ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, sit Prima conclusio : Quod nullus intellectus creatus, videndo Dei essentiam, videt in ipsa omnia quae Deus tacit vel facere potest. Hanc conclusionem ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 12, art. 8. Quam sic probat, dicens: a Manifestum est enim quod sic aliqua videntur in Deo, secundum quod sunt in eo. Omnia autem alia a Deo, sunt, in Deo sicut effectus in sua causa. Sic ergo videntur omnia alia in Deo, sicut effectus in sua causa. Sed manifestum est quod quanto aliqua causa perfectius videtur, tanto plures ejus effectus in ipsa videntur. Qui enim habet intellectum elevatum, statim, uno principio demonstrativo proposito, ex ipso multarum conclusionum cognitionem accipit; quod non convenit ei qui est debilioris intellectus, sed oportet quod ei singula explanentur. Ille ergo intellectus potest in causa cognoscere omnes effectus, et rationes effectuum, qui causam totaliter comprehendit. Nullus ergo intellectus creatus, videndo Deum, potest cognoscere omnia quae Deus fecit vel facere potest : hoc enim esset comprehendere ejus virtutem. Sed horum quae facit vel facere potest, tanto aliquis intellectus plura cognoscendo scit, quanto perfectius Deum videt. "

Haec ille. Eamdem conclusionem, cum simili probatione, ponit, 4. Sentent., dist. 49, q. 2, art. 5; et de Veritate, q. 8, art. 4; et 3. Contra Gentiles, cap. 56, ubi sic dicit : " Intellectus creatus, etsi Dei substantiam videat, non tamen omilia cognoscit quae per divinam substantiam cognosci possunt. Tunc enim solum necesse est quod, cognito aliquo principio, omnes ejus effectus cognoscantur per ipsum, quando principium comprehenditur (y.) intellectu : sic enim principium aliquod secundum totam virtutem suam cognoscitur, quando omnes effectus ejus cognoscuntur, qui causantur (6) ex ipso. Per divinam autem substantiam alia cognoscuntur sicut cognoscitur effectus ex causa. Cum igitur intellectus creatus non possit divinam substantiam cognoscere (y) sic quod ipsam comprehendat (o), non est necessarium quod, videndo ipsam, videat omnia quae per ipsam cognosci possunt.

Hem : Quanto aliquis intelleetus est altior, tanto plura cognoscit vel cognoscere potest, vel secundum rerum multitudinem, vel secundum earumdem plures i-ationes. Intellectus autem divinus omnem intellectum creatum excedit (x). Plura ergo cognoscit quam intellectus creatus. Non autem cognoscit nisi per hoc quod suam essentiam videt. Plura ergo sunt cognoscibilia per divinam essentiam, quam aliquis intellectus creatus videre possit per ipsam.

Adhuc : quantitas virtutis secundum speciem, attenditur secundum ea in quae potest. Idem ergo est cognoscere omnia in quae potest aliqua virtus, et ipsam virtutem comprehendere. Divinam autem virtutem, cum sit infinita, non potest aliquis intellectus creatus comprehendere, sicut nec essentiam ejus. Nullus ergo intellectus creatus potest cognoscere omnia in quae divina virtus potest, j

Haec ille. Ex quibus patet multiplex ratio in forma pro conclusione. Secunda conclusio est quod intellectus crealus, videns divinam essentiam, aliquo modo videt in ea omnia, et aliquo modo non. Hanc ponit sanctus Thomas, 3. Contra Gentiles, cap. 59, ubi sic dicit : g. Quia visio divinae substantiae est ultimus finis cujuslibet intellectualis (S) substantiae, omnis autem res, cum pervenit ad ultimum finem, quiescit naturalis appetitus ejus, oportet quod naturalis appetitus substantiae intellectualis (y) Deum videntis omnino quiescat. Est autem appetitus naturalis intellectus ut cognoscat omnium reruni genera, et species, et virtutes, et totum ordinem universi; quod demonstrat humanum studium erga singula predictorum. Quilibet ergo divinam substantiam videntium cognoscit omnia supradicta.

Amplius : In hoc sensus et intellectus differunt, ut patet, 3. de Anima (t. c. 7), quod sensus ex sensibilibus excellentibus corrumpitur vel debilitatur, ut postmodum minora sensibilia percipere non possit; intellectus autem, quia non corrumpitur nec impeditur a suo objecto, sed solum perficitur, postquam intellexit majus intelligibile, magis poterit alia intelligibilia intelligere. Summum autem in genere intelligibilium est divina substantia. Ergo intellectus ipsam intelligens potest intelligere omnia alia.

Item : Intellectus natus est omnia quae sunt in reruni natura intelligere; et quaedam(o) intelligit quae non habent esse, sicut negationes, et privationes, et hujusmodi. Quaecumque ergo requiruntur ad perfectionem esse naturalis, requiruntur ad perfectionem esse intelligibilis, vel etiam plura. Perfectio autem esse (e) intelligibilis est cum intelle- (i) esse. - Om. Pr. etus ad suum ultimum finem pervenerit, sicut perfectio esse naturalis in ipsa rerum consummatione consistit. Omnia ergo quae Deus ad perfectionem universi produxit, intellectui se videnti manifestat.

