ARTICULUS III.

PONUNTUR SOLUTIONES OBJECTORUM Si. - Ad argumenta contra primam ET SECUNDAM CONCLUSIONES I. Ad argumenta Scoti. - Quantum ad tertium articulum, respondendum est obiectionibus supradictis. Et quidem Ad primum eorum quae primo loco Scotus arguit contra duas primas conclusiones, dicitur primo, quod circumcisio, quantum est ex parte sui, non obligavit Judaeos post passionem Christi, sicut obligabat ante passionem. Cujus ratio est : quia circumcisio, sicut caetera legalia, in passione Cbristi revocata fuit, et terminum accepit. De hoc sanctus Thomas, 4. Senteni., dist. 1, q. 2, art. 5, q 2, ubi arguit sic, tertio loco : " Praeceptum non potest revocari nisi per aequalem, vel superiorem. Sed Deus nunquam legitur revocasse praeceptum de sacramentis legalibus in nova lege. Ergo adhuc durant. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod Dominus ipso facto revocavit, adimplens quae in figuram praeceperat observanda; et ideo insui passione dixit : Consummatum est, Joan. 19 (v. 30). "

Haec ille.

Item, l 2 , q. 103, art. 3, in solutione secundi, sic dicit : (f Mysterium redemptionis humanae completum fuit in passione Christi. Unde tunc Dominus dixit : Consummatum est, ut habetur, Joan. 19 (v. 30). Et ideo tunc totaliter debuerunt cessare legalia, quasi jam veritate eorum consummata. In cujus signum, in passione Christi, velum templi legitur esse scissum, Matth. 27 (v. 51). Et ideo, ante Christi passionem, Christo praedicante et miracula faciente, currebant simul lex et Evangelium; quia jam mysterium Christi erat inchoatum, sed nondum consummatum. Et, propter hoc, mandavit Dominus, ante passionem suam, leproso, ut legales caeremonias observaret. "

Haec ille.

Item, ibidem, in principali responsione articuli, sic dicit : " Omnia praecepta caeremonialia veteris legis ad cultum Dei sunt ordinata. Exterior autem cultus debet proportionari interiori cultui, qui consistit in fide, spe et charitate. Unde, secundum diversitatem interioris cultus, debuit diversificari cultus exterior. Potest autem distingui triplex status interioris cultus. Primus quidem, secundum quem habetur fides et spes de bonis coelestibus, et de his per quae in coelestia introducimur; de utrisque quidem sicut de quibusdam futuris; et talis fuit status fidei et spei in veteri lege. Alius autem est status interioris cultus, in quo habetur fides et spes de coelestibus bonis sicut de quibusdam futuris, sed de his per quae introducimur in coelestia, sicut de praesentibus vel praeteritis; et iste est status novae legis. Tertius autem status est, in quo utraque habentur ut praesentia, et nihil creditur ut absens, nec speratur ut futurum; et iste est status beatorum. In illo autem statu beatorum, nihil erit figurale ad divinum cultum pertinens, sed solum gratiarum actio et vox laudis. Et ideo dicitur, Apocal. 21 (v. 22), de civitate beatorum : Templum non vidi in ea, Dominus Deus omnipotens templum illius est. Pari ratione, caeremoniae primi status, per quas figurabatur et secundus et tertius, veniente secundo statu, cessare debuerunt, et aliae caeremoniae induci, quae convenirent illi statu cultus divini, pro (a) tempore illo in quo bona coelestia sunt futura, beneficia autem Dei, per quae ad coelestia introducimur, sunt praesentia." Haec ille.

Ad hoc sunt expresse multa dicta sanctorum Augustini et Hieronymi, et communis opinio sanctorum doctorum, quod legalia omnem vim obligandi et omnem utilitatem perdiderunt in passione Christi. Ex quibus patet quod circumcisio non ita obligavit post passionem Christi sicut ante, etiam loquendo pro tempore medio inter passionem Christi et ejus ascensionem, vel publicationem Evangelii et baptismi. Dicitur secundo, quod nec Judaei, pro illo tempore, eodem modo obligabantur ad observationem circumcisionis, sicut ante passionem Christi : quia, tempore illo, non obligabantur ad circumcisionem ex aliqua vi circumcisionis, nec ex divino praecepto quod erat renovatum in passione Christi; sed obligabantur ex quadam erronea conscientia, qua credebant circumcisionem adhuc obligatoriam et salutiferam esse, et ex ignorantia, qua nesciebant solum baptismum esse salutiferum, immo oppositum credebant. Et forte in talem erroneam conscientiam et ignorantiam multi merito peccatorum praecedentium inciderant. Conscientia autem erronea obligat ad non faciendum contra illam, sicut ostendit sanctus Thomas, 1" 2 , q. 19, art. 5, ubi sic dicit : " Cum conscientia sit quoddam dictamen rationis (est enim quaedam applicatio scientiae ad actum), idem est quaerere, Utrum voluntas discordans a ratione errante sit mala, quod est quaerere, Utrum conscientiacrrans obliget. Circa quod aliqui distinxerunt tria genera actuum : quidam enim sunt boni ex genere; quidam sunt indifferentes; quidam sunt mali ex genere. Dicunt ergo quod, si ratio vel conscientia dictat aliquid esse faciendum, quod sit bonum ex genere, non est ibi error. Similiter, si dictat aliquid non esse faciendum, quod est malum ex suo genere : eadem enim ratione praecipiuntur bona, qua prohibentur mala. Sed, si ratio vel conscientia dictat alicui quod illa quae sunt secundum se mala, homo teneatur facere ex praecepto, vel illa quae sunt secundum se bona, sint prohibita, erit ratio vel conscientia errans. Et similiter, si conta) quo.

