ARTICULUS II.

PONUNTUR OBJECTIONES g 1.

Contra primam conclusionem I. Argumenta Scoti.

- Quantum ad secundum articulum, arguendum est contra conclusiones. Et quidem, contra, primam arguit Scotus (dist. 12, q. 2), probando quod alia accidentia aeque possunt esse sine subjecto sicut quantitas. Primo. Quia dependentia ad primum est essentialior quam ad aliquod posterius, loquendo de absolutis dependentibus. Sed qualitas est forma absoluta, sicut quantitas. Ergo aeque essentialiter vel essentialius dependet qualitas a substantia, quam a quantitate. Si ergo potest esse qualitas sine actuali dependentia ad substantiam, poterit esse qualitas sine dependentia actuali ad quantitatem. Secundo sic : Absoluto et perfectiori non magis repugnat per se esse, quam absoluto imperfectiori. Sed qualitas est forma absoluta, secundum te; et perfectior quam quantitas. Ergo, etc. Minor probatur quantum ad secundam partem :

Primo. Quia qualitas est per se principium agendi actione reali; patet; etiam tu concedis. Sed quantitas non : quia nulla actio realis, ut hic loquimur, convenit quantitati. - Secundo. Quia secundum ordinem substantiarum attenditur ordo qualitatum; substantiis enim nobilioribus correspondent qualitates nobiliores. Non sic autem correspondet ordo quantitatum : non enim semper nobilior substantia est major quantitate; maxima enim in genere corporalium, cujusmodi sunt elementa, sunt imperfectissima. Illud autem videtur perfectius, quod proportionaliter in sua perfectione correspondet perfectiori.

Tertio. Quia per qualitates substantiae perfectae consequuntur finem suum : vel enim actus beatificus est qualitas; vel, si non, saltem, secundum omnem opinionem, ad beatitudinem requiruntur aliquae formae supernaturales, vel aliqua forma quae est qualitas. Quantitas autem nullo modo est principium attingendi finem suum.

Quarto. Quia quantitas consequitur compositum ratione materiae; qualitas autem ratione formae. Forma autem est simpliciter perfectior quam materia, 7. Metaphysicae (t. c. 7, etc.) (a). Et istud ultimum forte est ratio primi et secundi et tertii medii. Propter hoc enim ordo qualitatum correspondet secundum perfectionem ordini substantiarum, et propter hoc qualitas est principium actionis realis, et etiam ipsi substantiae principium attingendi finem suum.

Quinto. Quia illud quod magis convenit cum perfectione simpliciter, est simpliciter perfectius. Qualitas autem, utpote sapientia, magis convenit cum perfectione simpliciter, sicut intelligere et velle, quam quantitas. Quia vel est una ratio formalis divinae sapientiae et creatae sapientiae, quae est qualitas; vel, si non, saltem ad omnem propinquitatem, in analogia magis est propinquitas sapientia; creatae ad divinam sapientiam, quam alicujus quantitatis ad Deum, vel aliquid ejus. Unde, sicut possibile est perfectionem simpliciter esse in creatura, scilicet cum limitatione, qualitas, quae est sapientia, est perfectio simpliciter habentis eam; nulla autem quantitas est perfectio simpliciter, nec etiam (a) sicut possibile est creaturam habere rationem perfectionis simpliciter. Tertio principaliter. Magis videtur repugnare accidenti relativo, seu respectui, esse sine subjecto, quam cuicumque absoluto, vel alteri accidenti. Sed istud potest esse sine quocumque subjecto. Ergo quodcumque aliud. Probatur minor. Quia, si repugnet sibi : aut ergo unde accidens, aut unde relatio. Non unde accidens; quia tunc repugnaret cuicumque accidenti. Nec unde relatio : quia tunc repugnaret relationi divinae; quod est falsum, quia illa non est in subjecto. Quarto (ibid., q. 4). Nam multa alia accidentia de facto sunt ibi sine subjecto. Nam illae species Eucharistiae possunt rarefieri et condensari. Sed talis condensatio, vel rarefactio, nullum habet subjectum. Ergo erit ibi motus rarefactionis et condensationis sine subjecto. Major nota est ad sensum. Sed minor probatur : quia, cum illae species condensantur vel rarefiunt, quantitas prior et quantitas posterior est alia et alia, ita quod nihil prioris remanet in posteriori, nec aliqua pars posterioris praefuit in priori; ergo illa rarefactio nullum habet subjectum, quia nec priorem quantitatem, nec posteriorem. Assumptum istud de alietate quantitatis probatur primo sic. Terminos motus oportet esse incompossi-biles, ex 5. Physicorum (t. c. 26). Ergo nihil unius termini manet in altero, sicut incompossibile non est in suo incompossibili.

Si etiam dicatur quod aliqua quantitas hic manet eadem, sed termini mutationis sunt majus (6) et minus in ipsa quantitate manente;

hoc non valet. Quia subjectum motus et terminos oportet realiter differre; sed quantitas illa et majus et minus in quantitate non differunt realiter; non enim potest dici quod fiat variatio secundum majus et minus, quin fiat variatio secundum essentiam quantitatis, cum majus et minus non sint nisi ipsum quantum essentialiter. Cum ergo subjectum motus stet sub utroque termino, unus autem terminus non stet cum alio, oportet subjectum motus ab utroque realiter differre. Secundo probatur idem assumptum sic. Quaelibet pars rarioris est rarior. Ergo quaelibet pars rarioris est major secundum quantitatem quam prius. Ergo quaelibet est quanta, nova quantitate.

Si dicas quod non sequitur omnino nova quantitas, sed nova secundum partem tantum;

Contra. Quia, si aliquid prioris quantitatis maneat, quaero in quo subjecto. Nonnisi in eodem in (y) quo prius; quia accidens non migrat. Igitur illud quod prius fuit quanta) etiam.

est Pr. (6) majus. - magis Pr. (t) in. - Om. Pr. tum hac quantitate, modo erit quantum eadem. Ergo non potest esse quantum, nec secundum se totum, nec secundum partem, aliqua nova quantitate, nisi idem sit simul quantum duabus quantitatibus; quod est impossibile; vel nisi in rarefactione sit aggenerato novarum partium substantiis sub nova quantitate, et additio quantarum ad quantas praeexsistentes sit rarefactio. Sed hoc nihil est : quia tunc non quaelibet pars rarioris esset rarior; illa enim pars antiqua non esset rarior formaliter per hoc quod sibi continuaretur alia pars nova. Igitur, etc. Confirmatur sic argumentum : Sicut quantitas, divina virtute, habet esse in Eucharistia sine subjecto; ita habet omnia quae sibi convenire possunt in subjecto, eadem divina virtute. Sed quantitas conjuncta subjecto rarefit et condensatur; nec tamen ipsa est subjectum illius motus. Ergo et in proposito, cum est separata, ipsa rarefit et condensatur, sine hoc quod sit subjectum motus.

Item, quia illa fractio et divisio specierum est motus; et tamen non habet subjectum. Et idem dicitur de appositione. Igitur, etc. II. Alia argumenta Scoti.

Ulterius(dist. 12, q. 2) arguit quod in Eucharistia quantitas non sit subjectum aliorum accidentium. Primo. Quia, secundum Philosophum, A. Meta-physicae (t. c. 14), accidens non accidit accidenti, nisi quia ambo accidunt eidem subjecto; nihil enim hoc illi magis inest, quam illud huic. Secundo. Quia, sicut substantia? convenit per se esse, ita accidenti convenit inhaerere. Ergo, sicut repugnat substantiae inhaerere, ita accidenti per se esse, vel substare. Tertio. Quia nullum dependens terminat dependentiam ejusdem rationis. Sed omne accidens dependet dependentia ad subjectum. Ergo nullum accidens terminat hanc dependentiam. III. Argumenta Aureoli. - Contra eamdem conclusionem arguit Aureolus (dist. 12, q. 2, art.l), probando Primo (a), quod modus quo ponitur accidens iu Eucharistia separari a subjecto, non sit conveniens : scilicet quod detur accidenti subsistere, et modus essendi substantiae et entis completi. Quia contradictio est quod aliqua virtute unum genus transmutetur in aliud, vel species in speciem, ut quod qualitas fiat quantitas, vel homo fiat equus. Ratio est : quia hoc repugnat per se in primo modo; sequitur enim ex hoc eamdem rem esse et non esse. Sed essentia accidentis, secundum genus suum, consistit in esse rem interminabilem intrinsece per sua principia, nec per sua principia terminabilem (6), sed omnino per extrinsecum, puta per subjectum; (6) a verbo nec usque ad tenninabileni, om. Pr sicut esse lineae consistit in esse rem interminatam intrinsece, esse autem terminatam extrinsece, scilicet per puncta. Ergo impossibile est quod hoc modo accidentia fiant entia terminata et integra; tunc enim genus accidentis mutaretur in substantiam, cui soli convenit intrinsece secundum genus suum esse essentiam integram et terminatam. Secundo arguit (ibid., q. 1, art. 1) quod quantitas non sit ibi sine subjecto plus quam qualitas. Quia quantitas non est aliquid habens partes; sed est partibilitas ipsa formalis, qua habens partes est formaliter partibile. Sed constat quod partibilitas est subjective in eo quod habet partes formaliter; cujusmodi sunt qualitates remanentes in Eucharistia. Ergo quantitas est subjective in illis qualitatibus. Assumptum probatur. Quia res est partibilis per quantitatem. Tunc quaero : aut illa partibilitas est ipsamet quantitas; aut est aliquid aliud impressum a quantitate. Si detur primum, habetur propositum. Si detur secundum;

Contia. Quia tunc possem intelligere substantiam partibilem sine quantitate; et posset Deus facere eam sub illo modo derelicto, non faciendo eam sub quantitate. Similiter tunc causalitas ejus esset causalitas efficientis, et non formae. Igitur oportet dare primum modum, quod quantitas sit ipsamet partibilitas partium. Confirmatur. Quia (a) aliter non potest vitari quin plures dimensiones essent simul. Nam cum dimensio immediate consequatur partes, si partes ligni, vel alterius substantia?, aut accidentis quanti, sint divisae a partibus quantitatis, necessario aliae erunt dimensiones (6) substantia? vel qualitatis, et aliae dimensiones (?) quantitatis. Si enim illud quod substernitur quantitati haberet partem et partem correspondentem partibus quantitatis substratam, tunc diversae realitates hoc modo haberent aliam et aliam partibilitatem : quia, multiplicato effectu formali, multiplicatur formalis ratio illius effectus; et tunc haberent necessario aliam et aliam dimensionem (6). IV. Alia argumenta Aureoli.

Ulterius (dist. 12, q. 2, art. 1) arguit quod Deus posset omne accidens, quantumcumque sit modicae entitatis, a subjecto separare. Primo. Quia illud quod non implicat contradictionem in primo modo dicendi per se, est Deo possibile. Sed accidens esse, et subjectum non esse, non est repugnantia per se in primo modo : quia repugnantia in primo modo est affirmatio et negatio unius et ejusdem; modo, si dicatur, accidens est, et, subjectum non est, licet praedicatum sit idem, tamen subjectum non est idem per simplicem indi-visionem. Secundo. Quia Deus potest manutenere quamcumque realitatem in suo esse. Tunc sic : quando duae realitates sic se habent quod una non est alia, licet fundent eamdem indivisionem, potest Deus manutenere unam illarum, non manutenendo aliam, nec indivisionem illarum. Tertio. Quia plus potest Deus per suam potentiam facere, quam intellectus arguere vel intueri. Ratio est : quia multa Deo possibilia sunt, quae non potest intellectus noster intueri; sicut patet de unione ad Verbum. Sed, licet intellectus noster non possit intuitive apprehendere accidens, non apprehendendo subjectum, tamen arguitive potest a posteriori cognoscere quod una res non est alia, propter transmutationem, quia contingit subjectum de uno in aliud transmutari. Et tunc intellectus potest arguere, quandocumque duo sic se habent quod unum potest manere alio non manente, illa non sunt eadem. Et ideo non est contradictio quod unum intelligatur, non intellecto alio. Sed sic est de accidente et subjecto. Igitur, etc.

Haec ille. 5j 2.

Contra, secundam conclusionem I. Argumenta Scoti. - Contra secundam conclusionem arguit Scotus (dist. 12, q. 3), probando quod in actionibus naturalibus immediatum principium actionis non semper sit accidens. Primo. Quia nihil agit ultra suam speciem. Sed terminus actionis naturalis, est quandoque substantia. Igitur accidens non est immediatum principium actionis praedictae.

Si dicas quod verum est virtute propria; sed virtute alterius, cujus est instrumentum, aliquid bene posset agere ultra suam speciem, sicut si serra agat ad formam scamni;

Contra. Quia nihil est instrumentum alicujus causae, nisi (a) superioris causae in genere causae efficientis. Ergo, si accidens conjunctum, est instrumentum, substantia erit superius agens. Sed superius agens prius naturaliter agit; et, si est naturale, agit quidquid potest. Ergo substantia in illo priori natura; in eodem tamen instanti temporis in quo accidens agit ut instrumentum ejus, substantia producit terminum tantum quantum producere potest. Sed potest producere totam substantiam; quia perfectio substantiae productae non excedit perfectionem substantiae producentis. Ergo in secundo instanti natura accidens non producit substantiam, vel eadem substantia bis producetur. Ergo, etc. Secundo. Quia omnis potentia mere passiva, est contradictionis, 9. Metaphysica: (t. c. 17). Substantia autem non est in potentia contradictionis ad propriam passionem. Ergo habet aliam causalitatem respectu ejus a causalitate materiae. Non autem nisi efficientis: quia (a) non formalis, patet de se; de fine autem non est sermo hic. Unde videtur quod oportet te istud concedere, secundum dicta tua. Dicis enim potentias fluere ab essentia animae; et hic dicis quod accidens habet virtutem instrumentalem, quia causatur a principiis essentialibus animae, vel substantiae; ista autem non possunt intelligi tantummodo passive pro subjecto receptivo. Tertio. Si accidens producitur, et per aliquod principium immediatum productivum, quod est per se accidens, sequitur processus in iiiGnitum; non loquendo de infinitate accidentali, scilicet generantium in eadem specie, de qua loquuntur philosophi ; quaero ordinem essentialem in istis accidentibus. Ubicumque enim est ordo accidentalis in generantibus, oportet dare extra illum ordinem aliquam causam essentialiter perfectiorem. Ergo, respectu accidentium singularium in specie caloris, damus causam proximam essentialiter ordinatam ad totam illam speciem. Eodem modo arguam de individuis illius speciei. Et non est procedere in infinitum in ordine essentiali. Ergo stabitur (6) ad aliquam speciem accidentis, quae erit causata, et non ab aliquo accidente, sed immediate a substantia. Et, per consequens, substantia habebit rationem principii activi immediate respectu accidentis. Confirmatur per Philosophum, 7. Metaphysicae, cap. 11 (t. c. 32), in fine, ubi dicit Philosophus, quod proprium substantiae ex his accipere est, quia (y) necesse est praeexsistere aliquam aliam substantiam actu exsistentem, quae facit, ut animal, si fit (S) animal; quale vero et quantum, non necessario, nisi potestate solum. Vult ergo quod ad hoc quod substantia fiat, est necesse aliam substantiam (e) praeexsistere, quae producat; sed ad hoc quod quantum et quale producantur, non oportet aliquod quantum vel quale praeexsistere, nisi in potentia tantum. Ergo aliquid quod non est quantum vel quale actu, potest esse principium productivum immediatum quanti vel qualis. Item, 4. Meteorologicorum (t. c. ult.), dicit quod singulum est illud quod est, dum potest in propriam operationem. Et simile habetur a Damasceno, cap. 6. Et licet istae auctoritates habeant instantiam in entibus imperfectis, tamen videtur valde inconveniens quod ens perfectum secundum genus inter creata careat actione, ita quod forma ejus non possit esse immediatum principium proximum productivum alicujus actionis. Quarto arguitur sic, secundum unum princi- - QUAESTIO 1. pium tuum : Quia illa forma est principium agendi, in qua generans et genitum assimilantur. Sed genitum assimilatur principaliter generanti in forma substantiali; secundum quid autem in accidentibus, si in illis assimilatur. Nec potest evadi, dicendo quod ista concludunt formam substantialem esse principium agendi, sed remotum, tam respectu substantiae quam respectu accidentis, de quibus procedunt rationes. Hoc non sufficit. Quia nullus negat in Deo esse aliquam formam, qiiae sit proximum principium agendi : non quod Deus sine causis intermediis intrinsecis agat; sed quia, in suo ordine causandi, per nihil intermedium ultra formam suam agit. Ita, esto, in proposito (quod tamen falsum est), quod accidens babeat quamdam actionem ad substantiam, posteriorem actione substantiae, substantia tamen per propriam formam suam erit principium actionis sibi propria;, in suo ordine agendi.

