ARTICULUS III.

PONUNTUR SOLUTIONES Ad argumenta contra secundam conclusionem Ad argumenta Durandi.

Quantum ad tertium articulum, respondendum est obiectionibus supradictis. Et quidem Ad primum dicitur quod, licet in eo qui primo recipit licte baptismum, et postea recedit fictio, non suscipiatur actu baptismus tempore quo poenitet de fictione; tamen, pro tunc, remanet baptismus quoad illud quod est res et sacramentum, scilicet character; et ideo quoad hoc potest esse causa in actu alicujus effectus in actu, scilicet gratiae. De hoc, in suo simili, sanctus Thomas, 3 p., q. 66, art. 1 , ubi quaerit : Utrum baptismus sit ipsa ablutio. Arguit enim sic, primo loco : o Ablutio corporalis transit; baptismus autem permanet. Ergo baptismus non est ipsa ablutio, sed potius regeneratio, sigillum, et custodia, et illuminatio, ut dicit Damascenus in quarto (de Fid. Orth., cap. 9). " Ecce argumentum. Sequitur responsio : a Dicendum, inquit, quod in baptismo id quod est sacramentum et res, scilicet character, et id quod est res tantum, scilicet interior justificatio, permanent; sed character permanet indelibiliter; justificatio autem permanet, sed amissibiliter. Damascenus ergo baptismum diffinit non quantum ad id quod exterius agitur, quod est sacramentum tantum, sed (a) forma. - Om. IV. quantum ad id quod est interius, etc."

Haec ille.

De hoc Petrus de Palude, quarta distinctione, q. 5, sic dicit: " Cum, inquit, dicitur quod effectus in actu requirit causam in actu,

dicendum quod, sicut pater relinquit in utero matris illud cujus virtute, eo mortuo, generatur posthumus, quia pater est causa prolis non immediate, sed mediante dispositione cujus est causa in fieri, et non in esse, unde, ipso non exsistente, virtus formativa operatur; sic, in regeneratione spirituali, per baptismum, sicut per causam in fieri, producitur character, qui, recedente fictione, est dispositio ad gratiam. Et ideo major propositio intelligenda est de causa in esse, et effectu immediato; non autem de causa in fieri. Unde causa in actu efficiens gratioe est Deus; character autem, vel ornatus, est causa disponens. "

Haec Petrus, et satis conformiter sancto Thomae, in simili proposito. Nam, de Potentia Dei, q. 3, art.11, in solutione quinti, sic dicit: ((Instrumentum intelligitur moveri a principali agente, quamdiu retinet virtutem a principali agente impressam. Unde sagitta tamdiu movetur a projiciente, quamdiu manet vis impulsus projicientis. Sicut etiam generatum tamdiu movetur a generante, in gravibus et levibus, quamdiu retinet formam sibi traditam a generante. Unde et semen tamdiu intelligitur moveri ab anima generantis, quamdiu remanet virtus impressa ab anima, licet corporaliter sit divisum. Oportet autem movens et motum esse simul, quantum ad principium motus, non tamen quantum ad totum motum, ut apparet in projectis. "

Haec ille.

Ex quibus apparet quod baptismus exterior potest habere effectum in actu, etiam postquam cessat esse actu; quia remanet character ab eo impressus. Ad secundum respondetPetrus, ubi supra, dicens: " Cum dicitur quod dispositio necessitatis non stat cum opposito formae,

dicendum quod hoc verum est de dispositione quae est necessitas simpliciter, non autem de illa quae est necessitas ex suppositione. Sicut diaphaneitas est dispositio necessitatis ad illuminationem, non simpliciter, sed supposito quod non sit interpositum aliquod corpus opacum in medio; et talis dispositio bene stat cum corpore opaco; et (x), illo remoto, est dispositio necessaria, supposito quod corpus luminosum sit praesens. Consimiliter, character est dispositio necessitatis ad lucem gratiae, Deo semper praesente, supposito quod peccatum mortale non dividat inter hominem et Deum. Sed, sicut.diaphanum potest habere corpus medium, quo stante, non illuminabitur, et, quo remoto, statim illuminabitur; sic character stat cum peccato mortali, quo stante, non infunditur lux gratiae; sublata autem umbra mortalis culpae, statim infunditur lux gratiae.

Vel potest dici quod character non est dispositio necessitatis : nec ex parte agentis, quia Deus non necessitatis; nec ex parte patientis, quia liberum arbitrium non cogitur; sicut generatio hominis est dispositio ex parte materiae (dispositio, inquam, necessitatis vel necessitans materiam ad receptionem aiiimae, secuudum quosdam). Sed est dispositio necessitatis respectu ejus ad quod disponit, supposita ordinatione divina, et remoto prohibente ex parte hominis : quia, istis positis, necessario sequitur infusio gratia^; sicut organizatio faetus est dispositio necessitans ad infusionem anima?, ex ordinatione divina, nisi sit indispositio. "

Haec Petrus, et bene.

