ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, sit Prima conclusio : Quod contritus tenetur in generali velle pati magis quamcumque poenam quam peccare; non tamen tenetur in speciali descendere ad poenam interni, aut aliam. HancconclusionemponitsanctusThomas,l. Quodlibeto, art. 9, ubi sic dicit : " Contritus tenetur in generali velle pati magis quamcumque posnam quam peccare. Et hoc ideo, quia contritio non potest esse sine charitate, perquam omnia peccata dimittuntur; ex charitate autem plus homo diligit Deum quam seipsum; peccare autem est facere contra Deum, puniri (a) autem est aliquid pati contra seipsum; unde charitas hoc requirit ut quamlibet poenam homo contritus praeeligat culpae. Sed in speciali descendere ad hanc poenam, vel ad illam, non tenetur; quinimmo stulte faceret, si quis seipsum vel alium sollicitaret super hujusmodi particularibus poenis. Manifestum est enim quod sicut delectabilia plus movent in particulari considerata quam in communi, ita terribilia plus terrent, si in particulari considerentur; et aliqui sunt, qui minori tentatione (6) non cadunt, qui forte majori caderent : sicut aliquis audiens adulterium, non incitatur ad libidinem; sed, si per considerationem descendat ad singulas illecebras, magis moveretur. Et similiter aliquis non refugeret in generali audiens se debere mori pro Christo; sed, si descenderet ad considerandum omnes poenas, magis retraheretur. Et ideo descendere in talibus ad singula, est inducere hominem in tentationem, et praebere occasionem peccandi. "

Haec ille. Item, ibidem (arg. Sed contra), adducit dictum Anselmi in libro de Similitudinibus (cap. 190), qui dicit quod aliquis oportet magis eligere esse in inferno sine culpa, quam in paradiso cum culpa; (x) puniri. - punire Pr. quia innocens in inferno non sentiret poenam, et peccator in paradiso non-gauderet gloria. Eamdem conclusionem ponit, prasenti distinctione, q. 2, art. 3, q 1, in solutione quarti argumenti, ubi sic dicit : " Quantitas displicentiae de aliquaredebetessesecundum quantitatem malitiae(a) illius. Malitia autem in culpa mortali mensuratur ex eo in quem peccatur, inquantum est ei indigna; et ex ep qui peccat, inquantum est ei (6) nociva. Et quia homo plus debet Deum quam seipsum diligere, ideo plus debet odire culpam inquantum est offensa Dei, quam inquantum est nociva sibi. Est autem nociva sibi principaliter inquantum separat a Deo; et, ex hac parte, ipsa separatio a Deo, quae poena quaedam est, magis debet displicere quam ipsa culpa inquantum hoc nocumentum inducit (quia quod propter alterum oditur, minus oditur), sed minus quam culpa inquantum est offensa in Deum. Inter autem omnes poenas attenditur ordo malitiae secundum quantitatem nocumenti. Et ideo, cum hoc sit maximum nocumentum quo homo maximo bono privatur, erit inter omnes poenas maxima, separatio a Deo. Est etiam alia quantitas mali accidentalis, quam oportet in displicentia attendere, scilicet rationem praesentis et praeteriti: quia quod praeteritum est, jam non est; unde minus habet de ratione malitiae vel bonitatis. Et inde est quod plus refugit homo suscipere aliquid mali in praesenti, vel in futuro, quam horreat de praeterito. Unde nec aliqua passio animae directe respondet praeterito, sicut dolor respondet prasenti malo, et timor futuro. Et, propter hoc, de duobus malis praeteritis, illud magis abhorret animus, cujus major effectus in prasenti remanet, vel in futurum timetur, etiamsi in praeterito minus fuerit. Et quia effectus praecedentis culpae non ita percipitur quandoque sicut effectus poenae praeteritae, tum quia culpa perfectius sanatur quam quaedam poenae, tum quia defectus corporalis est magis manifestus quam spiritualis; ideo homo, etiam bene dispositus, quandoque magis percipit in se horrorem praecedentis paenae quam praecedentis culpae, quamvis magis esset paratus pati eamdem poenam quam committere eamdem culpam. Est etiam considerandum in comparatione poenae et culpae, quod quosdam poenae habent inseparabiliter conjunctam Dei offensam, sicut separatio a Deo; quaedam etiam addunt perpetuitatem, sicut poena inferni. Poena ergo (y) illa quae offensam habet annexam, eodem modo judicanda est sicut et culpa; sed illa quae perpetuitatem addit, est magis quam culpa simpliciter fugienda. Si tamen separetur ab eis ratio offensae, et consideretur tantum ratio poenae, minus habent de malitia quam culpa inquantum est offensa Dei; et, propter hoc, minus deberent (i) displicere. Sciendum etiam quod, quamvis talis debeat esse contriti dispositio, non tamen est de his tentandus : quia homo affectus suos non de facili potest mensurare; et quandoque illud quod minus displicet, videtur magis displicere, quia est propinquius sensibili nocumento, quod magis est notum nobis. D