Haec Scotus, in forma. II. Alia argumenta Scoti.

Ulterius libid.) arguit quodaccidens separatum non possit immutare ad formam substantialem, in virtute propria, necin virtute substantia; quam informat. Constat enim quod non in virtute propria; quia tunc ageret in virtute propria ultra suam speciem. Quod autem nec inquantum est instrumentum substantia, probatur. Quaero enim quid intelligitur per hoc quod dicitur in virtute substantia affere? Quia, sive intelligatur absolutum, sive respectus, quaero in quo est illud? Si enim intelligatur absolutum quod est substantia, vel aliquid quod est in substantia, cum substantia panis non sit simpliciter (a), sequitur quod per nihil, sive per non ens, generabit, vel virtute nihili. Si intelligatur absolutum quod est accidens, vel in accidente, nihil est ibi nobilius ipso accidente; et, per consequens, non magis potest in virtute talis in aliquid perfectius, quam in virtute propria. Si intelligatur habitudo accidentis ad substantiam, vel ad substantiam priorem, cum ad nihil non sit aliqua habitudo, et panis non sit aliquod ens, sequitur quod per hoc quod est in virtute, non ponitur aliquid positivum; et ita idem quod prius. Seeundo. Quia ex luis verbis videtur quod ponas illam virtutem instrumentalem esse in accidente. Dicis enim quod illa virtus causatur in accidentibus, vel quod ipsam recipiunt eo quod causantur a principiis essentialibus substantia . Et tunc sequitur manifeste, cum nihil in accidente sit nobilius accidente, non potest accidens per hoc quod dicitur in virtute, id est, per hanc virtutem, in aliquid perfectius quam possit ex se. Sed intellectus verus Ilorum verborum, in virtute talis causae, ubi dicta verba locum liabent, videtur esse iste : scilicet quod dicit habitudinem causae inferioris ad causant superiorem, vel perfectiorem concurrentem in causando, sicut influentia quam recipit agens inferius a superiori, non est aliqua forma tunc causata, sed est tantummodo ordo certus causarum in simul agendo. Tertio. Quod non est, nullam rationem causae habet respectu geniti, quando generatur. Patet ex 2. Physicorum (t. c. 37), et 5. Metaphysica, cap. de Causa: quia causa in actu et effectus in actu simul sunt et non sunt. Patet etiam ratione : quia non ens, quando nihil est, nihil causat, in quocumque ordine causae. Substantia autem non est, quam istud accidens aflicit, et cujus erat accidens. Ergo illa substantia nullam habet rationem causae propinqua? vel remotae respectu effectus causati ab accidente; et, per consequens, accidens non causat in virtute ejus, tanquam in virtute causcc superioris. Quarto. Nihil est causa instrumentalis respectu illius ad quod sua virtus activa sufficit ad producendum. Patet, si accipiatur instrumentum stricte, sicut serra et securis dicuntur instrumenta moventia mota : tale enim instrumentum non habet de se formam sufficientem ad producendum effectum, sed tantum per motionem principalis agentis superioris producitur quod producitur. Si etiam instrumentum accipiatur alio inodo, prout causa inferior dicitur instrumentum, vel forma quam hujusmodi causa recipit per motionem agentis superioris, qua forma agit, adime nullum istorum instrumentorum per formam suam potest in ellectum respectu cujus est instrumentum; sed necesse est quod ad illum effectum concurrat simul illud concausans cujus est instrumentum. Nunc autem accidens, per formam suam pnvcise, sine omni actione substantia;, in quodcumque agat, agit. Ergo nullo modo agit in virtute substantia;, vel ut instrumentum ejus ad aliquem effectum. Quinto. Potest angui per principia tua. Quia omne instrumentum est movens motum. Sed accidens, in proposito, non est motum a substantia, cum ipsa non sit. Ergo accidens non est instrumentum. Sexto. Quod accidens separatum non sit principium generandi substantiam principaliter (i), sicut erat panis, in (pio prius erat illud accidens, arguitur sic : Omne agens totale, vel est univocum, et ila neque perfectum cum producto; vel aequivocum, et ita perfectius. Accidens autem est omnino imperfectius substantia. Ergo, etc. Dicetur forte, quod aliquod agens aequivocum potest esse ignobilius suo effectu : sicut albedo respectu seiisationis; et sicut Commentator recitat de Galieno, super illud 7. Meta-

ta.) principaliter. - principale Pr. VI. - 17 physicx (com. 31), de illa virtute quam vocat divinam, quae est formativa fcetus, et tamen non est simpliciter nobilior fcetu formato. Contra hoc arguitur; licet illa propositio, Simpliciter imperfectius secundum speciem vel genus, non potest esse totale principium activum respecta perfectioris, sit mihi aeque nota sicut alia in philosophia, qua negata, nescirem probare aliquem ordinem entium, nec quod primum ens sit perfectissimum. Immo posset proterviendo dici quod totum universum, et quodlibet in eo, est factum a musca : si enim arguas quod musca est imperfecta, et tamen idem dicis, quod imperfectius potest producere perfectius, habito hoc, nulla est ratio quare non possit imperfectius producere aliquid sic perfectius. Nec, illa protervia posita, posset probari (a) quod prima causa sit perfectissima, excellens omnia alia in creatione; nec etiam, addito quod sit causa aequivoca; immo (6) cum hoc posset stare, secundum istam proterviam, quod esset imperfectissima, vel imperfectior creatis. Tamen probo dictam propositionem aliter. Primo sic. Causa univoca habet effectum univocum pro termino adaequato suae potentiae. Sed, per te, causa aequivoca totalis, est imperfectior causa univoca. Ergo impossibile est causam illam aequivocam esse causam totalem respectu illius effectus. Et sic Deus non posset facere effectum cuiuscumque creaturae; quod est absurdum. Patet consequentia : quia effectus adaequatus potentiae perfectiori, nullo modo potest esse a potentia imperfectiori. Secundo sic. Ubicumque ad productionem alicujus effectus concurrunt causa univoca etcausa aequivoca, aequivoca est perfectior, secuudum Philosophum, 12. Metapliysicae (t. c. 29, etc), et 8. Physicorum. Propter hoc enim oportet totum ordinem accidentalem reducere in aliquam speciem essentialiter superiorem in causando, quia difformitas uniformis oportet quod reducatur in causam uniformem, quae sit causa uniformitatis in continuatione generationis et corruptionis. Ex hoc habeo istam propositionem, quod ubi ad idem concurrunt causa univoca et aequivoca, causa aequivoca est perfectior. Sed quod non possit sine univoca, hoc est aliqualis imperfectionis in causa aequivoca. Patet : quia enim Deus potest sine causa univoca; sed sol non potest in animal perfectum, licet possit in animal imperfectum. Engo quaecumque causa aequivoca potest sine univoca in effectum, ipsa est simpliciter perfectior quam illa aequivoca quae posset concurrere cum univoca ad illud causandum. Et, per consequens, aequivoca totalis habet duplicem praeeminentiam causalitatis super affectum : unam quam habet aequivoca universaliter concurrens cum univoca; et aliam, quia habet illam perfectionem quam univoca addidit in causando, quia illa carent multae causae aequivocae, licet longe perfectiores univocis. Terlio sic. Si forma causae aequivocae daret esse formaliter alicui, non posset dare esse simpliciter perfectius seipsa. Ergo si.imperfectius quam formaliter det alicui esse, non potest ei dare perfectius seipsa (a). Sed dans esse effective alicui, dat ei esse modo imperfectiori quam dando sibi esse formaliter. Non enim est possibile quod aliquis modus dandi aliquod esse, sit ita perfectus sicut dandi formaliter illud esse; sicut nec essentia divina potest alicui dare esse a se, in quocumque genere, perfectius quam sit esse quod ipsa dat formaliter. Quarto. Si causatum sit simpliciter perfectius, licet sit simplex, tamen secundum intellectum potest dividi in duo : scilicet in illud in quo coaequatur suae causae, et in illud in quo excedit suam causam. Primum dicatur A, secundum Ii. Iste effectus, scilicet A, praecise est effectus suae causae, quia simpliciter aeque perfectum ens sicut causa. Ergo B erit a seipso, vel a nihilo : quia ab A, vel ab ipsa causa non potest esse; nam ultra effectum adaequatum causae non potest. Et ista ratio accipitur ab Avi-cenna, sexto suae Metapliysicae. Patet ergo quod propter nullas particulares instantias neganda est ista universalis propositio, quae nota est ex terminis : quod totale causans non potest esse imperfectius suo causato, loquendo de causa efficiente; et quod totale causans aequivocum, est perfectius, quia non aeque perfectum; species enim (6) se habent ut numeri. Ex quibus palet quod accidens separatum, non est totalis causa effectiva generationis substan-tiae, nec, per consequens, corruptiva alicujus substantiae, nec potest in ultimum gradum alterationis disponentis substantiam ad corruptionem. Ideo conceditur quod si tota substantia ignis in sphaera sua destrueretur, et manerent ibi omnia sua accidentia, gutta aquae ibi posita non destrueretur ab illis.

Haec Scotus. fj 3.

Contra tertiam conclusionem I. Argumenta Scoti.

Contra tertiam conclusionem arguit idem Scotus (dist. 12, q. 6), probando quod cum ex accidentibus separatis generatur vermis, forma substantialis nova non recipiatur subjective in dimensionibus interminatis, nec adveniat nova materia quae subjiciatur formae noviter generatae. Contra primum arguit sic Primo. Forma determinata ad aliquod receptivum, nullo modo potest aliud perficere; sicut nec albedo angelum, nec sapientia lapidem. Sed forma substantialis determinatur ad materiam substantiata) a verbo Ergo usque ad seipsa, om. Pr. (6) enim. - nutem Pr. leni, ut ad proprium susceptivum. Ergo nullo modo potest perlicere dimensionem de genere quantitatis, quae non est materia substantialis. Secundo. Quia forma de genere priori non potest perlicere susceptivum de genere posteriori. Ergo nec forma substantialis dimensionem. Antecedens probatur : quia actus praesupponit potentiam; et hoc, loquendo de ordine originis; actus autem generis prioris nec origine nec perfectione aliquid supponit de genere posteriori. Terlio. Quia manifestum videtur quod forma substantialis est talis actus, qui natus est constituere per se substantiam. Ergo potentia ad talem actum non est aliquid de genere quantitatis. Quarto. Illud quod est essentialis ratio terminandi dependentiam ad aliud, non potest ad illud dependere. Forma substantialis est hujusmodi respectu quantitatis. Ergo, etc. Quinto. Quomodo de potentia dimensionis potest educi forma substantialis, cum ex natura rei non sit in illa ut in proprio potentiali? Sexto. Quia tunc ignis genitus ex illa dimensione et ex forma substantiali ignis, non esset univoce nec uniformiter ignis cum alio igne genito ex forma substantiali et ex materia ignis; et tunc non univoce ageret comburendo hostiam, sicut comburendo lignum. Septimo. Quia sequeretur absurditas ista, non solum in uno, scilicet quod erit ignis mathematicus ex quantitate et forma substantiali compositus; sed etiam sequitur talis processus in generationibus et corruptionibus usque ad finem mundi; nam ex illo igne habente dimensionem pro materia, dicto mathematico, generabitur (a) aqua habens idem pro materia quod habuit corruptum pro materia, et ex illa aqua aer, et sic usque ad finem mundi, vel in inlinitum, secundum philosophos. Octavo. Quia sequitur quod, si sacerdos esset nutritus de istis speciebus, sicut est possibile, per magnum tempus, quousque lnultae partes materia fluxissent, et multae liovae generatas semper fuissent, sequitur quod istae partes non ita erunt verae partes carnis, constitutae ex essentialibus partibus carnis, sicut aliae partes quae non essent genitae ex speciebus. Et sic possibile esset ponere casum quod puer nutritus ex speciebus usque ad finem vitae sua , non resurgeret nisi homo compositus ex dimensionibus et forma substantiali una vel pluribus. Secunda pars conclusionis improbatur. Quia, si materia redeat, quaeritur : quando venit? Aut iit in ultimo instanti quo generatur aliquid ex speciebus, aut ante ultimum instans. Non ante, propter duo. Primum est, quia tunc, manente ibi Eucharistia, erit ibi alia materia a materia corporis Christi; quod (i) iticto nwthentatico, venerabitur. - et materiato, Venerabatur Vr.

- QUAESTIO I. 2:i9 non tenet communis schola. Secundum est, quia tunc illa materia esset sine forma; quod est simpliciter impossibile, secundum te; saltem non est possibile sine novo miraculo; sed miracula non sunt ponenda sine necessitate. Si vero dicatur quod in instanti generationis redit ibi materia, frustra ponitur ibi redire ad hoc ut agens naturale generaret ex ea : quia, secundum te, non generat nisi de materia quanta. Similiter non posset generare nisi cum ista generatione concomitetur aliqua corruptio, secundum te; sed tunc non corrumperet aliquam substantiam, quia illa materia non redit cum forma substantiali corrumpenda, quia tunc haberet eam et non haberet eam.

Haec Scotus, in forma. II. Argumentum Durandi.

Contra eamdem conclusionem arguit Durandus (dist. 12, q. ii), probando quod quantitas Eucharistia: non possit naturaliter corrumpi. Quia, si corrumperetur naturaliter, hoc esset, vel actione contrarii, vel corruptione subjecti, aut divisione sui. Non primo modo; quia quantitas non habet contrarium. Nec secundo modo; quia in hoc sacramento non habet subjectum. Nec tertio modo : quia omne quod corrumpitur divisione sui, habet terminum in minus; sed quantitas nun habet terminum in minus, sed est de se divisibilis in inlinitum. Ergo natura non potest corrumpere talem quantitatem.

H;ec ille. Et in hoc secundus articulus terminatur. PONUNTUR SOLUTIONES ^ 1.

Ad argumenta contra primam conclusionem I. Ad argumenta Scoti.

