ARTICULUS II.

PONUNTUR OBIECTIONES g 1.

Contra primam conclusionem Argumenta Durandi.

Quantum ad secundum articulum, arguitur contra conclusiones. Et quidem contra primam arguit Durandus (dist. 26, q. 3), dicens : Tenendum est absolute quod matrimonium est sacramentum, cum hoc determinet Ecclesia, Extra, De haereticis, cap. (a.) Ad abolendam, ubi numeratur matrimonium inter alia sacramenta, ubi dicitur sic : Universos qui de sacramento corporis et sanguinis Domini Nostri Jesu Christi, vel de baptismate, seu peccatorum confessione, matrimonio, seu exteris sacramentis ecclesiasticis, aliter sentire aut docere non metuunt, quam Sacrosancta Romana Ecclesia praedicat et observat, vinculo anathematis innodamus. Matrimonio etiam competit generalis ratio sacramenti, quae est quod sacramentum est sacrae rei signum : matrimonium enim significat conjunctionem Christi et Ecclesiae; unde Apostolus, loquens de matrimonio, Ephes. 5 (v. 32), dicit : Sacramentum hoc magnum est, ego autem dico in Christo et Ecclesia. Duo ergo sunt tenenda de matrimonio; nec opposita eorum possunt teneri vel asseri sine periculo haeresis. Primum est, quod matrimonium est licitum; et ideo Tatiani et Martiani et caeteri qui nuptiis detrahunt, censentur haeretici. Secundum est, quod matrimonium est sacramentum, eo modo quo sacrae rei signum dicitur sacramentum; et dicere oppositum similiter est haereticum , cum sit contrarium dicto Apostoli jam allegato. Matrimonium enim initiatum inter conjuges per consensum animorum, significat conjunctionem Christi et Ecclesiae per fidem et charitatem; matrimonium vero consummatum significat conjunctionem Christi et Ecclesiae per conformitatem naturae assumpte. Praeter autem duo praedicta, sunt alia duo circa matrimonium, circa quae sine periculo haeresis licitum est contrarie opinari. Quota) cap.

Om. Pr. DISTINCTIONES XXVI, XXVII, rum unum theologicum est, videlicet : Utrum in matrimonio conferatur gratia ex opere operato, sicut in aliis sacramentis novae legis. Secundum vero est logicum : Utrum matrimonium habeat plenam univocationem cum aliis sacramentis.

