ARTICULUS 11.

PONUNTUR OBIECTIONES S) 1.

Contra primam conclusionem I. Argumentum Durandi.

Quantum ad secundum articulum, arguitur contra conclusiones. Et quidem, contra primam conclusionem arguit Durandus (dist. 14, q. 3). Et primo vult probare quod poenitentia non sit sacramentum, nec debeat dici sacramentum poenitenliae, sed sacramentum confessionis et absolutionis. Quia in confessione et absolutione consistit hoc sacramentum, tanquam in sua materia et sua forma. Poenitentia autem, si accipiatur pro babitu vel actu interiori, est ad hoc sacramentum praevia, tanquam dispositio suscipientis. Si autem accipiatur pro executione paenae satisfactoriae, sic est consequens ad hoc sacramentum. Et sic poenitentia, quocumque praedictorum modorum accepta, non est intrinseca huic sacramento. II. Alia argumenta Durandi.

Secundo arguit (dist. 14, q. 2 et 1) quod poenitentia non sit quaedam specialis virius ab aliis distincta, potissime a justitia. Primo (a). Quia vel esset infusa, vel acquisita. Sed neutrum est. Ergo, etc. Minor probatur. Quia nulla virtus est infusa praeter tres theologicas, ut dicit se probasse tertio libro (dist 33, q. 6). Quod autem non sit acquisita, probat. Quia, si esset secundum se quaedam virtus acquisita ex actibus poenitendi, tunc ille qui pluries peccaret et pluries poeniteret, esset virtuosior, seu plures virtutes haberet quam innocens, qui semper in actibus virtuosis perseveraret, et per consequens non acquireret sibi virtutem poenitentioe ex actibus paenitendi, quia nunquam poeniteret, eo quod peccatum non fecisset. Hoc autem est irrisorium. Est ergo virtus paeni-tentiae ipsamet virtus justitiae, cujus actus est reddere unicuique quod suum est : Deo obedientiam, observando mandata, et fugiendo transgressionem eorum; et, si contingat transgredi, tunc elicit actum paenitendi; propter quem actum sortitur nomen poenitenliae. Secundo ad idem. Quia poenitere non potest esse principalis actus alicujus virtutis. Quia primus et principalis actus virtutis nunquam praeexigit actum vitii in operante virtuose : actus enim principalis temperantiae non requirit quod horno prius intemperate egerit, nec actus principalis liberalitatis requirit quod aliquis prius fuerit avarus, et sic de singulis virtutibus; alioquin nullus posset fieri virtuosus nisi prius fuisset vitiosus; quod non est verum. Sed poenitere necessario praesupponit actum vitiosum praecessisse in poenitente; est enim de malo commisso. Ergo poenitere non potest esse primus et principalis actus alicujus virtutis. Ergo, etc. Tertio. Quia actus primus et principalis virtutis cujuslibet est secundum electionem boni ut fiat; secundus vero, differens a primo, re vel ratione, est fuga mali, ne malum fiat; tertius autem est, si contingat malum fieri, quod illud displiceat; ut patet in omnibus virtutibus. Et sic poenitere de malo quod jam contigit, non est primus et principalis actus virtutis, sed secundarius, vel tertius, et de objecto contingenti per accidens ipsi virtuoso : contingit enim virtuosum peccare, sed non inquantum est virtuosus; per habilum tamen virtutis detestatur malum, si quid contingit. Quarto. Quia omnis virtus, vel est intellectualis, vel theologicalis, vel moralis. Sed poenitentia neutrum esse potest. Constat enim quod non est intellectualis. Quod autem non sit theologica, probatur: quia virtus theologica habet Deum pro objecto, et non actum humanum bonum vel malum; sed poenitere habet pro objecto actum humanum, scilicet peccatum per hominem commissum; ergo poenitentia non est virtus theologica. Quod autem non sit moralis, patet : quia virtus moralis non habet pro fine proximo, nec pro circumstantia informante, aliquid quod excedat dictamen rationis naturalis; sed poenitentia, vel poenitere, habet pro line proximo, et pro circumstantia informante, aliquid quod exeo dit dictamen rationis naturalis. Quod patet : quia finis proximus poenitendi est ut homo reconcilietur Deo quem offendit per peccatum, satisfaciendo per poenitentiam; illud autem non cadit sub dictamine rationis naturalis. Oportet ergo quod actus poenitendi non solum sit a virtute morali, sed a (a) theologica, una vel pluribus, qualitercumque hoc fiat. Ergo poenitentia non est specialis virtus, secundum se distincta ab aliis, potissime a justitia. Quinlo. Quia omnis virtus moralis quae ordinat hominem ad alterum in ratione debiti, pertinet ad justitiam. Sed poenitentia ordinat homiuem ad alterum in ratione debiti. Igitur pertinet ad justitiam. Major patet. Quia virtutes morales aliae a justitia : aut non ordinant hominem ad alterum, ut temperantia; aut, si ordinant, ut liberalitas, non tamen in ratione debiti: non enim liberalis tenetur ei cui dat ex aliquo debito; si enim teneretur ex debito, non esset liberaliter datum, sed necessario redditum. Sed ad solam justitiam pertinet ratio debiti, ut ipsum nomen sonat : quod enim justum est fieri, debitum est; et quod debitum est, justum est reddi. Et sic patet major. Minor probatur : quia poenitentia ordinat hominem ad Deum in ratione debili.

