ARTICULUS 11.

PONUNTUR OBJECTIONES 3 1.

Contra primam conclusionem I. Argumenta Godofridi.

Quantum ad secundum articulum, arguitur contra conclusiones. Et quidem contra primam arguit Godefridus, sexto Quodlibeto, q. 3(i), ubi sic dicit : Dicunt quidam quod Deus potest videri absque hoc quod aliqua creatura videatur in eo. Quia intellectus limitatus potest considerare absolutum, non considerando relativum, dato quod sint idem absolutum et relativum. Sed Deus est principium cognoscendi se, secundum quod est quid absolutum ; et est principium cognoscendi creaturas, secundum rationem relationis, quae est idea. Ergo intellectus creatus potest videre Deum, non videndo creaturam in ipso; (a) nec aliquid inordinate velit.

Om. Pr. (6) Hoc. - Hic Pr. (y) quilibet. - qualibet Pr. (6) Cfr. dist. 45, q. t, art. 1, concl, 1 et 2. (t) In codice Godofridi qui servatur in Vaticana Bibliotheca (Lat. Vat. 1031), haec reperiuntur, Quodlib. 10, q. 3. quia potest ipsum considerare, non considerando ideam.

Istud non valet : quia, cum essentia divina ex sua infinitate sit omnium repraesentativa, idea autem non est aliud quam essentia divina, inquantum repraesentativa aliorum distincte; ergo non potest videri (a) absque visione ideae, nec econtra. Alii dicunt quod quanto aliquis intellectus plura videt in aliquo principio, tanto perfectius ipsum intelligit; qui autem intelligit in aliquo omnia cognoscibilia in ipso, cognoscit ipsum quantum est cognoscibile, et per consequens comprehendit ipsum. Sed nullus intellectus creatus potest Deum comprehendere. Ergo nullus intellectus creatus videt in Deo omnia, sed aliqua sic, et aliqua non.

Istud autem non valet. Unde sciendum est quod quaedam sunt, quae per divinam essentiam naturaliter repraesentantur, sicut omnes quidditates. Et liaec videntur necessario, visa divina essentia. Quod patet Primo sic : Quia quae aequaliter habent represen-tari per divinam essentiam, aequaliter habent videri per eam. Sed omnia talia aequaliter habent repraesentari per divinam essentiam. Ergo aequaliter videri. Minor probatur : quia essentia divina aequaliter repraesentat ea quae per eam secundum suam infinitatem repraesentantur; sed essentia divina, secundum suam infinitatem, habet naturaliter esse similitudo omnia talia repraesentans; ergo, etc. Nec potest dici quod divina essentia sub ratione unius ideae possit repraesentare unum, et sub ratione alterius non repraesentare illud : quia ab illo non pendet repraesentatio divinae essentiae, quod sequitur actum intelligendi quo essentia divina actu intelligitur; sed ideae sunt hujusmodi, quia intelliguntur constitui in actu intelligendi quo divina essentia actu intelligitur ut imitabilis a diversis; ergo non potest dici, ex parte ideae, quod essentia divina non aequaliter repraesentet. Sed ad hoc dicunt quidam, quod, sicut Deus potest se ostendere sub ratione entis et veri, sine hoc quod ostendat se sub ratione boni et finis, et per consequens potest videri et non diligi; ita potest se manifestare, et suspendere actionem qua nata est creatura in ea videri.

Sed hoc nihil est. Quia utrumque quod assumitur, est impossibile, scilicet videri divinam essentiam sine ratione boni, et sine creatura. Tum quia, dato quod dicant verum, adhuc stat quod, si Deus non suspendat actionem qua videtur creatura in eo, qua ratione videretur una, et alia : quia non est processus ab uno in aliud, ut (6) ab ignoto ad notum ; et ideo vel omnes videbuntur vel nulla; praedicta autem positio non ponit quod nulla; ergo omnes. Sed adhuc ad praedicta respondetur quod, quia ad beatitudinem sanctorum videntium Deum pertinet videre ea quae principaliter pertinent ad perfectionem universi, ideo illa videntur, non autem alia quae Deus facere potest.