Haec Durandus Et, post multa dicta circa primum, loquens de secundo, sic dicit : Sciendum, inquit, quod cum univoca sint quorum nomen est commune et ratio, id est, diffinitio secundum illud nomen est eadem, discurrendum est per rationes seu diffinitiones sacramenti in principio hujus Quarti positas. Quarum prior et communior diffinitio sacramenti est, quod sacramentum est sacrae rei signum. Et, secundum hanc diffinitionem, non est dubium quin matrimonium sit univoce sacramentum cum aliis : est enim signum sacrae rei, id est, conjunctionis Christi et Ecclesiae, ut prius dictum fuit. Quamvis aliter sit in hoc sacramento et in aliis : quia, in aliis sacramentis, res sacra cujus sunt signum, non solum est significata, sed contenta; in matrimonio autem, res sacra cujus est signum, est solum significata, sed non contenta. Aliae autem sunt diffinitiones seu descriptiones sacramenti, assignatae per beatum Augustinum, et Hugonem de Sancto Victore, et Magistrum Senteni, (a); qui omnes conveniunt in hoc, quod sacramentum novae legis est aliquod signum vel sensibile extrinsecus homini appositum, ad effectum spiritualis sanctificationis. Et, quantum ad hoc, matrimonium non videtur habere perfectam univocationem cum sacramentis novae legis. Primo, quantum ad hoc quod sacramentum est signum. Quia illa quae exterius aguntur in sacramentis novae legis, excedunt dictamen rationis naturalis. Cum enim sacramenta sint quaedam facta protestantia fidem , sicut fides est de his quae rationem naturalem excedunt, sic ea quae exterius aguntur in sacramentis, sunt signa ex divina institutione, et excedunt dictamen rationis naturalis : ut patet in caeteris sacramentis a matrimonio, scilicet in baptismo, confirmatione, et ordine, et hujusmodi ; de illis enim quae exterius in praedictis sacramentis aguntur, nulla ratio naturalis potest reddi. De illis autem quae exterius aguntur in matrimonio, potest reddi ratio naturalis, puta quod contrahentes matrimonium consentiant, et consensum suum exprimant : hoc enim dictat ratio naturalis de quolibet contractu voluntario. Ergo illud signum corporale, vel sensibile, quod est in matrimonio et in caeteris sacramentis, non sumitur uniformiter vel univoce hinc et inde : quia, in aliis sacramentis, illa quae exterius aguntur, sunt signa spiritualis effectus, ex divina institutione, cujus non potest (a) Has diffinitiones reperies in prasenti volumine, pag. i et 5. - Quoad diffinitionem Augustini, Cfr. pag. 5, col. 1, not. a. reddi ratio naturalis; illud autem quod exterius agitur in matrimonio, dum contrahitur, est pure de dictamine rationis naturalis, excepta significatione conjunctionis Christi et Ecclesias, secundum quam dictum est quod matrimonium habet cum aliis sacramentis quamdam univocationem. Secundo. Patet idem ex hoc quod sacramentum est aliquid extrinsecus appositum. Ex quo potest sic argui : Sacramenta consistunt in opere operato applicato illis qui suscipiunt sacramentum. Sed istud non convenit univoce matrimonio et caeteris sacramentis. Ergo, etc. Major patet ex his quae dicta sunt de sacramentis novae legis. Minor probatur. Quia, in caeteris sacramentis, baptismo, confirmatione, ordine, extrema unctione et poeniientia, prater omnem actum suscipientium sacramentum, est aliquid extrinsecum quod eis applicatur: sicut aqua in baptismo, cum determinata forma verborum; et in caeteris similiter; et etiam in poenitentia, de qua minus videtur, quia, praeter omnem actum suscipientis, applicantur ei verba sacerdotis absolventis. In matrimonio autem nihil est de praedictis: quia ad matrimonium sufficiunt verba contrahentium exprimentia consensum suum, sine quocumque extrinseco apposito, vel eis applicato. Ergo, quantum ad hoc quod sacramentum est opus operatum, homini extrinsecus appositum, non est univocata inter matrimonium et alia sacramenta novae legis. Et si dicatur quod verba unius conjugum alteri applicantur extrinsecus, et e converso, quando vir (Y) dicit, Accipio te in uxorem, et mulier dicit, Accipio te in maritum;

