ARTICULUS III.

PONUNTUR SOLUTIONES Ad argumenta contra secundam et tertiam conclusiones I. Ad argumenta Petri de Palude.

Quantum ad tertium articulum, respondendum est obiectionibus supradictis. Et quidem, utrum de mente sancti Thoinae fuerit quod ornatus, de quo loquitur Petrus, et Bernardus de Gannato, sit prima et proxima res sacramenti poenitentioe, non recolo me legisse alicubi in dictis ejus expresse, nec sub vocabulo ornatus. Immo videretur, ex dictis ejus, quod dispositio vel praeparatio hominis adulti, ratione utentis, ad gratiam, non sit aliquaforma per modum actus primi se habens, sed solum aliquis motus liberi arbitrii, se habens per modum actus secundi. Quod patet : nam, 4. Sentent., dist. 17, q. 1, art. 3, in solutione secunda; quaestiunculae, sic dicit: 0 Gratia quae datur ad recte vivendum et ad remissionem peccatorum, per prius respicit voluntatem quam alias potentias; per eam enim peccatur et recte vivitur. Et ideo oportet quod infusio gratiae justificantis sit secundum talem modum qui voluntati competat. Et propter hoc oportet quod a tali infusione omnis ratio violentia; excludatur, quia violentia; voluntas capax non est. Ad hoc autem quod violentia ab actione tollatur, oportet quod patiens cooperetur agenti secundum modum suum. Unde in illis quae nata sunt agere, requiritur quod active cooperentur; in illis autem quae nata sunt recipere tantum et non agere, sicut materia prima, sufficit ad dolentiam tollendam naturalis inclinatio ad formam; et ex hoc dicitur generatio naturalis. Sed quantum est ibi de contrarietate, tantum est ibi de violentia. Unde quando voluntas non habet actum contrarium, sicut est in pueris, sine violentia voluntatis potest infundi gratia per sacramentum, sicut pueris baptizatis; et sine sacramento, sicut patet in sanctificatis in utero. Sed quando voluntas habet actum suum, sicut est in adultis, requiritur actus voluntatis ad gratiam suscipiendam, animam ad datorem ordinans; et ideo ad justificationem, quae fit per infusionem gratiae, requiritur motus liberi arbitrii in Deum. "

Haec ille. - Et similia dicit, l 2 , q. 113, art. 3; et similiter, de Veritate, q. 28, art. 3, 4 et 5. Item, in multis locis, dicit quod dispositio voluntatis ad gratiam quam confert sacramentum, non est aliud quam motus contritionis, et non aliquis ornatus, vel actus primus, distinctus a contritione; sicut patet, quarto Quodlibeto, art. 10, ubi dicit quod accedentes ad sacramentum poenitentiae " non perfecte contriti, virtute clavium gratiam contritionis consequuntur, dummodo non ponant obicem Spiritui Sancto; et idem est in aliis sacramentis novae legis, in quibus gratia confertur ". Similia dicit, 4. Sentcnt., dist. 18, q. 1, art. 3, in solutione primae quaestiuncula;; et multis aliis locis. Unde de illo ornatu quem ponunt Petrus et Bernardus de Gannato et quidam alii, non multum expresse loquitur sanctus Thomas, quoad sacramentum poenitentiae, quantum potui perpendere in dictis suis. Potest tamen dici quod in virtute, et sententialiter, et implicite, concedit talem ornatum , vel aliquam dispositionem ad gratiam , quae. se babeat per modum actus primi, et non sit motus liberi arbitrii tantum. Quod patet: quia, secundum ipsum, primus et immediatus effectus sacramentorum novae legis est gratia sacramentalis, quae est reparatio alicujus defectus ex peccato relicti, per aliquod speciale auxilium Dei; et talis gratia sacramentalis est dispositio ad gratiam gratum facientem. Unde, de Veritate, q. 27, art. 7, in fine principalis solutionis, sic dicit: " Sacramenia non perveniunt directe et immediate ad ipsam gratiam de qua nunc loquimur, sed ad proprios effectus, qui dicuntur gratiae sacramentales, ad quos sequitur infusio gratiae gratum facientis, vel augmentum ejus. "

Haec ille.

Item, art. 5, in solutione duodecimi argumenti, sic dicit : " Sicut diversae virtutes et diversa dona Spiritus Sancti ad diversos actus ordinantur, ita etiam diversi sunt effectus sacramentorum, ut diversae medicinae peccati, et participationes virtutis dominicae passionis; quae tamen a gratia gratum faciente dependent, sicut virtutes et dona. Sed virtutes et dona nomen speciale habent propter hoc quod actus ad quos ordinantur, sunt manifesti; unde etiam secundum nomen a gratia distinguuntur. Defectus autem peccati, contra quos sacramenta instituuntur, latentes sunt. Unde sacramentorum effectus nomen proprium non habent, sed nomine gratiae nominantur; dicuntur enim gratiae sacramentales; et penes has sacramenta distinguuntur, sicut penes proprios enectus. Pertinent etiam isti effectus ad gratiam gratum facientem, quae istis effectibus conjungitur. Et sic cum istis propriis effectibus habent ellectum communem, qui est gratia gratum faciens; quae etiam per sacramentum non habenti datur, et habenti augetur. "

Haec ille.

Item, art. 4, in solutione tertii, sic dicit: " Ultimus finis respondet primo agenti tanquam principalis principali. Sed non principaliter agentibus non attribuitur ultimus finis, sed dispositio ad finem ultimum. Et sic sacramenta dicuntur esse causa gratiae per modum instrumentorum disponentium. "

Haec ille.

