ARTICULUS II.

PONUNTUR OBIECTIONES g 1.

Contra, primam conclusionem I. Argumenta Aureoli.

Quantum ad secundum articulum, arguendum est contra conclusiones. Et quidem contra primam arguit Aureolus (dist. 33, q. 1, art. 1), probando quod habere plures uxores sit contra primarium jus naturae, et quod nullo modo possit ibi cadere dispensatio. Et arguit primo ex auctoritate Christi, Matth. 19. Cum enim quaereretur ab eo de libello repudii, quo, dimissa una, alia ducebatur, dicit quod nunquam fuit licitum, sed propter duritiam cordis eorum concessum fuit populo Israel. Sed non fuisset semper illicitum, nisi fuisset contra jus naturae.

Dices forte, quod ex quo repudiabat unam, non fuit illicitum ducere aliam.

Contra : quia statim Christus subdit (v. 9), Etsi duxerit aliam, maechatur. Item, Glossa super Genes. cap. i reprehendit Lamech, qui fuit primus habens plures uxores; et certum est quod tunc non erat aliud jus quam jus natura. Secundo sic. In contractu matrimonii est aequalitas inter virum et uxorem; et hoc, ut videtur, ex dictamine rationis naturalis. Sed contra jus naturae est quod una uxor sit plurium virorum. Est enim contra finem matrimonii, scilicet contra bonum prolis : nam tunc proles non posset congrue educari; confunderetur enim proles; nec esset qui ministraret et nutrimentum et mores juxta exigentiam, propter distractionem alterius parentum, quem oporteret pluribus debitum exhibere. Tertio sic. In contractu matrimonii datur simpliciter potestas corporis, non pro certa portione temporis. Hoc praemisso, arguitur sic : Illud est illicitum simpliciter, quod est contra naturam justi contractus. Sed contra naturam contractus matrimonialis est habere plures uxores. Ergo, etc. Minor probatur. Quia contra naturam contractus matrimonii est quod non totum corpus unius conjugum, et secundum omne tempus, sit in potestate alterius. Sed, si vir habeat plures uxores, non totum corpus viri semper erit in potestate uxoris. Probatur. Quia quaelibet haberet jus in corpus viri secundum totum tempus, aut secundum partem tantum. Si secundo (ot) modo, habetur propositum. Si primo (5) modo, sequitur quod vir obligatur ad nulli reddendum debitum; ergo obligatur ad peccatum. Probatur antecedens. Quia omnibus simul reddere debitum, est impossibile : aut ergo reddet uni, et non alteri, et tunc erit injustitia; aut nulli, et habetur propositum; aut alicui nunc, et alteri tunc, et non apparet cur prius isti quam illi. Quarto. Contractus matrimonialis est contractus intensissimae amicitia:. Sed, ex 9. Ethicorum (cap. 10), amicitia intensissima non est possibilis ad plures. Cujus ratio est : quia plures possunt esse inter se discordes; et, ex consequenti, inducerent discordiam in tertio cui (?) quilibet eorum esset amicus in summo. Cum ergo illud sit tollendum quod impedit talem amicitiam, ergo talis pluralitas est tollenda. Quinto. Quia simile est de naturali instinctu in aliis animalibus, et naturali judicio in hominibus. Ratio similitudinis : quia utrumque sequitur debitum conditionis naturae. Sed instinctus naturae, in aliis animalibus, facit quod, tempore associationis, tantum sit una unius. Ergo ita erit multo fortius in homine. "

Haec ille. II. Argumenta Durandi et aliorum.

Contra eamdem conclusionem arguit per oppositum Durandus (dist. 33, q. 1), dicens quod, quidquid sit de conclusione, tamen ratio ibidem adducta patitur calumniam. Quod enim primo dicitur, quod pluralitas uxorum impedit finem secundarium matrimonii, qui est pax in familia, non valet. Primo (a). Quia hunc finem non impedit per se pluralitas uxorum, sed malitia vel protervia : una enim exsistente litigiosa uxore, pax impeditur; pluribus autem exsistentibus pacificis, non impeditur. Per accidens ergo impeditur finis secundarius matrimonii, una vel pluribus exsistentibus uxoribus, et non per se; licet facilius possit impediri ex pluritate uxorum. Qiue autem per accidens contingunt, sub arte non cadunt. Et ideo, sicut licitum est contrahere cum unica exsistente litigiosa, non obstante quod finis secundarius matrimonii aequaliter impediatur; sic, ut videtur, licitum est, quantum est de jure naturali, contrahere cum pluribus, licet ex hoc sequatur turbatio pacis quandoque. Secundo. Quia communicatio operum quae sunt necessaria in vita humana, non est finis secundarius matrimonii per se, sed solum per accidens. Quia, praeter (6) procreationem prolis et ejus educationem, omnia alia opera domus possunt melius fieri per virum quam per mulierem : sicut dicit Augustinus (de Genesi ad litteram, lib. 9, cap. 3 et 5), tractans illud verbum quod habetur, Genes. 2 (v. 18), de formatione mulieris, quod dixit Dominus, Non est bonum hominem esse solum, faciamus ei adjutorium simile sibi; dicens quod illud adjutorium fuit propter procreationem prolis et ejus educationem, ad quae necessaria est mulier; quia omnia alia possunt melius fieri per virum quam per mulierem. Ergo, etc. Terlio. Quia quando finis secundarius praejudicat principali, negligendus est finis secundarius, propter principalem. Sed principalis finis matrimonii est generatio et educatio prolis, cui quandoque potest praejudicare ille secundarius, qui est pacifica habitatio cum unica uxore, quia (y) forsitan ipsa est sterilis. Ergo in hoc casu licitum fuit praetermittere secundarium finem, propter primarium; quod fit accipiendo cum prima uxore sterili aliam fecundam (S). Quarto. Quia cum dicitur secundo, quod ex divina dispensatione licuit habere plures uxores, propter multiplicationem fidelium,