Haec Durandus, in forma. ij 2.

Contra secundam conclusionem I. Argumenta Aureoli.

Contra secundam conclusionem arguit Aureolus (dist. 14, q. 1, art. 1). Et primo probat quod materia vel objectum poenitentiae virtutis non sit peccatum, sed poena. Primo ex dicto Philosophi, 5. Etliiconitit (cap. 4): Justitia punitiva, in poenis est, quae reducit offensam ad aequalitatem. Considerandum est enim quod ille qui injuriatur, habet plus, quia egit quod non debet; ille vero qui passus est, habet minus, quia privatus est honore proprio. Poena autem justa reducit istos ad aequalitatem. Propter quod pinna, ut sic, est objectum justitiae punitiva?. A simili, peccatum inducit (6) quamdam inaequalitatem inter Deum et bominem, auferendo illud quod suum est, puta reverentiam, obedientiam et honorem, in quo Deus per peccatorem , inquantum est ex parte peccatoris, fit minus habens; peccator (v) autem, attribuendo sibi et usurpando proprium votum et beneplacitum ac desiderium, fit plus habens. Idcirco hanc inaequalitatem reducit ad aequalitatem poenitentia, auferendo peccatori propria desideria, ei exhibendo reverentiam Deo et obedientiam. Ergo peccatum non est objectum preiiitcnlhe, sed poena, ut reductiva illius inaequalitatis ad aequalitatem. Seeundo sic. Illud est proprie objectum et materia alicujus virtutis, circa quod illa virius immediate ponit et conjecturat bonum, et medium r;ilionis facit, quod est quasi forma inducenda a virtute. Sed poenitentia non ponit hujusmodi bonum et medium rationis circa peccata, sed circa poenas, ut illius inaequalitatis inductivas. Ergo, etc. Major patet ex 2. Ethicorum (cap. 6) : quia virtus est conjecirix (a) mcilii, puta circa medium rationis consistens; et debitas circumstantias inducit in maioriani determinatam. Minor patel : quia in peccalum hujusmodi circumstantias non inducit; sed agens circa poenitentem, apponit poenas quas oportet (6), et quando et ubi et sicut oportet, et sic de aliis circumstantiis. Continuatur. Quia nulla virtus habet pro objecto illud quod corrumpit; cum ipsa habeat modilicare suum objectum. Sed poenitentia corrumpit peccata. Ergo, etc. Terlio. Quia, sicut est de justitia punitiva, et vindicativa, sic est de poenitentia; Justitia enim punitiva, est directiva in poenis quae a judice innituntur. Justitia autem vindicativa, est directiva in pueuis quae indicuntur a persona privata, ubi judicis non babetur prasentia; sicut, tempore Maeba-beorum, Mathatliias (-f) et filii ejus punierunt peccatores. Ultra istas, est tertia, punitiva siiiipsius, infligendo poenam sibi debitam secundum judicium rationis; et haec est poenitentia. Dico ergo quod, sicut est de justitia punitiva, et vindicativa, quae sunt ad alterum, sic est de poenitentia, quae est justitia punitiva in seipsum. Sed justitia punitiva, et vindicativa, sunt directe in poenis; nec habent pro objecto peccata, sed poenas, licet moveantur ex peccatis commissis; tamen proprius actus illarum est circa moderationem poenarum in alterum, secundum circumstantias requisitas. Ergo justitia directiva poenarum in seipsum, etsi motum capiat ex peccato, tamen totus ejus actus est circa poenas ut inductivas ad ^qualitatem.