Item, 4. Sentent., dist. 1, q. 1, art. 4, in solutione primae quaestiunculae, sic dicit : " Sacramenta, inquantum sunt instrumenta divinae gratiae justificantis, pertingunt instrumentaliter ad aliquem effectum in anima, qui primo correspondet sacramentis, sicut est character, vel aliquid hujusmodi. Ad ultimum autem effectum, qui est gratia, non pertingunt etiam instrumentaliter, nisi dispositive, inquantum hoc ad quod pertingunt effective instrumentaliter, est dispositio, quae est necessitas, quantum in se est, ad gratiae susceptionem. "

Haec ille.

Ibidem etiam, ante praedicta verba, sic dicit : te Alii dicunt quod ex sacramentis consequitur in anima unum quod est sacramentum et res, sicut character, vel aliquis ornatus animae, in sacramentis non imprimentibus characterem, etc. ", ut recitatum fuit, prima distinctione hujus Quarti, q. 1, art. 1, concl. 3. Et licet illud dicat recitando dicta aliorum, tamen per sequentia videtur illud approbare et exponere, nec ullatenus improbare.

Ex quibus, et multis aliis similibus, patet quod dispositio ad gratiam gratum facientem, quam instrumentaliter effective primo et directe sacramenta inducunt in animam, secundum mentem ejus est ipsa gratia sacramentalis; quae quidem non est solus motus liberi arbitrii, immo aliquid se habens per modum actus primi, sive sit positivum, sive privativum. Et si tale quid vocetur ornatus, concedenda sunt dicta Petri, et neganda sunt dicta Durandi. Si autem per talem ornatum intelligat aliquid quartum, quod nec sit gratia gratum faciens, nec gratia sacramentalis, nec motus liberi arbitrii, neganda sunt dicta Petri; quia poneret pluralitatem rerum sine necessitate, et sine sufficienti ratione, et sine auctoritate. Pro praedictis facit quod dicit sanctus Thomas, 4. Sentent., dist. 17, q. 1, art. 3, q 2, in solutione tertii, ubi sic dicit : a Per baptismum etiam adulti gratiam suscipere possunt in dormiendo. Quia, quamvis non adsit actualis dispositio ex actuali motu voluntatis, adest tamen habitualis dispositio ex motu liberi arbitrii praecedente. Qui quidem quandoque ad gratiam suscipiendam sufficienter disponit; et tunc gratia infunditur statim. Quandoque autem insufficienter; et tunc talis insufficientia non potest suppleri nisi per alium actum liberi arbitrii, vel per sacramentum, quod ad gratiam dispositive operatur. Et, propter hoc, sine sacramento nullus adultus justificari potest, nisi actualiter motu liberi arbitrii exsistente; sed per sacramentum potest, si tamen praecessit motus liberi arbitrii prohibens fictionem. "

Hice ille. - Ex quibus satis patet quod, secundum mentem ejus, sacramentum causat in suscipiente adulto aliquam dispositionem, quae non est actus secundus, nec motus liberi arbitrii. Item, 3 p., q. 62, art. 2, sic dicit : " Sacramenta ordinantur ad quosdam speciales effectus necessarios in vita christiana : sicut baptismus ordinatur ad quamdam specialem regenerationem, qua homo moritur vitiis, et fit membrum Christi; qui quidem effectus est aliquid speciale praeter actus potentiarum animae. Et eadem ratio est in aliis sacramentis. Sicut ergo virtutes et dona addunt super gratiam communiter dictam, quamdam perfectionem determinate ordinatam ad proprios actus potentiarum; ita gratia sacramentalis addit super gratiam communiter didam, et super virtutes et dona, quoddam divinum auxilium ad consequendum sacramenti finem. Et per hunc modum gratia sacramentalis addit super gratiam donorum et virtulum. "

Haec ille.

Ex quibus apparet quod prima res, et primus "et directus effectus sacramenti poenitentia:, est aliquod divinum auxilium, disponens ad gratiam gratum facientem, quae est finis sacramenti; quod nec est actus liberi arbitrii, nec actus alicujus virtutis aut doni, et consequenter quod non est ipsa contritio interior, cum illa sit quidam actus virtutis poenitentioe. Quis autem sit primus et directus effectus sacramenti poenitentia: et aliorum, ostendit sanctus Thomas, 3 p., q. 65, art. 1, ubi sic dicit : a Sacramenta ordinantur ad duo : scilicet ad perficiendum hominem in his quae pertinent ad cultum Dei secundum religionem vitae christiana?, et etiam in remedium contra defectum peccati. Utroque autem modo convenienter ponuntur septem sacramenta. Vita enim spiritualis conformitatem habet ad vitam corporalem, sicut et aetera corporalia similitudinem quamdam habent spiritualium. In vita enim corporali dupliciter quis perficitur : uno modo, quantum ad propriam personam; alio modo, per respectum ad totam communitatem societatis in qua vivit, quia homo naturaliter est animal sociale. Respectu autem sui, perficitur homo in vita corporali dupliciter : uno modo, perse, acquirendo scilicet aliquam perfectionem vitae; alio modo, per accidens, scilicet removendo impedimenta vitae, puta aegritudines, vel aliquid hujusmodi. Per se autem perficitur corporalis vita tripliciter. Primo quidem per generationem, per quam homo incipit esse et vivere; et loco hujus, in spirituali vita, est baptismus, qui est spiritualis regeneratio, secundum illud ad Titum 3 (v.5): Per lavacrum regenerationis, etc. Secundo, ] per augmentum, quo aliquis perducitur ad perfectam quantitatem et virtutem; et loco hujus, in j spirituali vita, est confirmatio, in qua datur Spiritus Sanctus ad robur; unde dicitur discipulis jam baptizatis, Lucte ult. (v. 49) : Sedete in civitate quousque induamini virtute ex alto. Terlio, per nutritionem, qua conservatur vita in homine et virtus; loco hujus, in spirituali vita, est Eucharistia; unde dicitur, Joan. 6 (v. 54): Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, etc. Et Iure quidem sufficerent homini, si haberet et corporaliter et spiritualiter impassibilem vitam. Sed quia homo interdum incurrit infirmitatem corporalem, et spiritualem, scilicet peccatum, ideo necessaria est bomini curalio ab infirmitate (a). Quae quidem duplex est. Una quidem est sanatio, quae sanitatem restituit; et loco hujus, in spirituali vita, est poenitentia, secundum illud (Psalm. 40, v. 5) : Sana animam meam, quia peccavi tibi. Alia autem est restitutio valetudinis pristinae per convenientem ductam et exercitium ; et loco hujus, in spirituali vita, est extrema unctio, quae removet peccatorum reliquias, et hominem palatum reddit ad finalem gloriam obtinendam ; unde dicitur, Jacoh. cap. 5 ( v. 15) : Et si in pcccatis sit, dimittentur ei. Perficitur autem homo in ordine ad totam communitatem dupliciter. Uno modo, per hoc quod accipit potestatem regendi multitudinem, et exercendi actus publicos; et loco hujus, in spirituali vita, est sacramentum ordinis, secundum illud Hebrxor. cap. 7 (v. 27), quod sacerdotes hostias offerunt non solum pro se, sed etiaii) pro populo. Secundo, (plantum ad naturalem propagationem; quod fit per matrimonium, tam in vita corporali quam in vita spirituali, eo quod est non solum sacramentum, sed naturae officium.