Item : Quamvis videntium Deum unus alio perfectius videat, quilibet tamen ita perfecte eum videt, quod impletur tota capacitas naturalis; quinimmo ipsa visio capacitatem omnem naturalem excedit. Oportet ergo quod quilibet videns divinam substantiam , in ipsa divina substantia cognoscat omnia ad quae se extendit sua capacitas naturalis. Capacitas autem cujuslibet intellectus se extendit ad cognoscendum omnia genera et species et ordinem rerum. Haec ergo quilibet videntium Deum in divina substantia cognoscet. Hinc est quod Dominus Moysi petenti divina? substantiae visionem, respondet, Exod. 33 (v. 19): Ego ostendam tibi omne bonum; et Gregorius (Dialog., liti. 4, cap. 33) : Quid est quod nesciant, qui scientem omnia sciunt?

Si autem praemissa diligenter considerentur, patet quod quodammodo videntes divinam substantiam omnia vident, quodammodo vero non. Si enim per omnia intelligantur omnia illa quae ad universi perfectionem pertinent, manifestum est ex dictis quod videntes divinam substantiam omnia vident, ut rationes modo inductae ostendunt. Cum enim intellectus sit quodammodo (a) omnia, quaecumque ad perfectionem naturae pertinent, omnia pertinent ad perfectionem esse intelligibilis. Propter quod, secundum Augustinum, nuper Genes. ad litteram (lib. 2, cap. 8), quaecumque facta sunt per Dei Verbum, ut in propria natura subsisterent, fiebant in intelligentia angeli, ut ab angelis intelligerentur. De perfectione autem naturalis esse sunt naturae specierum et proprietates et virtutes : ad naturas (6) enim specierum intentio naturae fertur; individua enim sunt propter speciem. Pertinet ergo ad perfectionem intellectualis substantiae ut omnium specierum naturas et virtutes et propria accidentia cognoscat. Hoc (y) ergo in finali beatitudine consequetur per divinae essentiae visionem. Per (o) cognitionem autem (e) naturalium specierum, et (?) individua sub speciebus hujusmodi exsistentia cognoscuntur (m) ab intellectu Deum vidente.

Si vero per omnia intelligantur omnia quae Deus per suam essentiam cognoscit, nullus intellectus creatus omnia in Dei substantia videt, ut supra (cap. 56) ostensum est. Hoc autem considerari potest quantum ad plura. Primo quidem, quantum ad ea quae Deus facere potest, sed nec facit nec facturus est unquam (fj) naturas. - nullas Pr. omnia enim hujusmodi cognosci non possunt, nisi ejus virtus comprehenderetur; quod non est possibile alicui intellectui creato, ut supra (cap. 55) ostensum est (a). Hinc est quod dicitur Job 11 (v. 7, 8 et 9 ) : Forsitan Dei vestigia comprehendes, et Omnipotentem usque ad perfectum reperies? Excelsior coelo est, et quid facies? Profundior inferno, et unde cognosces? Longior terra mensura ejus, et latior mari. Non enim haec dicuntur de Deo quasi dimensionibus quantitativis Deus sit magnus, sed quia ejus virtus non limitatur ad omnia quae magna esse videntur, quin possit etiam majora facere. Secundo, quantum ad rationem rerum factarum, quas omnes cognoscere non potest intellectus creatus, nisi divinam bonitatem comprehendat. Ratio enim cujuslibet rei facte ex fine sumitur, quem faciens intendit. Finis autem omnium rerum a Deo factarum est ut divina bonitas diffundatur in rebus. Sic ergo aliquis intellectus omnes rationes rerum creatarum cognosceret, si cognosceret omnia bona quae in rebus creatis secundum ordinem divinae sapientiae provenire possunt; quod esset divinam voluntatem et sapientiam comprehendere; quod nullus intellectus creatus potest. Hinc est quod dicitur, Eccles. 8 (v. 17) : Intellexi quod omnium operum Dei non possit homo invenire rationem. Tertio, quantum ad ea quae ex sola Dei voluntate dependent : sicut est praedestinatio, electio, justificatio, et hujusmodi, quae ad sanctificationem pertinent creaturae. Hinc est quod dicitur, 1. Corinth. 2 (v. 11) : Quae sunt (6) hominis, nemo novit nisi spiritus hominis, qui in ipso est; ita et quae sunt Dei (y), nemo novit nisi Spiritus Dei. "