adhuc non est hic plena univocatio cum his quae extrinsecus aguntur in aliis sacramentis : quia, in aliis sacramentis, applicatio non fit per suscipientes sacramentum, sed per alium; et ideo sacramentum dicitur signum sensibile extrinsecus appositum; in matrimonio autem praedicta applicatio fit per suscipientes, et non per exteriorem; quare non similiter est hic et ibi. Item, matrimonium non simul contrahitur inter praesentes exprimentes sibi invicem consensum suum, sed inter absentes, per litteras, vel per nuntium; et tunc non est applicatio univoca cum applicatione quae fit in aliis sacramentis, in quibus oportet suscipientem esse realiter praesentem conferenti. Non enim Episcopus potest conferre ordines, vel sacramentum confirmationis, vel baptismi, vel extremae unctionis, vel sacramentalis absolutionis peccatorum, his qui sunt ab eo per longa terrarum spatia semoti, sed solum presentibus; nec sacerdos exsistens in Hispania potest conficere panem exsistentem in India; mulier autem exsistens in Francia contrahere potest cum viro exsistente in Hispania, et est verum matrimonium; quare non est univoca applicatio hic et ibi. Tertio. Patet idem ex eo quod sacramentum exhibetur ad eflectum sanctificationis spiritualis. Ex quo arguitur sic : Sacramentum confert gratiam non habenti, nisi ponat obicem; aut, si habet, auget eam. Sed matrimonium nullum istorum facit. Ergo non est univoce sacramentum sicut alia sacramenta novae legis. Major supponitur. Minor probatur. Quod enim matrimonium non conferat gratiam non habenti, satis patet : quia hoc pertinet solum ad sacramenta quae ordinantur ad remissionem culpae mortalis, ut sunt baptismus et poenitentia. Nec auget eam prius habenti : quia continentibus exsistentibus in gratia, et postea contrahentibus, non augetur gratia, sed potius minueretur, si gratia et charitas reciperent diminutionem; quia melius est continere quam nubere, secundum illud Apostoli, 1. Corinth. 7 (v. 38) : Qui nubit, bone facit; qui non nubit, melius facit. Ergo, etc. Quarto. Quia circa sacramenta novae legis alia a baptismo, ordinatio Ecclesiae potest habere vim praecepti, sed nunquam est de necessitate sacramenti. Sed ordinatio Ecclesiae circa matrimonium est de necessitate matrimonii : facit enim Ecclesia personas illegitimas (a) ad contrahendum, et de illegitimis facit legitimas, ut placet. Ergo matrimonium non est univoce sacramentum cum praedictis. Quinto. Quia absque baptismo nullus est susceptivus sacramenti proprie dicti, cum baptismus sit janua sacramentorum. Sed, ante baptismum, contrahunt infideles verum matrimonium inter se, sicut fideles post baptismum. Ergo, etc. Nec obstat quod matrimonium eorum non dicitur ratum : quia, si ambo baptizentur, jam matrimonium eorum est ratum; sed non est magis sacramentum quam prius, ut probabitur; ergo, etc. Probatio assumptae: quia in omni sacramento opus est novo facto, cum consistat in opere operato; sed in tali matrimonio nihil est de novo factum; solum enim sunt baptizati, baptismus autem est sacramentum distinctum a matrimonio; sicut ergo tale matrimonium non fuit sacramentum ante baptismum univoce cum praedictis, ita nec post, cum tamen sit verum et ratum. Et mirum est quod aliqui volunt quaerere plenam univocationem inter sacramenta quae sunt praecise novae legis, et tenentur sola fide, et matrimonium, quod non solum est in nova lege, sed fuit in veteri, et ante omnem legem scriptam, tam pro statu innocentiae quam naturae, et est praecise de dictamine rationis, vel absque fide, excepta significatione conjunctionis Christi et Ecclesiae. Igitur, etc. Sexto (6). Quia sacramentum quod non est neces- (8) Hoc argumentum et quatuor sequentia Auctor refert prout inveniuntur apud Petrum de Palude (dist. 26, q. 4), qui ea attribuit Durando. sitatis, habet per ministros Ecclesiae dispensari; unde solus baptismus, qui est sacramentum necessitatis, potest per quemlibet laicum dispensari. Sed matrimonium non est necessitatis quantum ad quamlibet personam; et tamen non dispensatur per ministros Ecclesiae; benedictio enim nubentium non est de necessitate. Ergo matrimonium non est sacramentum. Septimo. Quia omne sacramentum habet formam distinctam a materia. Sed hoc non est in matrimonio : non enim verba exprimentia consensum viri sunt magis forma quam verba mulieris, nec econtra. Ergo, etc. Octavo. Quia quae exterius aguntur in sacramentis proprie sumptis, non possunt esse de dictamine purae rationis naturalis : quia, cum sacramenta sint quaedam protestationes fidei, sicut fides est de his quae. rationem naturalem excedunt, sio eorum quae exterius aguntur, non potest esse ratio naturalis in sacramentis, sicut in baptismo, confirmatione, et ordine. In matrimonio autem, eorum quae exterius aguntur potest reddi naturalis ratio, utpote quod assentiant, et consensum suum exprimant. Ergo, etc. Nono. Quia circa sacramenta ordinatio Ecclesiae potest habere vim praecepti. Facit autem (a) Ecclesia personas illegitimas ad contrahendum , et de illegitimis legitimas, prout placet. Ergo matrimonium non est proprie sacramentum. Decimo. Quia sacramenta non dejiciunt hominem a perfectiori statu. Sed matrimonium dejicit hominem a statu continentiae, qui est melior et perfectior matrimonio, dicente Apostolo, 1. Corinth. 7 (v. 38) : Qui nubit, bene facit; qui non nubit, melius facit. Ergo videtur quod matrimonium non sit stricte et proprie sacramentum, sed solum large, prout sacramentum dicitur sacrae rei signum. Undecimo. Quia rationes contrariae opinionis non movent. Quae sunt specialiter duae. Prima est: quia omne remedium contra peccatum est sacramentum; sed matrimonium est in remedium contra peccatum institutum, dicente Apostolo, 1. Corinth. 7 (v. 2), Propter fornicationem unusquisque suam uxorem habeat; ergo est sacramentum. Secunda ratio est : quia, si matrimonium non esset sacramentum, causa matrimonii esset pure temporalis (6), et pertineret ad judicem saecularem, et non ecclesiasticum ; sed istud est contra canones; ergo, etc. - Sed ista argumenta non cogunt. Non quidem primum. Quia non omne remedium contra peccatum est sacramentum. Quia, si alicui indigenti detur pecunia, est sibi in remedium, ne egestate compulsus furetur; et sic datur sibi in remedium contra peccatum ; et tamen datio pecuniae non est sacramenta) autem. - enim Pr. DISTINCTIONES XXVI, XXVII, XXVIII, XXIX. - QUAESTIO I. tum. Sic, cum per actum matrimonii satisfiat con- I cupiscentiae, matrimonium est remedium, ne concupiscentia incitet ad alias corruptelas, puta fornicationem, adulterium. Et sic est in omnibus quae ex natura actus (ei) impediunt peccatum ne fiat. Talia autem non sunt sacramenta; sed solum illa remedia quae ex natura actus non habent hoc facere, sed ex divina institutione, per virtutem supernaturalem eis collatam vel assistentem, adhibitis quibusdam sensibilibus, quorum non posset reddi ratio naturalis; quod non est in matrimonio.

