ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, sit Prima conclusio : Quod divina essentia per nullam creatam similitudinem ipsam repraesentantem videri potest. Hanc ponit sanctus Thomas, i p., q. 12, art. 2, ubi sic dicit : " Ad visionem, tam sensibilem quam intellectualem (a), duo requiruntur, scilicet virius visiva, et unio rei visae cum visu : non enim fit visio in actu, nisi per hoc quod res visa quodammodo est in vidente. Et in rebus quidem corporalibus, apparet quod res visa non potest esse in vidente per suam essentiam, sed solum per suam similitudinem; sicut similitudo lapidis est in oculo, per quam fit visio in actu, non ipse lapis. Si autem esset una et eadem res, quae esset principium visiva? virtutis, et quae esset res visa, oporteret videntem virtutem visivam habere ab illa re, et formam per quam videret. Manifestum est autem quod Deus est auctor intellectivae virtutis, et ab intellectu videri potest. Et cum ipsa intellectiva virtus creaturae non sit Dei essentia, relinquitur quod sit aliqua participata similitudo ipsius Dei, qui est primus intellectus. Unde et virtus intellectualis (6) creaturae lumen quoddam intelligibile dicitur, quasi a prima luce derivatum, sive hoc intelligatur de virtute naturali, sive de aliqua perfectione superaddita gratioe vel gloriae. Requiritur ergo ad videndum Deum aliqua similitudo ex parte visivae potentiae, qua scilicet intellectus fit efficax ad videndum Deum. Sed ex parte rei visae, quam necesse est aliquo modo uniri videnti, per nullam (r) similitudinem creatam Dei essentia videri potest. Primo quidem, quia, sicut dicit Dionysius, 1 cap. de Diviti. Nom., per similitudines inferioris ordinis rerum nullo modo possunt superiora cognosci; sicut per speciem corporis non potest cognosci essentia rei incorporeae. Multo ergo minus per speciem creatam quantamcumque potest videri Dei essentia. Secundo, quia essentia Dei est ipsum esse ejus; quod nulli formae creatae competere potest. Non potest ergo aliqua forma creata esse similitudo representans videnti Dei essentiam. Tertio, quia divina essentia est aliquid incircumscriptum, continens in se supereminenter quidquid potest significari vel intelligi ab intellectu creato. Et hoc nullo modo per aliquam speciem creatam repraesentari potest : quia omnis forma creata, est determinata secundum aliquam rationem, vel sapientiae, vel virtutis, vel ipsius esse, vel alicujus hujusmodi. Unde dicere Deum per similitudinem videri, est dicere divinam essentiam non videri; quod est erroneum. Dicendum est ergo quod ad videndum divinam essentiam requiritur aliqua similitudo ex parte visivae potentiae, scilicet lumen gloriae, confortans intellectum ad videndum Deum; de quo dicitur in Psalmo (32, v. 10) : In lumine tuo videbimus lumen. Non autem per aliquam similitudinem creatam Dei essentia videri potest, quae ipsam divinam essentiam repraesentet (a) ut in se est. "

Haec ille. Eamdem conclusionem ponit, 4. Sententiarum, dist. 49, q. 2, art. 1 , et multis aliis locis (6). Ex quibus patent multa? rationes in forma pro conclusione. Secunda conclusio est quod ad videndum divinam essentiam requiritur quod ipsa divina essentia uniatur intellectui nostro ut intelligibilis forma. Hanc ponit sanctus Thomas, 4. Sententiarum, dist. 49, q. 2, art. I, ubi, positis multis falsis opinionibus, subjungit : " Alius, inquit, modus intelligendi substantias separatas ponitur ab Avicenna in sua Metaphysica, scilicet quod substantiae separate intelliguntur a nobis per intentiones suarum quidditatum, quae sunt quaedam ipsarum similitudines, non abstracta? ab eis, quia ipsaemet sunt immateria-les, sed impressae ab eis in animabus nostris. Sed hic modus nobis non videtur sufficere ad visionem divinam quam quaerimus. Constat enim quod omne quod recipitur in aliquo, est in eo per modum recipientis; et ideo similitudo divina? essentia? impressa ab ipso in intellectu nostro erit per modum nostri intellectus. Modus autem intellectus nostri deficiens est a perfecta repraesentatione divinae similitudinis. Defectus autem perfecte similitudinis tot modis potest accidere, quot modis dissimilitudo invenitur. Uno enim modo est deficiens similitudo, quando participatur forma secundum eamdem rationem spe- (6) Cfr. praesertim de Veritate, q. 8, art. 1, et q. 10, art. ii; Contra gentiles lib. 3, cap. 49 et 5t, et lib. 4, cap. 7. LIURl IV. SE ciei, sed non secundum eumdem modum perfectionis ; sicut est similitudo deficiens ejus qui (a) habet parum ile albedine, ad eum cpii habet multum. Alio modo adhuc magis est deficiens, quando non pervenit ad eamdem rationem speciei, sed tantum ad eamdem rationem generis; sicut est similitudo inter illum qui habet colorem citrinum, et illum qui habet colorem allium. Alio modo adhuc magis deficiens est, quando ad eamdem rationem generis non pertingit, sed tantum secundum analogiam; sicut est similitudo albedinis ad hominem in eo quod