Potest etiam in eodem sensu breviter dici, ut alias (a) dictum est, quod major argumenti est vera dumtaxat de dispositione necessitatis quae includit omne positivum et omne privativum requisitum ad introductionem forma;; talis enim dispositio non potest stare cum opposito formae; sicut si dicamus quod dispositio ad introductionem lucis vel luminis in aere, est diaphaneitas, cum remotione omnis obstaculi inter aerem et corpus luminosum, et omnis impedimenti. Si autem major intelligatur de dispositione necessitatis quae includit omne positivum, sed non omne privativum necessarium ad introductionem formae, major est falsa; quia talis dispositio potest stare cum opposito formae, sicut diaphaneitas cum tenebra in aere. Character autem est dispositio necessitatis ad gratiam secundo modo, non autem primo modo. Et ideo potest stare cum opposito gratiae, scilicet culpa. Ad tertium respondet Petrus (ibid.), dicens : " Nihil prohibet aliquid de se esse indeterminatum, et per aliquid superveniens determinari : sicut potentia concupiscibilis, est indeterminata ad bene et male concupiscendum; sed per habitum supervenientem determinatur ad alterum. Similiter character de se est indeterminatus ad bene et male; sed per gratiam determinatur ad bene.

Sed ista solutio parum valet : quia tunc non esset dispositio ad gratiam plus quam ad oppositum; sicut nec potentia plus ad habitum bonum quam ad habitum malum. Et ideo dicendum quod character per se quidem est dispositio ad gratiam, supposita carentia peccati mortalis; et sic determinatur ad bene. Sed quia potest stare cum opposito, ex hoc est (6) quod indifferenter se habet ad bene et male : sicut diaphaneitas est dispositio necessitatis ad lucem; sed, inquantum potest conjungi opaco medio, indifferens est ad lucem (y) et ad tenebram. - Vel dicendum est, per interemptionem, quod (3) gravitas est dispositio ad esse deorsum, et ad moveri deorsum; et tamen potest esse sursum, praeter naturam, vel (a) Cfr. disi. 1, q. 1, art. 3, jj 3, III, ad -2"m.

deorsum, per naturam; nec propter hoc est per se indifferens ad utrumque, sicut superficies ad album et nigrum. Si dicas quod aliud est disponere ad motum, et aliud disponere ad formam,

non valet. Quia contrarietas in motibus et formis aequaliter respicit causam suam : videmus enim formam aquae, quae per se est determinata dispositio ad frigiditatem, quod potest stare cum calore; sed hoc est praeter naturam suam. Sic et character, per se quidem disponit ad gratiam; sed per accidens stat cum opposito. "

Haec Petrus. Potest etiam dici quod major est vera tantum de dispositione necessitatis ad gratiam, quae se habet per modum operationis vel habitus; non autem de dispositione ad gratiam, quae se habet per modum potentiae. Est enim triplex dispositio ad gratiam. Prima est operatio et actus liberi arbitrii; sicut patet in justificatione impii adulti habentis usum liberi arbitrii; talis enim non justificatur per gratiam primam, sine dispositione praedicta. Secunda dispositio se habet per modum actus primi et habitus; sicut contingit in sacramentis non imprimentibus characterem, sed solum ornatum habitualem, qui (a) est dispositio ad gratiam. Tertia dispositio se habet per modum potentiae; sicut est dispositio quam imprimunt sacramenta in quibus imprimitur character, qui (6) non est operatio, nec habitus, sed potentia supernaturalis, ut superius (dist. 4) saepius dictum fuit. Talis autem dispositio indeterminata est ad bene et male agendum, et potissime quia non disponit ad gratiam directe et immediate, sed per quamdam congruentiam. De hoc sanctus Thomas, 3 p., q. 63, art. 4, in solutione primi, sic dicit : " Character directe quidem et propinque disponit animam ad ea quae sunt divini cultus exequenda. Et quia haec idonee non fiunt sine auxilio gratiae, quia, ut dicitur, Joan. 4 (v. 24), eos qui adorant Deum, in spiritu adorare oportet, ex consequenti divina largitas recipientibus characterem gratiam largitur, per quam digne impleant ea ad quae deputantur. "

Haec ille.