Similiter secunda ratio non valet. Quia dicitur quod matrimonium est sacramentum saltem large. Esto etiam quod nullum esset sacramentum, adhuc cognitio ejus pertinet ad judicem ecclesiasticum. Quia cognitio de hoc quod est pure peccatum, et pertinet ad conscientiam solam, nec laedit rempublicam temporaliter vel in rebus vel personis, pertinet ad judicem ecclesiasticum. Talis autem est error circa matrimonium. Ideo, quoad hoc, causa matrimonii est pure spiritualis, et pertinet ad judicem ecclesiasticum. Ideo, etc. j) 2.

Contra, secundam conclusionem Argumenta Durandi. - Contra secundam conclusionem arguit idem Durandus (dist. 26, q. 3), dicens quod circa hanc conclusionem aliter opinantur juristae, et aliter theologi. Juristae enim qui noverunt textum decretorum et decretalium, in quibus mens Romanae Ecclesiae exprimitur, et fuerunt expositores et glossatores canonum et decretalium, et aliqui eorum fuerunt de collegio Cardinalium S. Ronianae Ecclesiae, tenent quod in sacramento matrimonii non confertur gratia. Gotfredus (6) enim in Summa sua, titulo De sacramentis non iterandis, dicit sic : " Fit et alia divisio sacramentorum. Quaedam enim sunt, in quibus confertur gratia, ut, 1, q. i, Quidquid (y), ut sunt sacramenta necessitatis et ordinis. Quaedam autem sunt, in quibus non confertur gratia, ut matrimonia, cum contrahuntur; et, ob hoc, in eorum contractu pretia interveniunt, ut, 32, q. 2, Honorantur, et conditiones pecuniariae, ut, Extra, De conditionibus appositis in desponsatione (i), cap. De illis. " (B) Gotfredus de Trano, in oppido Trano in Apulia natus. Fuit juris canonici in Universitate Bononiensi professor, nec non capellanus Papae Gregorii IX. Obiit anno Domini 1245, eodem anno quo Cardinalis diaconus tituli S. Adriani fuerat creatus. Inter praecipuos Collectionis Decretalium Gregorii IX glossatores merito memorandus est. (t) Id est, Caus. 1, q. 1, can. Quidijuid. Gotfredus, sicut et caeteri Juristae quorum sententiam alleri Durandus, Decretum Gratiani citabant modo qui olim observari consueverat.