utrumque est ens. Et hoc modo est deficiens omnis similitudo quae est in creatura recepta respectu divina: essentiae. Ad hoc autem quod visus cognoscat albedinem, oportet quod recipiatur in eo similitudo albedinis secundum rationem suae speciei, quamvis non secundum eumdem modum essendi, quia habet alterius modi esse forma in sensu, et in re extra animam : si enim fieret in oculo forma citrini, non diceretur oculus videre albedinem. Et similiter ad hoc quod intellectus intelligat aliquam quidditatem, oportet quod fiat in ea similitudo ejusdem rationis secundum speciem, quamvis forte non sit idem modus essendi utrobique : non enim forma exsistens in sensu vel intellectu est principium cognitionis secundum modum essendi quem habet utrobique, sed secundum rationem in qua communicat cum re exteriori. Et ita patet quod per nullam similitudinem receptam in intellectu creato potest Deus intelligi, ita quod ejus essentia videatur immediate. Unde etiam quidam ponentes divinam essentiam solum per hunc modum videri, dixerunt quod ipsa divina essentia non videbitur, sed quidam fulgor, quasi radius ipsius. Unde nec iste modus sufficit ad visionem divinam quam quaerimus. Et ideo accipiendus est alius modus, quem etiam quidam philosophi posuerunt, scilicet Alexander et Averroes in 3. de Anima. Cum enim in qualibet cognitione sit necessaria aliqua forma, qua res cognoscatur aut videatur, forma ista, qua intellectus perficitur ad videndum substantias separatas, non est quidditas quam intellectus abstrahit a rebus compositis, ut dicit prima opinio; nec aliqua impressio relicta a substantia separata in intellectu nostro, ut dicebat sscunda; sed est ipsa substantia separata, quae conjungitur intellectui nostro ut forma, ut ipsa sit quod intelligitur, et quo intelligitur. Et, quidquid sit de aliis substantiis separatis, tamen istum modum oportet nos accipere in visione Dei per essentiam : quia, quacumque alia forma formaretur intellectus noster, non posset per eam duci in essentiam divinam. Quod quidem non debet intelligi quasi divina essentia sit vera forma intellectus nostri, vel quod ex ea et intellectu nostro efficiatur unum simpliciter, sicut in naturalibus ex materia et forma naturali; sed quia proportio essentiae divinae ad intellectum nostrum est sicut proportio formae ad materiam. Quandocumque enim aliqua duo, quornm unum est perfectius altero, recipiuntur in eodem receptibili, proportio unius illorum ad alterum, scilicet magis (a) perfecti ad minus perfectum, est sicut proportio formae ad materiam; sicut lux et color recipiuntur in diaphano, quorum lux se habet ad colorem sicut forma ad materiam. Et ita, cum in anima recipiatur vis intellectiva, et divina essentia inhabitans, licet non per eumdem modum, essentia divina se habebit ad intellectum sicut forma ad materiam. Et quod hoc sufficiat ad hoc quod intellectus possit videre ipsam divinam essentiam per essentiam, hoc modo potest ostendi. Sicut enim ex forma naturali qua aliquid habet esse, et ex materia, efficitur unum ens simpliciter; ita ex forma qua intellectus intelligit, et ipso intellectu, fit unum in intelligendo. In rebus autem naturalibus res per se subsistens non potest esse forma alicujus materiae, si illa res habeat materiam partem sui; quia non potest esse ut materia sit forma alicujus; sed, si illa res per se subsistens, sit forma tantum, nihil prohibet eam effici formam alicujus materiae, et fieri quo est ipsius compositi, sicut patet de anima intellectiva. In intellectu autem oportet accipere ipsum intellectum in potentia quasi materiam, et speciem intelligibilem quasi formam; et intellectus in actu intelligens, erit quasi compositum ex utroque. Unde, si sit aliqua res per se subsistens, quae non habeat aliquid in se praeter illud quod est intelligibile in ipsa, talis res poterit esse forma qua intellectus intelligit. Res autem quaelibet est intelligibilis secundum id quod habet de actu, non secundum id quod habet de potentia, ut patet, 9. Metaphysicae (t. c. 20). Et hujus signum est, quod oportet formam intelligibilem abstrahere a materia et ab omnibus proprietatibus materiai. Et ideo, cum essentia divina sit actus purus, poterit esse forma qua intellectus intelligit. Et hoc (6) erit visio beatificans. Et ideo Magister dicit, in prima distinctione Secundi, quod unioanimae ad corpus est quoddam exemplum illius beatae unionis qua spiritus unietur Deo. "

Haec ille. Similia dicit, de Veritate, q. 8, art. 1. Item, 3. Contra Gentiles, cap. 51; et 1 p., q. 42, art. 2, in solutione tertii. Ex quibus potest formari talis ratio pro conclusione : Ad videndum intellectualiter aliqusd objectum, requiritur et sufficit forma perfecte repraesentans illud. Sed divina essentia sola sufficit perfecte representare seipsam in visione intellectuali. Ergo illa requiritur, et sola sufficit. Et in hoc secundus articulus terminatur. (a) magis. - Ora. Pr. (6) hoc. - haec Pr.