non videtur valere. Quia dispensatio, quae facta dicitur fuisse primo Abraliae, in cujus domo primo refulsit fides : aut fuit facta pro eo, aut pro omnibus posteris. Non pro eo tantum; quia alii non fuissent excusati, accipiendo plures uxores. Si pro omnibus : aut eis innotuit, aut non. Si non innotuit dispensatio, non fuerunt excusati a transgressione. Si innotuit, cum non innotuerit eis verbo, innotuit exemplo solum. Sed hoc modo aeque innotuit infidelibus sicut fidelibus. Ergo aeque licuit infidelibus habere plures uxores sicut fidelibus; quod est contra illud quod dicunt, quod causa dispensandi fuit multiplicatio fidelium ad cultum Dei. Et, sine dubio, satis durum est quod omnes infideles peccaverint ducendo plures uxores; praecipue cum de Agar, quam accepit Ahraham post Saram, natus sit Ismael, cujus successores omnes fuerunt infideles, et habuerunt plures uxores. Irrationabile etiam videtur quod apud omnes infideles ratio naturalis fuerit adeo obumbrata, quod judicaverint pluralitatem uxorum licitam, si ipsa esset contra jus naturale, nec esset licita nisi ex dispensatione divina, si dispensatio talis dicatur revelatio specialiter facta, si alicui facta fuerit. Quinto. Quia alii dicunt quod primi qui habuerunt plures uxores, non potuerunt licite contrahere cum secunda, vivente prima, cum qua simpliciter primo contraxerant, nisi de consensu ejus. Cujus ratio est : quia, duobus contrahentibus inter se simpliciter, quilibet transfert totam potestatem corporis sui in alterum; et ideo sine consensu ejus non potest obligare alteri corpus suum. Potuit tamen de consensu ejus, ex causa, si scilicet uxor sit sterilis, vel propter paucitatem humani generis. Et sic fuit in Ahraham, ut habetur, Genes, 16 (v. 2); et recitatur, caus. (x) 32, q. 4, cap. 3. Dixit Sara ad Ahraham : Ecce conclusit me Dominus , ne parerem; ingredere ad ancillam meam, si saltem ex ea suscipiam filios. Ecce quod de voluntate uxoris sterilis, propter sterilitatem ejus, accepit secundam. Hoc modo, et hac de causa, habuit Jacob plures uxores. Quia de voluntate Rachelis creditur quod Lia supposuerit se ei: voluit enim Racliel parcere verecundiae sororisantiquioris, cum essetconsuetudoapud ipsos ut antiquiores primo traderentur ad nuptias. De voluntate etiam duarum earum ingressus est ad ancillas earum : ad ancillam quidem Rachel, propter ejus sterilitatem, ut habetur, Genes. 30; ad ancillam vero Liae, postquam Lia credidit se desiisse parere. Processu vero temporis, mos inolevit habere plures uxores, de voluntate primae tacita vel expressa, vel consuetudine super hoc obtenta. Nec in hoc videntur peccasse. Unde Augustinus (contra Faustum, lib. 22, cap. 47) dicit (et habetur in littera, dist. 33; et recitatur, caus. 32, q. 4, cap. Objieiun-

DISTINCTIO XXXIII, ET NOV tur) (a), quod quando mos erat, peccatum non erat; et ideo antiquis justis non fuit peccatum quod pluribus feminis utebantur. Neque contra naturam hoc faciebant, cum non lasciviendi, sed gignendi causa, hoc facerent; nec contra morem, quia eo tempore ea fiebant; nec contra praeceptum, quia nulla lege erat prohibitum.

Quod autem dicit Innocentius (6), quod nunquam licuit habere plures uxores simul, nisi cui fuit divina revelatione concessum, exponendum est non de revelatione quae est specialis inspiratio, sed de interiori dictamine, quo sciverunt antiqui patres quod pro multiplicatione generis humani licuit habere plures uxores, de voluntate principalis, vel consuetudine super hoc obtenta. Sicut enim lex naturalis non est scripta in codice, sed impressa in mente; sic dictamen rationis, quo scitur in quo casu lex non astringit, cum sit quae-dam legis interpretatio, potest dici dispensatio; et quia est menti a Deo impressa, ideo vocatur divina dispensatio. Et sic exponit ipsemet Innocentius dictum suum, scilicet quid intelligat per revelationem, dicens quod quandoque mos interdum etiam fas censetur : ut fas referatur ad causam propter quam licuit; mos vero ad consuetudinem obtentam, supposita causa. Sexto (v). Confirmatur praedicta opinio ab aliis. Quia licet ex causa renuntiare juri suo, non minus in parte quam in toto. Sed per hoc quod vir emittit votum castitatis, in totum praejudicatur alteri; sed per hoc quod contrahit cum secunda, solum in parte. Ergo, si de licentia ejus et consensu licet emittere votum (sicut pari consensu Maria et Josepli(o) emiserunt, propter bonum castitatis), pari ratione, propter sterilitatem uxoris, vel multiplicationem humani generis, de licentia primae uxoris, licuit accipere secundam. Septimo ad idem. Quia, si ita (e) est contra legem naturae superinducere secundam sicut (0 et ejicere castam, sicut Abrabam noluit (tj) ejicere Agar, suadente Sara, quousque Deus revelans per angelum dispensavit; et illud scriptum est, Genes. 21; sic, suadente Sara (0), non (i) superinduxisset Agar nisi angelo revelante ; et illud esset (x) scriptum. Nihil autem plus scriptum est de sanctis patribus habentibus plures uxores, nisi quod, consentientibus pri- (6) Innocentius III, cap. 8, De divortiis.