Ad. Pr. DISTINCTIO I. II. ET III. - QUAESTIO III. scientia vel ratio dictat alicui quod illud quod est secundum se indifferens, ut levare festucam de terra, sit prohibitum vel praeceptum, erit ratio vel conscientia errans. Dicunt ergo quod ratio vel conscientia errans circa indifferentia, sive praecipiendo, sive prohibendo, obligat: ita quod voluntas discordans a tali ratione vel conscientia errante, est mala et peccatum. Sed ratio vel conscientia errans, praecipiendo ea quae sunt per se mala, vel prohibendo ea quae sunt per se bona et necessaria ad salutem, non obligat; unde, in talibus, voluntas discordans a ratione vel conscientia errante, non est mala.

Sed hoc irrationabiliter dicitur. In indifferentibus enim, voluntas discordans a ratione vel conscientia errante, est mala aliquo modo, propter objectum, a quo bonitas vel malitia voluntatis dependet; non autem propter objectum secundum sui naturam, sed secundum quod per accidens a ratione comprehenditur ut malum ad faciendum vel vitandum. Et quia objectum voluntatis est id quod proponitur a ratione, ex quo aliquid proponitur a ratione ut malum, voluntas, dum in illud fertur, accipit rationem mali. Hoc autem contingit non solum in indifferentibus, sed etiam in per se bonis vel malis. Non enim solum illud quod est indifferens, potest accipere rationem boni vel mali per accidens; sedetiam id quod est bonum, potest accipere rationem mali, vel id quod est malum, rationem boni, propter apprehensionem rationis. Puta, abstinere a fornicatione bonum quoddam est; tamen in hoc bonum non fertur voluntas, nisi secundum quod a nilione proponitur. Si igitur proponitur ut malum a ratione errante, fertur in hoc sub ratione mali. Unde voluntas erit mala, quia vult malum, non quidem illud quod est per se malum, sed per accidens, propter apprehensionem rationis. Et similiter, credere in Christum est per se bonum, et necessarium ad salutem; sed voluntas non fertur in hoc, nisi secundum quod a ratione proponitur. Unde, si a ratione proponitur ut malum, voluntas fertur in hoc ut in malum, non quia sit malum secundum se, sed quia est malum per accidens ex apprehensione rationis. Et ideo Philosophus dicit, 7. Ethicorum (cap. 9), quod, per se loquendo, incontinens est qui non sequitur rectam rationem; per accidens autem, qui non sequitur etiam falsam. Unde simpliciter dicendum est, quod omnis voluntas discordans a ratione, sive recta, sive errante, semper est mala. "

Haec ille.

Et similia ponit in multis aliis locis. Ex quibus apparet quod Judici habentes conscientiam erroneam, dictantem legalia post passionem Christi esse obligatoria et salutifera, obligabantur ad non faciendum contra talem conscientiam.

Utrum autem, sequendo talem conscientiam, essent a peccato excusati, est idem quae- i rere quod Utrum conscientia erronea excuset. De I quo dicit sanctus Thomas, ibidem, art. 6 : a Sicut I quaestio qua quaeritur, Utrum conscientia erronea liget, est eadem cum quaestione praecedente, scilicet, Utrum voluntas discordans a ratione errante sit mala; ita quaestio qua quaeritur, Utrum voluntas concordans rationi erranti sit mala, est eadem cum illa qua quaeritur, Utrum conscientia erronea excuset. Haec autem quaestio dependet ab eo quod supra de ignorantia dictum est. Dictum est enim supra (l 2 , q. 6, art. 8) quod ignorantia quandoque causat involuntarium, quandoque autem non. Et quia bonum et malum morale consistit in actu inquantum est voluntarius, manifestum est quod illa ignorantia quae causat involuntarium, tollit rationem boni et mali moralis; non autem illa quae involuntarium non causat. Ignorantia autem quae est aliquo modo volita, sive directe, sive indirecte, non causat involuntarium. Et dico ignorantiam directe voluntariam, in quam fertur actus voluntatis; indirecte autem, propter negligentiam, ex eo quod aliquis non vult illud scire quod scire tenetur. Si igitur conscientia errat errore voluntario, vel directe, vel propter negligentiam, quia est error circa id quod quis scire tenetur, tunc talis error rationis vel conscientiae non excusat quin voluntas concordans rationi vel conscientiae sic erranti sit mala. Si autem sit error qui causet involuntarium, proveniens ex ignorantia alicujus circumstantiae, absque omni negligentia, tunc talis error rationis vel conscientiae excusat, ut voluntas rationi erranti concordans non sit mala. Puta, si ratio errans dictat quod homo teneatur ad uxorem alterius accedere, voluntas concordans huic rationi erranti est mala, eo quod error iste provenit ex ignorantia legis Dei, quam scire tenetur. Si autem ratio errat in hoc quod credit aliquam mulierem submissam, esse suam uxorem, et, ea petente debitum, velit eam cognoscere, excusatur voluntas ejus, ut non sit mala; quia error iste ex ignorantia circumstantiae provenit, quae excusat, et causat involuntarium. "

Haec ille.

Ex quibus potest deduci quod illi Judaei qui ignorabant involuntarie tempus cessationis circumcisionis, et tempus obligationis baptismi, ponentes spem in circumcisione, et eam observantes ut necessariam ad salutem, excusabantur a peccato; non autem qui voluntarie ignorabant, et pertinaciter errabant, vel Christi doctrinam aut Apostolorum repulerant, aut contempserant, aut neglexerant. Dicitur tertio, quod istud primum argumentum Scoti, licet non probet quod circumcisio aequaliter obligaret Judaeos, tempore medio inter passionem et publicationem Evangelii vel sacramentorum novae legis, sicut ante; tamen satis bene probat quod, illo tempore, baptismus non obligabat eos : quia nondum praeceptum de baptismi susceptione erat promulgatum; et ideo non obligabat eos, apud quos nondum erat promulgatum actu vel proxima potentia. Unde sanctus Thomas, l 2 , q. 90, art. 4, sic dicit : i Lex imponitur aliis per modum regulae et mensura. Regula autem et mensura imponitur per hoc quod applicatur his qui regulantur et mensurantur. Unde ad hoc quod lex virtulem obligandi obtineat, quod est proprium legis, oportet quod applicetur hominibus qui secundum eam regulari debent. Talis applicatio fit per hoc quod in notitiam eorum deducitur ex ipsa promulgatione. Unde promulgatio necessaria est ad hoc quod lex suam habeat virtutem. "

Haec ille.

