ARTICULUS II.

PONUNTUR OBJECTIONES g 1.

Contra pkimam conclusionem I. Argumenta Johannis Parisiensis.

Quantum ad secundum articulum, arguendum est contra conclusiones. Etquidem, contra primam arguitur a quodam Johanne Parisiensi (a), volente probare (a) Johannes Parisiensis secundus, 0. P., inter coetera opera scripsit Determinationem de modo exsistendi corporis Christi in Sacramento Altaris, alio quam sit ille

improbabilitatem nostrae positionis, et probabilitatem oppositae (scilicet quod probabilius est ponere substantiam panis remanere in sacramento, quam ponere oppositum), aut saltem possibilitatem suae novae positionis. Primo (a) auctoritate Damasceni (de Fid. Ort.), quarto libro, cap. 13, ubi dicit quod panis assumitur et unitur divinitati in hac esca spirituali, sicut carbo est lignum unitum igni, et humanitas Deo in incarnatione. Item, idem Damascenus, lib. 4, cap. 13, dicit sic : Nunc interrogas qualiter ponis fit. corpus Christi, et vinum et aqua sanguis Christi. Tibi dico et ego, quod Spiritus Sanctus supervenit, et hxc facit quae super rationem et intellectum sunt. Panis autem et vinum assumuntur. Et hoc dicit Damascenus consequenter ei quod dixerat de assumptione humanae natura a supposito Filii Dei, de quo dictum est Virgini per angelum : Spiritus Sanctus superveniet in te, etc. (Luc. 1, v. 35). Item, infra, eodem capitulo, dicitur sic : Quemadmodum in baptismate, quia consuetudo est hominibus aqua lavari et oleo ungi, conjugavit oleo et aqure gratiam Spiritus, et fecit illud lavacrum regenerationis; ita, quia consuetudo est hominibus panem comedere et bibere vinum et aquam, conjugavit eis divinitatem, et fecit ea corpus et sanguinem ejus. Similiter, infra (eod. cap.), loquens de hoc sacramento, dicit : Carbo autem lignum simplex non est, sed unitum igni; ita et panis communionis non panis simplex est, sed unitus divinitati.

Dionysius etiam, de Ecclesiastica Hierarchia, cap. 3, parte quae intitulatur fekwpia, vocat istud sacramentum assM??i-ptionis , vel sumptionis. Et infra exponit, dicens quod Christus hic assumit nostra, ut communicet nobis sua. Secundo. Quia Apostolus dicit, 1. Corinth. cap. 10 (v. 16) : Panis quem communicamus, etc. (6). Terlio. Quia ab antiquo invenia est haec opinio, quem tenet Ecclesia, ubi, licet admittat catholicam sententiam de transsubstantiatione, quia non ipsi evidens est hanc doctrinam esse de fide definitam, alium modum possibilem proponit salvandae realis Christi praesentiae in Eucharistia, scilicet per assumptionem substantia? panis et vini in suppositum Verbi. Ab episcopo Parisiensi condemnatus, appellavit Johannes ad Sanctam Sedem; sed, cum diffinitivam exspectaret sententiam, obiit Burdigalae, anno Domini 1306. Opus ejus fuit postea typis editum, Londini, an. 1680. -Cfr. Quetif et Echard, SrvipLOrd. Praed., vol. 1, pag. 500. ( a) Haec argumenta, ex opere Johannis Parisiensis deprompta, Auctor refert juxta formam quam ipsis dederunt Durandus et Petrus de Palude. Secundam, tertiam, quartam et quintam auctoritates primi argumenti invenies apud Durandum, dist. 10, q. 1; prima vero auctoritas hujus argumenti, sicut et coetera argumenta, reperiuntur apud Petrum de Palude, dist. 11, q. 2. (6) In Vulgata legitur : Calix benedictionis, cui benedicimus, nonne communicatio sanguinis Christi estf et panis, quem frangimus, nonne participatio corporis Domini est?

non solum de possibilitate, sed de entitate. Et ratio est, quia plures difficultates tolluntur per hanc positionem. Solum enim difficultas de unione est hic. Cum ergo pauciora sint ponenda in articulis fidei, et quae salvant apparentia; apparent autem in hoc sacramento esse panis et vinum; quod conversio non salvat, sed assumptio; et assumptio est specialis articulus; ergo, etc. Quarto. Quia confessio Berengarii est quod corpus Christi substantialiter frangitur.

Nec obstat quod non esset ibi unitas, vel veritas. Quia, sicut dicis substantiam panis non (oc) manere, id est, substantiam quae est panis, ut creatura saltem; sic dicimus, Corpus Christi, id est, Corpus quod est Christus, et, Hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur.