(t) Hoc argumentum et tria sequentia Auctor refert prout reperiuntur apud Petrum de Palude, dist 33, q. 1. mis, propter sterilitatem alias ducebant : sicut Abrabam rogatu Sarae duxit Agar; et sicut Jacob ad rogatum primarum illarum ancillas duxit; sic et de aliis. Non est autem scriptum : Dixit Dominus ad Ahraham, audi vocem Sarae, ingrediendo ad Agar. Ergo, etc. Octavo. Quia quod nulla lege est prohibitum, potest esse consuetudine licitum. Istud autem est hujusmodi : Et tunc mos erat, crimen non erat, ut Augustinus (Contra Faustum, lib. 22, cap. 47) dicit. Nono. Arguitur ab aliis, quod ex Papae dispensatione liceat alicui habere duas uxores simul. Quia non (rt) esset omnino contra rationem, si quis diceret quod, sicut Papa dispensat in solemni volo continentiae, propter bonum commune (sicut dispensatum fuit cum quodam monacho de genere regis Aragonum, ut contraheret, propter defectum haere-dis); sic dispensare potest, ut princeps habens uxorem sterilem, de qua non posset suscipere prolem, ea vivente, et consentiente, acciperet aliam. Nec minus est contra jus naturale et divinum non solvere votum, quam pluralitas uxorum : quia, etsi utrumque cadat sub praecepto, non tamen indispensabiliter. g 2.

Contra secundam conclusionem I. Argumenta Scoti.

Contra secundam conclusionem arguit Scotus (dist. 38, q. 1), probando quod ratio non valeat assignata cur Totum solemne impediat matrimonium plus quam votum simplex, quia scilicet per votum solemne dat aliquis jus in se, etc. Quia, licet illa ratio sit probabilis, tamen habet instantiam. Quia vovens in voto privato dat corpus silum Deo, quantum ad actum voti. Ergo non posset postea dare corpus suum conjugi ad actum contrarium : non enim minus transfert a se illud quod dat immediate Deo, quam si mediante homine vicario. Si dicitur quod Deus noluit uti potestate corporis immediate sibi dati, ut simpliciter datio sequens ad conjugium nulla esset, voluit autem sic esse de datione sibi facta mediante homine;

sed hoc non valet : quia Scriptura non exprimit islam voluntatem Dei, nec illam voluntatem ejus. Nec valet si dicatur quod vovens solemniter mittit in possessionem illum cui vovet, non autem vovens private, sed quasi promittit.

Sed contra. Quia omnia intrinseca voto, ut respicit actum voluntatis, per quem obligat se vovendo, et transfert dominium suum in alterum (quia per solam voluntatem est dominus et transfert dominium), omnia, inquam (6), illa sunt aequalia hinc inde. Ergo non magis est datio hic quam ibi, vel sola promissio hic quam ibi. II. Argumenta Aureoli.

Contra eamdem conclusionem arguit Aureolus (dist. 38, q. l,art.l), impugnando quoddam dictum ibidem contentum in virtute, vel saltem apparenter, scilicet quod Papa, vel Ecclesia, non potest votum solemne continentiae relaxare. Et arguit sic Primo (a). Quia votum non est (fi) actus latrice nisi sit rationabiliter et licite factum. Non potest ergo interpretatio voti vergere in praejudicium communitatis, vel salutis voventis. Et si votum propter talem rationem non teneat, ex eadem causa potest votum commutari, sicut votum peregrinationis in votum religionis. Sed hoc non debet fleri propria auctoritate; sed ad illum pertinet commutatio, ad quem pertinet interpretari quid sit majus vel minus bonum; cujusmodi est Papa, vel Prelatus. Et ratio est : quia in voto est obligatio et contractus inter Deum et homines; commutatio ergo debet fieri de consensu cujuslibet partis; locum autem partis Dei tenet Dei Vicarius, Papa, et Praelatus in ordine ad suum subditum. Secundo. Quia frequenter factum est quod talis dispensatio est propter majus bonum. Quia majus bonum est pax Christianitatis, vel promotio Adei, et similia, quae consequuntur quandoque ex istis dispensationibus, quam continentia cujuscumque. Nam continentia non habet bonitatem ex se, sed ex circumstantia; quia ex continentia intellectus vigoratur ad contemplationem veritatis et divinorum. Item, quia continentia est bonum privatum, quod non est tantum bonum sicut bonum commune.

Haec ille. III. Argumenta Durandi.

Primo ad idem arguit Durandus (dist. 38, q. 2). Quia huic dispensationi non obstat nisi excellentia materiae, si non possit fieri recompensatio; vel solemnitas adhibita. Sed neutrum istorum potest obstare. Ergo, etc. Minor probatur quoad utramque partem. Et quidem, quod primum non obstet, ostenditur. Fuerunt enim quidam dicentes quod in voto continentiae non potest dispensari propter excellentiam materiae : quia omnis dispensatio in voto requirit recompensationem; sed continentia non potest per bonum aliquod compensari, secundum illud quod habetur, Eccli. 26 (v.20), Non est digna ponderatio animae continentis, et quia per eam triumphat homo de hoste domestico, et perfectius conformatur homo Christo quantum ad puritatem mentis et corporis; ergo in voto continentiae non potest dispensari, propter defectum compensationis.