Item, ibidem, in solutione secundi, sic dicit : " Illi coram quibus lex non promulgatur, obligantur ad legem servandam, inquantum in eorum notitiam devenit per alios, vel devenire potest, promulgatione facta. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod dictum est, scilicet quod baptismus non obligabat (a) Judaeos antequam praeceptum de illius susceptione esset eis promulgatum actu vel potentia proxima. Quod si dicatur contra praedicta, quod, sicut praeceptum de baptismi susceptione non habuit vim obligandi ante suam promulgationem, sic praeceptum de circumcisionis observantia non perdidit vim suam ante revocationis promulgationem, et ita non statim in passione Christi perdidit vim obligandi, sed solum tunc primo quando revocatio legalium et institutio baptismi publicata fuit;

dicitur ad hoc, quod non est simile : quia plura requiruntur ad construendum quam ad destruendum, et ad hoc quod sententia aliqua vel praeceptum superioris liget, quam ad hoc quod non liget; quia ad secunaum sufficit sola revocatio, ad primum autem non sufficit sola institutio, sed requiritur promulgatio. Verum, licet sola revocatio praecepti tollat ei vim obligandi, tamen subditus cui datum est istud praeceptum, ligatur ad illud observandum, donec sibi innotescat revocatio, non quidem virtute praecepti, sed propter dictamen conscientiae, ut supra dictum est. Patet igitur, ex praedictis, quid sit dicendum ad primum Scoti. Ad secundum ejusdem, negatur minor. Dicitur enim quod, per solam mortem Christi, circumcisio fuit revocata, et penitus mortifera : quia ex tunc non habuit vim obligandi, nec medendi. Nec valet quod dicitur de promulgatione : quia illa non est necessaria ad revocationem legis, sicut est necessaria ad ejus efficaciam, ut supra dictum est. Licet possit dici quod Christus verbo et facto promulgavit revocationem legis in sua passione, dicens (Joann. 19, v. 30) : Consummatum est.

Ad tertium dicitur quod, tempore medio inter passionem Christi et promulgationem revocationis et cessationis legalium, Judaei non tenebantur ex divino praecepto ad circumcidendum parvulos suos nec ad ponendu m spem in circumcisione, quasi in remedio salutifero; sed tenebantur et obligabantur aliunde, ut saepe dictum fuit (in solutione primi). Ad quartum dicitur quod, tempore illo intermedio, Judaei habebant certum remedium contra originale parvulorum, scilicet fidem parentum, sine qua circumcisio non valebat, et a qua sola erat tota utilitas circumcisionis. Unde, illo tempore medio, circumcisio exterior, cum fide interiori, erat remedium contra originale parvulorum, sicut ante passionem Christi : non quidem ita quod, tempore medio, circumcisio aliquam virtutem effectivam haberet (quia nec talem unquam habuit ante passionem Christi), nec obligatoriam ex divino praecepto, sicut habuit ante passionem; sed propter fidem interiorem, cujus circumcisio protestatio erat, licet falsa pro tunc; et similiter ex obedientia et opere operante circumcidentis puerum, qui in hoc arbitrabatur obedire se divino praecepto, licet false. Et pro hac solutione facit illud quod dicit sanctus Thomas, 3 p., q. 70, art. 4, in solutione secundi, ubi sic dicit : " Sicut ante institutionem circumcisionis fides Christi futuri justificabat tam pueros quam adultos, ita etiam circumcisione data. Sed antea non requirebatur aliquod signum protestativum hujusmodi fidei, quia nondum homines fideles seorsum ab infidelibus separati poterant adunari ad cultum unius Dei. Tamen probabile est quod parentes pro parvulis natis, et maxime in periculo exsistentibus, aliquas preces Deo funderent, vel benedictionem aliquam eis adhiberent, quod erat quoddam signaculum fidei, sicut adulti pro seipsis preces et sacrificia offerebant. " Haec ille.

Ex quo apparet quod principale justificativum et remedium contra originale ex parte hominis erat, tam ante institutionem circumcisionis quam tempore circumcisionis, non ipsa exterior circumcisio, sed fides Christi futuri. Et ideo nil mirum, si, tempore illo intermedio, fides illa profuit parvulis, cum illa exteriori falsa sed obedienti protestatione fidei, modo praeexposito. Nec est mirandum, si obedientia habens aliquam falsam opinionem adjunctam, possit alicui prodesse, non quidem ratione falsitatis, sed ratione obedientiae et amore veritatis. Quia, sicut dicit beatus Thomas, 2 2 , q. 1, art. 3 (ad l ): a Quia verum est bonum intellectus, non est autem bonum appetitivae virtutis, ideo omnes virtutes quae perficiunt intellectum, excludunt totaliter falsum; quia de ratione virtutis est quod se habeat solum ad bonum. Virtutes autem perficientes partem appetitivam,,non excludunt totaliter falsum : potest enim aliquis secundum justitiam aut temperantiam agere, aliquam falsam opinionem habens de eo circa quod agit. " - Haec ille. - Item, 3. Senteni., dist. 24, q. 1, art. 1, q 3, arguit sic, quarto loco : " Latria per fidem dirigitur. Sed in actu Iatriae aliquis potest errare; sicut qui credit esse hostiam consecratam, DISTINCTIO I. II. ET 111. - QUAESTIO III. quae non est consecrata, et eam adorat. Ergo et fidei potest subesse falsum. J Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum est quod fides non est de hac hostia rite consecrata; sed quod haec hostia sit rite consecrata, hoc est humanae aestimationis; et ex hac parte potest accidere error in latria. "

Haec ille.