Ex his etiam patet numerus sacramentorum, secundum quod ordinantur in remedium contra defectum peccati : quia baptismus ordinatur contia carentiam vitio spiritualis; confirmatio contra infirmitatem animi, quae in nuper natis invenitur; Eucharistia contra labilitalem animi ad peccandum; poenitentia contra peccatnm actuale post baptismum commissum; extrema unctio contra reliquias peccatorum, quae scilicet non sunt sufficienter per poenitentiam sublatae, aut ex ignorantia, aut ex negligentia; ordo contra dissolutionem multitudinis; matrimonium in remedium contra concupiscentiam personalem, et contra defectum multitudinis, qui per mortem aciidit. "

Hice ille.

Similia dicit, 4. Senteni., i dist. 2, q. 1, art. 2. Ex quibus patet quod primus I et dilectus effectus sacramenti poenitenliae, et ejus : prima res, est sanatio peccati actualis. Quae quidem I potius dicitur reparatio quam ornatus. Potest tamen dici ornatus, eo modo loquendi quo justificatio impii vocatur renovatio et sanatio, ut ostendit saii- I (a) ah infirmitati: - ("1 infirmitatem Vi:

etus Thomas, 4. Sentent., dist. 17, q. 1, art. 1, in solutione tertiae quaestiunculae, ubi sic dicit: (^Justitiae rectitudo, metaphorice sanitas animae dicitur, et novitas ipsius : eo quod sanitas commensurationem debitam in partibus corporis importat, novitas autem integritatem et virtutem et decorem habet; et patet quod haec omnia rectitudo potentiarum animae, quae justitia dicitur, continet per similitudinem. Sed quia res aliqua non est ita uni similis quin etiam aliis possit assimilari, inde est quod ea quae metaphorice dicuntur, non ita conveniunt uni quin etiam aliis convenire possint, sicut leo metaphorice et Deus et diabolus dicitur. Unde sanitas et novitas per similitudinem integritatem gratiae significare possunt, quae per culpam tollitur. Unde culpa etiam similitudinarie dicitur vetustas et languor animae. Et etiam possunt significare integritatem naturae, quam tollit paena, quae etiam vetustas et languor dicitur. Sed quia culpa est causa paenae, ideo vetustas in vetustate, et languor in languore includitur, sicut effectus in causa. Patet ergo quod ipsa justificatio, per quam gratia acquiritur et culpa tollitur, renovatio et sanatio dici potest; quamvis etiam ablatio paenae renovatio et sanatio dici possit." - Haec ille. Sed oritur dubium ex praedictis. Si enim proximus effectus et primus sacramenti poenitentiae est sanatio, vel justificatio, tunc videtur secunda conclusio falsa, quae dicit contritionem, vel poenitentiam interiorem, esse primam rem sacramenti poenitentiae; et similiter tertia, quae dicit quod remissio peccatorum est ultima res et ultimus effectus sacramenti.