Sed istud non valet : quia virginitas, vel continentia, non est aliquid bonum secundum se, sed solum medicina, quatenus (a) impedientia liberam contemplationem divinorum removet; ad hoc enim ordinatur, ut patet per Apostolum, 1. Corinth. 7 (v. 34). Ex hoc sic arguitur : Finis est melior his quae sunt ad finem. Sed contemplatio est finis virginitatis, vel continentiae. Ergo est aliquid melius utroque. Cum ergo possit dispensari in voto contemplationis, vel orationis, non obstante ejus dignitate, fortiori ratione potest dispensari in voto continentiae. Nec obstat quod dicitur, quod non est digna, etc. Quia hoc est verum de bonis exterioribus vel corporalibus pertinentibus ad privatam personam; sed bonum spirituale, vel bonum commune gentis vel regni, praeponderat bono continentias. Magis etiam conformamur Deo per bonum contemplationis, quod pertinet ad animam, quam per bonum continentiae, quod pertinet ad corpus. Patet ergo prima pars minoris, quod votum continentiae non est indispensabile (6) ratione materiae. Quod autem non sit indispensabile ratione solemnitatis (quod fuit secunda pars minoris), probatur. Ubi sciendum quod quidam dicunt quod tale votum est indispensabile ratione solemnitatis : quia, sicut habetur, Levitici ultimo (v. 28), quod semel sanctificatum est Domino, non potest in alios usus commutari ; sed per solemne votum continentiae, saltem in religionis professione, et sacri ordinis susceptione, sanctificatur quis Domino; et semel sanctificatus semper manet sanctificatus; ergo non potest deputari ad alios usus, et maxime contrarios, ut est usus matrimonii. Major patet ex auctoritate allegata. Minorem declarant quantum ad utramque sui partem. Quia solemnitas adhibetur unicuique rei secundum illius rei conditionem : sicut solemnitas militiae consistit in apparatu equorum et armorum, et concursu militum, quia hoc militiae congruit; et solemnitas nuptiarum consistit in ornatu sponsi et sponsae, et conventu amicorum, quae nuptiis congruunt (y); et similiter, cum votum sit promissio Deo facta, solemnitas voti accipitur secundum illud spirituale quod ad Deum pertinet, scilicet secundum aliquam specialem benedictionem, vel consecrationem, quorum utrumque fit in professione certae regulae, et sacri ordinis susceptione. Sic autem consecratus nunquam consecrationem amittit, quamdiu manet: quia in rebus inanimatis idem patet; calix enim semel consecratus, quamdiu manet integer, semper remanet consecratus; nec est in potestate praelati cujuscumque, quod semel consecratum desinat esse consecratum. Et sic patet minor pro utraque parte. Sequitur ergo conclusio, scilicet quod consecratus DISTINCTIO XXXIII, ET NOVEM SEQUENTES. - QUAESTIO I. Domino per solemne votum continentiae non potest per quemcumque praelatum ad usus matrimonii deputari. Hoc tamen interest, ut isti dicunt, inter solemnizationem voti per susceptionem sacri ordinis, et per professionem religionis: quia solemnitati ordinis non est annexum votum continentiae essentialiter, sed solum ex statuto Ecclesiae, propter (a) quod, votum continentiae se habet ad eam accidentaliter, et econtra; et ideo in tali voto potest dispensari per Ecclesiam, non obstante consecratione, cui non conjungitur votum per se; sed votum continentiae essentiale est statui religionis, per quem homo totaliter renuntiat saeculo, Dei servitio mancipatus, quod non potest stare simul cum matrimonio, in quo incumbit necessitas procurandae uxoris, et prolis, et familias, et rerum quae ad hoc requiruntur; et ideo consecratio quae fit in professione religionis, habet essentialiter annexum votum continentiae; propter quod, sicut non potest fieri quod semel consecratus Deo per professionem religionis non maneat consecratus, sic non potest fieri quod, post votum continentias tali benedictione consecratum , professus possit transferri ad contrarium actum matrimonii.

Sed, quidquid sit de ista conclusione, ratio tamen ista non cogit. Quod enim dicitur in majori, quod illud quod semel est Domino consecratum, non potest in alios usus commutari, verum est passim et indifferenter. Potest tamen in casu, pro magna necessitate; unde David, et qui cum eo erant, comederunt panes Domino consecratos, nec peccaverunt, quia necessitas excusavit eos, ut habetur, 1. Regum 21; et hodie, si quis laicus periculose sitiret, nec haberet cum quo biberet nisi cum calice consecrato, non peccaret si in eo biberet. Et si in talibus excusat necessitas personalis, fortiori ratione utilitas communis. Et similiter videretur dicendum in proposito : quod consecratus Domino per votum continentiae solemnizatum posset dispensative tradi ad matrimonium, propter bonum commune.