Sic in proposito, dico quod, tempore intermedio inter passionem et promulgationem baptismi ac renovationis legalium, Judaei quibus nondum erat facta promulgatio praedictorum, habebant sufficiens remedium contra peccatum originale parvulorum, videlicet fidem interiorem et obedientiam parentum; licet ipsi adhiberent circumcisionem falsam protestationem fidei, ad quam non tenebantur ex praecepto divino, sed ex dictamine conscientia;errantis, ut supradictum est. Quod si dicatur quod fides eorum interior falsa erat, cum crederent Christum futurum, qui tunc erat praeteritus; et ita illa falsa fides nullo modo poterat parvulum justificare, nec ei prodesse;

respondetur quod illa aestimatio falsa non procedebat ex habitu fidei theologicae, nec justificabat puerum. Sed illa aestimatio qua credebat Christum aliquando nasci, vel ante, vel tunc, vel post, illa procedebat ex habitu fidei; et erat vera, et justificabat parvulum. De hoc sanctus Thomas, 2 2 , q. 1, art. 3, arguit sic, tertio loco : " Fides antiquorum fuit quod Christus esset nasciturus; et haec fides duravit in multis usque ad praedicationem Evangelii. Sed, Christo jam nato, antequam praedicare inciperet, falsum erat Christum nasciturum. Ergo fidei potest subesse falsum. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod hoc ad fidem credentis pertinebat, post Christi nativitatem, quod crederet eum quandoque nasci. Sed illa determinatio temporis, in qua decipiebatur, non erat ex fide, sed ex conjectura humana. Possibile est enim hominem fidelem, ex conjectura humana, falsum aliquid aestimare. Sed quod ex fide falsum aestimet, hoc est impossibile. "

Haec ille. II. Ad alia argumenta Scoti.

Ad primum eorum quae secundo loco objicit Scotus contra primas duas conclusiones, et directe contra secundam, dicitur quod publicatio Evangelii duplex fuit. Prima quidem imperfecta, qua scilicet per Apostolos, aut alios, praedicatum fuit mysterium incarnationis, et passionis, resurrectionis, ascensionis, et alii articuli fidei ad Christi divinitatem et humanitatem pertinentes, et necessitas observandi sacramenta novae legis, et Christi precepta, et hujusmodi. Alia vero publicatio Evangelii dicitur perfecta, qua scilicet non solum praedicata sunt supradicta, verum etiam sufficientia et virtus novae legis sine observatione legalium, et inutilitas veterum legalium, et eorum nocumentum. Et quod ista distinctio sit recte facta, patet ex Glossa super Actuum 21, et Magistrum in historiis, ubi distinguuntur quatuor synodi Hierosolymis celebratae. Ex quo potest concludi quod non omnia pertinentia ad Evangelium fuerint simul promulgata, sed per vices. Dicit enim Magister : " Sic distingue quatuor synodos in primitiva Ecclesia Hierosolymis celebratas : primam, de substitue tione Matthiae; secundam, de electione septem diaconorum; tertiam, de legalibus, quando statutum est conversis ad fidem ex gentibus non esse imponendum onus legalium, quando ascenderunt Paulus et Barnabas de Antiochia in Hierusalem; quartam, de qua hic agitur, quando constitutum est non prohibere Judaeos ab observantiis legalibus, dummodo non ponerent spem in eis. "

Haec Magister. - Et similia ponit glossa Rabani, Actuum 21. Ex quo patet quod, tempore quartae synodi, nondum virtus Evangelii erat perfecte publicata. Oportet ergo quod fieret post, quando determinatum fuit legalia esse non solum mortua, sed mortifera; quod quando factum sit, non legi. Dicitur ergo quod, post primam publicationem Evangelii, legalia sine peccato potuerunt observari a Judaeis non ponentibus spem in eis (et hoc modo Paulus legalia observavit, ut probat Scotus); non autem post secundam completam et perfectam publicationem; nec tunc Paulus observavit ea; nec hoc arguit Scotus. g2.

Ad argumenta contra tertiam CONCLUSIONEM Ad argumenta Scoti.

Ad primum Scoti contra tertiam conclusionem, dicitur quod major nullam habet apparentiam, nisi in illis praeceptis quae sunt de oppositis actibus, vel de aliquibus ^compossibilibus : utputa de virginitatis observatione et matrimonio, vel de statu religiosi et laici, et similibus. Tunc enim consilium de uno, facit aliud non necessarium, et tollit ejus obligationem. Ubi autem praecepta dantur de actibus nec oppositis nec incompossibilibus, sed solum se habentibus ut perfectum et imperfectum, vel ut bonum et melius, tunc consilium de uno talium actuum non revocat preceptum de alio, nec tollit ejus obligationem : sicut patet, quia consilium de charitate perfecta non tollit obligationem praecepti de habenda qualicumque dilectione Dei et proximi. Sic autem est in proposito: quia baptismus et circumcisio non se habebant, tempore illo, sicut actus incompossi-biles aut oppositi, sed sicut perfectum et imperfe-j etum; ut ostendit sanctus Thomas, 3 p., in multis j locis (a), et 4. Sentent., dist. 1, q. 2, art. 5, in solutione primae quaestiunculae.