Quinto. Quia ista positio quae ponit substantiam panis manere quoad essentiam, non quoad esse, et per assumptionem, in multis differt ab illa quae ponit substantiam panis manere sine assumptione, et reputatur haeretica. Primo, quia illa ponit post consecrationem duo supposita; haec autem unum solum in tribus naturis. Secundo, quia illa ponit manere panis subsistentiam; haec autem substantiam per modum accidentis, non subsistentiae. Tertio, quia illa ponit manere panem quoad esse proprium; haec autem quoad essentiam tantum. Quarto, quia illa ponit eumdem panem et idem vinum; haec vero alium panem et aliud vinum, licet eamdem paneitatem et vineitatem. Quinto, quia ex illa sequitur veraciter non esse corpus Christi in altari de novo, cum nec ipsum mutetur, nec aliud in ipsum; haec autem sic, quia ponit panem et (6) vinum mutari quoad esse. Sexto, quia ex illa non est communicatio idiomatum, cum sint sicut duo supposita; ex ista autem sic. Septimo, quia ex illa non adoratur quidquid est in altari adoratione Iatriae; ex ista autem sic, propter unitatem suppositi. Octavo, quia illa dicit sic esse; haec autem non sic esse (y), sed posse esse. Sexto. Quia quaecumque sunt idem supposito limitata, ubicumque est unum, ibi est reliquum : sicut ubicumque est musica Socratis, ibi est ejus albedo. Dico autem limitata : quia, si unum esset limitatum, et aliud illimitatum, quamvis ubicumque esset limitatum, ibi esset et illimitatum; non tamen ubicumque esset illimitatum, ibi esset et limitatum; nec identilas suppositi sufficeret ad hoc. Verbi gratia : licet enim ubicumque est corpus Christi, ibi sit Christus; non tamen ubicumque est Christus secundum divinitatem, ibi est sua humanitas. Sed, pane assumpto, corpus Christi humanum et corpus panis essent (6") unum supposito, et - QUAESTIO 1. utrumque esset limitatum. Ergo, cum in altari esset panis assumptus, ibi esset per consequens corpus Christi. Septimo. Quia medium est propinquius quam extremum. Sed, si Christus assumeret panem vel paneitatem, hoc faceret mediante sua corporeitate; quia indignius assumptibile est mediante digniori, secundum congruitatem assumptionis. Igitur, cum suppositum Christi assumens esset in altari cum pane assumpto, multo magis ibi esset corpus Christi, quod esset medium assumptionis. Octavo. Quia ibi est Christus sacramentaliter, ubi est virtute sacramenti directe. Sed directius fit Christus in altari per assumptionem, quam per conversionem : quia forma hujus sacramenti, quae efficit significando, directius efficit illud quod magis proprie significat; et hoc est unio per assumptionem, qua communicantur idiomata, ita ut hic sit illud quod sonant verba formae, Hoc est corpus meum; non autem unio conversionis, quia petiliam panis non est Christus, nec e converso, sed panis fit Christus, vel convertitur in Christum. Igitur, etc. Ponit ergo ista opinio tria. Primo dicit quod corpus Christi est, vel potest esse in Eucharistia, per assumptionem naturae panis, mediante corpore quod est pars, et non toto supposito vel humanitate, ut sit communicatio idiomatum corporis et panis (sicut nunc est Dei et hominis, quia immediate assumpsit humanitatem), non autem assumentis ad assumptum, quia reputatur erroneum dicere Verbum impanatum, sicut Verbum incarnatum : sicut dicitur albus cui albedo inest mediante tota superficie; sed aethiops dicitur albus dente, quia dens ejus est albus, quia est pars mediante qua inest albedo; sed non ipse dicitur albus, quianon secundum totum sui conjungitur albedini.

Secundo ponit haec opinio quod ex hoc sequitur, corpus Christi de Virgine natum, crucifixum, esse hic realiter : quia quascumque praedicantur de praedicato, et de subjecto; cum ergo panis sit hic, quia corpus Christi est panis, per consequens corpus illud est hic. Sicut, quia homo erat in praesepio, vel in cruce, vel in utero, ibi erat Deus qui erat homo; et sicut, quia Deus est ille homo qui est passus et mortuus, etc, Deus est ita; sic, per consequens, quia panis manducatur, frangitur et comeditur vel dividitur, consequenter corpus Christi, quod est panis, frangitur, etc.

Terlio ponit quod nihilominus salvantur auctoritates Sanctorum de conversione cum assumptione. Cum enim esse differat ab essentia, unum potest assumi, alio non assumpto. Unde non sic est Verbum incarnatum sicut impanatum. Quia in illa assumptione praeventa fuit essentia assumpta, antequam haberet esse; unde nunquam habuit esse aliud ab esse divino sibi communicato; propter quod fuit assumptio sine conversione aliqua assumpti in assumens, et e converso; unde Ecclesia dicit (in Symbolo S. Athanasii) : Non conversione divinitatis in carne, nec supple econverso, sed assumptione humanitatis in Deo. Sed panis praeexsistens habet esse et essentiam; et assumptio ad unitatem suppositi consumit ipsum subsistere, non per annihilationem, sed per conversionem; unde per conversionem esse substantialis, et (a) per assumptionem essentiae substantialis, perficitur hoc mysterium. Et sic omnes auctoritates de transsub-stantiatione loquentes, et conversione, possunt referri ad esse, et non ad essentiam. Et auctoritates dicentes quod post consecrationem non manet panis, sed fuit, verum est secundum esse; sed solum secundum essentiam manet (6). Sic ergo dicit ista opinio quod ita veraciter potest esse sacramentaliter in altari corpus Christi sine conversione per assumptionem paneitatis, sicut modo ponitur communiter per conversionem. II. Argumenta Scoti.