Quod etiam dicitur in minori, quod per solemne votum continentiae consecratur quis Domino,

posset dici quod illa consecratio quae fit in sacri ordinis susceptione et professione religionis, omnino per accidens se habet ad votum continentia;. Et hoc ipsi concedunt de consecratione quae est in susceptione sacri ordinis. Idem etiam videtur de benedictione quae est in professione religionis : quia ad professionem nulla benedictio ex necessitate requiritur, sed solum emissio voti in manu praelati; et quia (6), si nulla adderetur benedictio, vera esset professio, et aeque obligaret apud Deum et homines sicut habita benedictione, quemadmodum dicitur de eo qui manet in religione anno probationis transacto, qui reputatur vere professus, absque benedictione aliqua. Quando etiam benedictio additur, illa magis respicit bonum vel votum obedientiae quam continentiae : quia est benedictio habitus, qui est signum quod deferentes similem habitum vivunt in simili obedientia. Propter quod, videtur quod, sicut potest dispensari in voto continentiae solemnizato per susceptionem sacri ordinis, ita quando solemnizatur per professionem religionis. Secundo ad idem. Quod enim solemnizatio voti non obstet quin tale sit dispensabile, patet, considerando quid solemnitas addat ad votum. Addit enim solum quamdam perfectionem accidentalem. Sicut enim in sacramentis et caeteris rebus differunt ea quae sunt de necessitate ab his quae sunt de solemnitate, ita in votis. Utrobique enim res est perfecta essentialiter, exclusa solemnitate : ita quod solemnitas non addit nisi quemdam decorem accidentalem. Cum ergo votum sit essentialiter quaedam promissio, ac per hoc quaedam obligatio, quidquid obligationis est in voto, totum est ibi, exclusa solemnitate. Est autem in voto duplex obligatio. Una solius promissionis, post quam res non debet alteri tradi; et haec sola est in voto simplici. Alia est promissionis et traditionis rei promissae, post quam res non potest alteri tradi, cum primus jam sit adeptus dominium rei; et haec est in voto perfecto. Essentialiter enim perficitur votum, cum sit quaedam promissio, in hoc quod res promissa traditur. Et ex hoc habet votum quod dirimat matrimonium jam contractum, etiamsi nulla solemnitas adderetur; quae, quando additur, nihil obligationis addit, sed solum quemdam decorem. Ex quo sic potest argui : Illud sine quo votum est essentialiter perfectum, nec addit voto aliquam obligationem, non impedit quin in voto possit fieri dispensatio. Sed solemnitas voti est hujusmodi, ut declaratum est. Ergo non impedit quin in voto continentiae, quantumcumque solemnizato, possit dispensari. Secundo ad principale arguitur. Quia, secundum Bernardum, quod pro charitate institutum est, contra charitatem militare non debet. Sed, si non posset dispensari in solemni voto continentiae, tunc aliquando militaret contra charitatem , sicut quando pro dispensatione pax unius regni posset acquiri. Ergo in tali casu posset dispensari. IV. Argumenta Petri de Palude. - Contra eamdem arguit Petrus de Palude, probando primo (a) quod Papa possit dispensare in solemni voto religionis. Quia qua ratione obligatio ad actum matrimonialem non est essentialis matrimonio, eadem ratione obligari ad castitatem non est essentiale ad religionem. Sed, sicut in matrimonio est ipse contractus transiens, ex quo causatur vinculum, quod est essentiale matrimonio, ad quod consequitur S22 obligatio ad reddendum debitum, et jus petendi, quasi actio; sic, in religione, est ipsa professio quasi contractus facti transiens, ex qua innascitur vinculum ad ipsam religionem, per quod, quamdiu vivit, dicitur religiosus talis religionis, sicut conjux talis conjugis : nisi quod vinculum matrimoniale est quaedam vera res absoluta, vel respectiva, sicut character et ornatus in aliis sacramentis; vinculum autem religionis non est res, sed relatio rationis, sicut esse consecratum in calice vel altari. Item, ipsam essentiam religionis consequitur obligatio ad actus religionis etiam positivos, ut est obedire, et privativos, ut est non habere proprium, et non uti conjugio; sicut obligatio ad actum conjugii sequitur vinculum conjugii : nisi quod in matrimonio obligatio est firmata de jure divino, non solum secundum se, sed secundum quod est accessoria sacramenti a Deo instituti; sed obligatio ad ea quae sunt religionis, est quidem de jure divino secundum se (quia dicit, Psalm. 