Item, potest dici quod major est vera, quando consilium sequitur praeceptum revocativum alterius, non autem si prae- (a) Cfr. praesertim q. 62, art. 6. cedat illud. Sic autem fuit in proposito : quia, ante passionem Christi, non fuit datum praeceptum revocativum circumcisionis. Ideo non valet. Ad secundum dicitur quod responsio ibidem recitata, est sufficiens. Et ad improbationem ejus, dicitur quod pater qui baptizasset filium ante octavum diem, licet providisset filio de remedio efficaci, tamen non providisset sibiipsi de observatione legis et praecepti; et ideo tanquam transgressor legis peccasset mortaliter, nisi circumcidisset (a) puerum octavo die, si puer adhuc vivisset (6). De hoc sanctus Thomas, 4 Sentent., dist. 1, q. 2, art. 3, in solutione primae quaestiuncula?, sic dicit: " Circumcisio et erat praeceptum, et erat sacramentum. Octavus ergo dies erat de necessitate circumcisionis, quantum ad obligationem praecepti, ita quod reus transgressionis erat qui illud tempus non observabat. Sed non erat de necessitate ejus, quantum ad efficaciam sacramenti; quia, alio etiam tempore circumcisio facta suum effectum sacramentalem habebat, etc. J

Haec ille.

Et quod istud argumentum non valeat, ostendit sanctus Thomas, in simili modo arguendi, 3p., q. 68, art. 1, ubi arguit sic, tertio loco : " Baptismus datur ad hoc quod aliquis per gratiam a peccato mundetur. Sed hoc consequuntur illi qui sunt sanctificati in utero sine baptismo. Ergo non tenentur ad suscipiendum baptismum. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : a. Illi, inquit, qui sunt sanctificati in utero, consequuntur quidem gratiam emundantem a peccato originali; non tamen ex hoc ipso consequuntur characterem quo Christo configurentur; et, propter hoc, si aliqui nunc sanctificantur in utero, necesse est eos baptizari, ut per susceptionem characteris aliis membris Christi conformentur. "

Haec ille.

Similiter dico in proposito : Quamvis parvulus baptizatus, esset mundatus a culpa originali per gratiam, non tamen sine circumcisione erat conformatus Abrahae et residuo populo Dei, nec protestabatur passionem Christi futuram signo ad hoc instituto; ideo pater ejus tenebatur illum circumcidere, quantumcumque esset sanctificatus (j). De hoc sanctus Thomas, 3p., q. 68, art. 1, in solutione primi, sic dicit : " Nunquam homines potuerunt salvari, etiam antechristi adventum, nisi fierent membra Christi : quia, ut dicitur, Actuum 4 (v. 12), Non est aliud nomen datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri. Sed, ante adventum Christi, homines incorporabantur Christo per fidem futuri adventus; cujus fidei signaculum erat circumcisio, ut Apostolus dicit, Roman. 4 (v. 11). Ante vero quam circumcisio institueretur, sola fide (8), ut (TENTURUM Gregorius dicit (4. Moralium, cap. 3), cum sacrificiorum oblatione, cum quibus suam Iidem antiqui patres protestabantur, homines Christo incorporabantur. Post adventum Christi etiam, homines per fidem Christo incorporantur, secundum illud Ephe-sior. 3 (v. 17) : Habitare Christum per fidem in cordibus vestris. Sed alio signo manifestatur fides rei jam presentis, quam demonstrabatur quando erat futura; sicut aliis verbis significatur praesens, praeteritum et futurum. Et ideo, licet sacramentum baptismi non semper fuerit necessarium ad salutem, fides tamen, cujus baptismus est sacramentum, semper necessaria fuit. "

Haec ille. - Ex quibus patet quod, ante passionem Christi, Judaei tenebantur protestari passionem Christi futuram, significatione circumcisionis; nec sufficiebat aliud signum, puta baptismus. g 3.

Ad argumenta contra quartam CONCLUSIONEM Ad argumenta quorumdam.

Ad argumenta contra quartam conclusionem, respondet Petrus de Palude, in tertia quaestione secundae distinctionis, ubi sic dicit : " Singularis (a) opinio Thomae est in contrarium. Et sic posset concordari, quod ipse, in quarto, dicit sacramenta non attingere ad gratiam, sed ad ornatum, quod verum est de gratia gratum faciente; et, in ultima parte, dicit quod attingit ad gratiam, quod verum est, sacramentalem, quae differt a prima. Sed Thomas videtur velle quod ista gratia sacramentalis non solum differat a gratia gratum faciente, et virtutibus acquisitis et infusis, et donis, sed etiam ab ipso ornatu vel charactere : quia dicit quod gratiae sacramentales fluunt a gratia sicut et virtutes, et sic supponunt gratiam gratum facientem; quod non facit character, nec ornatus. Et pro ista opinione est : quiaunumquodquesacramentum est introdlictum(S) in speciale remedium contra specialem defectum, sive sit culpa, sive poena ex culpa derelicta, sive quodcumque aliud; unde, cum effectus particularis reducatur in causam particularem, non universalem immediatam, cum commune sit sacramentis jwvae legis gratiam et virtutes conferre, speciale vero sit unicuique, supposita gratia, remedium praebere contra specialem defectum, videtur quod unumquodque sacramentum habet aliquem specialem effectum contra suum proprium defectum. Et hoc patet in singulis : sicut poenitentia contra omne peccatum actuale; baptismus contra peccatum originale; matrimonium contra concupiscentiam; confirmatio contra timiditatem et verecundiam. In confirmatione igitur audacia major (-f) formaliter est DISTINCTIO I. II. ET III. - QUAESTIO III. per gratiam sacramentalem, et non solum per virtutem fortitudinis, quae. major datur in sacramento quod plus confert de gratia, sicut in Eucharistia et ordine. Et similiter, in Eucharistia major temperantia infunditur quam in matrimonio; sed in matrimonio specialis gratia sacramentalis datur, ut sciat unusquisque vas suum possidere. Ergo in confirmatione est aliquod robur, gratia gratis data, supponens tamen gratiam gratum facientem. Et similiter in matrimonio. In ordine vero datur specialis gratia exequendi suum officium. Et sic de aliis.