Item , 4. Senteni., dist. 4, q. 1, art. 1, in solutione quinti, sic dicit : " Character est dispositio ad gratiam, per quamdam congruitatis dignitatem. Ex hoc enim quod homo mancipatus est divinis actionibus, et inter membra Christi connumeratus, fit ei quaedam congruitas ad gratiam suscipiendam : quia Deus perfecte providet homini in sacramentis; unde simul cum charactere, quo datur homini ut possit exercere spirituales actiones fidelium, vel passiones seu receptiones, datur ei gratia, qua hoc bene possit. "

Haec ille. Ad quartum respondet Petrus, ubi supra, dicens quod " triplex est dispositio necessitatis. Una, sine qua non est illud ad quod disponit, sive illa sit posita, sive non : sicut quantitas est dispositio necessaria ad triangulum et albedinem ; qua sublata, non potest esse hoc vel illud; unde est necessaria ad hoc quod sint; sed tamen, posita superficie, non propter hoc ista ponuntur, sed forte eorum opposita. Et talis dispositio necessitatis ad gratiam non est character : cum non sit immediatum subjectum gratiae; et cum gratia sit in Christo, et angelis, et in multis viris sanctis catechumenis, et veteris testamenti, in quibus nullus character est; nam talis dispositio ad gratiam non est substantia intellectualis, quae sola susceptiva est gratiae et suae privationis. Secundo modo, dicitur dispositio necessaria, non sine qua esse non possit illud ad quod disponit, sed, qua posita, necessario ponitur illud ad quod disponit. Et hoc dupliciter. Vel simpliciter : sicut alteratio completa, est dispositio necessaria ad generationem et corruptionem; sine qua posset Deus corrumpere et generare; sed, illa posita, necessario sequitur generatio et corruptio. Vel ex suppositione : sicut diaphaneitas respectu lucis, ut dictum est. Tertio modo, dicitur dispositio necessaria utroque modo : sicut est subjectum respectu proprioe passionis; quae inest soli, et omni, et semper; quia, illo posito, necessario ponitur propria passio, et, illo sublato, corrumpitur. Character autem incidit in secundum membrum secundi membri; quia est dispositio necessaria sicut diaphanum, ut dictum est.

Vel dicendum quod duplex est dispositio ad gratiam. Una per se, ut motus liberi arbitrii in Deum; et hanc supplet character. Alia per accidens, sicut motus in peccatum, si habet peccatum; et hanc non supplet. Unde in parvulis sufficit character, et in amentibus, et dormientibus, licet nunquam habuerint poenitentiam de peccatis, quia tunc habere non possunt, i

Haec Petrus, et bene.

Potest etiam dici quod character est dispositio necessitatis ad gratiam, non ideo quia non potest esse sine gratia, sed quia sine ea non potest bene operari ea quae sunt cultus divini, ut superius expressum fuit. Et sic est necessaria sequela gratiae ad characterem, non quidem absoluta, nec ex causa efficiente, sed ex suppositione finis characteris, quia talis linis sine gratia non potest congrue haberi. Et haec solutio potest fundari in dictis beati Thomae, septima distinctione hujus, q. 1, ait. 1, in solutione secundae quaestiuncula?; et similiter in dictis ejus in solutione tertii recitatis (scilicet, 3 p., q. 63, art. 4, ad l" ; et 4. Senlent., dist. 4, q. 1, art. 1, ad 5 "). Ad quintum dicitur quod virtus quae ponitur in sacramentis, non agit nisi dum est in se, vel remanet in suo effectu. Et quia, recedente fictione, post usum et exhibitionem sacramenti, remanet character, a dicta virtute derelictus, ideo dicta virtus dicitur tunc agere, vel potius babere effectum suum, mediatum vel immediatum, eo modo quo diffuse expositum fuit in solutione primi. Nec valet replica contra hanc solutionem : quia utique character est dispositio necessitatis ad gratiam, modis saepe dictis. Ad sextum dicitur quod character est dispositio necessitatis ad gratiam, non primo modo, sed secundo modo. Et ad hujusmodi improbationem, patet quid sit dicendum, ex praedictis in solutione secundi et tertii. Cum ulterius dicit quod character non potest poni dispositio congruitatis ad gratiam,

patet quid dicendum, ex praediclis in hac quaestione, et multis praecedentibus, potissime quarta distinctione hujus. Ad argumentum in principio contra quaestionem factum, respondet sanctus Thomas, 3 p., q. 09, art. 10, in solutione primi, dicens : a Sacramentum baptismi est opus Dei, et non hominis. Et ideo non est mortuum in ficto, qui sine charitate baptizatur. "

Haec ille.

Item, 4. Sentent., dist. 4, q. 3, art. 2, q 3, in solutione primi, sic dicit : " Baptismus non habet efficaciam solum ex opere operante, sed magis ex opere operato, quod est opus Dei, et non hominis. Et ideo non potest esse mortuum. "

Haec ille. Et haec de quaestione sufficiant. De qua benedictus Deus. Amen.