Sed nec hoc valet. Quia, licet in cognitione per medium creatum intellectus magis determinetur ad cognoscendum ista quam illa, tamen in illa cognitione quae est per divinam essentiam , non magis cognoscuntur (a) haec quam illa : quia secundum medium cognitionis judicandum est de cognitione; sed medium est essentia divina, quae aequaliter se habet ad repraesentandum haec et illa; ergo cognitio quae fit per divinam essentiam, non plus respicit perfectionem istius universi quam alia. Secundo patet hoc sic : quia omnis creatura, secundum quod habet esse in Deo, est creatrix essentia. Ergo aequaliter se habet ut videatur per creatricem essentiam. Tertio. Quia majus est videre infinitatem divinae essentiae, quam entitatem cuiuscumque creaturae. Sed intellectus beatus efficitur potens videre infinitatem divinae essentiae. Ergo multo plus efficitur potens videre in ea (6) omnem creaturam, etiam possibilem. Et sic non est dare unde statuatur numerus determinatus visibilium in divina essentia, quin omnia videantur.

Si dicatur quod plus est videre divinam essentiam et res in divina essentia, quam divinam essentiam tantum,

non valet, cum omnia videantur per idem medium. Per idem etiam patet quod , si species rerum sunt multiplicabiles in infinitum, non est inconveniens intellectum creatum simul videre eas per tale medium infinitum. Quarto arguit contra probationem conclusionis, dicens : Nec tamen sequitur quod intellectus creatus, licet videat omnia quae naturaliter repraesentantur in divina essentia, comprehendat eam. Quia quantitas cognitionis potest attendi et extensive, penes numerum cognitorum, et intensive, scilicet penes majorem limpiditatem. Licet autem intellectus creatus videat tot in Deo quot ipse Deus, quantum ad quidditates rerum creatarum, non tamen videt aequali limpiditate : quia Deus videt se et relucentia in ipso infinita limpiditate, intellectus autem finita; et unus beatus videt limpidius alio, licet omnes aequaliter videant, quantum ad numerum cognitorum. Et quia Deus est claritas infinita, nullus intellectus creatus comprehendit eum, nisi intelligat ipsum limpiditate infinita; quod est creaturae impossibile. Quinto arguit contra illud quod adducitur de principio respectu conclusionum. Dicit enim quod hoc non est simile. Quia, in principio ex quo conclusiones deducimus, non habent cognosci ipsae conclusiones in actu et sub propriis rationibus ante pertractationem vel perscrutationem principii, sed in virtute et in potentia; et ideo potest cognosci principium, ignorata conclusione; et sic perfectius cognoscit principium, qui cognoscit principium et conclusiones, quam qui cognoscit principium tantum. Sed Deus est ratio cognoscendi simulet distincte in eo omnia quae in eo relucent; et sic eodem modo (a), sine aliqua pertractatione vel perscrutatione, habent cognosci Deus et quae in eo relucent. Et ideo non est perfectius cognoscere Deum cum his quae relucent in eo, quam cognoscere ipsum tantum ; quia non contingit cognoscere unum eorum in actu, et aliud in potentia, sicut est de principio et conclusione. Sed contra hoc est quod dicit Augustinus, de Videndo Deum (cap. 6), quod Deus est speculum voluntarium, et, si vult, videtur, et si non vult, non videtur.

Et dicendum est, quantum ad hoc, quod Deus est speculum voluntarium inquantum ad visionem divinae essentiae : quia (6), si vult, videtur, et si non vult, non videtur. Sed, supposito quod videatur, non potest fieri quod videatur quantum ad unum, et lateat quoad aliud, scilicet (y) quantum ad ea quae nata sunt naturaliter repraesentari in eo. Loquendo autem de visione qua Deus videtur per creaturas, mediantibus quibus fiunt aliquae revelationes sanctis in vita ista, potest videri quoad unum, et non quoad aliud, sicut placet; et de tali visione loquitur ibi Augustinus. Alia autem sunt, quae non ita naturaliter habent repraesentari per divinam essentiam, sicut quod hoc (o) proponit facere vel illud, taliter et tali tempore, et producere vel non producere ea quae libera voluntate producit et potest non producere, et potuit etiam absolute jvelle vel non velle se facturum talia; et haec non videntur nisi quantum Deus vult. Qualiter autem lateant ut sunt talia, et qualiter possint (e) de novo revelari sine mutatione beatitudinis, alterius negotii est. Et de his potest intelligi illud 1. Corinth. 2 (v. 11) : Quas sunt hominis, nemo novit nisi spiritus hominis, qui est in eo; ita et qux Dei sunt, nemo novit nisi Spiritus Dei. Sic ergo patet quod videns Deum, videt in eo omnia naturaliter relucentia, sicut sunt rationes quidditativae rerum ; non autem ea quae subsunt divino proposito, scilicet quid intendit facere circa res, et quid non. Et quia primum ad essentiam beatitudinis pertinet, non secundum, ideo ad perfectam beatitudinem creatura sufficit omnia cognoscere quoad primum.