Quantum ad lertium articulum, respondendum est obiectionibus supradictis. Unde ad argumenta Scoti contra primam conclusionem, communiter dicitur quod non est intentio sancii Tliomae dicere vel asserere quod inter novem genera accidentium sola quantitas per divinam potentiam possit esse vel fieri sine subjecto, cum ipse ponat quod Deus posset facere qualitatem sine quantitate, et non solum sine substantia. Vult tamen quod quantitas est quoad Inhabilior prae celeris accidentibus corporeis, quia separata a subjecto potest retinere eumdem modum individualionis quem habet in subjecto, non autem alia accidentia. Et de hoc sanctus Thomas, Quodlibeto 7, ait. 10, dicit : " Divina; potentiae, ratione sine immensitatis, attribuendum est quidquid in defectum non sonat. Tamen aliqua sunt, quae natura creata non patitur ut fiant, propter aliquam repugnantiam quam important ratione contradictionis implicita. . Et ile talibus consuevit a quibusdam dici quod Deus ea facere possit, quamvis ea Heri non possint. Ut cilio videamus utrum fieri possit a Deo quod albedo sit sine quantitate, sciendum quod in albedine, et in qualibet alia corporali qualitate, est duo considerare : scilicet ipsam naturam albedinis, per quam speciem sortitur; et individuationem ejus, secundum quod est haec albedo sensibilis, ab alia sensibili albedine distincta. Posset ergo fieri, divino miraculo, ut natura albedinis subsisteret absque omni quantitate; tamen illa albedo non esset sicut albedo sensibilis, sed esset quaetlam forma intelligibilis, ad modum formarum separatarum quas posuit Plato. Sed quod baec albedo sensibilis esset individua sine quantitate, fieri non posset; quamvis fieri possit quod quantitas individuata esset sine substantia, quia quantitas non indi-viduatur solum ex subjecto, sicut alia accidentia, sed etiam ex situ, qui est de ratione ipsius quantitatis dimensiva. , quae est quantitas positionem babens. Et ideo possibile est imaginari duas lineas separatas ejusdem speciei, numero diversas, secundum diversum situm; alias linea non esset divisibilis ex ipsa ratione sui generis; non enim dividitur linea nisi in lineas. Plures autem (") albedines ejusdem speciei sine subjecto imaginari, impossibile est. Et sic patet quod albedo non individuatim nisi in et ex subjecto. Et, propter hoc, non posset esse individuata, nisi esset in aliquo subjecto, ad minus in quantitate. Sed quantitas habet unde (8) indivi-duatur, etiam absque subjecto. Et ideo per miraculum potest esse baec quantitas sensibilis absque subjecto, sicut patet in sacramento corporis Christi. "

Hice ille.

Item, ibidem, ad l , sic dicit : a Albedo, si sine quantitate esset, jam non esset corporalis qualitas (y), sed spiritualis. " Item, 4. Contra Gentiles, cap. 65, sic dicit : (c Non est impossibile quod accidens, virtute divina, possit subsistere sine subjecto. Idem enim judicandum est (8) de productione rerum et de conservatione earum in esse. Divina autem virtus potest producere effectus quarumcumque causarum secundarum sine ipsis causis secundis, sicut potuit formare hominem sine semine, et sanare febrem sine operatione naturae. Quod accidit propter infinitatem virtutis ejus, et quia omnibus causis secundis largitur virtutem agendi. Unde et effectus causarum secundarum potest conservare (e) in esse sine causis secundis. Et hoc modo, in hoc sacramento, accidentia conservat in esse, sublata substantia, quae ipsa conservabat. Quod praecipue dici potest de quantitatibus dimensivis, quas etiam Platonici posiieriint per se subsistere, propter hoc quod secundum intellectum separantur. Manifestum est autem quod plus potest Deus in operando, quam intellectus humanus in apprehendendo. Habet autem et hoc proprium quantitas dimensiva, inter reliqua accidentia, quod ipsa secundum se individuatur; quod ideo est, quia positio, quae est ordo partium in toto, in ejus ratione includitur; est enim dimensio quantitas positionem habens. Ubicumque autem intelligitur diversitas partium ejusdem speciei, necesse est intelligi individuationem; nam quae sunt unius speciei, non multiplicantur nisi secundum individuum. Et inde est quod non possunt apprehendi multae albedines, nisi secundum quod suntin diversis subjectis. Possunt autem apprehendi multae lineae etiamsi secundum se considerentur; diversitas enim situs, quae per se lineae inest, ad pluralitatem linearum sufficiens est. Et quia sola quantitas dimensiva de sui ratione habet unde multiplicatio individuorum in eadem specie possit accidere, prima radix hujus multiplicationis ex dimensione esse videtur; quia et in genere substantia; multiplicatio fit secundum dimensionem materiae, quae nec intelligi posset, nisi secundum quod materia (") sub dimensionibus consideratur; nam, remota quantitate, omnis substantia indivisibilis est, ut patet per Philosophum, 1. Physicorum (t. c. 15). Manifestum est autem quod, in aliis generibus accidentium, multiplicantur individua ejusdem speciei ex parte subjecti. Et sic relinquitur quod, cum in hoc sacramento ponamus dimensiones per se subsistere, et alia accidentia in eis sicut in subjecto fundari, non oportet nos dicere quod accidentia hujus individuata non sint; remanet enim in ipsis dimensionibus individuationis radix. "

Haec ille. -

Ex quibus patet quae sit mens ejus in hac materia, et quod argumenta Scoti non concludunt contra conclusionem bene intellectam. Unde Ad primum dicitur quod non aliud concludit, nisi quod, cum qualitas essentialius dependeat a substantia quam a quantitate quoad suum esse, sicut potest esse sine substantia, divina virtute, ita et sine quantitate. Non autem concludit quod possit habere suam individuationem, qua est haec sensibilis qualitas, ab alia ejusdem speciei distincta, sine quantitate; quia, quoad hoc, plus dependet a quantitate quam a substantia, ut praedictum est. Ad secundum dicitur primo, quod, quidquid sit de conclusione, quam ultro concedimus, tamen argumentum parum aut nihil valet. Nam major potest probabiliter negari, scilicet quod absoluto perfectiori non magis repugnet per se esse quam absoluto imperfectiori; et hoc, accipiendo per se esse pro esse sine subjecto. Hujus enim falsitas evidenti) a verbis ex iliniensiniie esse usque ad materia, om. Pr. ter apparet : quia quaelibet forma substantialis, est quid absolutum, perfectius sua materia; et tamen, naturaliter loquendo, materia non est in subjecto, cum tamen quaelibet forma substantialis educta de potentia materia; sit in subjecto, nec possit esse naturaliter nisi in subjecto; et, consequenter, per se, id est, non in subjecto esse, plus repugnat absoluto perfectiori quam absoluto imperfectiori. De hoc sanctus Thomas, prasenti distinctione, q. 1, art. 1, q 3, in solutione primi, sic dicit : " Prima accidentia consequentia substantiam sunt quantitas et qualitas. Et haec duo proportionantur duobus principiis essentialibus substantia, scilicet formae et materiae : quia quantitas respondet materiae (unde magnum et parvum Plato posuit differentias materiae); sed qualitas se tenet ex parte formae. Et quia materia est subjectum primum, quod non est in alio, forma autem est in alio, quia in materia; ideo magis appropinquat ad hoc quod est non esse in alio quantitas quam qualitas, et per consequens quam alia accidentia. "

Haec ille. Ad tertium principale diditur primo, quod accidens respectivum per nullam polentiam potest esse vel fieri sine proprio fundamento aut termino, cum ab illis capiat suam rationem. Unde nec in divinis est relatio sine fundamento. Consimiliter relatio realis non potest esse sine aliquo absoluto, nec in Deo, nec in creatura. Unde sancius Thomas, 1 p., q. 28, art. 2, arguit sic, secundo loco : " Augustinus dicit, 7. de Trinitate, cap. 1 : Omnis res qiix relulicc, dicitur, est etiam aliquid excepto relativo; sicut homo dominas, et homo ferens. Si ergo aliquae relationes sunt in Deo, oportet in Deo esse aliquid praeter relationes. Sed hoc aliud non potest esse nisi essentia. Ergo essentia est aliud a relationibus, j Ecce argumentum. Sequitur responsio : (t Sicut, inquit, in rebus creatis, in illo quod relative dicitur, non solum est invenire respectum ad alterum, sed etiam aliquid absolutum, ita et in Deo; sed tamen aliter, et aliter. Nam id quod invenitur in creatura praeter id quod continetur in significatione nominis relativi, est alia res; in Deo autem non est alia res, sed una et eadem, quae non perfecte exprimitur nomine relativo, quasi sub significatione talis nominis comprehensa, etc. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod relatio realis non potest separari a quolibet absoluto. Dicitur secundo, quod, dato quod relatio realis creata, divina virtute, posset fieri vel separari a subjecto, licet non absque omni fundamento absoluto; non tamen haberet illum modum individuationis quem modo habet, nec esset proprie idem individuum numero, sicut dictum est de qualitate. Dicitur tertio, quod major hujus argumenti modicam habet apparentiam apud Beatum Thoinam. Nam, secundum eum, relatio, seu respectus, ex ratione proprii generis non habent quod inhaereant alicui subjecto, nec quod sint accidentia; sicut diffuse ostendit in inultis locis, potissime, de Potentia Dei, q. 8, art. 2, ubi sic dicit : " Inter novem genera quae continentur sub accidente, quaedam significantur secundum rationem accidentis. Ratio enim accidentis est inesse; et ideo illa dico significari per modum accidentis, quae significantur ut inhaerentia alteri, sicut quantitas et qualitas; quantitas enim significatur ut aliquid alicujus in quo est, et similiter qualitas. Ad aliquid vero non significatur secundum rationem accidentis : non enim significatur ut aliquid ejus in quo est, sed ut ad id quod extra est. Et propter hoc dicit Philosophus, 5. Meta-physicae (t. c. 20), quod scientia, inquantum est relativum, non est scientis, sed scibilis. Unde quidam attendentes modum significandi in relativis, dixerunt ea non esse inhaerentia substantiis, sed quasi eis assistentia; quia significantur ut quoddam medium inter substantiam quae refertur, et id ad quod refertur. Et ex hoc sequebatur quod in rebus creatis relationes non sunt accidentia; quia accidentis esse est inesse. Unde ei quidam theologi, scilicet Porretani, hujusmodi positionem usque ad divinas relationes extenderunt, dicentes relationes non esse in personis, sed eis assistere. Et quia essentia divins est in personis, sequebatur quod relationes non sunt divina essentia. Et quia omne accidens inhaeret, sequebatur quod non essent accidentia. Et, secundum hoc, solvebant dictum Augustini (5. de Trinitate), scilicet quod relationes non praedicantur de Deo secundum substantiam, nec secundum accidens. Sed ad hanc opinionem sequitur quod relatio nonsit res aliqua, sed solum ens secundum rationem : omnis enim res, vel est substantia, vel accidens. Unde et quidam antiqui posuerunt relationes essede secundis intellectis, ut dicit Commentator, 12. Metaphysica ^com. 19). Et ideo oportet hoc Porretanos dicere, quod (i) relationes non sint nisi secundum rationem. Et sic sequitur quod distinctio personarum non erit realis; quod est haereticum. Unde dicendum est quod nihil prohibet aliquid esse inhaerens, quod tamen non significatur ut inhaerens : sicut et actio non significatur ut in agente, sed ut ab agente; et tamen constat actionem esse in agente. Et similiter, licet ad aliquid non significetur ut inhaerens, tamen oportet ut sit inhaerens; et hoc quando relatio est res aliqua; quando vero est secundum rationem tantum, tunc non est inhaerens, etc. "

Haec ille.

Hem, q. 7, art. 8, sic dicit: et Relatio in hoc differt a quantitate et qualitate : quia qualitas et quantitas sunt quaedam accidentia in subjecto remanentia; relatio autem , ut dicit Doctius, in libro de Trinitate, non significatur ut in subjecto manens, sed ut in transitu quodam ad aliud. Unde et Porrelani (a) quod. - ijioii Pa. dixerunt relationes non esse inhaerentes, sed assistentes; quod aliqualiter verum est, etc. " Similia ponit, 1 p., q. 28, art. 1; item, 1. Senteni., dist. 26, q. 2, art. 1; et nono Quodlibeto, art. 4; et multis aliis locis, ut patuit in 1. Sentent. (a). Ex quibus apparet quod minus repugnat relationi aut respectui (6) esse sine subjecto, quam quantitati aut qualitati : quia relationi solum repugnat ratione qua accidens, et non ratione qua relatio; aliis vero repugnat non solum ex ea parte qua sunt accidentia, verum etiam ex ratione proprii generis. Et patet etiam quomodo noti solum relatio divina et increata est sine subjecto, verum etiam omnis relatio vel respectus rationis; talis enim nec est substantia nec accidens. Ad quartum, negatur antecedens. Et ad probationem, dicitur primo, quod motus condensationis et rarefactionis non dicunt aliquid absolutum, realiter distinctum a quantitate et qualitate. Nam rarefactio vel condensatio non est nisi qualitas vel quantitas procedens de actu in potentiam, vel econtra. Etquidem, si sit quantitas, argumentum non concludit quod aliud accidens praeter quantitatem sit in Eucharistia sine subjecto. Similiter, si talis motus sit qualitas, cum omnis qualitas Eucharistie sit subjective in quantitate, non concluditur quod talis motus sit sine subjecto. Et sic penitus nihil concludit.