Contra eamdem conclusionem, et similiter contra tertiam, per eadem media, arguit Scotus (dist. 10, q. 1), probando quod corpus Christi non incipit esse in sacramento solum per conversionem panis in illud. Primo, inquit, suppono quod, secundum te, transsubstantiatio est mutatio substantialis, eo modo quo conceditur esse mutatio. Ex hoc sequitur quod habet pro per se termino ad quem substantiam. Per nullam autem mutationem habetur per se illud quod est posterius suo per se termino. Sed hujusmodi praesentia est quid posterius simpliciter substantia corporis Christi, quae substantia terminat mutationem : quia non est hujusmodi praesentia prius naturaliter aut essentialiter ipsa substantia, quia substantia corporis Christi posset esse sine hujusmodi praesentia; nec simul natura, quia tunc non posset praesentia talis destrui nisi destrueretur substantia corporis Christi, quod est falsum. Secundo sic. Per nullam mutationem habetur per se illud quod est aliud a per se termino. Sed hujusmodi praesentia est aliud simpliciter a substantia, quae est per se terminus transsubstantiatio-nis. Ergo, etc. Major palet: quia unius mutationis per se, est unus per se terminus; et ita quidquid est aliud ab illo per se termino, licet sit per accidens idem cum eo, non habetur per se per illam mutationem. Minor patet : quia hujusmodi praesentia non est substantia panis; nec ista praesentia est substantia corporis Christi, quia hujusmodi substantia fuit quando ista praesentia non fuit. Tertio. Quia Deus potest facere corpus suum praesens cum pane, manente substantia panis. Et tunc non erit hic per aliquam mutationem quae sit VI. - 15 ad substantiam ut per se terminum , quia nulla est nova substantia panis. Et tamen per illam acquireretur (a) prasentia ejusdem rationis cum illa quae nunc habetur. Ergo oportet quod per mutationem ejusdem rationis. Ergo per aliam fieret quam per mutationem substantialem. Major probatur. Quia ad novitatem posterioris non sequitur novitas prioris, ex 8. Physicorum, ubi vult Aristoteles, quod in coelo (6) potest esse motus secundum ubi, licet non possit ibi esse novitas secundum aliquam formam absolutam (y). Unde aliquid potest moveri localiter, sine mutatione ad substantiam. Cujus ratio est : quia ubi est quidam respectus extrinsecus adveniens, et non forma absoluta. Sed praesentia ista posterior est substantia panis, sicut respectus posterior est absoluto, maxime posterior substantia. Ergo sine mutatione aliqua circa substantiam panis, potest esse nova prasentia corporis Christi ad panem. Oportet ergo dare aliam mutationem ad hujusmodi praesentiam, quae non sit substantialis. Et, per consequens, in proposito, per transmutationem substantialem non per se habetur ista praesentia; quia terminus ejusdem rationis, cujusmodi est prasentia, non est proprie et per se terminus duarum mutationum distinctarum secundum genus.

Et si dicas quod potest fieri praesens cum substantia panis, sine mutatione substantiali; tamen nunc fit praesens per mutationem substantialem panis in corpus Christi, et non per aliam;

Contra. In corpus Christi prius factum praesens pani, posset Deus convertere panem : non enim hic est magis contradictio, quam quod modo convertatur in corpus Christi non prius praesens. Ergo per talem conversionem (S) factam tunc in corpus Christi prius praesens speciei panis, non fieret ibi de novo praesens (t). Vel oportet dicere quod fieret praesens postquam (C) fuit praesens, et quod eadem praesentia terminaret duas mutationes dictas. Quarto. Quod convertitur in aliquid praeexsistens, magis acquirit conditiones ejus quam econtra. Patet : si enim nutritivum convertatur in carnem, magis animatur anima carnis (tj), quam caro informetur forma ejus; et universaliter acquirit conditiones absolutas, et ubi, et alios respectus carnis, magis (6) quam econtra. Ergo ex sola conversione panis in corpus Christi praeexsistens, magis acquireret panis ut conversus praesentiam corporis Christi in coelo, quam corpus Christi praesentiam speciei panis in altari. (a) acquireretur. - acquiretur Pr. (6) in cotio. - intentio Pf.

Quinto. Quia Deus posset convertere substantiam panis in corpus Christi ut exsistens in caelo, vel ut hahens esse in caelo; quia hic non est major contradictio quam in ea conversione quae nunc ponitur. Sed tunc non haberet corpus Christi esse sub specie panis ex ipsa conversione. Ergo nec nunc. Sexto. Si panis quantus converteretur in corpus Christi quantum, ita quod quantitas in quantitatem, et substantia in substantiam, corpus Christi quantum non haberet ubi circumscriptive, quod fuit panis circumscriptive. Ergo ex conversione substantiae in substantiam corpus Christi non habet ubi diffinitive, quod erat substantiae panis diffinitive. Antecedens notum est : quia non posset illud quantum corpus Christi esse circumscriptive in loco panis, cum sit majus pane. Consequentia probatur : quia sicut substantia et substantia quae subsunt quantitati, diffinitive se habent ad locum, ita substantia quanta ad substantiam quantam circumscriptive. Ergo conversio substantiae in substantiam facit ad esse circumscriptive in loco.

Haec Scotus, in forma. J3 2.

Contra secundam conclusionem I. Argumenta Scoti.