Sed dicendum est quod remissio peccatorum, et sanatio, et renovatio, potest sumi tripliciter. Uno modo, pro ipsa actuali mutatione de statu peccati ad statum justitiae, quae dicitur actualis justificatio et sanatio; et sic est ultima, vel saltem secunda res sacramenti poenitentiae. Secundo modo, pro termino ad quem illius mutationis, qui est justitia, sanitas et gratia; et sic est tertia et ultima res sacramenti hujusmodi. Tertio modo, pro principio activo vel passivo interiori disponente ad illam mutationem; et sic poenitentia interior, cum aliquo absoluto virtute sacramenti causato, est prima res hujus sacramenti; et potest dici sanatio peccati, et si non formaliter, tamen causaliter. Illud autem additum poenitentiae interiori, et per sacramentum causatum, seorsum acceptum, vel simul sumptum cum interiori poenitentia, potest dici ornatus et prima res sacramenti poenitentia:. Ubi sciendum est quod, cum poenitentia interior sit prima pars hujus sacramenti, ipsa, secundum essentiam suam, et quoad productionem suam et inceptionem, non potest esse prima res hujus sacramenti, aut ejus effectus : quia idem non est effectus sui ipsius, nec aliquod totum integrale efficit suam primam partem, nec posterior pars priorem. Sed verum est quod posterior pars totius potest dare aliquod complementum priori parti, sicut anima corpori, et forma suae materiae. Et per hunc modum poenitentia exterior, quae est sacramentum et non res, potest perficere poenitentiam interiorem tripliciter : primo modo, augendo et intendendo eam, et faciendo de attritione contritionem; secundo, formando eam per gratiam et charitatem; tertio, dando ei virtutem sanandi peccatum. Et sic interior poenitentia dicitur prima res exterioris poenitentiae. Sed ornatus de quo fit sermo, est prima res exterioris poenitentiae, tanquam significatum et causatum ab ea, non solum quoad secundam perfectionem aut virtutem, sed etiam secundum essentiam suam. Ideo iste ornatus est essentialior effectus sacramenti poenitentiae quam poenitentia interior, quae non est effectus nisi secundum quid et quoad ejus accidentalia. Similiter prius natura efficitur et causatur ornatus a sacramento poenitentiae, quam poenitentia interior formetur aut sit effectus sacramenti; immo forte ornatus iste habet aliquam causalitatem super poenitentiam interiorem quoad ejus complementum et formationem, sicut primus et essentialis effectus aliqualiter est causa sequentium effectuum. Et bene stat quod utrumque istorum potest dici prima res hujus sacramenti, vocando primam rem illud quod est res et sacramentum, licet una istorum sit prior alia aliquali ordine. Et similiter verum est quod peccati remissio, vel sanatio, est ultima res hujus sacramenti, non simpliciter, sed inter effectus quos sacramentum attingit instrumentaliter effective; gratia vero est ultima res ad quam non attingit, effective, sed solum dispositive. Vel forte, sicut ornatus et interior poenitentia dicuntur prima res sacramenti, sic remissio peccati et gratia gratum faciens possunt dici secunda et ultima, licet inter eas sit ordo, et aliter se habeat sacramentum ad causandum unam quam aliam. Potest enim dici ultima res quidquid est res et non sacramentum. Puto autem quod sicut prima res sacramenti baptismi, quae est character, non imprimitur nisi per actualem susceptionem baptismi aquae, sed res ultima baptismi percipi potest per solum propositum et desiderium baptismi, sicut ostendit sanctus Thomas, quarta distinctione Quarti, quaest. ult., art. 3, q 2, 3 et 4; sic prima res sacramenti poenitentiae, quae dicitur ornatus, non suscipitur nisi per actualem susceptionem sacramenti poenitentia?, sed ultima vel media res sacramenti poenitentiae percipi potest per solam contritionem, cum proposito et desiderio sacramenti. Etideo poenitentia interior, sive sit attritio, sive contritio, efficacius disponit ad gratiam cum actuali susceptione sacramenti, quam sine illa : quia ibi est duplex dispositio, scilicet contritio, et ornatus; et utraque est dispositio non solum passiva, immo quaelibet est aliqualiter activa instrumentaliter respectu termini I. - QUAESTIO I. a quo remissionis peccati et sanationis et justificationis. Et ad hunc sensum intelligo dicta sancti Thomae, 4. Senteni., dist. 17, q. 2, art. 5, in solutione primae quaestiunculae, ubi sic dicit : " Contritio potest dupliciter considerari : vel inquantum est pars sacramenti, vel inquantum est actus virtutis. Et utroque modo est causa remissionis peccati, sed diversimode : quia inquantum est pars sacramenti, primo operatur ad remissionem peccati instrumentaliter, sicut de aliis sacramentis in prima distinctione patuit; inquantum autem est actus virtutis, sic est quasi causa materialis remissionis peccati, eo quod est dispositio quae est necessitas ad justificationem; dispositio autem reducitur ad causam materialem, si accipiatur dispositio quae disponit materiam ad recipiendum; secus autem de dispositione agentis ad agendum, quia illa reducitur ad genus causae efficientis. "

Haec ille.

Similia dicit, 3 p., q. 86, art. 6, ubi sic dicit: a Poenitentia est virtus secundum quod est principium quorumdam actuum humanorum. Actus autem humani qui sunt ex parte peccatorum, materialiter se habent in sacramento paenitentiae. Omne autem sacramentum producit effectum suum non solum virtute formae, sed etiam virtute materiae : ex utroque enim est unum sacramentum. Unde sicut remissio culpae fit in baptismo non solum virtute formae, sed etiam virtute materiae, scilicet aquae, principalius tamen virtute formae (a), ex qua et ipsa aqua virtutem recipit; ita etiam remissio culpae est effectus paenitentiae, principalius quidem ex virtute clavium, quam habent ministri, ex quorum parte accipitur id quod est formale in hoc sacramento; secundario autem ex vi actuum poenitentis, tamen prout hi actus aliqualiter ordinantur ad claves Ecclesium. Et sic patet quod remissio culpae est effectus poenitentiae secundum quod est virtus, principalius tamen prout est sacramentum. "

Haec ille.