Haec Godofridiis, in forma. II. Argumenta Durandi.

Contra eamdem conclusionem arguit Durandus (dist. 49, q. 3), dicens : Beatus, videns divinam essentiam, cognoscit in ipsa omnes res creatas et creabiles, cognoscendo quid sunt; sed de nulla cognoscit an sit, ex natura cognitionis divinae essentia. . Ad cujus probationem , praemittendum est qualiter res creatio repraesentantur intellectui per divinam essentiam ; quo viso, probabitur intentum. Quantum ad primum, sciendum est quod res creatae non repraesentantur in divina essentia sicut res objectae videntur in speculo, nec sicut determinata in principio universali syllogistico, sed solum sicut causabile in suo principio causativo (a). Primum patet. Quia illud quod repraesentatur in speculo, repraesentatur in ipso quasi ab alio impressum, vel ab eo reflexum, secundum duas opiniones quae sunt de imagine speculi (nam quidam dicunt quod in speculo est vere imago impressa ab objecto; alii dicunt quod solum ab ipso reflectitur imago, vel species, ad oculum I. Sed in divina essentia nihil est impressum a creaturis vel quocumque alio, nec aliquid est ab ea reflexum, ut sic per talem impressionem vel reflexionem aliqua res creata possit videri. Ergo res creatae non repraesentantur in divina essentia, sicut in speculo; accipiendo proprie speculum; quia large quandoque vocatur speculum omne illud in quo aliquid speculamur qualitercumque, sive clare, ut in Filio cognoscitur Pater (unde et Filius speculum Patris dicitur, Sapient., cap. 7 (v. 26) : Candor est enim lucis xternae, et speculum sine macula), sive obscure, sicut in creaturis speculamur Deum (de qua speculatione, 1. Corinth. 13 (v. 12) : Videmus nunc per speculum, et in aenigmate). Sed proprie accipiendo speculum, prout distinguitur contra alia repraesentativa, verum est quod in essentia divina non repraesentantur res creatae sicut in speculo. - Secundum patet, scilicet quod in ipsa non repraesentantur res creatae sicut conclusiones in principio universali syllogistico. Quia per principium universale et syllo-gislicum non repraesentatur aliqua conclusio particularis in actu et determinate, nisi facta applicatione et sumptione sub ipso; sed solum in universali, et in potentia. Sed in essentia divina repraesentantur creaturae determinate, absque quacumque deductione et applicatione. Ergo non sic repraesentatur res in divina essentia sicut conclusiones repraesentantur in principio universali. Ex quo sequitur quod, licet clarius videns principium syllogisticum possit per ipsum cognoscere plures conclusiones, quia scit facere plures applicationes et deductiones, quam videns minus clare ; tamen istud locum non habet in videntibus divinam essentiam, quae in actu et determinate repraesentat alias res, absque quati) causabile in suo principio causativo.

creabile iti suo principaliter creativo Pr. cumque applicatione et deductione.