Contra secundam conclusionem arguit idem Scotus (dist. 11, q. 4), probando quod substantia panis annihiletur in trans-substantiatione. Primo (a) sic. Illud quod praecessit, et nihil ejus remanet, annihilatum est. Sed substantia panis praefuit. Et nihil ejus manet, quia nec materia, nec forma; totum enim totaliter transit, scilicet materia in materiam, et forma in formam. Ergo, etc. Secundo sic. Quod praefuit, et modo nihil est, nec in se, neci n alio, annihilatur. Panis autem, post conversionem, nihil est in se. Nihil etiam est in corpore Christi : quia tunc corpus Christi augeretur per conversionem panis in ipsum; illud enim fit majus, in quod convertitur aliud quantum manens. Si dicatur quod non est nihilatio, quia terminus ad quem hujus transitus est aliquid, scilicet corpus Christi;

contra hoc arguitur. Quia, etsi desini-tionem hujus panis comitetur positio corporis Christi hic, tamen illa desinitio panis secundum propriam rationem non distinguitur ab annihilatione, quia terminus ad quem ejus est nihilitas panis. Confirmatur per simile. Quia corruptio non est annihilatio modo, non propter hoc solum quia generatio concomitatur eam : quia, si propter hoc et propter terminum generationis praecise non esset annihilatio, ipsa corruptio esset mutatio positiva, propter terminum mutationis positivum; quod est falsum. Nunc ergo corruptio, secundum propriam rationem sui, ut distinguitur essentialiter a generata) Primo. - Om. Pr. tione concomitante, non est annihilatio, quia aliquid corrupti manet, scilicet materia. Et ex hoc sequitur quod negatio ad quam est, est negatio in apto nato; ergo privatio. Ergo, per oppositum, cum in proposito nihil termini a quo maneat, nec negatio esse panis sit privatio (quia non in apto nato), sed purum non esse, sequitur quod ista destructio panis secundum propriam rationem sui sit annihilatio. Confirmatur ulterius. Quia per se ratio alicujus non variatur ex aliquo concurrente per accidens cum eo. Sed per accidens est quod cum destructione panis concurrit positio corporis Christi hic. Probatio (a) : posset enim primum separari a secundo. Ergo propter istam positionem corporis Christi hic, non variatur ratio hujus destructionis. Sed, si sola esset, sine illa positione, esset annihilatio panis. Ergo et modo. Item. Si panis annihilaretur, et corpus Christi poneretur hic praesens, omni eodem modo haberet se, tam panis quam corpus Christi, quantum ad omnem conditionem, tam esse quam non esse, sicut modo se habet. Sed quod omni eodem modo se habet sicut si esset annihilatum, illud est annihilatum. Ergo, etc. Prima propositio manifesta est : quia, si esset annihilatio, nec forma nec materia ejus maneret, et eodem modo nec nunc; sed etiam tunc corpus Christi esset praesens sub accidentibus, ita et nunc. Item. Quia terminus novae actionis est novus. Ergo negatio esse panis, ut terminus desinitionis panis, nova est. Sed, ut in corpore Christi, non est nova : nam illo modo quo disparatum includit negationem disparati, ante desinitionem panis corpus Christi fuit non panis; et similiter corpus Christi prius fuit. Igitur terminus illius desinitionis non est corpus Christi, nec negatio panis in corpore Christi. Si dicas quod non esse panis, ut in corpore Christi, non est nova negatio, sicut nec disparatio corporis Christi ad panem est nova; sed tamen non esse panis est novum;

Contra. Ex hoc sequitur quod non esse panis est terminus : quia negatio ista, ut in corpore, est per rationem disparationis; si ergo non esse terminat ut novum, non terminat ut (6) in corpore per rationem disparationis. Forte dicetur, propter ista argumenta, aliter ad primas rationes : quod post conversionem substantia panis non est totaliter nihil, sed est quodammodo aliquid, non illud quod praefuit, sed illud in quod conversa est.

Sed contra hoc arguitur. Primo. Quia terminus mutationis, inquantum est terminus, includit non esse alterius termini. Hoc probatur : quia, inquantum est terminus, habet aliquam ^compossibilitatem ad alium terminum; ergo, ut est terminus, non includit aliquitatem alterius termini, nec alterum terminum esse aliquo modo aliquid; quia contradictio est quod, ut includit non esse ejus, includat aliquitatem ejus. Secundo, ad idem. Quia corpus Christi nullo modo aliter se habet post conversionem, quam ante; ergo nec aliquid alio modo habet esse in ipso. Sed panis non conversus, nullo modo habet aliquitatem suam in corpore Christi, nec aliquitatem corporis Christi. Ergo nec panis post conversionem. Probatur consequentia prima : Esse secundum quid in aliquo, est propter ejus esse simpliciter; quia enim aliquid in se est tale, ideo sic vel sic habet aliquid in se; ergo non est differentia in modo essendi alicujus in aliquo, nisi propter differentiam entis in se. Tertio ad idem. Cujus est aliquitas, illud est ea aliquid formaliter. Si ergo aliquitas corporis Christi sit ejus nunc quod fuit substantia panis, ergo illud quod fuit substantia panis, est aliquid formaliter illa aliquitate. Quaero quid aliquid? Non panis : quia non est panis; et praeterea contradictio esse videtur, quod aliquitate corporis sit aliquid formaliter quod non est panis. Nec ista aliquitate est aliquid quod fuit panis, puta corpus Christi : quia quod fuit substantia panis simpliciter, desiit esse; corpus autem Christi manet in eodem esse. Nec potest dici quod ista aliquitate est aliquid aliud, nisi panis, vel corpus.

Haec Scotus., in forma. II. Argumenta Durandi.

Contra eamdem conclusionem, simulet praecedentem, arguit Durandus (dist. 11, q. 3), probando quod vel aliquid de substantia panis, puta materia, remanet in hoc sacramento; vel substantia panis veraciter et proprie annihilatur. Primo (a) sic. Illud quod non est magis in alio nunc quam prius, non est magis conversum in aliud nunc quam prius. Sed, si panis non manet, post conversionem, in corpore Christi secundum se totum, nec secundum aliquid sui, puta secundum materiam, aut formam, non est in ipso post conversionem plus quam ante. Ergo non debet dici conversum in ipsum nunc (6) plus quam ante vel prius.