Quod autem motus ad formam non sit aliud absolutum a forma, longe ostensum fuit, 2. Sentent. (y), ex dictis Philosophi et sancti Thomae et aliorum. Sed pro nunc sufficit dictum sancti Thnmie, in Scripto super Ii. Mettiplnjsicx(lect.9), ubi sic dicit : " Motus non habet aliquam naturam separatam a rebus aliis; sed unaquaeque forma, secundum quod est in fieri, est actus imperfectus, qui dicitur motus. Hoc enim est ipsum moveri ad albedinem, quod est incipere albedinem actu fieri in subjecto, sed nondum esse in actu perfecto, etc. " Item, super 3. Physicorum, lect. 2, sic dicit : "- Considerandum est quod aliquid est in actu tantum, aliquid in potentia tantum, aliquid vero medio modo se habens inter potentiam et actum. Quod igitur est in potentia tantum, nondum movetur; quod autem est jam in actu perfecto, non movetur, sed jam motum est. Illud ergo movetur, quod medio modo se habet inter potentiam et actum; quod quidem partim est in potentia, partim vero in actu, ut palet in alteratione. Cum enim aqua est solum in potentia calida, nondum movetur; cum vero est jam calefacta, terminatus est motus calefactionis; cum vero jam participat aliquid de calore, sed imperfecte, tunc movetur ad calorem; nam quia (a) Cfr. praesertiml. Sentent., disi. 20. q. I, ari. 1, C. II ad l"ni; otdist. 33, q. 1, art. 2, B, I, ad ''""". " (C) vel accidenti, non. - Ad Pr. (y) Cfr. 2. Sentent.. dist. I, q. 2, art. 3, S 2, III. calefit, paulatim participat calorem magis ac magis. Ipse enim actus imperfectus caloris in calefactibili exsistens, est motus : non quidem secundum illud quod actu est tantum, sed secundum quod jam actu est, et habet ordinem in ulteriorem actum; quia, si tolleretur ordo ad ulteriorem actum, ipse actus, quantumcumque imperfectus, esset terminus motus, et non motus, sicut accidit cum aliquid semiplene calefit. Ordo autem ad ulteriorem actum competit exsistenti in potentia ad ipsum. Et similiter, si actus imperfectus consideretur tantum ut in ordine ad ulteriorem actum, secundum quod habet rationem potentiae, non habet rationem motus, sed principii motus : potest enim incipere calefactio, sicut a frigido, ita et a tepido. Sic ergo actus imperfectus habet rationem motus secundum quod comparatur ad ulteriorem actum ut in potentia, et secundum quod comparatur ad aliquid imperfectius ut actus. Unde neque est potentia exsistentis in potentia, neque est actus exsistentis in actu, sed est actus exsistentis in potentia : ut per id quod dicitur actus, designetur ordo ejus ad praecedentem potentiam ; et per id quod dicitur in potentia exsistentis, signetur ordo ejus ad ulteriorem actum. Unde convenientissime Philosophus (3. Physio., t. c. 6) diffinit motum, dicens quod est endelechia, id est, actus exsistentis in potentia secundam quod hujusmodi. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod motus, quoad suum materiale, et quoad suum quid, non est aliud a forma quae acquiritur vel perditur. Et ideo rarefactio non est tertia natura distincta a quantitate et qualitate, sed est quantitas vel qualitas materialiter; licet aliquos respectus ultra hoc importet pro formali, ut dictum est, scilicet ordinem ad aliquid potentialius, et ad aliud actualius. Item, 4. Sentent., dist. 1, q. 1, art. 4, q 2, insolutione primi, sic dicit : " Motus, quantum ad suam substantiam, reducitur ad illud genus in quo sunt termini motus, sicut imperfectum ad perfectum; quamvis ponatur in praedicamento passionis, secundum quod importat ordinem moventis ad motum, ut dicit Commentator, in 3. Physicorum (com. 4). "

Haec ille. Dicitur secundo, quod sicut raritas vel densitas non dicunt in recto quantitatem, sed potius qualitatem; sic et rarefactio et condensatio. De hoc sanctus Thomas, 3 p., q. 77, art. 2, in solutione tertii, sic dicit : cc Rarum et densum sunt quoedam qualitates consequentes corpora, ex hoc quod habent multum vel parum de materia sub dimensionibus, sicut et omilia alia accidentia consequuntur ex principiis substantiae. Et sicut, subtracta substantia, divina virtute conservantur alia accidentia; ita, subtracta materia, divina virtute conservantur qualitates materiam consequentes, sicut rarum et densum. i)

Hice ille. Dicitur terlio, quod multum est inconveniens, secundum doctrinam sancti Tliomae, dicere quod per quamcumque rarefactionem, et per quamcumque condensationem, desinat prior quantitas Eucharistiae, et secundum totum, et secundum partem quamlibet sui, et acquiratur alia totaliter nova, cujus nihil praefuit: quia, secundum hoc, ad quamcumque talem mutationem desineret ibi esse corpus Christi, ut patuit in probatione tertiae conclusionis. Dicitur quarto, quod etiam falsum est quod in rarefactione vel condensatione facta secundum quantitatem et qualitatem substantiis inhaerentes, et non in Eucharistia, corrumpatur totaliter prima quantitas, et acquiratur aliqua nova, cujus nihil praefuit. Et de hoc diffuse tractatum fuit, 2. Sentent. (a). Nec valent probationes ad hoc inductos. Non quidem prima. Nam, licet termini motus sint incompossibiles quoad sua formalia, possunt tamen esse compossibiles quoad suum materiale, potissime in alteratione quae est secundum intensionem vel remissionem ejusdem formae. Eadem enim forma sub esse remisso est terminus a quo, et sui) esse intenso est terminus ad quem.

Cum autem dicit arguens, quod mariis et minus, vel majus et mitius, non variant essentiam formae,

non obstat: sufficit enim quod varietur esse formae, licet non essentia, ut diffuse dictum fuit in 1 Sentent. (6).

Nec valet quod additur de differentia simul subjecti motus et terminorum. Quia, ut dictum est, si motus ille sit de genere quantitatis, est sine subjecto; si autem est de genere qualitatis, est subjectivo in quantitate Eucharistia;. Et sic neutro modo subjectum talis motus est idem cum terminis motus. Similiter nec valet secunda probatio. Nam, concesso primo consequente ibidem illato, scilicet quod quoslibet pars rarioris est rarior; tamen ulterior consequentia, qua infertur, ergo quaelibet est quanta, nova quantitate, non valet. Quia, ut in Secundo^;) dictum fuit, in tali rarefactione, nulla nova quantitas secundum essentiam acquiritur in subjecto, nec in aliqua parte illius. Sed sicut in intensione albedinis, aut alterius qualitatis, eadem albedo secundum essentiam, nulla alia acquisita, prius dabat esse album remisse, et postea dat esse album intense, propter aliud et aliud, propter perfectius et imperfectius esse quod dat subjecto, et sic intenditur et remittitur; sic eadem quantitas, sine additione et subtractione alicujus quantitatis, modo dat esse palmnle, postea bipalmale. Et sic tale subjectum rarefit sine acquisitione novos quantitatis, non tamen sine acquisitione novi esse quantitatis, et novae actualitatis. Quod si alicui videatur mirum quod quantitas possit augeri sine additione, legat (a) Cfr. presertim 2. Sentent., elisi. 18, q. I, ari. 3, S, I, I, ad 2"m; ei 8 4, ad arg. Scoti. (f.) Cfr. 1. Sentent., dist. 17, q. 2, ari. I. (y) Cfr. 2. Senteni., dist. 18, q. 1, art. 3, g I, I, ad 2""", et S 4; et dist. 19, q. 1, art. 3, " 2. II ad 3""" sanctum Thomam, 1. Sentent., dist. 17 (q. 2;, ubi agit de intensione charitatis; et in 2 2", q. 24, art. 5, in solutione primi, ubi sic dicit : " Quantitas corporalis potest inaliquid inquantum est quantitas, et in aliquid inquantum est forma accidentalis. Inquantum est quantitas, habet quod sit distinguibilis secundum situm, vel numerum; et ideo hoc modo consideratur augmentum magnitudinis per additionem, ut patet in animalibus. Inquantum vero est forma accidentalis, est distinguibilis solum secundum subjectum; et, secundum hoc, habet proprium augmentum, sicut et alia formae accidentales, per modum intensionis in subjecto; sicut patet in his quae rarefiunt, ut probat Philosophus, 4. Physicorum (t. c. 80 et seq.). "

Haec ille.

Si autem quis dicat quod quantitas non suscipit ma^is et mimis, secundum Philosophum, in Praedica-mentis (cap. de Quanto),

ad hoc responsum est in Secundo ("). Et similiter patet responsio per statim dicta, quod hoc non competit quantitati ut quantitas est, sed ut est forma accidentalis apta dare subjecto suo perfectiuset imperfectius esse, et ipsum diversimode actuare. Ad confirmationem tertio loco factam, dicitur quod, proprie loquendo, sicut quantitas est subjectum raritatis, ita et rarefactionis, quae est motus per se terminatus ad qualitatem, sed ex consequenti ad quantitatem; et hoc tam in rarefactione Eucharistias quam in aliis rarefactionibus.

Ad illud quod ultimo additur, de fractione specierum, etc, patet per praedicta. Quia in tali fractione est motus localis partium quantitatis, et corruptio unius totalis quantitatis compositas ex partibus. Motus autem localis constat quod est subiective in partibus, quae moventur, et ab invicem separantur. Corruptio autem formae totius, materialiter non est aliud ab illa forma tendente de actu in potentiam, et de esse in non esse. Unde, sicut illa forma erat in suis partibus, ita et dicta corruptio; et sicut illa forma erat sine subjecto, ita et illa mutatio. Et sic patet quod sola quantitas est ibi sine subjecto. Per idem patet de additione. Sciendum autem quod, si motus non ponatur esse forma fluens, sed potius fluxus formae, prout ponunt aliqui, tunc dicendum esset quod talis fluxus esset subiective in quantitate vel qualitate fluente. Vide hanc materiam in septimo Quodlibeto Godofridi, q. 3, cum impugnationibus Bernardi de Gannato. Multa etiam de hac materia dicta sunt, 2. Sentent. ("t. II. Ad alia argumenta Scoti.

Ad primum eorum quae secundo loco inducit contra conclusionem , probando quod in Eucharistia quantitas non sit subjectum aliorum accidentium,

dicendum ( ) Cfr. 2. Sentent., dist. 18, q. 1, art. 3, g 6, II. ad 2"m. in lino. (S)Cfr. praesertim 2. Sentent., dist. 2, q. 2. quod Philosophus, i. Metaphysicos (t. c. 1-i), intendit quod unum accidens non accidit alteri naturaliter tanquam principali sustentatio, quia nullum accidens in virtute propria potest sustentare aliud accidens. De hoc saepe dictum est alias (a). Unde sanctus Thomas, de Virtutibus, q. 1, art. 3, sic dicit: " Subjectum tripliciter comparatur ad accidens. Uno modo, sicut praebens ei sustentamentum: nam accidens per se non subsistit, fulcitur vero per subjectum. Alio modo, sicut potentia ad actum : nam subjectum accidenti subjicitur, sicut quaedam potentia actui; unde et accidens forma dicitur. Tertio modo, sicut causa aei effectum : nam principia subjecti sunt principia per se accidentis. Quantum ergo ad primum, unum accidens subjectum alterius esse non potest: nam, cum nullum accidens per se subsistat, non potest alteri sustentamentum praebere; nisi forte dicatur quod, inquantum est a subjecto sustentatum, aliud accidens sustentat. Sed quantum ad alia duo, unum accidens se habet ad aliud per modum subjecti : nam unum accidens est in potentia ad aliud, sicut diaphanum ad lucem, et superficies ad colorem; unum etiam accidens potest esse causa alterius, ut humor saporis. Et per hunc modum dicitur unum accidens esse alterius accidentis subjectum : non quod unum accidens possit alteri sustentamentum praebere; sed quia subjectum est receptivum unius accidentis, mediante alio. "

Haec ille.

Ex quibus patet ad argumentum. Et potissime patet quod argumentum in proposito nullum locum habet : quia, deficiente causa, deficit effectus; causa autem quare unum accidens non potest esse alterius subjectum proprie, tanquam sustentativum ejus naturaliter, est i.sta, quia scilicet nullum accidens naturaliter subsistit; et quia hice causa tollitur in Eucharistia, quia, virtute divina, quantitas subsistit, ideo nil mirum si tollitur effectus, scilicet non posse esse subjectum alterius. Immo, quia ipsa sola subsistit, ideo potest esse subjectum sustentativum aliorum. Ad secundum dicitur quod, sicut divina virtute accidens potest participare aliquam similitudinem perseitatis substantia;, et modum essendi substantiae, ut patet in sacramento Eucharistiae; ita etiam substantia completa, cujusmodi est humanitas, potest eadem virtute participare modum essendi accidentis, ut patet de humanitate Christi. Et de hoc plura dicta sunt, 3 Senlent. (g). Posset tamen dici quod similitudo parum valet; quia plus repugnat perfecto trahi ad modum imperfecti, quam econtra. Ad tertium, negatur minor in proposito : quia (a) Cfr. 1. Senlent., dist. 3, q. 3, art. 2, C, jj 1, I, ad 2""i. et III, ad arg. Occani; item, 3. Senlent., dist. 5, q. 2, art. 3, ad 9"ni, ad quintam probat.; item 4. Senteni., dist. 1, q. l[ art. 3, g3, III, ad 2"i", in fine; item, 4. Senteni., dist V q. 1, art. 3, Sj 1, [,ad 4""". (S) Cfr. praesertim 3. Senlent., dist. 5 ot 6. quantitas Eucharistias non dependet actu ab aliquo subjecto, sed per se subsistit; et ideo potest terminare dependentiam aliorum accidentium, quae non per se subsistunt.

Dicitur secundo, quod non semper requiritur ad ratione"m subjecti esse terminativum talis dependentiae qualem requirit arguens, nec in accidentibus Eucharistiae, nec in aliis. Quia, sicut ostensum est, hoc solum requiritur ad subjectum primo modo sumptum, non autem ad subjectum secundo vel tertio modo sumptum. Non enim oportet quod omne subjectum sit sustentativum; et, per consequens, nec oportet quod sit terminativum dependentia; accidentis, etc. III. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli contra eamdem conclusionem,negatur minor. Non enim essentia accidentis in tali interminabilitate (a) consistit, de qua arguens loquitur, nec in repugnantia ad oppositam terminationem aut termi-nabilitatem; sed in hoc quod est essentia talis, cui secundum naturam suam debetur esse in alio. Nec habet potentiam naturalem ad esse per se; habet tamen potentiam obedientiae ad hoc. Et sic, si detur sibi esse per se, vel terminatio propria, sine extrinseco subjecto, non datur ei aliquid suae natura repugnans, sed aliquid supra naturam; nec transfertur in aliud genus, sed participat modum essendi superioris generis. De praedictis sanctus Thomas, praesenti distinctione, q. 1, art. 1, q 1, in responsione primi, sic dicit: (( Inesse non dicit esse accidentis absolute, sed magis modum essendi, qui sibi competit ex ordine ad causam proximam sui esse. Et quia, remoto ordine accidentis ad causam proximam, adhuc potest remanere ordo ipsius ad causam primam, secundum quem modus ipsius essendi non est inesse, sed ab alio esse, ideo potest Deus facere quod sit accidens, et non insit; nec tamen esse accidentis ab accidente removebitur, sed modus essendi."

Haec ille.

Item, in solutione secundi, sic dicit : " Sicut probat Avicenna in sua Metaphysica, per se exsistere non est diffinitio substantiae. Quia per hoc non demonstratur quidditas ejus, sed suum esse; et sua quidditas non est suum esse, alias non posset esse genus; quia esse non potest esse commune per modum generis, cum singula contenta in genere diderant secundum esse. Sed diffinitio, vel quasi diffinitio substantioe est : res habens quidditatem, cui acquiritur esse, vel debetur esse non in alio. Et similiter, esse in subjecto, non est diffinitio accidentis; sed econtrario, res cui debetur esse in alio. Et hoc nunquam separatur ab aliquo accidente, nec separari potest: quia illius rei quae est accidens, secundum rationem suae quidditatis semper debetur esse in alio. Sed potest esse quod illud quod debetur alicui secundum rationem suae quidditatis, ei divina virtute agente non conveniat. Et sic patet quod facere accidens esse sine substantia, non est separare diffinitionem a diffinito. Et si aliquando hoc dicatur diffinitio accidentis, praedicto modo intelligenda est dicta diffinitio : quia aliquando ab auctoribus (a) diffinitiones ponuntur causa brevitatis, non secundum debitum ordinem, sed tanguntur illa ex quibus potest accipi diffinitio. " Item, eodem articulo, q 3, in solutione quinti, sic dicit:" Cum ista accidentia habeant esse et essentias proprias, cum eorum essentia non sit suum esse, constat quod aliud est in eis esse et quod est, etc. " Item, ibidem, in solutione sexti, sic dicit : " Sicut subjectum quod ponitur in diffinitione accidentium, non est de essentia accidentis; ita materia, qiiae ponitur in diffinitione raritatis et densitatis, non est de essentia eorum, etc. " Item, 3 p., q. 77, art. i , in solutione secundi, sic dicit . " Cum ens non sit genus, hoc ipsum quod est esse non potest esse essentia (6) substantias vel accidentis. Non ergo diffinitio substantiis est, ens per se, sine subjecto; nec diffinitio accidentis est, ens in subjecto. Sed quidditati (y) seu essentiae substantiae competit habere esse non in subjecto; quidditati autem sive essentiae accidentis com petit habere esse (3) in subjecto. In hoc autem sacramento non datur accidentibus quod ex vi suae natura vel essentiae sint sine subjecto, sed ex divina virtute sustentante. Et ideo non desinunt esse accidentia: quia nec separatur ab eis diffinitio accidentis, nec competit eis diffinitio substantiae. " -

Haec ille. Item, ibidem, in solutione quarti, sic dicit : " Accidentia hujusmodi, manente substantia panis et vini, non habebant ipsa esse, nec alia accidentia; sed substantia eorum habebat esse hujusmodi per ea, sicut nix est alba per albedinem. Sed post consecrationem ipsa accidentia, quae remanent, habent esse; unde sunt composita ex esse et quod est. "

- Haec ille.