Et si dicitur contra hoc, quod ipse, in prasenti distinctione, q. 2, art. 1, q 1, in solutione secundi et tertii, expresse dicit quod poenitentia exterior, quae est sacramentale signum, vel ipsa (6) confessio, nullo modo gratiam causat, sed solum verba quae a sacerdote absolvente proferuntur; -

dicitur quod intelligendum est quod ipsa confessio seorsum accepta, sine absolutione, non causat aliquo modo gratiam, nec remissionem peccati, causalitate sacramentali; sed confessio, adjuncta absolutione, causat dispositive remissionem peccati, et gratiae infusionem. Hoc enim ipse ponit expresse, dist. 17, q. 3, art. 5, in solutione primae quaestiunculae; et similiter, q. 2, art. 5, q 1, in solutione primi, dicens : " Solus Deus est causa efficiens principalis remissionis peccati. Sed causa dispositiva potest esse ex nobis. Et similiter causa sacramentalis : quia formae sacramentorum sunt verba a nobis prolata, quae habent vim instrumentalem gratiam inducendi, qua peccata remittuntur. "

Haec ille. Ex praedictis omnibus patet quod sacramentum paenitentiae actu susceptum producit instrumentaliter in suscipiente aliquam dispositionem ad remissionem peccati et infusionem gratiae; quae non est motus liberi arbitrii. Et si illa vocetur ornatus, concedenda sunt verba Petri; quae non directe procedunt contra conclusionem, sed indirecte, quia scilicet sanctus Thomas assimilans primam rem sacramenti paenitentiae, quae est res et sacramentum, non facit in praesenti distinctione expressam mentionem de tali dispositione. Sed hoc non obstat, propter duo : primo, quia, ut dictum est, gratiae sacramentales, quae disponunt ad gratiam gratum facientem, non habent propria nomina; secundo, quia ex aliis dictis ejus potest concludi talis dispositio, potissime cum dicit quod adultus per sacramentum potest sufficienter disponi ad gratiam sine actuali motu liberi arbitrii. Item, quia, cum.sacramentum paenitentiae aliquam novam dispositionem efficiat quando non ponitur obstaculum, non autem efficit illam quae est actus liberi arbitrii proprie loquendo, ut ostensum est, oportet quod efficiat aliam; et illa est ornatus. Rursus, quia, ut alias (dist. 17, q. 2, concl. 2) visum fuit, sacramentum paenitentiae in ficte accedente habet effectum recedente fictione, secundum eum; quod esse non posset, nisi aliquem effectum post se reliquisset, alium ab actu liberi arbitrii. Et ex multis aliis patet quod illa fuit mens ejus. Discurrendo ergo per argumenta Petri, dicitur quod primum argumentum implicat aliqua falsa, vel dubia. Quorum primum est . quod alicui adulto sufficienter disposito per actum proprium, datur gratia per sacramentum; et tamen per sacramentum effectus est de attrito contritus; ideo indiget alia dispositione praeter contritionem. Hoc enim videtur implicare : quia, si habet contritionem, est sufficienter dispositus per actum proprium; si vero indiget alia dispositione, non est sufficienter dispositus; quod est contradictio. Item, quia Durandus et alii oppositae partis dicerent quod in tali casu sacramentum non inducit novam dispositionem, sed perficit praecedentem, quae imperfecta erat; et hoc non aliter, nisi intendendo (a) eam , et faciendo de attritione contritionem, sine additione alicujus ornatus distincti ab actu seeundo liberi arbitrii. Et sic illa ratio parum cogeret, cum implicaret (6) contradictoria.

Secundum est : quod contritio perfecta et ornatus non simul concurrant ad primam rem sacramenti paenitentiae, sed, praesente uno illorum, aliud deest. Hoc enim non oportet. Quia quanto perfectius est sacramentum quoad omnem sui partem, tam ex parte materia; et suscipientis quam ex parte formae ministri, tanto perfectiorem causat ellectum sacramentalem. Constat autem quod sacramentum poenitentioe cujus pars est perfecta contritio, perfectius est. Ergo primus effectus sacramentalis erit perfectior, scilicet ornatus; attento quod nulla incompossibilitas est inter contritionem et ornatum, et ambo simul juncta perfectius disponunt ad gratiam quam alterum tantum.

Tertium est, quod ornatus est dispositio ad gratiam sacramentalem, et non ad gratiam pratum facientem. Hoc enim non videtur valere. Tum quia, sicut in sacramentis imprimentibus characterem idem est character quod gratia sacramentalis, nec differunt nisi forte sicut actus primus et actus secundus; sic ita videturesse ex sacramentis imprimentibus ornatum. Tum quia sacramenta pertingunt efficaciter directe ad gratiam sacramentalem , sine dispositione media. Tum quia gratia sacramentalis est dispositio ad gratiam gratum facientem; et ideo quod disponit ad primam, disponit ad secundani. Dicendum ergo quod ornatum recipit tam contritus quam attritus, quam etiam lictus, dum tamen fictio non evacuet essentiam sacramenti, ut finaliter dicit Petrus, et alias dictum est, dist. 17, q. 2. Caetera dicta Petri in primo argumento stare possunt. Ad secuudum dicitur quod omnia ibidem dicta stare possunt, prater hoc quod videtur innuere, quod consimilis ornatus imprimatur in omnibus sacramentis non imprimentibus characterem. Hoc autem falsum est. Nam ornatus impressus in sacramento poenitentioe sortitur quandoque effectum in ipsa susceptione sacramenti, quandoque vero non tunc, sed recedente fictione, ut alias (dist. 17, q. 2) dictum est. Secus est de ornatu vel dispositione impressa in sacramento Eucharistiae, sicut ostendit sanctus Thomas, quarta distinctione hujus, q. 3, art. 2, q 3, in solutione tertii argumenti. Si vero non ila intelligat Petrus, conceditur quod dicit. Ad tertium dicitur quod, si arguens large et communiter vocet ornatum omnem dispositionem ad gratiam, aliam a motu liberi arbitrii, conceditur totum argumentum et omnia contenta in eo. Si vero intendat distinguere inter characterem et ornatum, et velit astruere quod sacramenta imprimentia characterem simul cum hoc imprimant alium ornatum, negatur : quia ipse character est sufficiens dispositio ad gratiam, si omnis fictio aut contraria indispositi amoveatur, ut alias (") dictum fuit. Nec oportet alium ornatum -in sacramentis characteri-zantibus ponere : quia etiam ornatus non ita disponit ad gratiam, quod, eo posito, statim adsit gratia, nec remota fictione, ut patet ex dictis, dist. 17. (a) Cfr. dist. i, q. 1, ari. 3, g 3, III, ad 2""" (in prrrsenti votum., pug. 32). II. Ad argumenta Durandi.