Si dicatur quod unum manet in alio, quia communicant in materia, et unum est educibile de altero virtute divina;

non valet : quia simili modo maneret panis in corpore Christi, si esset corruptus corruptione naturali; quia eodem modo communicaret cum ipso in materia, et posset educi de ipso virtute divina; igitur, etc. Secundo sic. Omnis terminus actionis attingitur (a) Hoc argumentum et qualuor sequentia Auctor affert juxta formam quam habent apud Petrum de Palude, dist. 11, q. 3. per actionem; sed in conversione panis in corpus Christi, secundum te, corpus Christi est terminus; ergo per talem actionem attingitur. Sed, si nihil fit in ipso, qualiter attingatur non est intelligibile, cum illud esset actio per quam nihil ageretur.

Nec valet si dicatur quod per conversionem substantiae aliquid agatur in corpus Christi, prout est hic, scilicet prout in sacramento altaris. Quia istud non fit per conversionem; quia, si fieret conversio totius in totum secundum substantiam et omnia accidentia, corpus Christi non esset plus hic nunc quam prius. Ergo, etc. Tertio. Quia, si in corruptione materia desineret esse quemadmodum et forma, tunc non esset corruptio, sed annihilatio. Sed, secundum hanc positionem, materia panis desinit esse, sicut et forma. Ergo ibi est vera annihilatio, et non conversio. Quarto sic. Qualiter potest intelligi conversio formae in formam praeexsistentem, non est intelligibile. Quia nihil aliud videtur hic esse, nisi quod una desinit esse, alia incipiente esse; ex quo, per desinitionem unius, nihil advenit alteri; et quod materia quae fuit sub una forma, sit de novo sub alia, quemadmodum dicit Philosophus, 1. Physicorum (t, c. 68), quod materia primo fuit sub uno contrariorum, postea sub alio. Quinto. Quia, si materia non annihilatur, sed convertitur, hoc est altero duorum modorum : aut quia manet, non in se, sed in suo simili, scilicet materia alterius; aut quia ex ipsa et materia alterius efficitur unum. Primum non potest dici : quia tunc conversio non differret ab annihilatione; annihilata enim materia unius, nihilominus ipsa remanet in simili materia alterius. Nec potest dici magis converti in materiam alicujus determinati, quam in materiam alterius cuiuscumque; cum materia omnium sit ejusdem rationis. Si vero dicatur secundum, habetur propositum: quia, sicut materia non distinguitur a materia nisi per formam sub qua est, sic non potest effici unum cum materia alterius, nisi quia utrumque efficitur sub eadem forma. Ergo materia panis non potest converti in materiam corporis Christi, nisi efficiatur sub eadem forma; et sic aliquid quod fuit sub forma panis, efficitur sub forma corporis Christi; et non desinit totaliter. Sexto. Si, de duabus hostiis, substantia panis unius annihilaretur, manentibus speciebus, et substantia panis alterius converteretur, eo modo quo dicit tua positio, non plus maneret de substantia panis unius quam alterius?. Ergo, si prima non dicitur conversa, sed annihilata, pari ratione nec secunda. Septimo. Quia, si, remanente corpore Christi, in nullo mutato, rediret eadem substantia panis quae prius fuit, ipsa vere crearetur: quia de nihilo fieret; non enim fieret de substantia corporis Christi, nec de alia, ut supponimus. Ergo, si, praeexsistente corpore Christi, et nihil substantiae panis in eo remanente, panis desinat esse, vere annihilatur. Consequentia probatur : quia eodem modo se habet aliquid ut sit terminus ad quem annihilationis, et ut sit terminus a quo creationis; et ideo, sicut exsistentia corporis Christi non impediret quin esset creatio, substantia panis redeunte, sic exsistentia ejus non impedit quin sit vera annihilatio, nihil de substantia panis remanente in ipso. Octavo. Illud quod prius fuit aliquid, et postea est nihil, est vere annihilatum. Sed, secundum te, substantia panis ante consecrationem fuit aliquid, post consecrationem autem est nihil. Ergo substantia panis est vere annihilata. Major patet de se, ex ratione terminorum. Minor probatur. Quia illud quod non est aliquid in se vel in alio, est vere nihil; quia non aliquid et nihil aequipollent. Sed substantia panis post consecrationem non est aliquid in se, quia desiit esse; nec est in alio, scilicet corpore Christi, quia post consecrationem nihil est plus in corpore Christi quam ante, secundum te. Ergo, etc. Et sic probata est major, et minor, et consequentia, et per consequens tota ratio.

Haec Durandus. g 3.

Contra tertiam conclusionem I. Argumenta Scoti.

