Thomas, 4. Sentent., dist. 18, q. 1, art. 3, q 4, arguit sic (tertio loco) : " Omnis Christi actio, nostra est instructio. Sed ipse quibusdam peccantibus nullam paenam imposuit, sed solum emendationem vitae, ut patet de adultera, Joan. 8. Ergo videtur quod ad arbitrium suum possit sacerdos, qui est Christi vicarius, dimittere totam poenam, vel partem, s Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod Christus habuit potestatem excellentiae in sacramentis; unde ipse ex auctoritate totum vel partem poterat dimittere, sicut volebat. Nec est simile de his qui operantur tantum ut ministri. "

Haec ille.

Et ibidem, in solutione principali, multa dicit quae faciunt ad propositum. Ad secundum patet solutio per praedicta. Quia major intellecta ad sensum arguentis falsa est. Licet enim Papa plenitudinem clavium habeat, tam ordinis quam jurisdictionis, non tamen habet potestatem excellentiae; sed solus Christus. Ideo non potest peccata dimittere sine satisfactione, quae est pars sacramenti poenitentiae, sicut Christus poterat. Ad tertium dicitur primo, quod modus arguendi non valet : quia, si forma illa valeret, concluderet non solum quod Papa ex auctoritate posset sine satisfactione omne peccatum remittere quoad culpam et reatum, immo quod quicumque sacerdos potest remittere omne peccatum quoad reatum, quod potest remittere quoad culpam vel offensam; quod est manifeste falsum. Et patet consequentia : quia, secundum dicta arguentis, majus est absolvere a culpa quam a paena; multis autem sacerdotibus commissum est absolvere a culpa; ergo, etc.

Dicitur secundo, quod licet majus sit absolvere a culpa quam absolvere a poena, si utraque absolutio seorsum consideretur; tamen absolvere a culpa et a tota paena simul, majus est quam absolvere a culpa solum et non a paena, vel a culpa et ab aliqua parte paenae, sed non a tota paena. Et ideo non oportet quod cuicumque committitur secundum, committatur primum.

Dicitur tertio, quod, dato quod semper absolutio a poena esset quid minus quam absolutio a culpa, non tamen semper (a) decet quod cui committitur majus, committatur minus (6) : quia absolutio a culpa in nullo casu potest esse nociva, nec impeditiva majoris boni; secus est de absolutione a poena. De hoc sanctus Thomas, l 2 , q. 87, art. 6, in solutione tertii, sic dicit: a Remota macula, sanatum est vulnus peccati quantum ad voluntatem. Requiritur autem adhuc poena ad sanationem aliarum virium anirnae, quae per peccatum praecedens deordinatae fuerunt, ut scilicet per contraria curentur. Requiritur etiam ad restituendum aequalitatem justitiae, et ad removendum scandalum aliorum, ut aedificentur (f) in poena, qui scandalizati sunt in culpa. "

Haec ille.

Et multa alia contra argumentum adduci possunt. Ad quartum, negatur minor. Nec valet probatio: quia, sicut dictum fuit prius (5), in baptismo non fit relaxatio poenae peccatis debitae, sine satisfactione, immo cum sufficientissima satisfactione, per meritum et satisfactionem passionis Christi, quae plenarie transfertur in baptizatum. Item, dato quod Papa, mediante sacramento, possit omnem paenam remittere, hoc non est nisi per completum sacramentum. Non est autem completum ultimata completione, nisi quaelibet pars integralis sacramenti sit completa, scilicet contritio, confessio et satisfactio. Non est autem completa satisfactio, nisi poenitens per propria opera pcenalia plenarie satisfaciat, vel alius pro eo, vel nisi satisfactio Christi et sanctorum sibi per indulgentiam applicetur ab eo qui potest. De hoc multum bene ad propositum dicit Durandus (dist. 20, q. 3) : a Paena, inquit, peccato debita, tripliciter potest dimitti. Uno modo, ex mera gratia, quando offensus totam offensam et paenam offensa; debitam gratis remittit offendenti. Alio modo, quando aliquis poenam debitam solvit pro alio, ita quod paena non condonatur gratis, sed solvitur per alium, de voluntate ejus qui fuit offensus. Tertio modo, quando partim remittitur, partim exsolvitur, quod fit quando magna paena pro modica remittitur. Primus modus et tertius videntur habere locum in indulgentiis,si attendereturcommunisusus nominis. Tunc enim dicitur aliquis indulgere alteri delictum contra eum commissum, quando gratis et totaliter remittit culpam seu offensam et paenam pro culpa debitam, vel quando magnam paenam condonat pro modica. Quando autem tota paena exsolvitur per illum qui peccavit, vel per alium loco ejus (quod pertinet ad secundum modum), non dicitur esse indulta, sed soluta. Sed quia, secundum Hilarium (de Trinitate, lib. 4), non res sermoni, sed sermo

(8) majus, comminatur minus. - mimis, committatur majus Pr. (y) aedificentur. - aedificent Pr. (6) Cfr. art. praesent., II, ad primum. rei debet esse subjectus, ideo magis attendendum est ad veritatem rei quam ad proprietatem sermonis. Constat autem quod solus Deus potest gratis condonare totam paenam debitam peccato contra praecepta ejus commisso, vel partem poenae; vel ille cui super hoc legitur dedisse potestatem. Non apparet autem quod Deus hanc potestatem dedit hominibus (quos solum fecit ministros novi testamenti, et dispensatores mysteriorum Dei), quod ipsi sine sacramentis, quorum sunt dispensatores, possint gratis condonare paenam pro peccatis debitam, vel partem ejus. Nec etiam mediantibus sacramentis : nam quando tota paena dimittitur in baptismo, vel pars poenae, virtute clavium, in sacramento poenitentiae, non dicitur condonari; sed dicitur quod communicatur meritum passionis Christi, ad dimissionem totius poenae in baptismo, vel ad dimissionem partis paenae in sacramento poenitentia?; ita quod de merito poenae Christi exsolvitur tota paena debita peccato, vel pars ejus. Et ideo communiter sequitur quod modus quo valent indulgentiae,-^est per modum solutionis poenae peccato debitae, etc. "

Haec Durandus, et bene. Et haec sufficiant ad argumenta contra conclusiones. Ad argumentum contra quaestionem (a), patet responsio per praedicta. Et haec de quaestione sufficiant. De qua benedictus Deus. Amen.