Haec Gotfredus.

Item , Hostiensis (a), in Summa, primo libro, titulo De sacramentis non iterandis, dicit : a Tertia divisio sacramentorum haec est : Quia quaedam sunt, in quibus confertur gratia, ut, 1, q. 1, Quidquid, ut sunt sacramenta necessitatis, ordinis, sive dignitatis. Quaedam vero sunt, in quibus gratia non confertur, sicut matrimonia : sive cum contrahuntur, quoniam pretia interveniunt, 32, q. 2, Honorantur, 30, q. 5, Aliter, et conditiones pecuniaris, apponuntur, Extra, De conditionibus appositis, etc, cap. De illis; sive cum consummantur, 32, q. 2, Connubia; quod non esset, si per ipsum gratia conferretur; nam in (6) illis in quibus gratia confertur, talia simoniam inducunt, etc. "

Item, Extra, De simonia, cap. (y) Cum in Ecclesiae corpore, dicit Bernardus (S) in Apparatu : " Pro benedictionibus nubentium aliquid accipi prohibetur, quia per eas gratia confertur. Sed pro matrimonio aliquid dare vel recipere non est peccatum, 1, q. 1, Quidquid, 32, q. 2, Honorantur : quia, licet sit sacramentum, per ipsum tamen gratia non confertur, arg. (z) 27, q. 1, Nuptiarum, 32, q. 2, Connubia, d Item, super illo cap. Honorantur, notatur sic in Apparatu : a Si qiiaeras quare in hoc sacramento potius interveniat pecunia quam in aliis, dicunt quidam quod propter onera matrimonii. Sed certe eadem ratione pro ingressu monasterii posset recipi pecunia, propter onera quae sustinet monasterium. Sed haec est ratio : quia in hoc sacramento non confertur gratia Spiritus Sancti, sicut fit in aliis, ut, 1, q. i, Multi saecularium, cap. Sicut, et cap. Quidquid invisibilis (Q. "

Haec Apparatus.

Quod autem sub pacto pretii possit quis licite aliquam sibi desponsare, expresse dicitur. Extra, De co7idi-tionibus appositis in desponsatione, etc. (y,), cap. De illis. Ibi enim dicitur quod si aliquis sub

(a) Henricus de Segusio, Segusii in Pedemontio natui, Bononiae Parisiisque juris canonici professor, postea archiepiscopus Ebredunensis in Gallia, et inde cardinalis episcopus Ostiensis, unde communiter Hostiensis appellatur. Commentarium exaravit in quinque libros Decretalium. Obiit anno Domini 1271. (3) Bernardus de Boione, seu Parmensis, ex nomine patria? sic designalus. Jus canonicum in Universitate Bono-niensi docuit, capiluli cathedralis Bononiensis fuit canonicus, postea Summi Pontificis capellanus. Obiit anno 1263. Apparatum glossarum adornavit, sub nomine Clossie ordinaria collectionis gregoriana^ cognitum. (e) o Antiquiores canonista^, cum ad confirmationem alicujus assertionis citant canonem, in quo illa assertio non quidem eipresse enuntiatur, e quo tamen argumentando infertur, tunc illi canoni praemittunt vocem arg., id est, argumento, scilicet canonis citati. " Fraiic. Lauiiii, Introd. in corpus Juris canonia, par. 1. cap. 1.5". idZ