Contra tertiam conclusionem arguunt Scotus et Durandus (a), probando quod conversio, si est, nihil facit nisi dispositive ad esse corpus Christi in altari; et quod Deus sine conversione aeque facere potest. Et Primo supponit quod per carentiam quantitatis est angelus praesens omni corpori : quia sola quantitas facit distare et esse absens; et, per consequens, privatio quantitatis facit realiter esse praesens. Et idem conveniret homini, si esset sine quantitate, sicut angelo. Et idem homini quanto, si non uteretur quantitate, respectu omnium; vel, si absolveretur ab usu quantitatis respectu hujus et non illius, isti esset praesens, et illi absens realiter. Secundo ostendit quid conversio faciat. Nam quia substantia convertitur, et accidentia remanent, accidentia (6) remanentia faciunt esse ibi corpus Christi sacramentaliter, quia significant ipsum, sicut prius significabant ibi esse substantiam suam. Sed hoc non est ibi esse realiter, sed esse sicut in signo. Conversio vero substantia? in corpus Christi, facit quidem habere ad (y) istas species habitudinem immediatam. Sed ex hoc non sequitur quod corpus Christi sit hic realiter : quia, licet conversio fiat in corpus Christi directe ex vi sacramenti, prout est (a) Haec argumenta, quae deduci possunt ex dictis Scoti, dist. 10, q. 1, et Durandi, dist. ti, q. 1, Auctor refert prout inveniuntur apud Petrum de Palude, dist. 11, q. 2. substantia, fit tamen consequenter, ex naturali concomitantia, in corpus quod est quantitas, et sic cum corpus etiam sit quantum, prout est terminus conversionis, non potest per hoc hic esse realiter praesens, cum secum ferat quantitatem, per quam distat et est realiter absens. Tertio dicitquod divina virtus absolvens quantitatem ab usu quantitatis, qui (".) est facere distare et esse absens, completive et ultimate facit hic esse corpus Christi. Illud enim quod est realiter, et est non absens nec distans realiter alicui, est ei praesens realiter. Unde quia conversio facit habere corpus habitudinem ad istas species, et non ad lapidem, qui non est in ipsum conversus, inde est quod absolutio ab usu quantitatis, quam sola divina virtus facit, est respectu istarum specierum causa propter quam est ibi praesens, ubi est facta conversio, et non alibi. Si autem ubicumque esset facta conversio, ubicumque esset; non quod conversio facit ipsum esse ibi, sed solum determinat absolutionem ab usu quantitatis, per quam est ibi. Quarto dicit quod Deus, nulla facta conversione, potest facere istam absolutionem ab usu quantitatis, sicut fecit quando intravit ad discipulos januis clausis. Quando enim erat in eodem loco cum januis, non erat ibi localiter, vel januae non erant ibi localiter (6) : quia duo corpora esse simul localiter, est duo contraria esse simul; quod est impossibile; sed alterum privatur (r) usu quantitatis, ne locum occupet, quod est effectus quantitatis non formalis, cum ultima sphaera in superficie convexa non occupet locum. Et quia januae videbantur, et non corpus Christi, ideo pro tunc januae quidem erant in loco suo localiter, corpus autem Christi erat simul cum eis, sicut esset unus spiritus, non localiter, nec per motum localem per quem ad discipulos sensibiliter venit, sed per absolutionem ab usu quantitatis effective, et per realem exhibitionem praesentiae suae formaliter. Unde, si januae significassent (3) Christum, fuisset ibi sacramentaliter. Nunc autem, propter defectum sibili, fuit tantum praesens realiter, et non sacramentaliter. Sed illud fuit (i), non conversione facta alicujus in corpus Christi. Ergo corpus Christi, divina virtute, per solam absolutionem ab usu quantitatis, fit realiter praesens, sine conversione. Quinto declarat sic : Quia Deus potest facere ellectum, qui est res absoluta, vel relatio, sine causa ejus in fieri; sicut generationem sine alteratione. Unde, si ex conversione causatur ista habitudo in corpore Christi ad species, per quam dicitur esse praesens realiter loco specierum, cum esse hic in corpore Christi remaneat, transeunte conversione; ergo sine conversione potest Deus causare in corpore Christi istam habitudinem, quae est esse hic realiter praesens. Et sic habetur propositum. II. Argumenta Durandi.

Contra eamdem conclusionem arguit Durandus (dist. 11, q. 1), probando quod possit esse corpus Christi in altari, nulla facta conversione, sed manente substantia. Et praemittit quamdam divisionem, ex qua postea format argumenta sua. Quia, si conversio requireretur, hoc esset propter alteram istarum trium causarum : aut quia corpus Christi non potest esse sub illis speciebus simul cum alio corpore; aut quia corpus Christi non posset esse in sacramento, nisi substantia panis mutaretur in ipsum; aut quia non salvaretur veritas verborum sacramentalium. Sed neutro istorum modorum impeditur. Ergo, etc. Quod non propter primum, probatur sic. Corpus quod potest simul esse cum aliena quantitate, potest simul esse cum substantia subjecta illi quantitati : non enim repugnat duobus corporibus esse simul, nisi ratione quantitatis, cujus est excludere ab eodem situ aliam quantitatem. Sed corpus Christi potest esse simul cum quantitate panis, ut ponit communis opinio, quae tenet corpus Christi esse in hoc sacramento. Ergo aeque faciliter potest esse cum substantia panis manente sub sua quantitate. Nec propter secundum debet poni. Quia conversio panis in corpus Christi, si ponatur, non est ratio quare corpus Christi sit ibi de novo. Quod patet dupliciter.