Haec ille. II. Alia argumenta Aureoli.

Secundo loco arguit (dist. Ili, q. 1, ait. 1), probando quod nullus alius actus poenitentis sit de essentia poenitentia? quae est sacramentum, praeter confessionem. Primo. Quia istud sacramentum potest esse sine satisfactione. Unde Papa potest committere simplici sacerdoti quod absolvat poeni tentem a poena et culpa; et similiter sacerdos nullam tenetur injungere poenitentiam, tanta posset apparere contritio in poenitente. Sed nullum sacramentum potest esse sine eo quod est propria materia sacramenti, vel de ejus essentia. Ergo, etc. Secundo. Quia illud non est materia sacramenti, in quo non potest esse aliqua virtus supernaturalis infusa, secundum te, qui dicis quod in materia sacramenti est virtus supernaturalis infusa, activa respectu dispositionis gratiae. Sed in satisfactione nulla potest esse virtus infusa, quae sit activa respectu illius dispositionis : quia ante satisfactionem infunditur gratia.

Si dicas quod non deletur (et) culpa sine satisfactione in proposito;

Contra : Satisfactio in proposito non est signum sensibile; ergo nec materia hujus sacramenti. Terlio sic. Nunquam essentia hujus sacramenti manet, quando morbus non manet. Sed quando poeniientia imposita expletur, non manet morbus; quia culpa jam deleta est. Ergo, etc. Consimiliter dico de contritione, quod non potest esse materia hujus sacramenti, cum non sit signum sensibile.

IJaec ille. g :S.

Contra tertiam conclusionem I. Argumenta Scoti.

Contra tertiani conclusionem arguit Scotus (dist. 14, q. 1), probando quod, cessante actu peccati, non manet aliquis reatus, vel obligatio, quae sit aliquid reale, relativum vel absolutum : quia nulla relatio realis manet in anima, cessante actu peccati; secundo, quia, si maneret (6), non ab illa diceretur anima peccatrix. Primum probatur. Quia relatio realis intrinsecus adveniens, sequitur necessario positionem extremorum. Haec autem non sequitur. Patet: quia, manente eadem anima, et Deo, seu poena, eodem modo se habente, non propter hoc anima est obligata ad poenam ; quia non ante peecatum. Quod si sit extrinsecus adveniens, necesse est ibi dare causam per quam adveniat, extremis jam positis, sicut est de ubi : non enim potest esse respectus realis qui non sequatur extrema posita, quin sibi ut termino respondeat aliqua actio realis. Sed istius obligationis dari non potest actio realis, nec agens reale. Non enim anima : quia peccando non babuit nisi unicam actionem deordinatam, quae fuit ad illud velle privatum debitis circumstantiis, et ita non ad illum respectum ut ad terminum. Nec potest dici ista obligatio terminus divina? actionis immediate : quia nulla anima dicitur peccatrix praecise ab illo quod est terminus immediatus divina? actionis. Secundum probatur. Quia, si esset in anima falis obligatio, non posset fingi inesse nisi a Deo immediate; et ita per illam non esset anima peccatrix formaliter, cum Deus non sit causa peccati per se, sed solum permissive. Istam difficultatem tangit Magister, dist. 18, cap. ult. Et videtur solvere per hoc quod (( polluta est anima quousque poeniteat, sicut erat dum erat in ea prava voluntas. " Ei exeinpli-licat de illo qui teligit morticinum : cessante enim adu, est immundus sicut prius. Et subdit : " Ita - OUAESTIO I. polluta anima remanet, sicut fuit in ipso actu peccati; quia ita est longe a Deo per dissimilitudinem. Ipsa enim dissimilitudo, quae inest animae ex peccato, et est elongatio animae a Deo, macula videtur."