75, v. 12 (a) : Vovete et reddite Domino Deo vestro), et non ratione ejus quod sequitur, quod non est sacramentum, sed quaedam consecratio ab homine adinventa; sicut non uti calice ad usus profanos, secundum se, supposita consecratione, est de jure divino (quia prohibet sancta profanari), sed non ratione consecrationis, quae est per hominem. Ita (6), sicut Papa potest dispensare ut calix vendatur, etiam non conflatus, sic et quod monachus, manens monachus, uxoretur : quia supra votum simplex non fit per professionem nisi quod est positivum; sed in voto simplici potest Papa dispensare; ergo et in isto ratione voti; sed obligationem, prout est ex sacramento Ecclesiae, potest ipse remittere; ergo et totalem. Secundo, quod Papa possit dispensare in voto continentiae solemnizato per professionem, sic quod matrimonium postea contractum teneat, arguit (dist. 38, q. 4). Quia Papa statuit illud quod ipse, cum vult, destituit. Unde, sicut potest facere quod matrimonium teneat in gradu ab Ecclesia prohibito, ita et quod teneat post professionem, cujus solemnitas est per Ecclesiam instituta, quae facit tales personas inhabiles. Non enim substantia voti facit personam illegitimam, quae est a jure naturali vel divino; sed solemnitas, quae est per Ecclesiam. Et potest esse sufficiens causa dispensandi : ut si (y) sarracenus rex cum tota terra promittat conversionem, si sanctimonialis sibi detur, cujus amore captus est (sicut Jacob (Genes. 34) consensit dare Dinam filio regis Sichem alienigenae, propter circumcisionem); aut si regina concupiscens monachum similiter (sic enim, Moyses (Exod. 2) duxit uxorem aethiopissam alienigenam). Et quod hoc possit licere, patet : quia, licet Papa non possit facere quod professus non fuerit professus, potest tamen facere quod non sit obligatus religioni, nec ad vota religionis; quia in omni obligatione intelligitur auctoritas Papae excepta; sicut non potest facere quod calix non fuerit consecratus, sed bene potest ipsum deordinare ab hoc quod per consecrationem erat dedicatus; ut si prohibeat quod cum calice sancti Dionysii non celebretur, in memoriam et reverentiam illius. Unde non erit monachus obligatus ad castitatem, si Papa irritat obligationem, tanquam Eeclesiae contrariam, et majoris boni impedimentum; et per consequens poterit contrahere; et sic de aliis votis (sicut fecit regi Aragonum prius monacho, quem, propter defectum haeresis, compulit exire monasterium, et ad matrimonium contrahendum; qui uxoratus, fuit liberatus a voto castitatis; unde nec post mortem uxoris tenebatur continere, et paupertatem habere; unde filios haeredes habuit; nec per consequens obedire, quia non potest tolli unum de essentialibus, quin tollantur alia, secundum quosdam; unde quod ipse, uxore impraegnata, rediit ad monasterium, fuit perfectionis). Et, secundum hoc, potest dici ad Decretalem (de Statu monachorum, etc, cap. 6), quod verum est quod, quamdiu obligatus est regulae, non potest sibi dari licentia; quia castitas est sibi annexa. Unde, cum monachus fit Episcopus, non habet proprium; nec potest testari, nisi de privilego speciali. Nec est liberatus ab obedientia; unde, si, resignans episcopatui, redeat ad claustrum, tenetur obedire, sine nova professione; sicut palet in Raymundo (a), qui, postquam resignavit, invitus factus est Magister ordinis. Per hoc etiam patet quod Papa potest de regularibus facere saeculares. Tertio probat quod Papa potest simpliciter facere de monacho non monachum. Quia esse monachum essentialiter est esse obligatum ad tria vota, per talem modum profitendi. Licet autem Papa non possit facere quod iste non fuerit sic obligatus, quia nec Deus posset; potest tamen facere quod qui sic fuit obligatus, non plus sit obligatus. Quia : aut hoc prohibet votum, vel jus divinum; aut statutum humanum. Non primum; quia in voto, ut votum est, Papa potest dispensare. Nec etiam statutum humanum; quia omne statutum juris positivi amovere potest. Sicut ergo Papa potest facere quod religiosus non sit obligatus ad silentium vel ad abstinentiam, (a) Petrus de Palude videtur opinari S. Raymundum de Pennaforte, 0. P., Episcopum fuisse, et, post renuntiationem, ad claustrum rediisse. Revera nunquam fuit Episcopus S. Raimundus; sed oblatam sibi a Gregorio IX episcopalem dignitatem, nullatenus acceptare voluit. Anno 1238, Magister Ordinis electus est; sed post biennium magisterio cedens, ad conventum Barchiiionensem rediit, ubi piissime obdormivit in Domino, anno ab Incarnatione Verbi 1275. Cfr. Raymundiatra, fasc. 1. DISTINCTIO XXXIII, ET NOVEM SEQUENTES. - QUAESTIO I. ita potest facere quod non sit obligatus ad (a) paupertatem aut castitatem vel obedientiam : quia, licet ista vota dicantur substantialia religionis plus quam alia (ex hoc quod sine istis non est religio, quae posset esse sine aliis), nihilominus tamen, quando in regula et statutis continentur alia sicut ista, aeque sunt essentialia religioni illa sicut ista, (alias una religio non differret essentialiter ab alia, cum omnis religio contineat ista tria, et multae aequaliter); qua ergo ratione Papa potest dispensare in illis, ita et in istis. Istis autem tribus amotis, non stat religio. Ergo Papa potest facere de monacho non monachum. Si dicatur quod ratio non valet, quia aliquis praelatus dispensat in silentio, qui non dispensat in castitate;