Primo : Quia, si propter conversionem panis in corpus Christi esset corpus Christi ubi fuit prius substantia panis, eadem ratione, si totus panis, quoad substantiam et quantitatem, converteretur in substantiam et (a) quantitatem corporis Christi, corpus Christi et sua quantitas, ex vi talis conversionis, essent de novo ubi prius fuit panis. Hoc autem falsum est : quia tunc oporteret quod corpus Christi mutaretur secundum locum; compararetur enim circumscriptive ad locum ubi prius fuit panis, quia non compararetur ad ipsum ratione substantia?, sed ratione quantitatis suae, cum conversio esset non solum substantiae in substantiam, sed quantitatis in quantitatem. Ergo similiter videtur quod, propter solam conversionem substantiae, corpus Christi non sit ubi prius fuit panis.

Secundo : Quia per conversionem alicujus rei in aliquam praeexsistentem, videtur magis fieri quod res conversa sit ubi erat res in quam convertitur, quam econtra; sicut cum convertitur alimentum in substantiam comedentis, alimentum fit ubi erat comedens, et non econtra. Cum ergo substantia panis convertitur in mrpus Christi tanquam in aliquid praeexsistens, magis lit villule conversionis quod panis sit ubi erat corpus Christi, quam e converso. Propter tertium similiter non oportet dicere quod substantia panis non remaneat. Quia ex quo ponitur corpus Christi realiter in hoc sacramento, pro ipso potest reddi vera locutio, ut non solum dicatur corpus Christi esse hic, sed dicatur, hoc, id est, contentum sub hoc, est corpus meum; quia indefinita verificatur pro uno solo. Nec oportet quod substantia panis demonstraretur, dato quod esset ibi, sicut non fit demonstratio specierum ibi exsistentium (a). Secundo principaliter arguit quod argumentum quoddam superius positum non valeat : scilicet impossibile est aliquid esse nunc noviter ubi non fuit prius, nisi ipso mutato, vel alio in ipsum, etc. Dicit enim quod utraque propositio hujus argumenti, tam major quam minor, est falsa; ratio etiam magis concludit oppositum quam propositum.

Quod enim major sit falsa, patet. Quia Deus posset facere quod supra ultimam sphaeram quae nunc est, esset alia continens illam, et in qua esset sicut in loco. Et sic ultima sphaera quae nunc est, esset in loco ubi prius non fuit, absque mutatione sui, et absque mutatione alterius in ipsam. Quamvis enim sphaera de novo creata, esset mutata, large sumendo mutationem pro creatione; tamen non esset mutata in priorem sphaeram. Et similiter, posset Deus facere quod corpus Christi esset de novo in sacramento altaris, absque mutatione sui, et absque mutatione alterius in ipsum, facta aliqua mutatione circa panem, vel aliquid aliud. Nec sequitur, si circa panem sit aliqua mutatio, quod illa sit conversio panis in corpus Christi; quia potest esse aliqua alia; sed esset fallacia consequentis, a superiori ad inferius affirmative.

Minor etiam est falsa. Quia corpus Christi exsistens de novo in sacramento, non est ubi prius non fuit : quia esse in sacramento, non est habere novum ubi; nam ubi est circumscriptio corporis a circumscriptione loci procedens; cum ergo corpus Christi non sit in sacramento (6) circumscriptive, patet quod non est in eo tanquam in aliquo ubi; nec, per consequens, est ubi prius non fuit; cujus oppositum assumit minor propositio.

Ratio etiam magis concludit oppositum quam propositum. Quia diffinitio non potest convenire nisi cui convenit diffinitum. Si ergo aliter se habere nunc quam prius, sit diffinitio ejus quod est moveri vel mutari, non conveniet alicui, nisi cui convenit esse motum vel mutatum. Si ergo corpus Christi, per hoc quod est de novo in sacramento, se habeat aliter nunc quam prius, prout tu arguis, (a) hoc primum argumentum principale Durandi, Auctor refert secundum formam quae habetur apud Petrum de Palude, dist. 11, q. 2. I sequitur quod ipsum sit motum vel mutatum, et I non panis in ipsum; cujus oppositum intendis concludere. Et sic patet quod illa ratio non cogit. Terlio principaliter. Quia, cum conversio non sit necessaria ad exsistentiam corporis Christi in sacramento quantum ad ejus permanentiam, sed solum quantum ad fieri de novo (quia corpus Christi in sacramento est quamdiu permanent species; conversio autem non semper fit, sed solum in prolatione verborum), satis durum est, et derogare videtur immensitati divinae potentiae, dicere quod Deus non possit facere corpus suum in sacramento esse per alium modum quam per conversionem substantias panis in ipsum; maxime cum, ponendo (a) conversionem fieri, difficillimum sit videre qualiter ipsa faciat aliquid ad hoc quod corpus Christi sit in sacramento. Quia sicut se habet substantia ad substantiam, sic se habet quantitas ad quantitatem. Sed, si fieret conversio quantitatis panis in quantitatem corporis Christi, non propter hoc quantitas corporis fieret ubi prius fuit quantitas panis. Ergo similiter, propter conversionem substantias panis in corpus Christi, non apparet quod corpus Christi debeat esse ubi fuit substantia panis; nec quod ad hoc talis conversio aliquid operetur. Quarto principaliter dicit quod temerarium est dicere quod corpus Christi, virtute divina, non possit esse in sacramento nisi per conversionem substantiae panis in ipsum. Tenet enim fides, quod humanitas, quae de se nata est constituere proprium suppositum, fuit in alieno supposito, per solam habitudinem exsistendi in alio, sibi datam a Deo. Quare ergo non poterit dici quod corpus Christi, non mutatum secundum locum, nec secundum formam aliquam absolutam, possit esse de novo in sacramento, per novum ordinem seu habitudinem sibi datam a Deo, inquantum est substantia, et non inquantum est quanta, quia, secundum quod est substantia, non est limitata ad aliquem lucum? III. Argumenta Aureoli.