Sed contra istud stat prior deductio : quia macula ista, vel elongatio, vel dissimilitudo, quocumque nomine censeatur, non potest esse tantummodo carentia gratiae habitualis, quia ista totaliter inest in primo peccato ; nec carentia rectitudinis in actu, quia illa non est nata manere, nisi manente macula in actu. Item, macula summi odii A, et summus amor ipsius A, repugnant; ergo per unum aufertur aliud; et, per consequens, macula odii A posset auferri per immoderatum amorem ipsius A. Tertio. Quia, si aliquid derelictum abactu peccati dicatur manere, illud non est formaliter peccatum : quia potest stare in justificato (a); sicut babitus vitiosus, vel dispositio ad illum, manet in justi-ficalo subito. Et hoc patet: quia in principio pronus est ad acquirendum illam inclinationem habitus vitiosi, sed, pugnando contra eam, meretur et acquirit habitum contrarium; unde magni peccatores, non statim quando justificati sunt, habent illam pacem quam habent perfecti et exercitati in virtutibus. Quicumque etiam habitus vel dispositio vitiosa relinquitur ex actibus, desineret esse post fluxum temporis, nisi firmaretur perfecte per frequentiores actus; sicut universaliter omnis dispositio ad habitum desinit esse, cessantibus actibus. Sed illud quo aliquis dicitur peccator, postquam commisit, non desinit esse. Non ergo est ibi aliquod absolutum vel relativum, positivum vel privativum, a quo dicatur peccator a tempore cessationis usque ad poenitentiam; sed tantum quaedam relatio rationis, inquantum est objectum intellectus vel voluntatis Dei; quia, postquam commisit, voluntas Dei ordinat illum ad poenam correspondentem peccato, et intellectus providet pro omni tempore, donec poena sit persoluta. Quarto. Quia Augustinus, super illud Psalmi (31), Beati quornm remissae sunt iniquitates, etc. : Videre, inquit, peccatum Deum, est ad pcenam imputare; avertere autem faciem a peccatis, hoc est ea ad paenam non reservare. Ita ergo dicit ab eo tecta, non ut non videat, sed ut non velit animadvertere, id est, punire. Ergo hominem remanere in reatu post actum peccati transeuntem, non est aliud nisi ipsum a Dei voluntate ordinari ad poenam condignam illi peccato. Objectum autem intellectus vel voluntatis, ut intellectum vel volitum, non habet nisi respectum rationis. Ergo, etc. Quinto. Quia, esto quod Deus in multiplicationem meritorum non intenderet habilum charitatis (sicut possibile est, si merita sint remissa, vel etiam si essent intensa), tamen ille qui plura merita habuit (a), transeuntibus interioribus et exterioribus, est magis meritus quam alius; quod nihil aliud est nisi quia ordinatus est ad majorem gloriam ; per quod non habetur aliquod positivum vel privativum, absolutum vel relativum, intrinsecum isti, sed tantummodo relatio rationis, inquantum est objectum divinae voluntatis, ut sic ordinetur ad multipliciorem gloriam; isti enim in acceptione divina ordinantur per ista merita, vel iste per ista merita ordinatur ad talem vel talem gloriam. Sicut ergo ista acceptatio, propter merita transeuntia, nihil est realiter nisi actus divinae voluntatis, et in isto tantummodo relatio rationis, sicut in objecto volito; ita, ex alia parte, propter peccata transeuntia, est abjectio, vel reprobatio, vel expulsio in voluntate divina, et in peccatore est relatio rationis tantum, ut objecti reprobati ad talem vel talem poenam. Sexto. Quia, si quis offendat magnum principem tali offensa cui correspondeat magna poena, cessante illo actu, nihil est in ipso quod prius non fuit ante acium peccati, propter quod nunc dicatur inimicus et non prins; sed tantum in voluntate domini est actus transiens super ipsum; et per hoc in ipso est relatio rationis, ut in objecto volito ad talem pcenam. Ex quo patet quod, cessante actu peccati, nihil aliud est offensa, macula, vel reatus, nisi ista relatio rationis. Sed ista relatio rationis, scilicet ordinatio ad pcenam, ut est disconveniens animae, dicitur ejus macula, sicut per oppositum pulchritudo; ut autem est obligatio formaliter ad illam poenam, dicitur reatus; et ut est actus voluntatis divinae, in qua est tota illa realitas, per quem actum ordinatur ad talem paenam, dicitur offensa.