Ad primum Durandi contra easdem conclusiones, dicitur quod, si major intelligatur de illo quod est res et sacramentum actu, et non solum in potentia vel aptitudine, concedenda est. Sed tunc minor ad illum sensum negatur : quia poenitentia interior, pro illa mensura durationis qua praecedit absolutionem, non est res et sacramentum poenitentiae in actu, sed solum in potentia vel aptitudine; et ideo non oportet quod praesupponat poenitentiam exteriorem in actu positam tanquam causam. Dicitur tamen quod nunquam est vera poenitentia interior, nisi cum praesuppositione exterioris poenitentiae et absolutionis, quoad intentionem et desiderium, etsi non quoad executionem. Unde sanctus Thomas, 3 p., q. 84, art. 5, in solutione secundi, sic dicit : " Ex quo aliquis peccatum incurrit, charitas, fides et misericordia non liberant hominem a peccato sine poenitentia. Requirit enim charitas quod homo doleat de offensa in amicum commissa, et quod amico reconciliari studeat. Requirit etiam ipsa fides ut per virtutem passionis Christi, quae in sacramentis Ecclesiae operatur, quaerat justificari a peccatis, etc. " Simile dicit, praesenti distinctione (q. 2, art. 1, q 2, ad 1 "), ut recitatum est in probatione secundae conclusionis. Concordat huic solutioni Petrus, dicens (dist. 14, q. 1) quod " sicut, licet in omni sacramento sint ista tria, non tamen uniformiter (quia, in quibusdam sacramentis, illud quod est sacramentum tantum, sunt sola verba, aliquando res alia; et similiter id quod est res tantum, non est unum in omnibus sacramentis); ita res et sacramentum non est idem nec eodem inodo se habens in omnibus sacramentis (a). Quia, in sacramentis imprimentibus characterem, res et sacramentum sequitur sacramentum non solum in proposito, sed in facto; et similiter in sacramento Eucharistiae; in aliis vero sequitur vel causatur ab eo, vel actu, vel proposito, sicut hic. Vel potest dici quod poenitentia interior non est sacramentum nisi quando conjungitur confessioni et absolutioni, a quibus habet complementum; maxime quando est attritio et fit contritio, quia sic sequitur exteriorem ut effectus causam. "

Haec Petrus; et concordat cum dictis sancti Ttiomae in probatione secundae conclusionis.

Ibidem etiam dicit Petrus, quod " ipsa interior poenitentia est res et sacramentum. Quod probatur. Quia illud quod causatur et significatur ab actu exteriori qui est sacramentum, et ulterius causat et significat alium effectum ultimum (6) et principalem , dicitur esse res et sacramentum. Sed hujusmodi est poenitentia interior : quia confitens significat se poenitere; et, cum hoc, ipsa confessio et absolutio, habita in re et in voto, est causa actus I. - QUAESTIO I. interioris, non secundum essentiam, sed magis e converso, sed secundum efficientiam, quia ab illa habet virtutem sacramentalem, sine qua non valeret. " - Haec ille. De praedictis sanctus Thomas, quarto Quodlibeto, art. lO, sic dicit : " Sacramenta dupliciter operantur : uno modo, secundum quod exhibentur actu; alio modo, secundum quod habentur in voto. Et hoc quia sacramenta operantur ut instrumenta divinae misericordiae justificantis; Dei autem est respicereadcorhominis,secundum illud i.Regum. 16 (v. 7): Homines vident ea quae patent, Deus autem intuetur cor. Et ideo, quamvis res naturales non agant nisi praesentialiter adhibita?, sacramenta tamen agunt etiam secundum quod sunt in voto; sed plenius sacramentalem effectum inducunt quando actu exhibentur; sicut patet in baptismo. Nam catechumenus, si sit adultus, et habeat baptismum in voto, jam consecutus est effectum baptismi quantum ad emundationem a peccato, et consecutionem gratiae, quae est proprius effectus baptismi; sed quando actu baptismum suscipit, consequitur plenius quosdam sacramentales effectus, quia suscipit characterem et remissionem totius pcenae. Si quis tamen esset qui non prius haberet baptismum in voto quam actu baptizaretur, sicut praecipue patet in parvulo, simul recipit per baptismum gratiam remittentem culpam, et omnem alium effectum sacramenti. Et hoc etiam contingeret in adulto, si simub cum baptizatur votum baptismi habere inciperet. Et idem est etiam in sacramento poenitentioe, quod consummatur in absolutione ministri absolventis. Cum enim aliquis actu absolvitur, consequitur plenarie sacramenti effectum; sed si, antequam absolvatur, habeat sacramentum in voto, quando scilicet proponit se subjicere clavibus Ecclesiae, jam virtus clavium operatur in ipso, et consequitur remissionem culpae. Si quis tamen in ipsa absolutione sacerdotis inciperet hahere votum sacramenti, culpa ei dimitteretur per gratiam, quae infunditur in hoc sacramento, sicut in aliis sacramentis novae legis. Unde contingit quod aliqui non perfecte contriti, virtute clavium gratiam contritionis consequuntur, dummodo non ponant obicem Spiritui Sancto. Et idem est in aliis sacramentis novae legis, in quibus gratia confertur. Videtur tamen esse differentia inter baptismum et poenitentiam : propter hoc quod sacramentum poenitentia semper exhibetur adultis, in quibus ut plurimum contritio praecedit tempore confessionem et absolutionem ; baptismus autem multoties confertur pueris, in quibus votum sacramenti non precedit. Apparet autem omnino simile, si etiam baptismus adhiberetur adultis. "