dicendum quod hoc non valet. Quia illa dispensatio est secundum regulam sibi commissa (6), et non ista; Papa vero dispensat non quia committitur sibi in regula, sed jure suo, tanquam ille in cujus praejudicium nihil potuit promitti; et qua ratione Papa potest dispensare in omnihus essentialibus ejusdem, fortiori ratione in uno vel duobus. Sed verum est quod tunc non manet monachus, si aut ab omnibus vel aliquibus absolvatur; quia tria illa sunt de essentia monachatus. Quarto arguit. Quia rationes pro parte opposita, et instantius contra praedicta, non valent. Quod enim in voto continentiae solemnizato per professionem religionis Papa non possit dispensare, arguunt aliqui quadrupliciter. Primo. Quia abdicatio proprietatis et custodia castitatis adeo sunt annexa regulae monachali, ut contra eam nec Summus Pontifex valeat licentiam indulgere. Extra, De statu monachorum, etc, cap. (?). Cum ad monasterium, in fine.

Secundo. Quia consecrata perpetuo durant consecrata, quamdiu et illae res.

Tertio. Quia Papa non potest dispensare in matrimonio non consummato. Sed professio solvit matrimonium non consummatum ; et sic est fortius vinculum, et per consequens minus dispensabile. Quarto. Quia, si Papa posset in solemni voto continentiae dispensare, tunc iste cum quo dispensaret, posset licite ad saxulum reverti, et contrahere matrimonium. Sed ponamus quod intrasset religionem post matrimonium initiatum et non consummatum, et, eo professo, uxor ejus contraxisset cum alio, tunc sequeretur quod aliquis, vivente uxore legitima, posset cum alia contrahere. Hoc autem non videtur. Quare, etc. Sed istae instantia? non valent. Non quidem prima. Quia dicitur quod Papa non posset dispensare, sed irritare; vel non potest dispensare quamdiu ille manet monachus, quia essentialiter est hoc illi annexum; sed Papa potest facere de monacho non monachum. - Similiter nec secunda valet. Quia dicitur quod solemnitas voti, prout dirimit matrimonium post contractum, quoad istum effectum est per Ecclesiam, quae statuit tales personas inhabiles. Et sic debet intelligi illud, De voto, cap. 1, lib. 6 : alias falsum esset, si intelligeretur quod essentia sua esset per Ecclesiam; cum sacer ordo, qui est verum sacramentum, non sit per Ecclesiam; sed quod irritet matrimonium, est annexum utrique ex statuto Ecclesioe, et non de jure naturali, quo solum pater et mater sunt inhabiles, nec de lege divina. Licet autem non possit fieri quin consecratum fuerit consecratum, potest tamen fieri quod ex consecratione non consequatur illud quod ex solo statuto Ecclesiae ipsum consequitur, cujusmodi est esse inhabile ad matrimonium.

Ulterius tertia instantia non valet. Quia dicitur quod professio solvit vinculum matrimonii non consummati, non ex statuto Ecclesia?, sed ex hoc quod est mors civilis. Unde profiteri vitam eremiticam solvit matrimonium, sicut profiteri vitam caenobiticam. Potest autem Papa dispensare in morte civili, quia potest eremitam cogere ad episcopatum redire. Ideo, etc. Item, quia in morte civili non est aliquod reale amovendum, sicut est in matrimonio; ideo ex statuto Dei est quod mors civilis, quae est dispensabis per hominem, tollat matrimonium indispensabile (a) per hominem.

Denique quarta non valet. Quia dicitur quod, sicut non est inconveniens, post matrimonium consummatum, alterum mori, et sic matrimonium solvi, et nihilominus, si mortuus suscitaretur, posset contrahere cum alia, prima vivente; et sic non est inconveniens quod, post matrimonium initiatum, per ingressum religionis et per mortem spiritualem solutum, si religiosus per dispensationem suscitetur ad vitam civilem, quod contrahat cum alia, prima vivente; nec propter hoc habet plures uxores, sed unam tantum, quia cum prima fuit solutum matrimonium.

Haec Petrus. V. Argumenta Godofridi. - Ad idem arguit Godofridus, undecimo Quodlibeto, q. 17 (S), dicens quod ad reformationem pacis, ubi immineret periculum, vel perturbatio Ecclesiae, vel in aliquo tali casu, potest dispensari in tali voto. Quia, si non posset : aut hoc est quia non potest recompensari per aeque bonum, vel melius; aut propter votum; aut propter solemnitatem voti. Sed nullum istorum impedit. Primum non. Quia virginitas, vel continentia monachalis, non est de essentia virtutis continentiae, sed est quidam gradus accidentalis superadditus; sicut abstinere a carnibus non est de essentia ejus (") indispensabile. - dispensabile Pr. (6) In codice Godofridi qui servatur in Bibliotheca Gallina (lat. 1031), haec reperiuntur. Quodlibeto 4, q. 17. in quo principaliter consistit virtus abstinentias, sed est quoddam accidentale additum; propter quod castitas Johannis non praefertur matrimonio Ahrahae. Vitare autem periculum discordiis ex qua posset conturbari pax Ecclesia?, et reformare pacem, in tali casu est satis majus bonum quam illud accidentale superadditum super bonum continentias conjugalis. Bonum enim commune melius est et divinius quam bonum singularis personas, adeo quod oportet (a) actus majoris perfectionis de se intermittere, scilicet actus vitae contemplativae, ut exerceantur actus minus perfecti, scilicet actus vitae activae, propter bonum commune. Nec est contra hoc quod dicitur, Ecclesiastici 26 (v. 20), Non est digna ponderatio continentis animae : tum quia ibi non accipitur continentia pro speciali virtute, sed pro omni; tum quia matrimonium non tollit bonum continentiae simpliciter, sed tantum quantum ad illum gradum accidentalem. Secundum etiam non impedit, scilicet obligatio voti. Quia votum fatuum non obligat. Sed, si aliquis sic voveret servare aliquid, quod, si totus mundus periret, non dimitteret, fatuum esset. Ergo non obligaret tale votum. Sufficit enim quod propter proprium commodum, vel propria sponte non intendat quod vovit mutare. Ille etiam cujus est discernere in quo casu expedit servare votum, potest in dispensatione voti, Extra, De jurejurando, cap. (6) Venientes.

Tertium etiam non impedit, scilicet solemnizatio. Primo. Quia omne illud quod ex statuto Ecclesiae habet vigorem, per Ecclesiam potest mutari, et in eo Papa potest dispensare. Sed omnes solemnizatio-nes et omnes religiones superadditae religioni chri-stianae habent vigorem ex confirmatione Ecclesias. Ergo etc. Sicut enim continentia annexa ordini sacro est ex statuto Ecclesias, ita etiam dicta solemnizatio; propter quod ita potest dispensari in uno, sicut in alio.