Si dicatur quod per unum sacramentum plenius habetur effectus alterius specialis, sicut per baptismum actualia plenius remittuntur quam per poenitentiam; ergo, a simili, non est inconveniens per aliud sacramentum plenius mederi contra concupiscentias quam per matrimonium; et sic de aliis;

hoc non valet : quia illud est per accidens, istud autem per se, scilicet collatio virtutum et augmentum in Eucharistia. Unde, si specialia remedia in aliis sacramentis essent per se ex gratia gratum faciente, et virtutibus per se, non per accidens, Eucharistia plus remediaret ad omnia quam caetera; et sic alia superfluerent. " Ad quinque autem rationes pro alia opinione, quae sunt contra istam, est simul respondendum per interemptionem illius quod supponitur. Quia in omni sacramento datur remedium contra specialem defectum diversum, cui non subvenitur per gratiam gratum facientem, per se et immediate, nec per ejus augmentum, cum se compatiantur. Sicut (a) licet per gratiam gratum facientem tollatur culpa, et macula mortalis, et poena aeterna, quia ista non possunt simul stare; tamen nec culpa venialis, nec poena temporalis, nec verecundia, nec concupiscentia, nec multi alii defectus inclinantes ad peccatum, qui stant cum ea, etiam intensa, per eam tolluntur, quia nihil corrumpitur nisi a suo contrario. Ergo est alia gratia contraria isti defectui, vel istis defectibus, per quam tolluntur, vel remittuntur. Utrum autem ex uno sacramento iterato profluat gratia una tantum specie, an diversos? Dubium est. Et posset dici probabiliter, quod quando defectus est unius speciei, tunc est una; sicut in matrimonio, et similibus. Sed quando defectus est unius generis, licet sit differens specie, tunc forte gratia? differunt specie: sicut in sacramento paenitentiae, de eodem peccato numero vel specie his confitentes, gratiam eamdem vel augmentum ejusdem reciperent; de diversis diversam. Vel forte, sicut virtus paenitentiae est de omnibus, sic et hic, una gratia, differens tamen, cum illa major infundatur in Eucharistia. "

Haec ille, in forma, et convenienter dictis sancii Thomae. Unde, 3 p., q. 62, art. 2, arguit sic, primo loco: " Per gratiam virtutum et donorum perficitur anima sufficienter, et quantum ad essentiam animae, et quantum ad potentias. Sed gratia ordinatur ad anima? perfectionem. Ergo gratia sacramentalis non potest aliquid addere super gratiam virtutum et donorum. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod gralia virtutum et donorum sufficienter perficit essentiam et potentias animae, quantum ad generalem ordinationem actuum; sed quantum ad quosdam effectus speciales, qui requiruntur in vita christiana, requiritur sacramentalis gratia, s

Haec ille.

Item, secundo loco, arguit sic : " Defectus animae ex peccatis causantur. Sed omnia peccata sufficienter excluduntur per gratiam virtutum et donorum; quia nullum est peccatum, quod non contrarietur alicui virtuti. Ergo gratia sacramentalis, cum ordinetur ad defectus animae tollendos, non potest aliquid addere super gratiam virtutum et donorum. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod per dona et virtutes sufficienter excluduntur vitia, quantum ad praesens et futurum, inquantum scilicet impeditur homo a peccando per virtutes et dona; sed quantum ad praeterita, quae transeunt actu et permanent reatu, adhibetur homini speciale remedium per sacramenta. "

Haec ille.