Haec ille. Ex quibus omuibus patet quod illud quod est res et sacramentum in poenitentia, potest tempore praecedere id quod est sacramentum tantum : non quod pro tunc sit actualiter significatum, cum pro tunc non sit nec fuerit signum; est tamen significatum aptitudine, licet autem non sit pro tunc significatum sensibiliter. Potest tamen esse signum actu alicujus posterioris effectus. Et similiter potest esse actu res et effectus sacramenti : quia sacramentum non solum causat ut est actu appositum, immo ut est actu desideratum, ut patet ex dictis. Unde argumentum non probat nisi quod desint aliqui respectus signi vel significati, non autem quod desit ejus respectus causa vel effectus. Potest tamen circa hoc dubitari. Quia, cum causa et effectus in actu simul sint, 2. Physicorum (t. c. 37), mirum videtur quod sacramentum exterius, quod nondum est actu realiter, sit causa efficiens effectus realis in actu; praesertim cum sacramentum agat per virtutem sibi influxam, cujus non est capax non ens, nec ens rationis, nec actus intellectus aut voluntatis, saltem ens quod non habet aliud esse nisi esse intellectum aut desideratum.

Sed dicendum quod Deus, qui est effectuum sacramentalium agens principale, potest agere per instrumentum sacramenti, sive illud sit actu in esse reali naturae debito, sive sit in esse intellecto vel desiderato, et eamdem vel similem virtutem imprimere, et eumdem effectum producere.

Quod si objicitur quod, si Deus inlinit virtutem instrumentalem enti quod solum habet esse intellectum vel desideratum, cum ens intellectum vel desideratum, ut sic, non sit aliud ab adu intellectus aut voluntatis, vel, si aliud addat, hoc non sit nisi solus respectus rationis, videtur quod dicere quod sacramentnm in esse intellecto vel desiderato agat, non est aliud dicere nisi quod illa intellectio vel desiderium agat, et non illud quod intelligitur aut desideratur, quamdiu non habet aliud esse nisi desideratum vel intellectum (x);

dicitur quod ipsa intellectio vel desiderium sacramenti potest tripliciter considerari : primo modo, in se; secundo modo, ex parte sui subjecti; tertio modo, ex parte objecti. Et quia talis efficacia non competit sibi ex prima nec ex secunda, sed ex tertia consideratione, ideo dicitur quod sacramentum quod est objectum talis desiderii vel intellectionis, agit prout habet esse intellectum vel desideratum, sicut finis, antequam habeat esse reale, movet efficientem , prout habet esse desideratum. Credo tamen quod talis efficacia non univoce attribuitur sacramento, cum dicitur agere et actu susceptum, et in proposito vel voto habitum; sed analogice. Ad secundum contra easdem conclusiones, dicit Petrus (ibid.), quod " talis ornatus non est potentia, nec habitus, sed dispositio, non ad agendum, sed ad patiendum vel recipiendum. Sicut enim per actum contritionis est homo dispositus naturaliter ad habente sal. - Ali. Pr. dum gratiam gratum facientem, ita per istum ornatum disponitur ad recipiendum gratiam gratum facientem et sacramentalem. Et per istum ornatum habemus nos bene, non ad agendum, sed ad recipiendum gratiam. Et est dispositio necessaria et necessitans, non simpliciter, sed sub conditione. Supposito enim (a) quod in suscipiente sacramentum non sit contritio, tunc est necessaria haec dispositio ad gratiam gratum facientem; alias non est necessaria, nisi ad gratiam sacramentalem, si differat. Similiter, supposito quod suscipiens sacramentum non sit fictus, est dispositio necessitans: non quod ipsum Deum necessitet; sed quia ex Dei voluntate necesse est gratiam infundi. "

Haec Petrus. Ad tertium dicit (ibid.) quod " non solum iste ornatus non manet amissa gratia, sed nec manet quamdiu manet gratia : quia, cum non imprimatur nisi ut sit dispositio ad receptionem gratiae, et non ad retentionem, vel receptionem intensionis gratiae, recepta gratia, vel intensa, evanescit. Unde non est habitus de difficili mobilis; sed est dispositio transitoria, sicut est etiam ipse actus contritionis, in cujus supplementum maxime est hic ornatus. Quo supposito, non est necessarius ad salutem, quamvis esset necessarius ad gratiam sacramentalem; quia sola gratia gratum faciens sufficit ad salutem.

Quod autem subjungit arguens, quod gratia ornat animam, ergo frustra ponitur;

dicendum quod, prater gratiam, multa alia ponuntur ad ornatum animae. Tamen iste ornatus dicitur ornare animam dispositive, quia disponit ad gratiam, quae est nitor animae, et praecedit eam in fieri et in esse naturaliter, sive duret in instanti, sive in tempore imperceptibili ; quia sicut virtus sacramentorum transitoria est, sic iste ornatus; in quo differt a charactere. Sed tamen non superfluit quamdiu est, sicut non superfluit medicina disponendo ad salutem.