Restat ergo tertium, scilicet quod res creatae representantur in divina essentia sicut causa repraesentat effectum. Et ex hoc patet quod dictum est, scilicet quod intellectus beatus, videns divinam essentiam, videt in ipsa omnes res creatas et creabiles, quantum ad id quod sunt. Quod sic probari potest. Intellectus beatus videns clare et munde divinam essentiam, videt in ipsa omnia quae per ipsam naturaliter et ex necessitate repraesentantur. Seddivina essentia repraesentat naturaliter et ex necessitate omnes res creatas et creabiles, quantum ad id quod sunt. Ergo, etc. Major patet : quia ex parte repraesentantis non est impedimentum, cum repraesentet naturaliter et ex necessitate determinate; nec ex parte intellectus cui fit repraesentatio, quia ex quo potest in essentiam repraesentantem, potest in omnes res per eam repraesentatas. Minor probatur. Quod enim divina essentia representet determinate omnes res exsistentes et possibiles, quantum ad id quod sunt, non est dubium; quia aliter Deus non cognosceret per essentiam suam omnes res exsistentes et possibiles. Sed quod repraesentet eas naturaliter et ex necessitate, probatur sic : Quia divina essentia repraesentat res creatas, sicut causa repraesentat effectum. Sed divina essentia est causa secundum potentiam omnium rerum, quantum ad id quod sunt, naturaliter et ex necessitate; licet non sit causa actu producens, nisi libere. Est enim in potentia divinae voluntatis producere quamlibet rem; sed non est in libertate divinae voluntatis habere potentiam producendi quamlibet rem; immo ex naturali perfectione divinae essentiae est habere potentiam omnia producendi. Sicut autem causa secundum actum producit effectum quoad ejus exsistentiam, ita causa secundum potentiam respicit effectum secundum essentiam, vel quantum ad illud quod est : quia, sicut ex parte causae est productivum et producens, ita ex parte effectus est producibile et productum (a); quorum primum respicit essentiam absolute, (6) secundum respicit essentiam sub actuali exsistentia; sicut ex parte causae productivum respicit potentiam absolute, producere autem respicit eamdem cum reali actione. Res ergo creabiles, quantum ad id quod sunt essentialiter, necessario repraesentantur per essentiam divinam ut est virtus productiva; sed, quantum ad actualem exsistentiam (j) repraesentantur libere per essentiam divinam ut est actu volens producere et producens. Patet ergo minor. Sequitur ergo conclusio : scilicet quod intellectus videns divinam essentiam, videt in ea omnia alia, quantum ad id quod sunt. Scit enim de quolibet ente, sive sit naturale, sive supernaturale, quid est perfecte, ut quid est homo vel asinus, gratia vel gloria, cogitatio (a) vel affectio, et sic de singulis; non solum in generali, sed etiam in speciali, immo in singulari (6); scit enim quilibet beatus non solum quid est homo, quia est quoddam compositum ex anima et corpore, sed etiam quid est hic homo, quia est quoddam compositum ex hac anima et hoc corpore. Non tamen scit an homo vel hic homo sit in rerum natura; quia hoc dependet ex voluntate divina, nec repraesentatur necessario in essentia divina. Deus tamen sciens essentiam suam, non solum scit de rebus quid sint, sed etiam an sint, vel factae sint, aut futurae sint. Et hujus causa assignatur ab aliquibus : quia Deus non solum novit essentiam suam ut representat res necessario quantum ad id quod sunt, sed etiam novit plenarie voluntatem suam, per quam res in actu sunt, vel fuerunt, vel praeterierunt. Sed contra hoc instatur : quia voluntas non fertur nisi in praecognitum ; ergo voluntas divina non vult aliquid esse vel fore, nisi sit praecognitum ab intellectu divino; ergo intellectus divinus non accipit cognitionem de rebus ex hoc quod cognoscit actum voluntatis, sed ejus voluntas exit in actum volendi rem aliquam fore vel non fore, ex praecognitione intellectus. Quod concedendum est. Intellectus enim divinus novit plenissime divinam essentiam ; et ideo novit de rebus creabilibus non solum quid sunt vel quod esse possunt, sed qualiter se habeant vel habere possint ad condecentiam bonitatis divinae; et ideo seipso, ut practicus est, dictat quid et quando aliquid sit producendum ad manifestationem divinae bonitatis et perfectionis. Ad cujus dictamen, secundum nostrum modum intelligendi, divina voluntas inclinatur, et potentia exequitur. Et sic intellectus divinus scit quidquid divina voluntas vult fore vel non fore, vel quid erit vel non erit; sed talem cognitionem de existentia rerum non habet ex hoc quod cognoscit actum voluntatis, sed seipso prius dictat quid erit vel non erit secundum decentiam divinae bonitatis; et illud idem divina voluntas vult, et potentia exequitur. Et quamvis beati ex natura visionis beatae non videant res creatas in essentia divina, ita ut sciant de eis an sint; tamen hoc sciunt per aliam cognitionem, seu per cognitionem naturalem, vel revelationem, quantum ad eos attinet. Et ista cognitio pertinet ad beatitudinem eorum accidentalem.

Haec Durandus, in forma. III. Argumenta Aureoli.