Contra eamdem conclusionem arguit Aureolus (dist. 11, q. 1, art.1), probando quod non sufficit dicere quod in transsub-stantiatione sit successio esse unius substantiae post non esse alterius. Primo. Quia omne quod succedit alteri, in aliquo succedit illi. Sed non potest dari in quo corpus Christi succedat pani. Ergo, etc. Major nota est. Quia omne quod succedit, aut succedit in essendo, quia scilicet non fuit, et modo est; vel succedit in tempore, quia est in tempore, postquam nonerat in tempore; vel succedit in loco, quia est in loco, postquam non erat in loco (6). Sed non est dare primum in proposito : quoniam virtute transsubstan- - QUAESTIO I. tiationis corpus Domini non accipit esse post non esse, quia prius erat. Nec potest dari secundum : quia eodem modo succedit ipsi non esse panis lapis qui est in altari, quia est in tempore, postquam panis habuit non esse. Nec sufficit tertius modus: quia hoc modo non esset aliud transsubstantiari panem in corpus Christi, quam esse corpus Christi ubi fuit panis. Similiter nec potest dari quod succedat in speciebus, ut quia prius fuerunt in pane, et postea sunt in corpore Christi : quia hoc non esset nisi transaccidentiatio (a). Sic ergo patet quod non potest dari in quo sit ista successio. Secundo. Quia : aut ista successio est secundum esse antiquum corporis Christi, conservatum post non esse panis; aut acquisitio alicujus novi esse, in quo succedit pani. Primum non sufficit : quia tunc panis diceretur transsubstantiari in omne illud quod conservatur post non esse panis; et ita, si Deus annihilaret lapidem, diceretur transsubstantiari in solem. Immo hoc modo panis transsubstantiaretur in solem, et totum mundum ; quia sol et totus mundus conservantur post non esse panis. Si vero detur secundus modus, habetur propositum : quia illud acquisitum non potest esse entitas simpliciter; aut ergo est tempus, aut locus; et non apparet quid sit, ut probat prima ratio. Tertio sic. Certum est quod successio est habitudo posterioris ad prius. Si ergo transsubstantiatio sit talis successio, tunc panem transsubstantiari in corpus Christi, non est aliud quam Deum dare corpori Christi habitudinem talem posterioris ad prius. Sed hoc non sufficit. Tum quia omne posterius, in aliquo est posterius, scilicet natura, vel tempore, vel loco, vel quoquo alio modo, ut patet, 5. Metaphysice (cap. de Priori); in proposito autem non potest dari in quo. Tum quia talis modus est communiter contra doctores : quia ad illum sequitur quod necessario est facta mutatio in corpore Christi, aeque et magis quam in pane. Confirmatur. Quia (6), si talis successio sit respectus : aut exigitur respectus intrinsecus adveniens; aut extrinsecus adveniens. Si primo modo;

Contra : quia ille non adjicitur, nisi acquisito aliquo absoluto; ergo per transsiibstantiationem advenit corpori Christi aliquod absolutum. Si secundo modo, cum ad illum sit per se motus, sequitur quod corpus Christi mutabitur, acquisito tali respectu. Quarto. Quia ubi unum praecise succedit alteri, non est verum dicere quod illud cui (y) succedit, accedat ad illud quod succedit (S); immo econtra. Sed, per Hugonem, de Sacramentis, lib. 2, part 8, cap. 9, panis accedit ad corpus Christi, et ad unitatem cum eo. Sancti etiam communiter dicunt quod panis et vinum transeunt in corpus Christi. Ergo talis transsubstantiatio non est successio. Confirmatur. Quia, licet forma succedat privationi, non tamen privatio dicitur converti in formam. Quinto. Quando inter aliqua est habitudo per accidens ratione alicujus tertii, transeunte illo terlio, transit illa habitudo. Verbi gratia : habitudo est per accidens inter Polycletum et aedificatorem respectu tertii cui conjungitur, scilicet respectu artificis; sed quam cito non est artifex, jam non aedificat Polycletus. Sed, secundum Philosophum, 1. Physicorum (t. c. 43 et 44), et Commentatorem, ibidem, habitudo inter terminum a quo et terminum ad quem est per accidens, puta habitudo carnis et vermis, ratione tertii, quod transit de uno in aliud. Sed in proposito non est dare aliquod tertium transiens. Ergo inter panem et corpus Christi non est talis habitudo. Sexto arguit (ibid., q. 2, art. 1) quod transsubstantiatio, vel conversio, non sit subiective in pane. Quia impossibile est quod aliquod accidens sit in illo subjecto quod nunquam est, dum illud accidens est. Probatur : quia accidens esse in subjecto, non est aliud quam sustentari in subjecto; quod autem non est, sustentare non valet. Immo videtur esse contradictio de plano, dicere quod accidens sit in subjecto, et subjectum non sit. Sed, per te, in instanti in quo transsubstantiatio est, panis non est. Ergo, etc. Septimo ad idem. Quia, secundum te, nihil transsubstantiationis est in tempore praecedente, sed est totaliter in instanti. Ergo nihil facit, per te, dicere quod panis habet esse in toto tempore praecedente, et in ultimo instanti est transsubstantiatio. Ergo in illo instanti habet sujectum. Sed tunc panis non est. Ergo, etc. Et in hoc secundus articulus terminatur.