Secundo. Quia nulla sanctificatio cujuslibet religionis ab homine confictae debet praejudicare religioni christianas, in qua imprimitur aliquid indelebile in anima. Sed, si talis sanctificatio impediret matrimonium per quod tolleretur perturbatio Ecclesiae et religionis christianas, tunc praejudicaret religioni christianae. Ergo, etc.

Tertio. Quia sanctificatio qua aliquid deputatur cultui divino, licet repugnet actibus contrariis, scilicet inhonestis et vitiosis, non tamen repugnat actibus honestis in casu necessitatis exercendis, licet sint simpliciter minus boni quam actus religionis, scilicet actus contemplationis : sicut patet quod Episcopi, propter necessitatem communitatis, tenentur intermittere actus contemplationis, ut vacent actibus vitae activae; et religiosus, in necessitate patris, teneretur intermittere observantias religionis, propter laborem manuum, ad subveniendum patri. Sed actus matrimonii sunt actus honesti, licet non sint ita boni sicut actus religiosorum, simpliciter loquendo; tamen in casu tantae necessitatis essent magis boni, et magis necessarii,quam actus religiosorum. Ergo sanctificatio religionis non impedit quin in aliquo casu tantae necessitatis posset dispensari cum religioso quod matrimonium contrahat. Decretalis autem illa, jDe statu monachorum, cap. (a) Cum ad monasterium, non dicit impossibilitatem, sed notat difficultatem ; sicut dicitur non posse fieri, quod non sine magna causa potest Deri.

Haec ille. VI. Argumentum Henrici.

Ad idem arguit Henricus, quinto Quodlibeto, q. 28. Quod, inquit, alii dicunt, quod semel sanctificatum Deo non potest in alios usus mutari, ut dicitur, Levitici ultimo, quia non potest fieri ut sanctificatum sanctificationem amittat, ut patet in calice; solemnitas autem voti consistit in quadam consecratione, qua anima Deo sanctificatur; et ideo non potest non esse sanctificata, sicut semel factus sacerdos non potest non esse sacerdos; et sic Papa in voto continentiae dispensare non potest, nisi quando est accidentaliter annexa voto, ut patet in sacro ordine; tunc enim Papa potest dispensare ; non autem quando essentialiter est annexa, ut in voto religionis;

hoc, inquam, non valet. Quia sanctificatum non potest mutari in alios usus contrarios, per dispensationem potest tamen mutari in usum magis proficuum, in quo virtute salvat votum ; ut si, urgente necessitate, lapides altaris in alium usum converterentur. Nec est differentia, sive essentialiter, sive accidentaliter sit annexa voto : quia, qualitercumque quis obliget se voto, vel juramento, semper intelligitur excepta auctoritas superioris, ut, Extra, De jurejurando , cap. (6) Venientes. Sciendum tamen quod in malo quod avertit a fine (ut est peccatum mortale), vel retrahit (ut est veniale), non cadit dispensatio, nec Dei, nec hominis : quia, sicut Deus in se peccare non potest, ita nec creatura se avertere, nec retrahere. Aliud autem est malum, quia est occasio mali (ut est usus divitiarum et temporalium); super quo malo cavendo inducta sunt statuta legis positiva. Quorum quaedam sunt immediate a Deo, ut sacramenta, et alia quae pertinent ad credenda; et in talibus solus Deus dispensat. Alia sunt instituta per hominem; et illa habent dispensationem pro loco et tempore. Et ideo, quia vivere in matrimonio vel extra, habere temporalia vel non, sunt ab institutione humana, nec contrariantur juri divino vel naturali, in talibus dispensare potest, immo debet, cum videt hoc esse bonum reipublicae.

Haec ille, in forma. (a) cap.

Om. Pr. (6) cop. - Om. Pr. DISTINCTIO XXXIII, ET NOV g 3.

Contra tertiam conclusionem Argumenta Scoti.

Contra tertiam conclusionem arguit Scotus (disi. 37, q. 1), probando quod non ideo matrimonium impeditur per sacros ordines, quia habent annexum votum continentiae. Quia id votum : aut sic est (a) annexum, quod illud vovet suscipiens; aut tantummodo quia ex praecepto Ecclesiae est quasi annexum, quia teneretur servare ac si voveret. Non primo modo : quia nullus vovens vovet nolitum; sed iste suscipiens ordinem sacrum, explicite habet in voluntate non continere, ut est possibile; ergo ipse non vovet continentiam. Si dicas quod vovet in facto quod facit in suscipiendo ordinem sacrum, quia antiqui patres latini (6) voverunt, et iste suscipit simile signum;

Contra : Nullus tenetur ex voto ad votum factum ab alio, si habet votum contrarium. Piteterea, suscipiunt Orientales idem signum, et tamen sine voto castitatis. Si secundo modo; ergo contrahens simpliciter contrahit. Probatur : Extra, De matrimonio contra interdictum Ecclesiae contracto, cap. (y) Ex litteris : Licet contra interdictum transire ad secunda vota non debuerit, non est tamen conveniens ut hoc sacramentum conjugii dissolvatur. Alia tamen poenitentia debet eis imponi, quia contra prohibitionem Ecclesiae hoc fecerunt. Ergo, si tantummodo est annexum votum continentiae ordini sacro ex praecepto Ecclesiae, sequitur quod non simpliciter illegitimat ad contrahendum. Universaliter enim in jure statutum prohibens hoc fieri, non illegitimat, nisi contineat talem sententiam : Si contractum fuerit, dirimatur, vel : Si copulati fuerint, non sunt aliqualiter copulandi.

Haec ille. Et in hoc secundus articulus terminatur.