hujusmodi verbis juramentum alicui mulieri praestiterit, " Ego te in uxorem accipiam, si tantum mihi donaveris, " reus perjarii non habetur, si eam nolentem sibi solvere quod sibi dare petiit, non acceperit in uxorem. Super quo dicit Bernardus, in Apparatu : " Talis conditio est licita in sponsalibus, ut hic patet. " Sed constat quod pro sacramentis conferentibus gratiam non licet dare aut recipere pecuniam ex pacto seu contractu alicujus pretii. Ergo, secundum praedictos doctores, in sacramento matrimonii non confertur gratia. Quorum opinio an sit vera vel falsa, et allegationes quas de jure canonico pro se inducunt, an bene adducantur per eos, vel male, non determino quoad praesens; sed hoc solum accipio tanquam verum, quod, cum praedicti doctores noverint jura canonica, et eorum scripta et dicta habeantur a Papa et Cardinalibus et a Praelatis et caeteris Ecclesiarum rectoribus, quorum est specialiter scire quid Ecclesia Romana praedicat et observat, nec scripta eorum quoad praedictum articulum de matrimonio reprobentur tanquam erronea vel contraria determinationi Ecclesias, quod sentire quod sacramentum matrimonii non conferat gratiam, non est contra determinationem Ecclesiae, nec contra illud quod Ecclesia Romana praed icat et observat.

Huic etiam opinioni consentit Magister Sentent., lib. 4, dist. 2, circa principium, dicens sic, quod " sacramentorum novae legis alia remedium (a) contra peccatum praebent, et gratiam adjutricem conferunt, ut baptismus; alia in remedium tantum sunt, ut conjugium; alia gratia et virtute nos fulciunt, ut Eucharistia et ordo ". Ergo, tam ex divisione quam ex dictione exclusiva, cum dicit, " in remedium tantum sunt, ut conjugium, " videtur Magister Sentent. sacramentum conjugii a collatione gratiae separasse. Moderni autem theologi quasi communiter tenent quod per sacramentum matrimonii confertur gratia, nisi contrahentes ponant obicem, sicut fit in aliis sacramentis, quibus aequiparatur sacramentum matrimonii in hoc casu; alias non videtur eis posse tenere quod matrimonium sit sacramentum novae legis.

Haec Durandus. 5j 3.

Contra tertiam conclusionem I. Argumentum Aureoli.

Contra tertiam conclusionem arguit Aureolus (dist. 26, q. 1, art.1), probando quod matrimonium non sit relatio realis. Quia relatio realis non advenit noviter sine mutatione facta in aliquo absoluto, puta in fundamento vel ratione fundandi. Sed relatio conjugis ad conjugem advenit, nulla mutatione facta in fundamento vel ratione fundandi. Fundamentum enim (6) est corpus; ratio vero fundandi est actus voluntatis. Modo, nulla mutatione facta in corpore, solo actu voluntatis adveniente et consensu, oritur relatio, nulla facta mutatione reali; sed tantummodo est ibi per actum voluntatis. Talis autem relatio aeque bene est respectus rationis, sicut illa quae advenit per actum intellectus.

Haec Aureolus. II. Argumenta Petri de Palude et aliorum.

Secundo contra eamdem conclusionem arguit Petrus de Palude (dist. 31, q. 1), probando quod vinculum matrimoniale sit aliquid absolutum in corpore. Et quod sit aliquid absolutum, potest sic probari : quia omne sacramentum novae legis est causa gratiae, disponendo ad eam. Et sicut in imprimentibus characterem, ipse character est dispositio, in aliis ornatus; ita et hic ipsummet vinculum conjugale est dispositio. Et sic est aliquid absolutum, cum dispositio sit in prima specie qualitatis, vel secunda, et non in genere relationis.