Ilaec Scotus, in forma. II. Argumenta Aureoli. - Contra eamdem conclusionem arguit Aureolus(dist. 11, q. l,art. 4). Et primo nititur probare quod illud quo quis dicitur formaliter peccator, transeunte actu peccati, non sit respectus realis. Primo (6). Quia nullus respectus realis potest de novo acquiri, nisi acquisito aliquo absoluto. Sed, transeunte actu peccati, non advenit aliquod absolutum reale de novo. Igitur, etc. Item. Cum iste respectus non sit de genere relationis, secundum te, nec apparet de quo genere sit, non est rationabile illum ponere. Item. Si obligatio ad poenam est illud quo aliquis dicitur formaliter peccator, engo in quocumque esset talis obligatio, ille esset in culpa. Quod est falsum : quia, peccato per poenitentiam dimisso, adhuc remanet obligatio ad aliquam paenam.

Dices quod sola obligatio ad paenam aeternam est illud quo quis dicitur formaliter peccator.

Contra : quia peccatum veniale manet sine obligatione ad poenam aeternam; ergo ubi non est obligatio ad poenam aeternam, ibi est ratio culpae. Ulterius probat quod illud quo quis dicitur formaliter peccator, transeunte actu peccati, non sit privatio actualis justitioe vel gratiae in voluntate. Quia illud non potest dici formalis ratio peccati, quo non intenso nec remisso, peccatum dicitur intendi et remitti; formalis enim ratio et illud cujus est ratio, mutuo intenduntur. Sed, tali privatione non intensa nec remissa, peccatum dicitur intendi et remitti. Ergo, etc. Minor probatur : quia privatio justitiae et gratiae non suscipit intensionem aut remissionem ex additione peccatorum; aeque enim privatur gratia qui fecit unum peccatum, sicut qui fecit mille. Similiter aliquis posset esse privatus gratia, nec tamen diceretur peccator; sicut ille qui in puris naturalibus crearetur. Nec valet si dicas quod ex privatione gratiae simpliciter non dicitur quis peccator, sed oportet quod commiserit culpam, per quam gratia se privavit. Hoc enim non valet; quia ego loquor de formali ratione peccati. Ulterius arguit quod illud quo quis dicitur formaliter peccator, transeunte actu peccati, non sit macula ex peccato relicta, sicut contagium ex contactu morbi. Quia tunc illud esset quaedam habilitas relicta; et hoc non potest esse, quia aliquis non peccator potest esse magis habilitatio quam peccator. Aut esset aliquid aliud; et non apparet quid potest esse.

Haec ille. Et in hoc secundus articulus terminatur.