Item, nono Quodlibeto, art. 5, in solutione primi, sic dicit : " Cum dicitur accidentis esse est inesse, vel qualitercumque ponatur subjectum in diffinitione accidentis, intelligitur esse per additionem, ut habetur in 7. Metaphysica: (t. c. 17). Et dicitur diffinitio per additionem, quando in diffinitione ponitur aliquid quod est extra naturam diffiniti, sicut nasus ponitur in diffinitione simi. Hoc autem est propter naturalem dependentiam accidentis a subjecto. Sed, hoc non impediente, Deus potest accidentia sine subjecto conservare. Nec tamen sequitur contradictoria esse simul; quia subjectum non est de essentia accidentis. "

Haec ille. - Ex quibus patet quod essentia accidentis non includit substantiam, nec quasi parlem sui, nec quasi terminum intrinsecum vel extrinsecum, aut quasi completivum vel integrativum, ita quod sine substantia non sit essentia integra, aut completa, vel terminata proprio termino, scilicet genere et differentia, vel actu et potentia. Sed verum est quod naturaliter accidens non habet esse terminatum nisi per substantiam sibi subjectam, quantum ad hoc quod accidens non est quod est, sed 7110 aliquid est; et similiter quia in sua diffinitione includit subjectum ut terminum naturalis dependentiae, quae tamen potest a Deo suppleri supra naturam. Et de hac materia multa dicta sunt in Secundo (a), quae non oportet hic repetere. Ad secundum, negatur major, et conceditur oppositum, scilicet quod quantitas habet proprias partes realiter distinctas a partibus substantia? et aliorum accidentium, sicutsonatcommunis doctrina omnium philosophorum, potissime illorum qui posuerunt mathematica a sensibilibus separata. Et ad probationem, dicitur quod partibilitas potest sumi in proposito quadrupliciter. Primo modo, pro forma vel natura absoluta, cui primo et per se convenit divisio et hahere partes, et quae est ratio aliis habendi partes et divisionem. Secundo modo, potest sumi pro potentia vel aptitudine ad habendum partes et divisionem. Tertio modo, pro ellectu formali partibilitas primo modo dictae, quem dat suo subjecto, scilicet esse partibile vel divisibile in partes unius rationis; sicut effectus formalis albedinis, quem dat suo subjecto, est esse album. Quarto modo, pro aliquo respectu consequente substantiam vel accidens partibile. Tunc dicitur quod partibilitas primo modo dicta, est ipsa natura quantitatis. Sed secundo modo dicta, est substantia, vel qualitas, saltem fundamentaliter; quia ipsa substantia materialis, ante adventum quantitatis, est in potentia ad quantitatem, et ad habendum partes et divisionem. Sed tertio modo dicta, differt a quantitate, sicut esse ab essentia, et effectus formalis a forma quae dat talem effectum et tale esse. De quarta acceptione non est cura.

Cum autem contra hoc arguitur, quia tunc posset intelligi substantia partibilis sine quantitate, etc;

negatur consequentia : quia effectus formalis per nullam polentiam potest esse vel fieri sine forma a qua fluit, sicut esse album sine albedine, vel esse animatum sine anima. Similiter nec secunda consequentia valet : quia non solum effectus efficientis differt a causa efficiente, immo etiam effectus causae formalis differt a forma. Differt autem causalitas haec ab illa : quia effectus causa; efficientis procedit ab ea per transmutationem vel actionem intermediam; non autem effectus formalis, sed per quamdam naturalem resultationem et consequentiam. Et (") Cfr. praeserlim 2. Senteni., itist. 18, q. 1, art. 3, I SI, 1"ulterius, quia edoctus formalis non differt ;i forma sinit una essentia ali alia, sed sicut actus essentia: ab essentia; effectus autem caiisae efficientis differt a sua causa sicui essentia (a) ali essentia. Et rnrsus,quia effectus formalis non habet exsistere a forma, immo est ipsum esse formae, et ipsum ejus exsistere; secus est de effectu causac efficientis, quia causa efficiens dat exsistentiam suo effectui. Iterum : effectus formalis est ratio productionis suae forma?, quia in hoc vel ex hoc forma dicitur produci, quia exsistit et est, vel potius dat esse et exsistere simpliciter vel secundum quid suo formabili; secus est de effectu causa? efficientis. Et multa? aliae dissimilitudines dari possunt in proposito. Ad confirmationem,negatur consequentia ibi facta.

Et ad ejus probationem, dicitur primo, quod, licet dimensio (6) consequatur vel comitetur partes, non tamen oportet quod ad multiplicationem partium quarumcumque indifferenter multiplicentur dimensiones (t), sed solum ad multiplicationem partium primi et per se partibilis, quod est quantitas dimensiva positionem habens, non autem multiplicationem partium eorum qua? sunt per accidens vel secundario partibilia, cujusmodi sunt substantioe, et octo genera accidentium. Et ideo, cum non sint simulant in eodem supposito multa partibilia primo et per se, quamvis sint simul multa partibilia, unum per se, et aliud vel alia per accidens aut secundario, ideo non sequitur quod plures dimensiones sint simul per naturam. - Dicitur secundo, quod, si ad multiplicationem partium sequatur pluralitas dimensionum, tunc arguens incidit in id quod vitare intendit; nec ullo modo potest evadere inconveniens quod contra alios deducit. Nam, posito quod quantitas non haberet partes alias a partibus substantia? vel alterius quanti, non tamen potest negare quin partes substantia? sint aliae a partibus qualitatis, nec quin partes unius qualitatis sint distincta? a partibus alterius qualitatis in eodem subjecto, ut partes albedinis a partibus dulcedinis in lacte; quia sicut totum differt a toto, ita partes a partibus. Si ergo ad multiplicationem partium sequitur multiplicatio dimensionum, ergo in quolibet corpore sensibili erunt distincta? et plures dimensiones, cum substantia habeat suas partes, et qualitas suas partes distinctas a partibus substantia .

Dicitur tertio, quod manifeste falsum est quantitatem non habere partes alias a partibus substantia? : quia, hoc posito, sequitur quod quantitas est accidens omnino indivisibile; quod est contra sensum, imaginationem et intellectum, et contra diffinitionem quanti et quantitatis datam, 5. Metaphysicae (t. c. 18), dicentem quod quantum est divisibile in ea quae insunt, etc. - Dicitur quarto, quod non semper oportet multiplicato effectu formali multiplicari formam vel rationem illius effectus, nisi quando effectus multiplicati distinguuntur supposito et subjecto, et nullum inter se ordinem habent, sed leque primo et immediate se habent ad formam, qua? est principium talium effectuum. Ubi autem tales effectus non differunt supposito nec subjecto, et quodam ordine profluunt a forma, non oportet effectibus multiplicatis multiplicari formam. Sic autem est in proposito : nam per eamdem quantitatem dimensivam habet esse extensum substantia, quae quantitati subjicitur primo, et alia accidentia consequentia quantitatem secundo; inter quae etiam est certus ordo; et omnia talia sunt in eodem supposito. Et hoc in alio proposito simile est : nam per eamdem animam dicuntur animata? omnes partes integrales rei animate. IV Ad alia argumenta Aureoli.

Ad argumenta quae secundo loco contra eamdem conclusionem inducit, patet responsio per dicta ad argumenta Scoti. Concludunt enim verum uno modo, non autem alio modo. Plus enim repugnat separari qiw litati quam quantitati, si utrumque retineat suam individuationem, ut prius expositum fuit; et rursum inhaerentia magis naturaliter consequitur accidentia absoluta quam relativa, ut dictum est. g 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Scoti.

Ad primum Scoti contra secundam conclusionem, dicitur quod responsio ibi data, bona est; quia illam ponit sanctus Thomas, prasenti distinctione, q. 1, art. 2, q 2, in solutione secundi, dicens : " Propria virtute nihil agit ultra suam speciem; sed virtute alterius, cujus est instrumentum, potest agere ultra suam speciem, sicut serra agit ad formam scamni. "

Haec ille.

Eamdem responsionem ponit, 3 p., q. 77, art. 3, in solutione tertii, ut recitatum fuit in probatione conclusionis.

Tunc ad improbationem hujus responsionis, dicitur primo, quod major est falsa. Quia accidens, dum est in substantia subje-ctive, non est intrumentum eo modo quo dicit arguens, scilicet quod substantia sit una causa superior effectiva, et accidens sit alia causa effectiva inferior: nam ignis et ejus calor non sunt illo modo dua? causae efficientes, sed potius una, proprie loquendo; nam ipsa substantia est quod efficit, calor autem quo efficit et agit, et non est proprie efficiens, nec agens.

Dicitur secundo, quod, posito, sed non concesso, quod substantia et suum accidens essent duae causae efficientes taliter ordinate ut dicit arguens, adhuc non bene probat quod amba? non possint concurrere ad producendum immediate eamdem substantiam, nec quod eadem substantia his 2"7 producatur. Hoc patet : quia nullus catholicus, seri solus haereticus manichaeus potest negare quin Deus et aliqua causa efficiens secunda, puta ignis, concurrant ad producendum eamdem substantiam, puta ignem; et utraque causa est effectiva, et immediate producit per suam actionem eumdem effectum. Nec oportet quod idem effectus his producatur. Et idem est cum sol et arbor producunt arborem , vel sol et asinus asinum; et sic de caeteris.

Dicitur tertio, quod probatio adducta ad hoc, non valet. Quia fundatur in isto falso principio, et falsa consequentia : scilicet A prius naturaliter agit quam agat B; ergo in aliquo instanti naturae priori agit A, in quo instanti non agit B. Hujus enim oppositum est verum : non enim causa superior dicitur prius agere naturaliter quam agat causa inferior, ideo quia agant in diversis instantibus naturae; sed solum propter hoc, quia actio primae non dependet ab actione secundae, sed potius econtra. Et de hoc multa dicta sunt in Primo (y.), etc. Ad secundum dicitur quod, cum beatus Thomas, et alii doctores eum sequentes, dicunt quod subjectum est causa effectiva propriae passionis, et quod potentiae animae fluunt ab anima, vel quod accidens causatur a principiis substantias, et similia, non intelligunt nec intendunt dicere quod talis substantia subjecta sit immediatum principium actionis qua producitur propria passio, vel tale accidens; nec quod, proprie loquendo, principale effectivum passionis sit ejus subjectum; sed potius generans vel creans subjectum, generat vel creat ejus passionem, licet secundum quemdam ordinem prioris et posterioris; subjectum autem, puta anima, dicitur esse effectivum propriae passionis satis improprie, ex hoc scilicet quia propria passio non producitur nisi mediante subjecto. Et hunc intellectum innuit sanctus Thomas, 1 p., q. 77, art. 6, ubi arguit sic, tertio loco : " Emanatio quemdam motum dicit. Sed nihil movetur a seipso, nisi forte ratione partis; sicut animal dicitur moveri a seipso, quia una pars ejus est movens, et alia mota; neque etiam anima movetur, ut dicitur, 1. de Anima (t. c. 66). Ergo anima non causat a se suas potentias. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod emanatio propriorum accidentium a subjecto, non est per aliquam transmutationem, sed per naturalem consequentiam; sicut ex uno naturaliter aliud resultat, ut ex luce color. "

Haec ille.

Item, ibidem, in solutione secundi, sic dicit: " Subjectum est causa proprii accidentis, et finalis, et quodammodo activa, et etiam ut materialis, etc; " ubi patet quod non intendit quod sitprincipaliteractiva, sed quodammodo, cum dicit quodammodo activa. Item, art. 7, sic dicit: " In his quae secundum natu- (a) Cfr. presertim i. Sentent., dist. 38, q. i, art. t, C, S 2, I, ad 2"". ralem ordinem procedunt ab uno, sicut primum est causa omnium, ita quod est primo propinquius, est quodammodo causa eorum quae sunt magis remota, etc. " Item, ibidem, in solutione primi, sic dicit : " Sicut potentia animae ab essentia (luit, non per transmutationem, sed per naturalem quamdam resultationem, et est simul cum anima; ila etiam est de una potentia respectu alterius. "

Haec ille.

Ex quo patet qualem activitatem ponit in essentia animae respectu potentiarum, et in una potitia respectu alterius.

Quod autem intendat proprium et principale effectivum passionis propriae esse id quod generat subjectum, apparet; nam l 2 , q. 23, art. 4, sic dicit : " Omne movens, trahendo ad se patiens, tria facit in ipso. Primo quidem, dat ei inclinationem vel aptitudinem ut in ipsum tendat; sicut cum corpus leve, quod est sursum, dat levitatem corpori generato, per quam habet inclinationem et aptitudinem ad hoc quod sit sursum. Secundo, si corpus generatum est extra proprium locum, dat ei moveri ad locum. Tertio, dat ei quiescere in loco, cum pervenerit; quia ex eadem causa aliquid quiescet in loco, per quam movebatur ad locum, etc. i

Haec ille.

Ex quo patet quod ab eodem generatur et effective producitur ignis et sua propria passio, quae est levitas, et ejus motus et quies naturalis. Similia dicit ubicumque loquitur de motu naturali gravium et levium, ut patet in Scripto super 8. Physicorum (lect. 8), illo capitulo quod sic incipit : Sed accidit et haec ab aliquo (a), etc. Item, 2. Sentent., dist. 14, q. 1, art. 3; efdist. 26, q. 1, art. 2 (ad 2" ). Item, de Veritate, q. 24, art. 1; et, de Potentia Dei , q. 3, art. 11, in solutione quinti, ubi sic dicit : " Instrumentum intelligitur moveri a principali agente, quamdiu retinet virtutem a principali agente impressam. Unde sagitta tamdiu movetur a projiciente, quamdiu manet vis impulsus projicientis. Sicut etiam generatum tamdiu movetur a generante, in gravibus et levibus, quamdiu retinet formam sibi traditam a generante, etc. " Et hinc est quod communiter sanctus Thomas dicit, quod propria passio, seu accidens proprium, causatur a principiis subjecti, quasi idem sit causa productiva utriusque. De hoc, 1. Sentent., dist. 17, q. l,art. 2, in solutione secundi, sic dicit : " Subjectum diversimode se habet ad diversa accidentia. Quaedam enim sunt accidentia naturalia, quae causantur ex principiis subjecti. Et hoc dupliciter : quia aut causantur a principiis speciei, et sic sunt propria; passiones, quae consequuntur totam speciem; vel ex principiis individui, et sic sunt accidentia communia, consequentia principia naturalia individui. Sunt etiam quaedam accidentia per violentiam inducta, sicut calor in aquam; et ista accidentia sunt repugnantia principiis subjecti. Quaedam autem sunt, quae cau- NTENTlAItUM salitur ab extrinseco, non repugnantia principiis subjecti, sed magis perficientia ipsum, sicut lumen in aere. Tamen sciendum est quod omnibus accidentibus, communiter loquendo, subjectum est causa quodammodo, inquantum scilicet accidentia in esse subjecti substantilicantur; non tamen ita quod ex principiis subjecti omnia accidentia educantur. "

Haec ille.