Quod autem sit dispositio in corpore, ex hoc videtur: quia gratia sacramentalis in matrimonio est contra carnis concupiscentias, propter quam melius est nubere quam uri (1. Corinth. 7, v. 9); ubi autem est morbus, ibi et medicina. Et si vinculum est in ipso corpore subjective, tunc esset bene causa quare corrumpetur corruptione ipsius corporis; sicut in morte mariti corrumpitur vinculum in corpore ejus, sicut et omnis dispositio corporea, et per consequens ista, quae est ad gratiam sacramentalem, quae est ut sciat homo suum vas possidere in sanctificatione (1. Thessalon. 4, v. 4), per quam generativa ordinatur, et alia quae ad bonum usum conjugii requiruntur. Sed quomodo corrumpitur corruptione objecti, cum distinctorum objectorum absolutorum corruptio unius non sit corruptio alterius, nec generatio unius sit generatio alterius? Immo, quae sunt unum, corrumpuntur simul, et simul generantur; et diversa seorsum, maxime quando unum non est causa alterius. Potest enim absolutum destrui non solum per se, sui corruptione, sed per accidens, corruptione suae causae in conservari. Non est autem unus conjux causa alterius; nec essentia conjugii in uno, est causa essentiae vinculi in alio. Unde dicendum quod sicut, corrupto colore, corrumpitur Wsio, quamvis visio sit aliquid absolutum, non quia color sit ejus causa (quia idem esset si visio esset a Deo effective), sed quia est terminus ejus, a quo dependet; sic, quia in matrimonio vinculum quod est in uno conjugum, habet alterum pro termino, ideo, illo deficiente, deficit : sicut visio, licet non sit relatio, sed qualitas absoluta, tamen, necessaria consequentia, includit respectum ad visibile sicut ad terminum, et inde est quod, illo respectu destructo, destruitur et ipsa visio; sic et in proposito. Arguunt alii, ut dicit Petrus (ibid.), quod tale vinculum sit in anima subjective. Quia sacramen- DISTINCTIONES XXVI, XXVII, XXVIII, XXIX. - QUAESTIO I. talis dispositio est ad gratiam gratum facientem, qiiae est ex parte animae separatae; et ubi est gratia subjective, ibi etiam debet esse ipsa dispositio. Et tunc videtur quod, sive sit relatio, sive aliquid absolutum, non possit deleri : quia anima qua? est ejus subjectum, et anima quae est ejus objectum, sunt incorruptibiles. Unde, cum talis relatio non corrumpatur corruptione subjecti, nec objecti, nec a contrario, quod non habet, nec per peccatum, cum sit in peccatoribus, per consequens nec per mortem alterius, nec utriusque : sicut nec similitudo qua una anima rationalis alteri assimilatur postquam creatae sunt, non corrumpitur in aeternum ; nec tamen una est causa alterius. Potest tamen probabiliter sustineri quod adhuc tale vinculum morte conjugum alterius corrumpitur. Quod patet tripliciter. Primo, quia illud quod est ab agente et conservante per intellectum, propter certum finem, fine deficiente, deficit. Unde motus coeli, quem angelus facit propter generationem, illa deficiente, cessabit : quia angelus non plus movebit ad effectum, postquam non plus movebitur a fine. Sic, quia Deus ad actus corporales, licet mediante sacramento, hoc vinculum impressit, inde est quod, altero mortuo, a quo vel ad quem non possit hujusmodi actus exerceri, Deus desinit conservare, ne frustra conservet; et sic desinit esse vinculum per subtractionem influentiae causae conservantis. Secus autem est de charactere, qui est ad actus spirituales; propter quod est indelebilis.

Sed contra hoc est : quia character non est nisi ad actus viae, sicut baptismi (a) ad recipiendum hic alia sacramenta, confirmationis ad confitendum coram tyranno, ordinis ad conficiendum, etc; quae omnia propria sunt huic vitae, prout distinguitur contra aliam; ergo homo non deberet indelebiliter habere characterem, si solum habet actum vel effectum in hac vita mortali, et non in alia, in qua cessat collatio et susceptio sacramentorum.