Haec ille. Ex quibus potest formari talis ratio pro conclusione : Quicumque diligit Deum plus quam seipsum, magis eligit quodcumque detrimentum boni proprii quam detrimentum boni divini. Sed culpa mortalis, est detrimentum boni divini, et injustitia, vel offensa; poena vero non est nisi detrimentum boni proprii. Ergo quilibet talis praeeligit omnem poenam quam divinam offensam Dei. Quilibet autem contritus diligit Deum super omnia. Ergo, etc. Secunda conclusio est quod quilibet contritus magis dolet et majorem displicentiam habet de peccato inquantum est offensa Dei, quam de eodem ut est nocivum sibiipsi. Istam conclusionem ponit sanctus Thomas, praesenti distinctione, q. 2, art. 3, q 1, in solutione quarti argumenti, ubi statim recitatum fuit. Ex quibus potest formari talis ratio pro conclusione ista : Quilibet contritus majorem displicentiam habet de eo quod pejus est et plus habet de ratione malitiae. Sed peccatum plus habet de ratione malitiae inquantum est offensivum Dei, quam prout est nocivum proprio subjecto. Ergo contritus majorem displicentiam habet de peccato prout est offensa Dei, quam prout nocet vel nocuit sibi. Tertia conclusio est quod fortis fortitudine politica plus debet fugere peccatum oppositum fortitudini, quam mortem corporalem; et, secundum rectam rationem, exponit se morti, et eligit mortem, propter bonum commune, cujus est pars. Hanc ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 60, art. 5, ubi sic dicit : " Unumquodque in rebus naturalibus, quod secundum naturam suam hoc ipsum quod est, alterius est, principalius et magis inclinatur in illud cujus est, quam in seipsum. Et haec inclinatio naturalis demonstratur ex his quae naturaliter aguntur: quia unumquodque, sicut naturaliter agitur, sic aptum natum est agi, ut dicitur in 2. Physicorum (t. c. 78). Videmus enim quod naturaliter pars exponit se, ad conservationem totius, sicut manus exponitur ictui, absque deliberatione, ad conservationem totius corporis. Et quia ratio imitatur naturam, hujusmodi imitationem invenimus in virtutibus politicis : est enim virtuosi civis, ut se exponat mortis periculo pro totius reipublicae conservatione; et si homo esset naturalis pars hujus civitatis, haec inclinatio esset ei naturalis. "

Haec ille. Similia ponit, 1" 2 , q. 109, art. 3. Item, 3. Sentent.,dist. 29, q.l,art. 3 : ((Bonum illud, inquit, unusquisque maxime vult salvan, quod est sibi magis placens; quia hoc est appetitui informato per amorem magis conforme. Hoc autem est suum bonum. Unde secundum quod bonum alicujus rei est vel aestimatur majus bonum ipsius amantis, hoc amans magis salvavi vult in re amata. Bonum autem ipsius amantis magis invenitur ubi perfectius est Et ideo, quia pars quislibet imperfecta est in seipsa, perfectionem autem habet in suo toto, ideo, etiam naturali amore, pars plus tendit ad conservationem sui totius quam suiipsius. Unde etiam naturaliter animal opponit brachium ad defensionem capitis, ex quo pendet salus totius. Et inde est quod etiam particulares homines seipsos morti exponunt pro conservatione communitatis, cujus ipsi sunt partes. "

Haec ille. Item, eadem quaestione, art. 5, arguit sic, tertio loco : " Illud quod aliquis maxime in seipso diligit, est esse, et vivere. Sed charitas facit ponere vitam corporalem pro fratribus; quidam autem gentiles pro amore amicorum se morti exposuerunt, sine aliqua spe vitae aeternae. Ergo amicitia et charitas facit magis diligere (x) proximum quam seipsum. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod tradere seipsum morti propter amicum, est perfectissimus actus virtutis; unde hunc actum magis appetit virtuosus quam vitam propriam corporalem. Unde quod aliquis vitam propriam corporalem propter amicum ponit, non contingit ex hoc quod aliquis amicum plus quam seipsum diligat, sed quia in se plus diligit quis bonum virtutis quam bonum corporale. "

Haec ille. Item, 2 2", q. 26, art. 3, sic dicit: " Unaquaeque pare plus naturaliter amat commune bonum totius quam particulare bonum proprium. Quod manifestatur ex opere : quaelibet enim pars habet inclinationem principalem ad actionem communem utilitati totius. Apparet etiam hoc in politicis virtutibus, secundum quas, cives, pro bono communi, dispendia propriarum rerum et personarum interdum sustinent. " - Haec ille. Similia dicit, q. 123, art. 5. Ex quibus potest formari talis ratio pro conclusione : Omnis inclinatio rationis, conformis inclinationi natura? non corruptio nec vitiatae, est laudabilis et virtuosa, vel ad virtutem pertinens. Sed electio qua fortis politicus eligit mortem corporalem pro conservatione reipublicae, et plus fugit damnum reipublicae quam damnum vitae propriae corporalis, est conformis inclinationi naturae integrae. Ergo, etc. Et in hoc primus articulus terminatur.