Similia dicit, 2. Scatent., dist. 26, q. 1, ait. 2, in solutione secundi; et in multis aliis locis. De bac materia diffuse babetur in secundo Quodlibeto Godefridi, q. 4, qua qiiaerit : Utrum aliqua substantia creata, sit immediatum principium activum alicujus operationis. Unde Bernardus, impugnando Godofridum, ibidem, sic dicit : " Si loquamur, inquit, de accidente quod consequitur immediate substantiam, sicut propria passio, sic verum est quod eadem actione qua producitur tale subjectum, producitur tale accidens : non enim alia actione producitur triangulus, et aequalitas trium angulorum duobus rectis. Et hoc est, quia subjectum non potest babere actionem, nisi secundum quod intelligitur ut est ens actu; sed, secundum quod est actu, immediate consequuntur ipsum talia accidentia; ergo per actionem subjecti talia accidentia propria produci non possunt. Item : talia accidentia immediate consequuntur essentiam rei; boc autem non esset, si causarentur (a) mediante aliqua actione rei; cum actio rei creatio sit alia ab ea; subjectum autem non potest esse principium activum respectu proprii accidentis. Sed de accidente separabili, quod non consequitur immediate essentiam subjecti, non est universaliter verum; immo oportet ponere quod subjectum sit principium activum multorum accidentium, sicut patet de aqua calefacta, qua; reducit seipsam ad frigiditatem, quia sibi dimissa redit ad frigiditatem, nullo alio agente extrinseco, etc. " Et, post multa, subdit : " Inquirendum est quomodo subjectum potest esse activum respectu accidentis. Et dicendum est quod de proprio verum est quod non est activum. Sed, de communi accidente loquendo, distinguendum est. Quia duplex est accidens : unum, quod habet esse permanens in subjecto; aliud,quod habet esse quasi in fieri, sicut operatio. Primo modo non potest subjectum esse causa activa per se, nisi in virtute alterius, vel intrinseci, vel extrinseci : sicut calor exterior potest esse causa nigredinis in subjecto; vel etiam interior, ita quod nigredo causabitur a subjecto nigro per calorem interiorem, qui (6) certum est quod non agit nisi in virtute subjecti; unde non potest dici quod subjectum nullo modo sit causa nigredinis, cum causatur a calore intrinseco, vel cum rubedo causatur ab aliquo accidente intrinseco. Sed qlueres de primo accidente, puta de calore, utrum subjectum sit per se causa activa ejus. Et dicendum quod oportet ire ad tale accidens, quod sit in subjecto per virtutem activam alterius, sicut calor naturalis per virtutem generantis: ita quod primum accidens absolutum et permanens semper habet subjectum per virtutem activam alterius, et non per suam. Sed, mediante illo accidente, subjectum potest esse causa alterius : nam Philosophus, in de Sensit et Sensato, ponit quod humidum intrinsecum est causa saporis, et calidum intrinsecum causa odoris; et sic unum accidens intrinsecum, est causa alterius; quod non est nisi in virtute subjecti, cum accidens non agat, sed sit ratio agendi. Si autem loquamur de accidente quod habet esse in fieri in subjecto, ut est operatio, sic dicendum quod subjectum potest esse causa activa, vel magis elicitiva talis accidentis, mediante accidente proprio; sicut est potentia elicitiva, a qua immediate elicitur operatio. Sicut enim cuilibet rei attribuitur propria forma, ita propria operatio; sed quodam ordine, quia forma prius, et operatio ex consequenti; et ideo, cum forma est totaliter ab alio, non potest dici quod aliquid habeat formam a se effective; sed operatio est a principio intrinseco, quod est forma; et ideo oportet quod operatio sit elicitive vel effective ab operante, licet aliquando operatio transeat extra, et aliquando maneat in substantia operantis. "

Haec Bernardus de Gannato.

Similia dicit, in quarto Quodlibeto, q. 2. Quae omnia videntur bene dicta; hoc solo excepto,quod dicit aquam calefactam reducere seipsam effective ad frigiditatem. Hoc enim falsum est, et contradicit dictis ejusdem, quibus dicitquod nulla substantia eflicit aliquod suum accidens permanens, nisi mediante aliquo alio; non autem apparet quale accidens absolutum effectivum mediet inter aquam et ejus frigiditatem; sola enim quantitas mediat, qiiae nullo modo est ratio agendi; et ideo dicendum quod sicut gravitas aquae, et ejus motus naturalis, et quies, sunt a generante, ita et frigiditas ejus. Hoc sufficiat ad concordandum dicta sancti Thomre in proposito. Dicitur secundo, quod illa maxima quam assumit arguens, scilicet quod omnis potentia mere passiva, est indifferenter ad opposita vel contradictoria, falsa est, et habet multas instantias. Prima est de materia coeli, qiiae se habet pure passive ad formam quam habet, et tamen non est in potentia ad aliam formam, nec ad privationem illius formae quam habet. Secunda est, quia materia prima est in potentia mere passiva ad formam, nec tamen potest esse sine forma. Tertia est, quia quantitas pure passive se habet ad figuram, nec tamen potest esse sine figura. Et multae aliae instantiae dari possunt. Dicitur tertio quod Aristoteles non intendit illam maximam, sed solum ejus conversam, scilicet quod omnis potentia contradictionis est passiva, non tamen quod sit mere passiva; sicut patet de volun- i late respectu oppositarum electionum, quarum utramque partialiter eflicit. Et multa alia dicenda essent ad intellectum illarum maximarum, quae non sunt ad propositum. Ad lcrlium patet responsio per praedicta. Quia primum accidens inhaerens immediate substantiae creatae, non causatur proprie effective a tali substantia, sed ab aliquo exteriori : scilicet vel a Deo, qui non agit medianle aliquo accidente; vel ab aliqua substantia creata corporali, vel spirituali; et quaelibet illarum agit mediante aliquo accidente, quod est immediatum et proximum principium actionis qua producitur subjectum et ejus propria passio. Ei ita non concludit quod aliqua substantia creata, sit immediatum principium alicujus actionis; sed solus Deus est hujusmodi, quia ejus solius actio est substantia. Ad confirmationem. patet per praedicta : quia conceditur quod effectus qualis et quantus potest produci a substantia non quali nec quanta, sed sine quocumque accidente exsistente. Illa tamen substantia est increata; sicut patuit in prima productione accidentium et totius mundi. Sed, loquendo de substantia creata, hoc est impossibile : quia quaelibet talis habet qualitatem, quae est sibi principium agendi; licet substantiae separatae sint sine quantitate molis. Ad aliud quod allegatur de 4. Meteorologicorum, diciturquod non aliud concludit nisi quod substantia perfecta potestesse principium actionis primum; non autem quod possit esse proximum, nec quod alicujus creaturae potentia operativa sit ejus essentia. Cujus rationem assignat sanctus Thomas in inultis locis, potissime de Spiritualibus creaturis, quaest, lilt., ubi sic dicit : " Impossibile est quod alicujus substantia: creatae sua essentia sit sua operativa potentia. Manifestum est enim quod diversi actus, diversorum sunt; semper vero actus proportionatur ei cujus est actus. Sicut autem ipsum esse est actualitas quaedam essentiae, ita operari est actualitas operativae potentiae seu virtutis. Secundum enim hoc, utraque earum est in actu : essentia quidem secundum esse; potentia vero secundum operari. Unde, cum in nulla creatura suum operari sit suum esse, sed hoc sit proprium solius Dei, sequitur quod nullius creaturae operativa potentia sit ejus essentia; sed solius Dei propi inm est ut sua essentia sit sua potentia. "

Haec ille.

Item, in quaestionibus de Anima, q. 12, dicit sic : " Unumquodque agit secundum quod est actu, illud scilicet quod agit; ignis enim calefacit non inquantum est lucidus, sed inquantum est actu calidus. Et exinde est quod omne agens agit sibi simile. Unde oportet quod ex eo quod agitur, consideretur principium a quo agitur : oportet enim utrumque esse conforme; unde, 2. Physicorum (t. c. 70), dicitur quod forma et generans sunt idem specie. Et ideo quando illud quod agitur, non pertinet ad esse substantiale rei, impossibile est quod principium quo agitur, sit aliquid de essentia rei. Et hoc manifeste apparet in agentibus naturalibus. Quia enim agens naturale in generatione agit transmutando materiam ad formam (quod quidem fit secundum quod materia primo disponitur ad formam, et tandem consequitur formam, secundum quod generatio est terminus alte-rationis), necesse est quod etiam ex parte agentis, illud quo immediate agit, sit forma accidentalis, vel correspondens dispositioni materne; sed oporiet ut forma accidentalis agat in virtute formae substantialis, quasi instrumentum ejus, alias non induceret agendo formam substantialem. Et, propter hoc, in elementis non apparent aliqua principia actionum, nisi qualitates activae et passivae; quae tamen agunt in virtute formarum substantialium; et, propter hoc, earum actio non solum terminatur ad dispositiones accidentales, sed etiam ad formas substantiales; nam in artificialibus actio instrumenti terminatur ad formam intentam ab artifice. Si vero est aliquod agens, quod directe et immediate producat substantiam sua actione (sicut nos dicimus de Deo, qui creando producit rerum substantias: et sicut Avicenna dicit de intelligentia agente, a qua, secundum ipsum, effluunt formae substantiales in istis inferioribus), hujusmodi agens agit per suam essentiam; et sic non erit in eo aliud potentia activa et ejus essentia. "

Ilaec ille.

Et similia ponit, 1 p., q. 77, ait. 1; et in multis aliis locis, ubi agit de differentia potentiarum animae ab ejus essentia. Ad quartum patet responsio per praedicta. Quia verum est quod illa forma est potentia operativa, et immediatum principium agendi, in qua genitum immediate assimilatur generanti, et productum producenti, et passum agenti. Et quia nullum productum, vel genitum, vel passum creatum, immediate assimilatur suo creato generanti, aut producenti, aut agenti, in forma substantiali, sed immediate assimilatur sibi quoad dispositiones accidentales, licet quandoque remote assimiletur ei quoad formam substantialem; ideo neo ex parte agentis creati proxima ratio agendi est forma substantialis, sed aliquod accidens; licet principium remotum agendi sit forma substantialis. Secus autem est de Deo Patre in generatione Verbi, qui non assimilat sibi Verbum productum directe et immediate quoad aliquod accidens, nec quoad aliquem respectum, sed immediate et directe quoad divinam essentiam. Et ideo potentia generandi in Deo non dicit principaliter et in recto accidens, nec relationem, sed divinam essentiam. Et hoc intelligit sanctus Thomas ubi ponit praedictam maximam : utputa, 1 p., q. 41, ait. 5; et de Potentia Dei, q. 2, art. 2; et multis aliis locis. Et haec solutio confirmatur ex dictis ejus in de Anima ubi supra (art. 12). Statim enim post verba superius allegata, sic subdit : " De putentia vero passiva, manifestum est quod potentia passiva quae est ad actum substantialem, est in genere substantiae; et quae est ad actum accidentalem, est in genere accidentis per reductionem, sicut principium, et non sicut completa species : quia unumquodque penus dividitur per potentiam et actum; unde potentia homo est in genere substantiae, et potentia album est in genere accidentis, scilicet qualitatis. Manifestum est autem quod potentiae animae, sive sint activae, sive passivae, non dicuntur directe per respectum ad aliquid substantiale, sed ad aliquid accidentale. Esse enim sentiens vel intelligens actu, non est substantiale, sed accidentale, ad quod ordinatur intellectus et sensus; et similiter esse magnum vel parvum, ad quod ordinatur vis augmentativa. Generativa autem potentia ei nutritiva ordinantur (a) quidem ad substantiam producendam vel conservandam, sed per transmutationem materne; unde talis actio, sicut et aliorum agentium naturalium, fit a substantia, mediante principio accidentali. Manifestum est ergo quod ipsa essentia animae non est immediatum principium suarum operationum; sed operatur mediante principiis accidentalibus. Unde ejus potentia , sunt proprietates ejus. "

Hice ille.

Ex quibus apparel quomodo intelligit illam maximam quam arguens recitat, scilicet quod potentia generativa in unoquoque, etc. Hoc sufficiat ad argumenta Scoti contra secundam conclusionem primo loco inducta. II. Ad alia argumenta Scoti. - Ad primum vero eorum quae secundo loco inducit contra secundam conclusionem, dicitur quod accidens separatum potest immutare ad formam substantialem, in virtute substantiae quam informavit, ut ejus instrumentum. Et cum quaeritur quid intelligitur perhoc quod dicitur in virtute substantia agere, etc; -dicitur quod per hoc intelligitur aliquid absolutum, quod accidens separatum nunc exsistens prius accepit in substantia cui inhaesit. Hoc autem absolutum est duplex. Primum est natura propria accidentis; quae, sicut fuit instrumentum substantiae sibi subjectae, et virtus substantiae potens in plus ratione subjecti quam si non haberet tale subjectum, aut alterius speciei, ita et nunc. Secundum absolutum est esse proprium accidentis, quod recepit (6) in tali subjecto, quod adhuc habet idem esse omnino in numero, dum est separatum a tali subjecto. Unde quia habet omnia absoluta quae habebat in subjecto, per consequens habet eamdem virtutem quam prius, et potest in omnia quae poluit prius. Cum autem contra hoc dicit arguens, quia in accidente nihil est nobilius accidente; - hoc negatur. Quia esse accidentis nobilius est accidente, sicut actus sua potentia. Hem, accidens nobilius fuit et est, quia fuit instrumentum et virtus talis substantias, quam sit ex sola ratione proprii generis aut propriae speciei; sicut calor naturalis hominis est nobilior quam calor asini, aut calor plantae vel ignis, vel calor qui produceretur sine subjecto. Et sic idem accidens est nobilius seipso, et ignobilius, secundum diversas considerationes in re fundatas. Et sic patet quod cum dicimus quod calor ignis in virtute substantiae potest producere substantiam et hujusmodi, non intelligimus quod virtus substantiae vel formae substantialis ignis recipiatur subjective in calore, sicut unum accidens in alio, sed quod ipsemet calor est virtus ignis, sicut quaelibet activa qualitas consequens speciem subjecti dicitur ejus naturalis virius, sicut dicit sanctus Thomas in multis locis. Potissime, de Spiritualibus creaturis, quaest, ultima, in solutione decimi argumenti, sic dicit : " Forma accidentalis, quae est principium actionis, ipsamet est virtus substantiae agentis. Non autem proceditur in infinitum, ut cujuslibet virtutis sit alia virtus.))

Haec ille.