Haec ille. Eamdem conclusionem alio modo declarat, de Veritate, q. 8, art. 4, dicens : " Deus, videndo essentiam suam, quaedam cognoscit scientia visionis, scilicet praesentia, praeterita, et futura; quaedam alia scientia simplicis intelligentiae, scilicet quae potest facere, quamvis nec sint, nec futura sint, nec fuerint (8). Impossibile autem videtur quod aliqua creatura, videns divinam essentiam, omnia cognoscat quae Deus scit scientia simplicis notitiae. Constat enim quod quanto aliquis causam aliquam perfectius cognoscit, ex cognitione causae in plurium effectuum cognitionem devenire potest; sicut ille qui perfectius aliquod demonstrationis principium cognoscit, plures conclusiones ex eo potest deducere. Si ergo aliquis intellectus ex cognitione alicujus causae omnes effectus ejus cognoscat, oportet quod pertingat ad perfectum modum cognitionis illius causae; et sic oportet quod illam cauta) A verbis Hoc autem considerari usque ad ostensum est, om. Pr. (6) spiritus. - Ad. Pr. (y) A verbo nemo usque ad Dei, om. Pr. (5) fuerint. - fuerunt Pr. sam comprehendat (a). Quod est impossibile de essentia divina respectu intellectus creati. Unde impossibile est quod cognoscat omnia quae ex ipsa causari possunt. Possibile tamen est quod aliquis intellectus creatus, essentiam Dei videns, omnia cognoscat quae Deus scit scientia visionis; ut de anima Christi ab omnibus tenetur. De aliis autem videntibus Deum per essentiam, duplex est opinio. Quidam enim dicunt quod omnes angeli et animae beatorum, videndo essentiam Dei, necesse est ut omnia cognoscant; sicut qui videt speculum, videt omnia quae in speculo relucent. Sed hoc dictis sanctorum repugnare videtur, et praecipue Dionysii, qui, in septimo capit. Coelestis Hierarchia;, expresse dicit angelos inferiores ab ignorantia per superiores purgari; et sic oportet ponere angelos superiores cognoscere aliqua quae ignorant inferiores, quamvis omnes communiter Deum contemplentur. Et ideo dicendum quod res non sunt in essentia divina sicut actu distinctas, sed magis in ea omnia sunt unum, ut dicit Dionysius (de Divin. Nom., cap. 5), per modum quo multi effectus liniuntur in una causa. Imagines autem in speculo resultantes sunt ibi ut actu distinctae. Et ideo modus quo omnes res sunt in divina essentia, similior est modo quo effectus sunt in causa, quam modo quo imagines sunt in speculo. Non est autem necessarium quod quicumque cognoscit causam, cognoscat omnes ejus effectus qui possunt ex ipsa produci, nisi comprehendat ipsam; quod non convenit alicui intellectui creato, respectu divinae essentiae. Unde in solo Deo necesse est ut ex hoc quod essentiam suam videt, omnia cognoscat quae facere potest. Unde et eorum effectuum qui ab ipsa producti sunt, tanto aliquis plures cognoscit, videndo essentiam Dei, quanto plenius eam videt. Et ideo animae Christi, quae super omnes creaturas perfectius Deum videt, attribuitur quod omnia cognoscat, praesentia, praeterita, et futura; aliis autem non, sed unusquisque, secundum mensuram qua videt Deum, videt plures vel pauciores effectus ex ipso. "

Haec ille. Item, 4. Sentent. (G), dist. 46, q. 3, art. i, sic dicit : " Essentia divina est sufliciens medium cognoscendi omnia. Quod patet ex hoc quod Deus, videndo essentiam suam, omnia intuetur. Non tamen sequitur quod quicumque essentiam Dei videt, omnia cognoscat, sed solum qui essentiam comprehendit; sicut nec, principio aliquo cognito, consequens est omnia cognosci quae ex illo principio consequuntur, nisi tota virtus principii comprehendatur. Unde, cum anima? sanctorum divinam essentiam non comprehendant, non est consequens ut cognoscant omnia quae per divinam essentiam cognosci possunt. Unde etiam de quibusdam inferiores angeli a superioribus edocentur, quamvis omnes divinam essentiam videant. Sed unusquisque beatus tantum de aliis rebus necessarium est ut in divina essentia videat, quantum beatitudinis perfectio requirit. Hoc autem ad perfectionem beatitudinis requiritur, ut homo habeat quidquid velit, nec aliquid inordinate velit (a). Hoc (6) autem recta voluntate quilibet (v) vult ut quae ad ipsum pertinent, cognoscat. Unde, cum nulla rectitudo sanctis desit, volunt cognoscere ea quae ad ipsos pertinent. Et ideo oportet quod illa in Verbo cognoscant. Hoc autem ad eorum gloriam pertinet, quod auxilium indigentibus praebeant ad salutem, etc, " sicut alias (o) recitatum fuit. Simile dicit, de Veritate, q. 8, art. 4, in solutione duodecimi : " Quamvis, inquit, nulla cognitio creaturae sit de substantia beatitudinis quasi beatificans, tamen aliqua cognitio creaturae pertinet ad beatitudinem quasi necessaria ad aliquem actum beati - sicut ad beatitudinem angeli pertinet ut cognoscat omnes qui suo officio committuntur; et similiter ad beatitudinem Sanctorum pertinet ut cognoscant eos qui sua beneficia implorant, vel etiam alias creaturas de quibus debent laudare Deum, etc. " Ex quibus patet multiplex ratio in forma pro conclusione. Et in hoc primus articulus terminatur.