Contra eamdem conclusionem arguit Aureolus (Quodlibeto 10, art. -1), improbando motivum conclusionis, dicens : Non impeditur quin videns divinam essentiam videat omnia, ex hoc quod divina essentia comprehenderetur. Quod patet primo (a) sic : Si enim videns omnes effectus virtutis divinoe comprehenderet divinam essentiam, sequitur quod videns infinitatem Dei intensivam, multo fortius comprehenderet eam ; cum intensiva infinitas sit perfectior et intimior Deo infinitate extensiva, immo et causa illius; ex hoc enim Deus polest causare et repraesentare infinitos effectus, quia est infinitus intensive. Etiam (6) sequeretur quod videns duos effectus, perfectius cognosceret Deum quam videns unum solum; et quanto plures, tanto magis cognosceret; et, per consequens, in qualibet revelatione quam Deus facit beato, perfectius Deum videret, et sic essentialis (y) ejus beatitudo intenderetur. Rursum : Sequeretur quod videns unam creaturam a Deo creari, comprehenderet virtutis suae infinitatem ; cum creatio habeat pro causa solam virtutem infinitam. Adhuc : Deus visus in quolibet gradu non esset exemplar omnis creaturae, sed visus in minori esset exemplar unius, visus autem in majori exemplar alterius; et sic non posset Deus Lino revelare ea quae Petro, nisi poneret ipsum in gradu beatitudinis quem habet Petrus; nec angelo inferiori ea quae revelat superiori. Sed haec omnia inconvenientia sunt. Ergo videns omnes effectus qui (Z) subsunt vel subesse possunt divinae virtuti, non comprehenderet eam. Confirmatur. Quia omnes creaturae in essendo non adaequant Dei infinitatem; quare nec si ponantur omnes cognosci, adaequarent ejus cognoscibilitatem. Et iterum : Comprehensio non attenditur penes hoc quod omnia quae sunt vel relucent in divina essentia, cognoscantur; cum quilibet beatus videat exsistentiam et distinctionem trium personarum, et quidquid est reale in Deo, cum simul sint, et per consequens comprehenderet. Sed potius attenditur penes claritatem, et gradum visionis; quia non in tanta claritate et tantum videt, quantum visibilis est. Non sequitur ergo quod videns Deum et omnes ejus effectus, comprehenderet, quia non infinite Deum videret. Ad motivum autem opinionis, dicendum quod assumit quod non est verum, scilicet quod videns essentiam, per eam videat creaturas sub ea ratione qua est causa efficiens, et qua (e) continentur in ejus virtute. Non videt autem sic, sed polius tanquam per exemplar et ideam (0- Sub quocumque autem gradu videatur, omnium est exemplar^,). (a) primo. - Orti. Pr. CO par exemplar et ideam. - exemplar et idea Pr.

Et iterum, in argumento committitur fallacia consequentis. Verum est enim quod cognoscens causam perfectius, potest cognoscere plures effectus, et cognoscens perfectius principium, potest cognoscere plures conclusiones. Sed non sequitur e converso, quod cognoscens plures conclusiones, perfectius cognoscat principium, aut cognoscens plures effectus, cognoscat perfectius causam. Cujus ratio est : quia principium, in quolibet gradu cognitum, est causa omnium conclusionum proportionabiliter. Tum quia, ut perfectius cognitum, est causa cognitionis perfectioris; et imperfectius cognitum, est causa imperfectioris. Quanto ergo quis perfectius videt divinam essentiam, perfectius videt creaturas, dum sibi revelantur. Sed non sequitur e converso : quia, visa essentia in eodem gradu, possunt plures revelari et cognosci, et per consequens omnes. S 2.

Contra secundam conclusionem Argumenta Aureoli.