Item, 1. Senteni., dist 3, q. 4, art. 2, sic dicit : " Eftectus proprius et immediatus oportet quod proportionetur sua; causae. Unde oportet quod in omnibus illis in quibus principium operationis proximum est de genere substantiae, quod operatio sua sit substantia. Et hoc solum in Deo est. Et ideo ipse solus est qui non agit per potentiam mediam differentem a substantia sua. In omnibus autem aliis operatio est accidens. Et ideo oportet quod proximum principium operationis sit accidens; sicut videmus in corporalibus, quia forma substantialis ignis nullam habet operationem, nisi mediantibus qualitatibus activis et passivis, quae sunt quasi virtutes ei polentiae ipsius. " Ex quibus palet quod, cum virtus sit principium proximum operationis, ignis non habet aliquam virtulem activam aliam a qualitatibus activis et passivis. Et ideo, cum dicitur quod calor agit in virtute ignis, non est aliud dicere nisi quod calor est virtus ignis, ita ut locutio transitiva resolvatur in intransitivam. Et sic intelligi debet illud quod ibidem dicit, art. 3, in solutione secundi, ubi sic dicit : "Accidens ex seipso non habet virtutem producendi aliud accidens; sed a substantia, etc. " Non tamen negandum est quin accidentia Eucharistiae agant per virtutem eis superadditam, licet non ab igne. Et de hoc Petrus de Palude (dist. 12, q. 4), bene ad propositum, sic inquit : " Accidentia Eucharistiae possunt generare formam substantialem. Cujus contrarium dicunt quidam, scilicet Durandus (dist. 12, q. 2). Quia nec in virtute propria; quia tunc agerent ultra propriam speciem. Nec virtute substantiae, cui insunt; quia sunt sine subjecto. Nec, virtute substantiae cui infuerunt : quia, secundum ordinem natura;, nullum instrumentum potest agere in virtute principalis agentis, nisi sit actualiter sibi conjunctum, vel nisi recipiat abeo formam immanentem, ut patet in decisione seminis; sed species sunt actu separatae a substantia, nec recipiunt ab ea formam immanentem, per quam agant. Ergo, etc.

Sed ista ratio est contra eos, ut videtur. Quia, sicut nihil producit nobilius se, sic nihil corrumpitur nisi a fortiori et digniori se; quod enim corrumpit aliud, dominatur illi. Unde videtur extraneum dicere quod species possint substantiam corrumpere, et non substantiam generare. Et ideo dicendum quod ad generationem oportet dare generans univocum, quod est aeque nobile, vel aequivocum principale, quod est nobilius effectu. Sed ad corruptionem, quae potest esse per solam subtractionem influentiae conservantis, quia conservans influit mediantibus dispositionibus accidentalibus, sufficit corrumpens dominari illis dispositionibus, quibus destructis, et subjectum corrumpitur. Et sic propria virtute species possunt corrumpere, et non generare. Cum enim non habeant plus quam ante conversionem, sicut tunc propria virtute non generabant, ita nec nunc. Sed quod postea dieunt, quod nec virtute alterius generant, falsum est. Et quod dicunt, quod nec virtute substantias cui insunt, verum est; quia sunt sine substantia. Et ultra, quod (ae) nec virtute substantiae cui infuerunt, posset concedi. Sed virtute Dei sustentantis : potest enim Deus accidentia sustentare in aequali vigore, in quanto cum substantia sustentabantur; unde, si tunc generabant in virtute substantia? creatae sustentantis^), ita nunc generabunt virtute Dei sustentantis. Potest etiam dici quod virtute substantiae conversae, sicut semen decisum : quia, licet non habeant formam aliam sibi impressam, tamen totum id quod sunt et totam naturam babuerunt in subjecto et a subjecto, saltem sicut a causa materiali; et ideo quamdiu conservatur in eis tale esse quale in subjecto habebant, per consequens habent tale agere sicut prius habebant; et intantum dicuntur agere in virtute substantia? conversae, ex quo illud quod in ea habuerunt, idem numero eis servatur. Ex his ergo patet quod triplici virtute possunt generare. Primo, virtute Dei : quia, cum generare non sit magis actus substantiae quam subsistere (cum omnis prima substantia subsistat secundum naturam, non autem generet), sicut illis accidentibus virtute Dei competit subsistere, pari ratione generare; cum Deus possit communicare supernaturaliter uni creaturae, licet inferiori, illud quod convenit naturaliter superiori (sicut coelo generare animam, quod convenit animali), sic et generare substantiam, quod convenit substantia? naturaliter, potest Deus communicare accidenti supernaturaliter. Secundo, virtute substantiae quae fuit ibi, ut dictum est. Tertio, virtute coeli : sicut enim cum (a) mus generat murem, hoc facit immediate potentia muris, in virtute ipsius muris particularis agentis, et, cum hoc, in virtute coeli; quando autem mus per putrefactionem generatur, hoc est totaliter virtute coeli; sic quando coelum conservat vinum ante consecrationem, qualitas vini, in virtute ipsius et (6) coeli, generat ex gutta aqua? appositae vinum; sed quando species sunt separata? post consecrationem, tunc ipsae, virtute coeli et conservantis in eodem vigore, generant idem quod prius; sicut si Deus separaret quantitatem ignis cum calore, comburendo aerem, generaret ignem, sicut prius, in virtute coeli, quia caeliim non imprimit accidentibus mediante subjecto, sed econtra; unde non cessat influere et conservare accidens, corrupta substantia. "

Haec Petrus, et bene. Ad secundum patet ex praedictis. Conceditur enim quod virtus substantiae conversae recipitur in accidentibus quando causantur et fluunt a principiis ejus, loquendo intransitive, modo praeexposito : scilicet quia talia accidentia habent quod sint virtus et instrumentum substantia?, ex hoc quod fluunt ab ea; non autem quod talis substantia causet in accidentibus aliquam virtutem realiter distinctam ab eis. Cum quo stat quod subjective recipiunt aliquam virtutem influxam a coelo, et aliquam a Deo. Cum autem dicit arguens, quod verus intellectus talium verborum non est alius nisi ille quem recitat,

falsum est : quia nulla habitudo, vel relatio, seu respectus, potest dici influentia, nec virtus activa, nec passiva, ut alias visum est (vj. Ad tertium negatur antecedens : quia, licet quod non est aliquid, nec in se, nec in suo effectu, non possit dici causa generati; tamen quod aliquid est in ellectu relicto, potest dici causa, mediata saltem et remota. De hoc sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 3, art. 11, in solutione quinti, ut supra (8) allegatum est, sic dicit : " Instrumentum intelligitur moveri a principali agente, quamdiu retinet virtutem a principali agente impressam. Unde sagitta tamdiu movetur a projiciente, quamdiu manet vis impulsus projicientis. Sicut etiam generatum tamdiu movetur a generante, in gravibus et levibus, quamdiu retinet formam sibi traditam a generante. Unde et semen tamdiu intelligitur moveri ab anima generantis, quamdiu remanet virtus impressa ab anima, licet corporaliter sint divisa. Oportet autem movens et motum simul esse, quantum ad motus principium, non tamen quantum ad totum motum, ut apparet in projectis, i)

Haec ille.

Ibidem (y) Cfr. praesertim l- Scntent., disi. 4, q. 1, art. 3, tjt, I, ad 2"". (o) Cfr. praesent, paiagr., I. ad i""K

etiam dicit, in solutione duodecimi : " Virius comestis corporis in inferioribus corporibus relinquitur, inquantum ab eo transmutantur, sicut a primo alte-rante. Et, propter hoc, dicit Philosophus, in libro de Animalibus, quod omnia corpora sunt plena virtutibus aiiimae, etc. "

Haec ille. Ad quartum, negatur minor : quia accidens separatum a subjecto substantiali in Eucharistia, ad productionem substantia; agit, non solum in virtute propria, sed ut est virtus substantiis conversa;, et ut instrumentum cadi et Dei, ut praedictum est (ad primum). Ad quintum patet responsio per eaqiiae dicta sunt ad tertium : quia quamdiu qualitates Eucharistia; retinent virtutem acceptam a substantia, tamdiu moventur ab ea; et, praeter hoc, moventur a ccelo et a Deo, motione virtuali et influxiva. Ad sexium dicitur quod agens aequivocum instrumentale potest esse imperfectius suo ellectu, non autem principale agens. Ideo solutio quam recitat, bona est, et secundum mentem sancti Thomae. Unde, prima distinctione hujus Quarti, q. l,art. 4, q 1, in solutione tertii, sic dicit : " Agens non semper est nobilius patiente, simpliciter loquendo, sed inquantum est agens. Agit enim ferrum vel ignis in corpus humanum, quod est simpliciter nobilius; quo tamen ignis est nobilior, inquantum est actu calidus; et secundum hoc agit in corpus humanum. Et similiter non oportet quod res illac materiales, quae sunt in sacramentis, sint simpliciter anima nobiliores, sed secundum quid, inquantum sunt instrumenta divinae misericordae operantis ad justificationem. Nec iterum oportet quod instrumentaliter agens sit simpliciter nobilius ellectu: quia effectus non proportionatur instrumento, sed principali agenti, quod quandoque per vilia instrumenta nobiliores effectus inducit, sicut medicus inducit sanitatem per clysterium, etc. "

Haecille.

Item, ibidem, in solutione quarti, sic dicit : (i Causa univoca vel non univoca, proprie loquendo et simpliciter sunt divisiones (x) illius causac cujus est similitudinem habere cum effectu. Hoc autem est principalis agentis, et non instrumenti, ut dicit Alexander, secundum quod narrat Commentator in 12. Mclaplujsicx (c. 24). Et ideo, proprie loquendo, instrumentum neque est causa univoca, neque aequivoca. Posset tamen reduci ad utrumlibet, secundum quod principale agens, in cujus virtute agit, est causa univoca, vel aequivoca. " -Haecille.

Et similia dicit, 3 p., q. 62, art. 1. Cum vero dicit arguens, quod illa propositio est sibi per se nota, scilicet : simpliciter imperfectius secundum speciem vel genus, non potest esse totale principium activum respectu perfectioris, etc;

dicitur quod nos non ponimus quod (x) diuisimus. - dimensiones Pr. accidens Eucharistiae, vel aliud agens creatum , sit totale agens alicujus effectus, si ly totale importet exclusionem alterius agentis, quod non sit pars, vel forma, vel aliquid talis agentis creati; quia cujuslibet effectus Deus est causa principalis. Si vero ly totale sumatur ex parte effectus, utsitsensus, quod quidquid est in tali effectu, est productum a tali causa, et non solum pars, sed totum, tunc conceditur quod aliquid imperfectius secundum speciem, vel genus, potest esse causa totalis alicujus perfectioris; sed tamen non erit causa principalis, sed instrumentalis, agens enim in virtute alterius perfectioris, vel aeque perfecti (x) illi effectui. Nec ex ista positione destruitur aliqua demonstratio probans ordinem entium, aut quod primum sit perfectissimum; nec favetur illi proterviae, quae poneret totum universum, et omne quod est in eo, esse factum a musca; nec sequuntur alia ibidem adducta; quia nos semper ponimus quod nihil imperfectius est causa principalis alicujus perfectioris se, sed hoc solum dicimus de instrumentali. Et tunc, ad primam hujus improbationem, negatur minor. Non enim ponimus quod aliqua causa aequivoca totalis, vel principalis, sit imperfe-lior causa univoca alicujus effectus; sed solum hoc dicimus de causa instrumentali, quae, proprie loquendo, non debet dici aequivoca, nec univoca, ut praehabitum est. Ad secundam probationem, patet per idem. Quia accidens quod ponimus posse immutare ad formam substantialem instrumentaliter, non est proprie causa aequivoca; et, dato quod posset dici aequivoca, non tamen principalis, nec totalis. Talem autem causam aequivocam non oportet esse perfectiorem causa univoca. Nec ad talem causam oportet reducere totum ordinem accidentalem causarum univocarum, sed solum ad causam aequivocam principalem, cujus causae illic inferiores univocae sint quasi instrumenta, et moventia mota; vel potius in causam analogam, sicut ostendit sanctus Thomas, 1 p., q. 13, art. 5, in solutione primi, ubi sic dicit: (( Licet in pra:dicationibus oporteat aequivoca ad univocum reducere, tamen in actionibus agens non univocum ex necessitate praecedit agens univocum. Agens enim non univocum, est causa universalis totius speciei, sicut sol est causa generationis omnium bominum; agens vero univocum, non est causa agens universalis totius speciei (alioquin esset causa sui ipsius, cum sub specie contineatur), sed est causa particularis respectu hujus individui, quod in participatione speciei constituit; causa autem universalis prior est particulari. Hoc autem agens universale, licet non sit univocum, non tamen est aequivocum omnino, quia sic non faceret sibi simile; sed potest dici agens analogum, sicut in praedicationi perfecti. - perfecie Pr. nibus omnia univoca reducuntur ad unum primum non univocum, sed analogum, quod est ens. "

Haec ille. Ad tertiam, dicitur primo, quod minor argumenti est falsa simpliciter. Nam Deus nulli creaturae dat esse formaliter, sed effective solum; et tamen perfectiori modo dat esse asino, vel lapidi suum esse limitatum quod habet, quam si daret sibi illud idem esse non effective, sed formaliter; quia hoc secundum argueret imperfectionem in Deo, non autem primum. De hoc sanctus Thomas, 1 p., q. 51, art. 1, in solutione tertii, sic dicit : " Vivificare effective, simpliciter perfectionis est; unde et Deo convenit, secundum illud 1. Reyum. 2 (v. 6) : Dominus mortificat et vivificat. Sed vivificare formaliter, est substantiae quae est pars alicujus natura?, et non habentis in se integram naturam speciei. Unde substantia spiritualis, quae non esl unita corpori, est perfectior quam ea quae est corpori unita. "

Haec ille.

Simile ponit, de Spiritualibus creaturis, q. 5, in solutione sexti argumenti. Conceditur tamen quod si divina essentia daret asino vel lapidi esse divinum, perfectius esse sibi daret quam modo det effective. Sed hoc non est ad propositum; quia tunc daret sibi aliud esse quam det modo.

Dicitur secundo, quod similitudo assumpta (a) non valet. Quia non est duplex modus dandi esse formaliter, sicut est duplex modus dandi effective esse, scilicet ut agens principale, et ut instrumentale. Et ideo, licet nullum accidens possit dare formaliter perfectius esse quam sit suum, potest tamen dare effective esse perfectius suo esse proprio, non quidem ut efficiens principale, sed ut instrumentale, in virtute alicujus perfectioris, ut dictum est. Quod autem additur de divina essentia, nihil valet : quia divina essentia non potest esse instrumentum alicujus perfectioris se, sicut accidens est instrumentum substantiae; et ideo essentia divina non potest dare perfectius esse effective quam det formaliter; secus est de accidente.

Dicitur tertio, quod argumentum peccai per fallaciam figurae dictionis; quia mutatur quid in quomodo, vel res in modum. Concludit enim, si aliquid concludat, quod accidens non potest dare esse perfectiori modo quam formaliter; cum tamen deberet concludere quod non posset dare esse perfectius effective quam illud quod dat formaliter. Et multos alios defectus habet illud argumentum. Ad quartani probationem, dicitur primo, quod illud argumentum non procedit contra nos, si loquatur de causa efficiente principali; quia nos non ponimus quod talis causa sit imperfectior suoelfeclu, nec quod ejus effectus sit simpliciter perfectior ea.

Dicitur secundo, quod nec procedit, si arguat de causa instrumentali : quia omnis instrumentalis causa etiam est loque perfecta vel perfectior suo effectu aliquo modo, scilicet vel actu, vel virtute, vel ut talis res est, vel ut instrumentum alterius est; sicut in simili dicit sanctus Thomas, l 2 , q. 114, art. 3, in solutione tertii, dicens : " Gratia Spiritus Sancti, quam in praesenti habemus, etsi non sit aequalis gloriae in actu, est tamen aequalis in virtute, sicut et semen arboris, in quo est virtus ad totam arborem, eie. "

Haec ille.