Ex quibus patet ad omnia argumenta. Primum enim deficit in hoc quod putat quod gratia sacramentalis et gratia virtutum non aliter differant, nisi sicut sanitas per naturam et sanitas per artem restituta. Hoc autem longe est a proposito nostro; quia plus differunt : utputa sicut sanitas per naturam, et aliquis novus effectus alius a sanitate per medicinam collatus. Nec similiter secundum valet. Quia supponit quod gratia sacramentalis non sit propter aliud, nisi ad tollendum inhabilitatem ad gratiam, derelictam ex peccato in potentiis animae, vel in essentia animae. Hoc autem falsum est : quia non solum ad illum generalem defectum, sed ad quosdam alios speciales defectus tollendos, et speciales effectus inducendos, ordinatur. Et ulterius, illud argumentum supponit falsum, scilicet quod gratia sit subjectae in potentia animae, et quod formaliter tollat privationem vel vulnus potentiarum, et multa alia falsa et neganda, secundum mentem sancti Thomae. Gratia enim gratum faciens talia non tollit formaliter, sed effective, scilicet causando aliquid in dictis potentiis, per quod talia formaliter tolluntur. Et peridem patet nullitas sequentium, quae in eodem falso fundantur. Nec valet tertium; quia in eodem falso fundatur, scilicet quod gratia sacramentalis solum sit ad tollendum illum generalem defectum potentiae, qui est privatio virtutis aut gratiae. Nec valet quartum : quia gratia sacramentalis non ordinatur ad perficiendum animam illa generali perfectione quae est per gratiam et virtutes; nec ad eliciendum bonum opus virtutis, in generali ratione virtutis; sed ad aliud. Nec valet quintum: quia gratia sacramentalis non ordinatur solum nec directe ad tollendum illud vulnus generale, quod est privatio gratiae aut virtutis, sed potius ad tollendum reatum peccati prae-teriti, sicut in poenitentia; vel ad remittendum et mitigandum concupiscentiam, ut in matrimonio; vel verecundiam et timorem confitendi nomen Christi, ut in confirmatione; vel inordinationem et indevotionem circa actus latriae, ut in ordine; et sic de caeteris. Et potissime omnia ista quinque deficiunt, ut praedictum est, quia gratia gratum faciens nullum defectum tollit immediate et formaliter ab aliqua potentia animae, neque est immediatum productivum aut elicitivum alicujus operationis potentiarum animae; sed causat et efficit proxima tollentia defectum, et proxima elicitiva operationum. Ideo, praeler gratiam gratum facientem, requiruntur habitus virtutum et donorum, et similiter gratiae sacramentales. Et sicut praedicta quinque argumenta fundantur in falso, ita omnia sequentia, ut per se patet. Ad quos autem actus speciales in vita christiana, et contra quos defectus, ordinentur singula sacramenta, ostendit idem sanctus Thomas, 3 p., q. 65, art. 1, ubi sic dicit : " Sacramenta Ecclesiae ordinantur ad duo, scilicet ad perficiendum hominem in his quae pertinent ad cultum Dei secundum religionem vitae christianae, et in remedium contra defectum peccati. Utroque autem modo convenienter ponuntur septem sacramenta. Vita enim spiritualis conformitatem aliquam habet ad vitam corporalem, sicut et caetera corporalia similitudinem quamdam habent spiritualium. In vita autem (a) corporali dupliciter aliquis perficitur : uno modo, quantum ad propriam personam; alio modo, quoad respectum ad totam communitatem societatis in qua vivit, quia homo est animal naturaliter sociale. Respectu autem suiipsius, perficitur homo in vita corporali dupliciter : uno modo, per se, acquirendo scilicet aliquam vitae perfectionem; alio modo, per accidens, scilicet removendo aliqua vitae impedimenta, puta aegritudines, vel aliquid hujusmodi. Per se autem perficitur vita corporalis tripliciter. Primo quidem, per generationem, per quam homo incipit esse et vivere; et, loco hujus, in vita spirituali, est baptismus, qui est spiritualis regeneratio, secundum illud ad Titum 3 (v. 5) : Per lavacrum regenerationis, etc. Secando, per augmentum , quo aliquis perducitur ad perfectam quantitatem et virtutem ; et, loco hujus, in spirituali vita, est confirmatio, in qua datur Spiritus Sanctus ad robur; unde dicitur discipulis jam baptizatis, Lucae ult. (a.) autem. - enim Pr. (v. 49) : Sedete in civitate, quousque induamini virtute ex alto. Tertio, per nutritionem , qua conservatur in homine vita et virtus; et, loco hujus, in spirituali, est Eucharistia; unde dicitur, Joan. 6 (v. 54) : Nisi manducaveritis carnem Filii hominis (a), et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis. Et hoc quidem sufficeret homini, si haberet et corporaliter et spiritualiter impassibilem vitam. Sed quia homo incurrit interdum et corporalem infirmitatem, et spiritualem, scilicet peccatum, ideo necessaria est hujusmodi curatio ab infirmitate. Quae quidem est duplex. Una quidem est sanatio, quae sanitatem restituit; et, loco hujus, in spirituali vita, est poenitentia, secundum illud Psalmi (40, v. 5) : Sana animam meam, quia peccavi tibi. Alia autem est restitutio valetudinis pristinae, per convenientem diaetam et exercitium ; et, loco hujus, in spirituali vita, est extrema unctio, quae removet peccatorum reliquias, et hominem paratum reddit ad finalem gloriam habendam; unde dicitur, Jacobi 5 (v. 15) : Et si in peccatis sit, dimittentur ei. Perficitur autem homo in ordine ad totam communitatem dupliciter. Uno modo, per hoc quod accipit potestatem regendi multitudinem, et exercendi actus publicos; et, loco hujus, in spirituali vita, est sacramentum ordinis, secundum illud ifebraeor. 7 (v. 27), quod (6)sacerdoteshostiasofferunt non solum pro se, sed etiam pro populo. Secundo, quantum ad naturalem propagationem; quod fit per matrimonium, tam in corporali quam in spirituali vita, eo quod est non solum sacramentum, sed naturae officium. Ex his etiam patet numerus sacramentorum, secundum quod ordinantur in remedium contra defectum peccati. Nam baptismus ordinatur contra carentiam vitae spiritualis; confirmatio, contra infirmitatem animi, quae in nuper natis invenitur; Eucharistia, contra labilitatem ad peccandum; poenitentia, contra actuale peccatum post baptismum commissum; extrema unctio, contra reliquias peccatorum, quae scilicet non sunt sufficienter per poenitentiam sublatae, aut ex negligentia , aut ex ignorantia; ordo, contra dissolutionem multitudinis; matrimonium, in remedium contra concupiscentiam personalem, et contra defectum multitudinis, qui per mortem accidit. "

Haec ille. - Similia dicit, 4. Sentent., dist. 2, q. 1, art. 2. Item, 4. Sentent., dist. 1, q. 1, art. 4, in solutione quinte quaestiunculae, sic dicit : a Gratia gratum faciens est una, et est in essentia animae sicut in subjecto. Et ab ipsa fluunt virtutes et dona, ad perficiendum potentias animae, sicut etiam potentiae fluunt ab essentia; et distinguuntur istae virtutes, secundum diversos actus ad quos oportet potentias animae perfici. Similiter etiam a gratia DISTINCTIO I. II. ET illa quae est in essentia animae, fluunt aliqua ad reparandum defectus qui ex peecato inciderant; et haec diversificantur, secundum diversitatem defectuum. Sed quia hujusmodi defectus non sunt ita noti sicut, actus ad quos virtutes perficiunt, ideo effectus ad reparandum defectum non habet speciale nomen sicut virtus, sed retinet nomen sua? causae, et dicitur gratia sacramentalis, ad quam sacramentum directe ordinatur; quae tamen non potest esse sine gratia quae respicit essentiam animae, sicut nec virtutes. Sed tamen gratia quae est in essentia animae, non polest esse sine virtutibus; et ideo virtutes habent in ea connexionem. Potest tamen esse sine gratia sacramentali; nam gratiae sacramentales connexionem non habent. Et ita patet quod gratia quam sacramentum directe continet, differta gratia quae est in virtutibus et donis; quamvis etiam illam gratiam, per quamdam continuationem, contineat. "

Haec ille.