Contra secundam conclusionem arguit Aureolus (Quodlibeto 10, ari. 2), probando quod, si creaturae videntur in divina essentia, seu in Verbo, eadem visione et eodem actu quo videtur Verbum, inevitabile est quin (a) videns divi-namessentiam,videat omnem creaturam; nec poterit alternatim nunc videre unam creaturam, et nunc aliam; sed qua ratione videt unam, videt et aliam, et per consequens omnes. Hoc probo, inquit, dupliciter. Primo sic. Omnis diversitas quae est circa objecta in esse cognito, et in esse intentionali, reduci habet necessario ad diversitatem in actu cognitivo secundum suum esse reale. Hoc patet : quia esse intentionale nihil est in re, sed totum suum esse est ex actu cognitivo. Et ratio est: quia est tantummodo ens rationis; ergo impossibile est quod fiat de novo esse intentionale, nisi peractum realem cognitivum ; vel quod fiat variatio in isto, nisi fiat in illo alio, alioquin esset per se ens et (6) in se, et per consequens esset ens reale, et non rationis tantum. Et confirmatur : quia nulla actione potest attingi immediate et directe, sed attingitur actione praeat-tingente actum cognoscendi,ad cujus positionem vel variationem ponitur et variatur esse cognitum, aut hoc vel illud cognitum ex tali vel tali cognitione; a quo enim res habet ut sit, ab eo habet ut tale vel tale sit. Sed ad variationem actus visionis divinae essentiae non habet reduci illa varietas vel diversitas qua nunc videtur sola essentia sine (y) creatura, nunc autem cum aliqua creatura; sed nec illa qua videtur nunc ista creatura, nunc alia; sed nec illa VII. - 16 qua nunc videntur pauciores, nunc plures. Ergo necessarium est, si illa visione qua videtur divina essentia, videtur creatura, quod omnes creaturae videantur. Quod autem ad variationem beatiflcae visionis, qua videtur divina essentia, non possit reduci illa diversitas, patet. Quia vel reduceretur ad diversitatem specificam, vel numeralem in eodem gradu, vel ad intensionem actus et remissionem actus. Non potest autem reduci ad diversitatem specificam, quasi actus quo videtur divina essentia nunc cum una creatura, nunc cum alia, nunc cum pluribus, nunc cum paucioribus, nunc cum creatura, nunc sine creatura, sit alterius speciei : quia, cum quilibet sit beatificus, sequeretur quod essent plures actus beatifici differentes specie, et quod in qualibet revelatione variaretur beatus secundum speciem et sua beatitudo, et esset beatus sicut cameleon; quod est inconveniens. Nec potest reduci ad solam diversitatem numeralem, manente identitate specifica : quia, ex quo essent ejusdem rationis et ejusdem gradus, haberent idem objectum et in eodem gradu, ac eodem modo; et ita non plures nec pauciores creatura? attingerentur per unum actum quam per alium. Nec potest reduci ad intensionem et remissionem : tum quia, in quocumque gradu videtur divina essentia, sufficienter repraesentat omnem creaturam, cum sit exemplar indivisibile, quod totum attingitur, in quocumque gradu claro vel minus claro cognoscatur; tum quia non posset Deus aliquid revelare Lino de novo, quin intenderet essentialem beatitudinem ejus; nec posset sibi manifestare tot creaturas quot videt Petrus in Verbo, quin poneret eum in gradu beatifico Petri; quod est inconveniens. Ergo ad nullam diversitatem actus visionis reduci potest quod nunc plures nunc pauciores creaturae cognoscantur. Secundo probat eamdem conditionalem sic. Impossibile est actum cognitivum ad objecta secundaria aliter se habere, nisi aliter se habeat ad objectum primum, quod est exemplar et ratio cognoscendi. Et hoc patet : quia (a) nulla varietas est in effectu, quin habeat reduci ad causam, maxime in causalitate formali et exemplari. Sed actus visionis quo videtur divina essentia, et cum hoc creatura, non se habet aliter ad objectum primum, quod est exemplar et ratio cognoscendi creaturas, si debeant videri(S) nunc plures,nunc pauciores. Constat enim quod non potest se aliter habere ad divinam essentiam, nisi quia nunc intensius, nunc remissius feratur in eam; vel quia nunc unum, nunc aliud videt de ea. Et primum non potest dari : quia oporteret actum intendi et remitti ex manifestatione nunc plurium, nunc pauciorum creaturarum. Nec potest dari secundum, cum in divina essentia non sit aliud et aliud, ipsa exsistente in fine simplicitatis. Ergo nulla diversitas est in actu respectu divinae essentia?, quae est exemplar et ratio cognoscendi. Ergo nec circa creaturas poterit esse diversitas, ut cognoscantur nunc plures, nunc pauciores; et per consequens cognoscuntur (a) omnes.

Haec ille.

Et finaliter concludit (eod. Quodlibeto, ait. 3) quod, sicut divinus intellectus non attingit creaturas tanquam objecta secundaria, sed illud ad quod terminatur est unum et simplex, scilicet sua essentia, qua attacta, unite (S) et aequipollenter omnis creatura est cognita; sic est de intellectu creato beato : quia, videndo divinam essentiam, videt omnia, non quidem terminative et formaliter, sed eminenter et contentive; quia videt divinam essentiam, quae est omnia eminenter et subsistenter et contentive. Et in hoc secundus articulus terminatur.