Item, 1 p., q. 118, art. 1, in solutione secundi, sic dicit: " Virius generativa non generat solum in virtute propria, sed in virtute totius animae, cujus est potentia. Et ideo virtus generativa plantae generat planiam; virtus vero generativa animalis generat animal. Quanto enim anima fuerit perfectior, tanto virtus ejus generativa ordinatur ad perfectiorem effectum. "

Haec ille.

Item, ibidem, in principali responsione : " Ex anima, inquit, generantis derivatur quaedam virtus activa ad ipsum semen animalis, vel plantae, sicut a principali agente derivatur quaedam vis motiva ad instrumentum. Et sicut non refert dicere quod aliquid moveatur ab instrumento, vel a principali agente; ita non refert dicere quod anima generati causetur ab anima generantis, vel a vi quae est ab ipsa derivata in semine. "

Haec ille, cum multis aliis bene facientibus ad propositum. -Simile dicit, de Potentia Dei, q. 3, art. 11, per totum, potissime in solutione quarti, ubi dicit: (( Anima sensibilis non actu est in semine secundum propriam speciem, sed sicut in virtute activa : sicut domus in actu est in mente artificis, ut in virtute activa; et sicut formae corporales sunt in virtutibus coelestibus. "

Haec ille.

Ex quibus palet quod causa instrumentalis est aequalis aliquo modo effectui per illam aliquo modo inducto, et quodammodo continet illum in actu, et licet non secundum rationem propria; speciei, tamen secundum actum virtutis.

Dicitur tertio, quod ratio Avicennae solum arguit de causa quae poneretur esse omnino imperfectior suo effectu, tam actu quam virtute; non autem nos sic ponimus; et ita nihil arguit contra nos.

Diciturquarlo,quod,si arguens nil aliud intendit concludere, nisi quod principale causans aequivocum, non est imperfectius, omnino frustra laboravit; quia hoc gratis sibi concessum fuisset. Si autem intendit concludere de agente instrumentali, etiam frustra laboravit : quia, ut dictum est, non concludit quod tale oporteat esse perfectius in actu formali; sufficit enim quod sit perfectius in virtuali actu.

Dicitur quinto, quod accidens separatum non ponimus esse totalem nec principalem causam effectivam generationis substantia, sed partialem et instrumentalem. Et simile est de corruptione substantia , et de inductione ultimi gradus alteralioiiis disponentis ad corruptionem substantiae.

Dicitur sexto, quod illud quod ultimo additur de gutta aqua; posita, etc, falsum est : quia calor ignis remanens, et conservatus a VI. - 18 Deo in priori exsistentia, sine priori substantia, posset destruere guttam aquae sibi debite approximatam, in virtute pristina? substantiis, et in virtute coeli, et in virtute Dei, ut prius dictum fuit (ad primum). g 3. - Ad argumenta contra tertiam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Scoti.

Ad primum Scoti contra tertiam conclusionem, et ad omnia sequentia, dicitur primo, quod non est mens beati Thomae, quod, cum ex accidentibus Eucharistiae generatur aliqua substantia, puta vermis, quod forma substantialis rei noviter generata: ex illis, recipiatur subiective in solis dimensionibus interminatis, et non in aliqua materia; quia hoc esset multum inconveniens, ut bene concludit arguens per octo media. Sed intendit quod dimensiones interminata: convertuntur divina virtute in materiam quantam, quae est subjectum formas substantialis noviter inductio, et est pars compositi noviter generati. Et quod haec fuerit mens sancti Thomae, patet. Nam, prasenti distinctione, q. 1, art. 2, q 4, in solutione secundi, sic dicit : " Hoc non est remotum, quin Deus posset mutare corpus in spiritum ; et tamen, quantum ad aliquid, dimensiones interminata; magis sunt propinquae materiae corporali quam corpus spiritui. "

Haec ille.

Item, in solutione tertii, sic dicit : a. Sicut quando aer convertitur in ignem, non dicitur quod materia ignis fiat duo, scilicet materia ignis et forma ignis, sed unum tantum quod fit, scilicet ignis; ita etiam dimensiones illoc non dicuntur duo fieri, sed unum tantum, scilicet materia sic dimensionata. Et hoc fit divina virtute. "

Haec ille.

Item, in solutione quarti, sic dicit : " Secundum quamlibet positionem, oportet ponere aliquid in hac generatione esse miraculosum, et aliquid naturale. Reditus enim substantia:, vel creatio materiae, vel conversio dimensionum in materiam, est miraculum. Sed quod materia jam exsistens recipiat talem formam, cujus dispositiones praecesserunt in dimensionibus, hoc est naturale. "

Haec ille.

Et simile dicit in principali responsione, ut recitatum est in probatione tertiae conclusionis. Item, 3 p., q. 77, art. 5, in solutione tertii, sic dicit : " Quantitas dimensiva panis et vini retinet naturam propriam, et accipit miraculose vim et proprietatem substantia:; et ideo potest transire in utrumque, scilicet in substantiam et dimensionem. "

Haec ille.

Ex quibus omnibus palet quod mens ejus fuit quod dimensiones subsistentes in Eucharistia convertantur divina virtute in materiam quantam, ut praedictum fuit. Et ideo ad argumenta facta contra oppositum, non oportet respondere. Dicitur secundo, quod argumenta facta contra secundam partem divisionis ibi positae, scilicet contra adventum novae materias, non valent. Cum enim quierit arguens, quando advenit illa materia,

dicitur quod in instanti generationis novae substantiae. Nec valent improbationes hujus partis. Non quidem prima : quia non ponimus quod adveniat materia sine quantitate, sed potius quod venit per conversionem nova materia sub nova quantitate, divino miraculo. Item, nec valet secunda improbatio : quia, licet non interveniat corruptio alicujus substantiae concomitans generationem substantialem , intervenit tamen corruptio vel desinitio quantitatis subsistentis ad modum substantia:, et vicem gerentis substantiae panis quoad omnem actionem et passionem, ut dictum fuit in probatione conclusionis. De praedictis Petrus de Palude (dist. 12, q. i) sic dicit : " Ex accidentibus potest aliquid generari et nutriri; licet quidam dicant quod sola divina virtute potest ex eis aliquid generari. Et, sine dubio, non sic potest poni quod natura ex eis generet, sicut quod natura per ea generet. In his enim in quibus natura inferior et particularis deficit, natura superior et universalis subvenit, ne sit in natura mon strum. Unde quia esse corruptionem sine generatione, nisi (a) in nutritione, est monstrum in natura majus quam esse vacuum, cum ad illud sequatur vel materiam esse sine forma, vel ipsam annihilari et corrumpi; ideo, postquam species corrumpunt illud in quod agebant (puta species vini in (6) modicam quantitatem aquae), natura superior, vel ipsae species, in virtute natura) superioris creatae, inducunt formam vini in materia; sicut grave movetur sursum, ne sit vacuum. Sed ubi natura creata non potest, oporiet ad Deum recurrere. Sic autem est in productione materiae. Unde, cum ex his speciebus aliquid generatur, materia quae est in genito, aut est per creationem, et sic est a solo Deo; aut est per conversionem specierum in materiam, et nec hoc potest natura; sed, si Deus (y) potest annihilatum idem numero reparare, cum minus sit converti quam annihilari, potest multo magis materiam (8) conversam eamdem numero facere redire. Nec oportet propter hoc corpus Christi converti in panem : quia materia non fuit ipsi addita, sicut fit in nutritione; immo, etiam in nutritione, Deus posset materiam extrahere, quae fuit unita, et aquam de vino lymphato.

. Vel posset dici quod in omnibus generatis ex speciebus erit forma substantialis cum accidentibus sine materia prima; quamvis melius videatur quod sit status in miraculis, nec, ultra hoc sacramentum, sit aliquod miraculosum, sed redeatur ad statum natura:, Deo creante materiam, vel reparante, vel in eam accidentia convertente; quota) nisi.

non Pr. (o) species vini in. - vinum Pr. (y) si Deus. - Deus, qui, si Pr. (5) materiam. - Om. Pr. ruin omnium creatio videtur rationabilior, quia ad I eam nihil novum sequitur, quod Deus alias non fecerit, cum omnis materia sita Deo per creationem. -

Item, de nutritione illi idem dicunt quod de generatione. Quia vel Deus materiam,creat, vel reparat, vel in eam accidentia convertit. Sed non oportet quod, virtute divina, materia fiat sub forma nutriti, sicut oportet quod fiat simpliciter : quia materiam de novo creari, vel conversam vel annihilatam reparari, excedit virtutes naturo?; et plus creatio quam reparatio. Sed quod materia lacta fiat sub forma nutriti, naturale est; nec excedit naturam formae, quod informet omnem potentiam suae materiae conjunctam. Item, non est imaginandum quod prius fiat materia sub speciebus, quam sub forma nutriti : quia tunc desineret esse prius ibi (z) corpus Christi, manentibus speciebus; quod non dicitur; quia, si posset ibi esse manente materia, nulla necessitas esset materiam converti propter praesentiam corporis Christi; nec iterum materia posset esse sub accidentibus sine forma substantiali. Unde, cum sola (6) materia sit necessaria ad hoc quod ex speciebus fiat generatio et nutritio, ipsa sola redit, et non priusquam fiat sub forma nutriti vel geniti.

Quod autem Thomas hic dicit, non posse redire substantiam panis, nec in totum, nec in partem,

verum est per naturam, vel (y) per divinam potentiam (o), supposito quod non possit annihilatum idem numero reparare, ex quo principio hic procedit. Alibi vero probat contrarium. Et, secundum illud, dicendum est quod multo magis potest reparare conversum quam annihilatum. Et sicut productio characteris potest communicari creatura, non autem productio gralia:, sic restauratio conversi, non autem reparatio annihilati : quia ex quo annihilatum est, factum est nihil; ex nihilo autem creatura non agit; sed quod est conversum, et non annihilatum, non est factum omnino nihil, sed est redactum in esse potentiali, potentia obedientiali, etsi non naturali; unde forte potest communicari. Et sic idem quod corrumpit species, virtute Dei reparat ex eis materiam, qua? in eis in potentia obedientiali remansit. Nam, si dicatur quod illud esse potentiale, in quo materia remansit, est in corpore Christi, et non in speciebus, cum corpus Christi a corrumpente species non attingatur, tunc a solo Deo fit reparatio illa. Sed quando sanctus Thomas dicit quod species convertuntur in materiam, vel quantitati interminata? datur natura materia?, scilicet potentia, videtur sentire quod esse illud potentiale obedientiale remansit in speciebus, et esse potentiale naturale transit; quia, quamvis (a) ibi.

in IV. - QUAESTIO I. 075 j esse potentiale naturale sit essentia (et) materiae, nihil tamen prohihet esse aliquod esse potentiale (G) obedientiale et supernaturale, quod est alia essentia a materia, secundum hanc opinionem qua? ponit formam et accidens posse converti in materiam. "

Haec Petrus, et bene, et conformiter supradictis; praeter (y) hoc quod ponit creationem materiae rationabilius poni quam conversionem accidentium in materiam. Hoc enim non videtur : quia tunc genitum non fieret nec generaretur proprie ex speciebus, si ly ex diceret habitudinem materia?, sed solum si ly ex dicit ordinem; ut sit sensus, ex speciebus, id est, post species, ex quo species nullo modo transeunt in substantiam geniti. Et de hoc diffuse loquitur sanctus Thomas, praesenti distinctione, q. 1, art. 2, q 4. II. Ad argumentum Durandi. - Ad argumentum Durandi contra eamdem conclusionem, respondet Petrus de Palude (dist. 12, q. 4), dicens quod te argumentum deficit in tribus membris qiiif assumit.

Primo quidem, quia potest dici quod quantitas corrumpitur per contrarium. Quia sicut substantia non habet contrarium, est tamen susceptibilis conti ariorum, ratione quorum omnis passio magis facta abjicit a substantia, et sic corrumpitur substantia aquae per corruptionem frigiditatis a suo contrario calido; sic, licet quantitati nihil sit contrarium, quia tamen est susceptibilis contrariqrum, quorum unum est sibi connaturale et conservativum, aliud vero contrarium, ex quo retinet tale esse et talis natura? quale prius, dicitur corrumpi per contrarium (0). Licet enim quantitas de se sit indifferens ad calorem et frigiditatem, tamen quantitas, ut est ignis, determinat sibi calorem, ut est aqua? (V), determinat sibi frigus; et per corruptionem qualitatis connaturalis, et per adventum contrariae, corrumpitur naturaliter.

Seeundo potest dici quod corrumpitur corruptione materia?, seu subjecti, non actualis, sed aptitudinalis, quia subjectum suum fuit coitu plum quando fuit conversum , et nihilominus quantitas mansit. Sed quia quantitati servatur idem esse quod prius, quia esse est terminus corruptionis, omnihus modis quibus poterat corrumpi, et nunc. Unde omnis alteratio qua? corrupisset subjectum, si mansisset, corrumpit ea qua? manent. Quia posset videri alicui, quod, sicut substantia est prior generatione, sic esset posterior corruptione (cum enim accidens non sit naturaliter sine subjecto, oportet prius esse substantiam quam accidens, alias esset aule substantiam; item oporiet prius corrumpi accidens quam substantiam. (y) praeter. - praeterca Pr. (i) aquae. - aqua Pr.

alias maneret post substantiam sine subjecto); dicitur autem accidens corrumpi corruptione subjecti, non sicut per causam efficientem, quae praecedit effectum, sed sicut propter finalem], quae sequitur : ut sit sensus, quod quandocumque subjectum est corrumpendum (a), prius omne accidens ejus corrumpitur, quia haec est dispositio ad corruptionem substante; unde accidens corrumpitur propter substantiam corrumpendam, sicut generatur propter genitam.

Tertio potest dici quod corrumpitur per divisionem. Quia, licet quantitas, ut quantitas, sit divisibilis in infinitum; tamen, ut naturalis est, habet minimum. Et quia per naturam non potest quantitas ab omni qualitate naturali separari, quia per divisionem fieri potest ut nulla qualitas naturalis remaneat, quia in omni tali est dare minimum, per consequens, corrupta omni tali qualitate, corrumpitur quantitas, quae a quantitate omnino separari non potest, quia omnium natura constantium est terminus.

Et ideo quarto potest dici quod corrumpitur per augmentationem. Quia enim quantitas retinet idem esse et ejusdem naturae quod prius habuit, quia, secundum quod erat substantiae et talium qualitatum, erat diminuibilis et augmentabilis usque ad certum terminum, ultra quem non poterat manere in illo subjecto, nec cum illis qualitatibus connaturalibus, sed corrumpitur; ita et nunc, per augmentum et diminutionem (6), per qiiaeomnem qualitatem perderet, et perdidisset naturale subjectum, j

Haec Petrus, et bene. Quomodo autem intelligenda sint ea quae sanctus Thomas dicit in probatione hujus tertiae conclusionis de dimensionibus interminatis, et utrum medient inter materiam et formam substantialem, visum fuit in 2. Sentent. (dist. 18); nec oportet hic repetere. Ad argumentum contra quaestionem, patet solutio per praedicta (j). Et haec de quaestione sufficiant. De qua benedictus Deus. Amen. (a) corrumpendum. - corruptum Pr. (6) diminutionem.

divisionem Pr. (y) Cfr. responsiones datas ad argumenta contra secundam conclusionem.