Item, de Veritate, q. 27, art. 5, in solutione duodecimi, sic dicit : " Sicut diversae virtutes et diversa dona Spiritus Sancti ad diversos actus ordinantur, ita etiam diversi sacramentorum diversorum effectus sunt, ut diversae medicina? peccati, et participationes virtutis dominicas passionis; quae tamen a gratia gratum faciente dependent, sicut virtutes et dona. Sed virtutes et dona nomen speciale habent, propter hoc quod actus ad quos ordinantur, sunt manifesti; unde etiam secundum nomen a gratia distinguuntur. Defectus autem peccati, contra quos sacramenta instituuntur, latentes sunt : unde sacramentorum effectus nomen proprium non habent, sed nomine gratiae nominantur; dicuntur enim gratiae sacramentales; et penes has sacramenta distinguuntur, sicut penes proprios enectus. Pertinent etiam isti effectus ad gratiam gratum facientem , quae etiam istis effectibus conjungitur; et sic, cum istis propriis effectibus, habent effectum communem, qui est gratia gratum faciens, quae etiam per sacramentum, et non habenti datur, et habenti augetur. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod gratia gratum faciens, sicut non immediate elicit actum virtutis, sed mediante habitu virtutis; ita non immediate elicit actus ad quos sacramenta ordinantur, nec immediate tollit defectum aut vulnus potentiarum animae, sed mediante aliquo habitu, vel se habente per modum habitus, infuso in collatione vel susceptione sacramenti. Nec ad talem effectum sacramenti sufficiunt habitus virtutum aut donorum : quia, cum tales habitus infundantur in susceptione baptismi vel cujuslibet sacramenti, sequeretur quod quodlibet sacramentum haberet effectum omnium sacramentorum; et ita non differrent penes effectus suos. Et multa alia falsa et inconvenientia sequerentur. Cum autem dicunt arguentes, quod argumentum illud de gratia sacramentali non necessaria in statu innocentiae non valet, etc;

dicitur quod illud argumentum satis bene concludit propositum nostrum. Nec valet solutio : quia gratia virtutum et gratia sacramentorum non solum differunt penes connotationem infirmitatis praecedentis vel non connotationem, sed sicut causa et effectus, vel sicut sanans formaliter immediate (cujusmodi est gratia sacramentalis) et sanans effective et mediate (cujusmodi est gratia virtutum, vel gratia gratum faciens, etc).

Et similiter gratia sacramentalis non ordinatur ad meritorie operandum, sicut gratia gratum faciens. Quod autem inducitur secundo, de attrito et ficto, etc, male solvitur : quia non omnis non fictus est attritus; ideo aliquis non fictus recipit characterem baptismi, vel confirmationis, vel ordinis, qui non recipit gratiam gratum facientem. Et similiter est de ornatu in poenitentia, ut postea patebit. Quod vero inducitur tertio loco, est de mente sancti Thomae, scilicet quod gratiae sacramentales non sunt connexae, sicut virtutes vel dona, ut supra patuit (a).

Et quod instatur contra hoc, nihil valet : quia, quaecumque sit causa quare gratiae sacramentales non sunt connexae, sicut dona et virtutes; tamen, ex hoc solo quod non sunt connexae, sufficienter arguitur quod gratia sacramentalis non est essentialiter gratia gratum faciens, nec virtus, nec donum, sed aliud a praedictis. Ex quo tam gratia gratum faciens quam virtutes et dona possunt esse sine gratia sacramentali (ut patet in sanctificatis in utero), et similiter cum gratiae sacramentales sint multae, gratia vero gratum faciens sit una tantum, sequitur quod differunt. Quod autem ultimo adducitur, male solvitur.

Prima enim solutio non valet. Dicitur enim quod characteres et ornatus sacramentales, sunt gratiae quaedam sacramentales. Nec alias oportet ponere, praeter characteres vel ornatus, per modum actus primi, vel habitus; quidquid sit de actibus secundis.

Secunda vero solutio etiam non valet. Quia, quandocumque diversorum efficientium instrumentalium specie distinctorum idem est effectus specie, non refert, quantum est ex parte efficientium, quodcumque illorum instrumentorum apponatur ad inducendum ultimum effectum instrumenti; immoquid-quid potest induci per unum, potest induci per reliquum. Quod in proposito dici non potest : quia tunc omnem effectum sacramentalem quem inducit matrimonium, induceret baptismus, vel poenitentia, et econtra; quod est manifeste falsum; et aeque valeret contrito suscipere matrimonium, sicut sacramentum poenitenliae. Sed objici potest contra praedicta. Quia saepe dictum est quod gratiae sacramentales fluunt a gratia gratum faciente, sicut virtutes et dona; quare ergo (i) Cfr. textum paulo ante allatum, 4. Senteni. , disi. 1. q. 1, art. 4, qi"5. gratiae sacramentales non sunt connexae, sicut virtutes et dona? - Dicitur ad hoc, quod non est simile. Quia virtutes et dona fluunt a gratia gratum faciente sicut a causa totali, in genere causae efficientis causata?; quae quidem, cum efficiat quidquid eflicit immediate mere naturaliter, et habeat semper passum ejusdem rationis, ideo semper efficit eadem dona Spiritus Sancti, et eosdem habitus virtutum. Sed gratia gratum faciens non est totale productivum gratiarum sacramentalium, immo ad hoc concurrunt effective (i) sacramenta; et quia sacramenta sunt diversa, et non connexa, ideo a gratia gratum faciente non simul producuntur omnes gratiae sacramentales, sed modo una cum baptismo, modo alia in poenitentia, modo alia in confirmatione, et sic de caeteris. Et haec sufficiant ad argumenta contra quartam conclusionem. Ad argumentum pro quaestione, patet quid dicendum ex allegatis in probatione secundae conclusionis : quia scilicet Apostoli nunquam servaverunt secundum veritatem legalia, post perfectam publicationem Evangelii et revocationis legalium. Et haec de quaestione sufficiant. De qua benedictus Deus, omne per sevum. Amen.