Posset tamen dici quod ornatus est manens (6), sicut character. Nec propter hoc sequitur quod poenitentia non possit iterari sine injuria sacramenti, sicut baptismus. Quia quando sacramentum imprimit talem dispositionem, quod per illam statim natus est sequi totalis et plenus effectus sacramenti, tunc sine injuria non potest tale sacramentum iterari : sicut in baptismo, cujus character disponit ad remissionem omnis culpae et poenae, quantum est de se. Et similiter est de aliis imprimentibus characterem suo modo. Non sic autem de aliis, puta poenitentia : quia per unam confessionem non sequitur perfecte remissio quoad poenam et sequelam; unde quia de propitiatu actualium non debet homo esse sine metu , sine injuria poenitentia repetitur. Sed de originali non debemus esse in metu post baptismum, etc. Unde quando de eodem aliquis his confitetur, non alius ornatus numero imprimitur, sed primus intenditur. Et forte est unus specie in uno sacramento, et intenditur per ipsius iterationem. Et, pari ratione, remittitur per illius retardationem, et forte corrumpitur per nimiam retardationem : sicut habitus, qui acquiritur ex actibus principaliter, ipsis ex toto cessantibus, corrumpitur (a); ita et ornatus, qui acquiritur ex susceptione sacramenti instrumentaliter. Unde character, qui non potest amitti et deleri, per consequens, sicut non potest corrumpi, ita nec remitti; quia remissio est via ad corruptionem; nec per consequens intendi. Sed ornatus potest intendi et remitti; ergo corrumpi , et iterando acquiri. "

Haec Petrus. In quibus sunt aliqua dubia. Primum est quod ornatus impressus in sacramento paenitentiae solum sit dispositio ad recipiendum, et non ad agendum; si intelligat quod nullo modo ad agendum, nec effective, nec formaliter. Hoc enim non videtur : quia, ut supra (in respons, ad object. Petri) dictum est, cum gratia sacramentalis in sacramento poenitentiae sit quaedam spiritualis sanatio, distincta a quolibet actu virtutis et doni, non est inconveniens ponere quod per sacramentum poenitentiae instrumentaliter conferatur aliquid se habens per modum actus primi, quod sit effectivum illius spiritualis sanationis, saltem quoad remissionem termini a quo, puta reatus, vel habitus peccati, aut reliquiarum, et vulnerum, et hujusmodi. Et haec videtur mens Beati Thomae : nam, ut superius (ibid.) fuit recitatum , ipse dicit quod prima res sacramenti poenitentiae operatur ad sanationem peccati non solum dispositive, sed effective. Quod si dicatur quod ipse loquitur de contritione,

non valet. Quia, si ornatus est ponendus praeter contritionem, quasi prima res sacramenti, vel tanquam res et sacramentum, multo fortius talis activitas potest competere ornatui, qui est actus primus, quam contritioni, qui est actus secundus : ut dicamus quod gratia sacramentalis poenitentiae includit ornatum, quasi actum secundum; et haec duo sunt sufficiens dispositio ad gratiani gratum facientem.

Secundum dubium est de hoc quod dicit, quod iste ornatus non est necessaria dispositio, nisi ad gratiam sacramentalem, etc. Ut enim dictum est, gratia sacramentalis non requirit aliam dispositionem praeceden-tem : quia non includit intrinsece in sacramento poenitentias nisi ornatum per modum actus primi, et spiritualem sanationem per modum actus secundi; quorum neutrum praerequirit aliquam dispositionem praeviam ad recipiendum, licet ornatus sit dispositio praevia sanationi, non quidem passiva, sed activa.

Tertiumdubium est cumdicit quod talis ornatus non est necessarius in habente contritionem. Hoc enim non est universaliter verum : quia, licet sine tali ornatu possit induci gratia gratum faciens, si adsit contritio, non tamen gratia sacramentalis integra, nec ita intensa gratia gratum faciens, sicut cum isto ornatu, nec ita perfecta remissio peccati quoad culpam et reatum et peccati reliquias.

Quartum dubium est de isto ornatu : utrum sit manens, vel transiens? Constat enim quod, si ponendus sit in sacramento poenitentiae, ille non semper transit, nec desinit, transeunte sacramento exteriori; alias nunquam cessante fictione haberet effectum transeunte sacramento, ut dictum est, dist. 17; quia ideo, secundum sanctum Thomam, ficte communicans, recedente fictione, non recipit effectum sacramenti Eucharistiae, quia sacramentum illud in accedente ficto nihil relinquit, quod postea possit operari, recedente fictione. Ideo ornatus qui imprimitur in sacramento poenitentiae, non statim transit, sicut ornatus Eucharistiae; sed quandoque durat per magnum tempus, donec recesserit fictio, et gratia sacramentalis completa sit, et gratia gratum faciens sit infusa. Et tunc verisimile est quod cessat : quia, si adhuc duraret, tunc semper regulariter in secunda absolutione major gratia infunderetur, vel per plures gradus et intensiores augeretur quam in prima, supposito quod gratia prima non fuerit interrupta per peccatum. Tenet consequentia: quia ibi concurrerent duae dispositiones ad gratiam, scilicet primus ornatus adhuc durans, et alius novus ornatus, vel novi gradus superadditi primo; et sic, si in prima absolutione accepit quatuor gradus gratiae, in secunda accipiet ad minus quinque, et in tertia sex,et sic de aliis; quod est falsum.

Quintum dubium est: utrum ornatus unius sacramenti, puta poenitentiae, sit ejusdem speciei cum ornatu alterius, puta extremae unctionis, vel Eucharistiae? Et dicendum quod non : quia gratiae sacramentales sunt specifice distinctae; tales autem ornatus sunt essentiales partes gratiarum sacramentalium, ut dictum fuit.

Caetera dicta Petri possunt stare in veritate. III. Ad aliud argumentum.

Ad ultimum (a) respondet Petrus (dist. 14, q. 1), dicens quod " poenitere de peccato ad expiationem, ut vitetur gehenna et habeatur gloria, et cum proposito confitendi, non est de jure naturali, quo haec sunt ignota, sed divino, quo haec sunt revelata. "

Haec ille. Ad argumentum contra quaestionem, patet responsio per praedicta in probatione secundae conclusionis; quia ibi continetur ejus solutio. Et haec de quaestione sufficiant. De qua benedictus Deus. Amen. (a) ultimum. - quartum Pr.