Ad hoc posset dici quod (6), sicut remanent et reparantur virtutes cardinales in patria, quoad actus circa finem, sic et characteres : erit enim (y) quidam specialis ornatus sanctorum novi Testamenti ex charactere baptismali respectu antiquorum, qui non habuerunt hanc conformitatem ad Christum; et similiter confirmatorum erit specialis gloria respectu non confirmatorum, quasi militum Christi; et similiter ordinatorum, quasi Christi ministrorum. Sed vinculum matrimonii non esset ad gloriam, sed ignominiam, cum status conjugatorum sit infimus pro tempore gratiae, quando vinculum istud est aliquid reale (nam tempore legis, quando praeferebatur conjugium virginitati, non erat aliquid reale); unde non potest manere realiter. Secundo. Patet idem sic : Quia, sicut propter maximam aegritudinem scientia a sensibilibus acquisita corrumpitur in intellectu, sic et vinculum per mortem habentis, licet sit in anima; et etiam per mortem alterius, quasi objecti: sicut scientia per corruptionem organi phantasiae in lethargia et furia, quod est corruptio objecti, non subjecti.

Sed contra hoc quod dictum est, scientiam corrumpi per aegritudinem, est illud quod dicunt doctores, scientiam remanere in anima separata; quae tamen magis corrumpi deberet per mortem quam per aliam minorem transmutationem. Propter quod videretur alicui, quod, cum dicitur scientiam corrumpi per aegritudinem, intelligitur quoad usum et actum : quia in parte sensitiva corrumpitur species, et aliqui habitus correspondentes, quos oportet de novo generari, si debeat in actum exire; sed essentia habitus intellectualis non corrumpitur, etc.

Sed, sustinendo dictum commune, potest dici quod ista stant simul, scilicet habitum scientiae in intellectu et virtutis in voluntate corrumpi per infirmitatem, non per mortem : nam per infirmitatem, vita durante, corrupto objecto intellectus, et per consequens voluntatis, quod est organum phantasiae, oportet habitum intellectualem cessare ab actu; sola autem cessatio actus corrumpit habitum ex aclibus (a) acquisitum (sicut subtractio calefacientis remittit et tandem corrumpit calorem aquae); et(C) hoc est in via, quando nihil sic firmatur in anima, quin possit corrumpi; sed in morte, sicut anima separatur a corpore incorruptibilis, sic in ipsa quaecumque tunc sunt, ut species et habitus, immobiliter firmantur; unde, sicut frequentia actuum non causat in ipsa habitum novum, sic nec cessatio actuum corrumpit habitum antiquum. Item, non est ibi cessatio actuum : quia omnis dispositio et perfectio disponit et perficit suum subjectum diversimode, secundum diversum modum essendi ejus; unde habitus et species animae conjunctae usum sive actum suum non habent sine specie phantastica, quia tunc est natura animae intelligentis et volentis speculari phantasmata; sed, quando est separata, habet modum intelligendi et volendi conformem angelis, sicut modum essendi; unde tunc potest uti speciebus et habitibus suis sine phantasmate. Tertio. Patet idem sic : Potest enim imaginari quod, sicut per consensum expressum causatur vinculum spirituale,. quia significat conjunctionem Christi et Ecclesiae spiritualem, et significando causat per consequens conjunctionem animorum, quam etiam significat ut rem contentam; sic per conjunctionem corporum sequentem, significantem conjunctionem Christi et humanae naturae, causalui 4 LIBRI IV. S vinculum corporale. Sicut ergo corrumpitur visio, corrupto visibili ad quod est, vel subtracto ab ejus prasentia; sic, quia vinculum matrimoniale corporale et spirituale est ad alterum, in ordine ad actus vitae hujus mortalis, cui homo funditus moritur per mortem naturalem, inde est quod tunc corrumpitur (a) utrumque. Sed (6) per mortem civilem qua cogitat quae Dei sunt, tollitur spirituale, quod erat ad cogitandum quae mundi sunt : sicut, sublata intellectione, tollitur volitio, etiam si non esset ab ea causata; quia est tale objectum, ad quod habet necessariam habitudinem; sicut scibile sublatum aufert scientiam. - Haec Petrus, in forma. Et in hoc secundus articulus terminatur.