QUAESTIO IX

- Utrum plures sint primi motores

Arietat. 8. Physic, cap. 6. text. 84. Aleas. 1. pari. quaest. 14. membr. 3. D. Thom. 1. cont. gent. cap. 42. Albev. tract. 6. quaest. 20. Guiielm. Paris. prima part. de. universo. Rub. 8. Physic. tract. 1. de 1. motore. Roccus 8. Physic. quaest. 1. Smis. tract. 3. de Deo uno.

Arguitur quod sic : quia plures sunt motores, quorum quilibet est immobilis, et impartibilis ; igitur plures sunt primi motores.

Secundo, plures sunt Intelligentiae, quarum quaelibet movet motu aeterno:

igitur quaelibet movet motu primo : sed motus primus non est nisi a motore primo ; igitur plures sunt motores primi.

Tertio, plures sunt Intelligentiae, quarum una est independens ab alia ; igitur omnes sunt aeque primae, et per consequens sunt plures primi motores. Antecedens apparet, quia Intelligentia Solis non dependet ab Intelligentia Saturni, nec e converso.

Quarto, in motu recto possibile est, quod sint plures motores aeque primo applicati, igitur etiam in motu circulari ; et cum motus caeli sit circularis, sequitur quod possibile est, quod ille sit a pluribus motoribus aeque primo. Antecedens patet, quia possibile est quod in eodem sint plures formae elementorum, quarum quaelibet aeque primo moveat .

Quinto, plura sunt alterantia aeque primo ; igitur possibile est, quod sint plura moventia aeque primo, et per consequens, quod sint plures primi motores. Antecedens patet, quia quatuor qualitates sunt alterantia aeque primo, nec una illarum dependet ab alia.

Sexto, voluntas nostra est primum movens respectu suae volitionis, cum ipsius sit totalis causa productiva, et cum hoc est aliquis alter motor primus ; igitur plures sunt primi motores.

Septimo, quia plura sunt ultimo mota non moventia ; igitur plura sunt primo moventia non mota , et per consequens plures sunt primi motores.

Octavo, quia possibile est, quod eidem mobili applicentur plures motores aeque primo successive ; igitur unus illorum non dependet ab alio, et per consequens erunt ambo primi motores.

Nono, quia eidem mobili sunt motores applicati aeque primo moventes ; igitur possibile est de caelo, quod sint hujusmodi motores plures simul, et aequaliter applicati, et patet antecedens de tractu navis, cui sunt plures homines applicati, nec unus dependet ab alio. Oppositum arguitur per Aristotelem in isto octavo, text, 83.

In quaestione primo videndum est de qua primitate intelligitur, cum dicitur primus motor. Secundo, qualiter possunt imaginari diversimode plures primi motores. Et tertio ostendetur, quod nullo illorum modorum sunt plures primi motores.

Quantum ad primum,notandum,quod quando dicitur motorem caeli esse primum, hoc intelligitur de primitate causalitatis, et independentiae in ordine essentialium moventium, quae sic se habent, quod posterius non movet nisi in virtute primi moventis, et influentis, plus quam faciat movens posterius.

Nunc ponuntur conclusiones. Prima conclusio : Motus caeli est primus omnium aliorum motuum. Probatur, ille motus est primus omnium aliorum motuum, a quo omnes alii motus dependent, et ipse ab alio est independens ; sed motus caeli est hujusmodi: ergo,etc. Major patet,perdescriptionem motus primi ; et minor est nota, quia generatio, et corruptio, quae sunt primae mutationes istorum inferiorum, dependent a corpore caelesti moto, ut patet secundo de Generatione, quia secundum accessum, et recessum Solis in obliquo circulo fiunt generationes, et corruptiones in istis inferioribus. Secundo patet inductive in diversis motibus , quia animal movetur abappetibili secundum diversas phantasias,et influentias, et inclinationes, quas recipit a corpore caelesti.

Secunda conclusio: Motor caeli est primus motor primitate causalitatis, et independentiae . ita ut ille sit causa aliorum, et independens ab aliis. Probatur, quia sicut se habet motum ad motum, ita movens unius ad movens alterius ; sed motus caeli est primus aliorum motuum : igitur motor caeli est primus, et haec de primo.

Quantum ad secundum, scilicet quot modis est imaginabile, quod sint plures primi motores. Dico quod tripliciter in generali : primo modo, quod sint plura mobilia aeque prima, quorum cuilibet sit unus motor applicatus, quorum neuter dependeat ab aliquo, nec ambo a tertio. Alio modo, quod eidem mobili primo applicentur successive diversi motores. Tertio modo, quod eidem mobili, primo sint diversi motores aeque primo applicati. Primus modus potest subdividi, secundum quod dupliciter possunt imaginari plura mobilia aeque prima. Uno modo, quod sint plures mundi, in quorum quolibet sit unum primum mobile, et cuilibet illorum primorum mobilium sit unus motor, primus applicatus. Secundo modo, quod in isto mundo sint plura mobilia aeque prima, ita ut sint plures orbes caeli, et quilibet illorum sit independens ab alio, et sic motor cujuslibet, potest dici motor primus. Item, tertius modus dividitur : quia tripliciter possunt imaginari plures motores applicati aeque primo eidem mobili. Primo modo, quod unus motor applicetur ad unam partem, et alter ad aliam, et sic posset imaginari, quod octava sphaera esset primum mobile, et quod cuilibet ejus stellae esset applicatus unus motor ad movendum.Secundo modo, quod illud totum mobile haberet diversas partes ab invicem diversas, et totum aggregatum ? moveretur ab uno motore primo, et aliqua ejus pars moveretur ab alio motore aeque primo, uno alio motu contrario, ut patet de motibus planetarum contra firmamentum. Tertio modo, quod eidem mobili sint plures motores aeque primo applicati, ita ut unus non sufficeret, nisi omnes concurrerent ; et sic patet, quod tribus modis in generali, et sex modis in speciali est imaginabile, quod sint plures primi motores ; et haec de secundo.

Quantum ad tertium. Prima conclusio : Non sunt plures primi motores, propter hoc, quod sint plures mundi, quorum uni sit applicatus unus motor primus, et alteri alius. Probatur in 1 Caeli. text. 77. quia si essent plures mundi, tunc terra unius descenderet ad terram alterius, et essent plura tempora, et plures Dii, et inter illos mundos esset vacuum, quorum quodlibet est impossibile.

Secunda conclusio : In isto mundo non sunt plures motores, propter hoc quod sint plura mobilia aeque prima. Probatur, quia ordo corporum mundi in perfectione, et in causalitate, est secundum eorum ordinem in situ, loco, et tempore : sed nulla sunt duo corpora, saltem caelestia, quin sint ordinata seeundum situm ; igitur impossibile est, quod aliqua duo sint aeque prima , et per consequens neque motores eorum aeque primi. Secundo inter corpora caelestia semper superius velocius movetur ; igitur motor ejus non est aeque primus motori orbis inferioris, quia tunc ab ipsis provenirent motus aeque primi, et aeque veloces. Sed contra istud objicitur : quia inter caetera corpora caelestia corpus Solis est nobilius, et perfectius ; igitur secundum situm corporum caelestium non est ordo perfectionis, et dependentiae. Consequentia tenet, quia Sol non est corpus supremum : et antecedens probatur per signum , quia secundum antiquos omnia astra tam superiora, quam inferiora recipiunt lumen a Sole, et ideo Aristoteles imaginatur in lib.de proprietatibus elementorum, quod omnia astra alia sunt sicut specu-

la, quae reflectunt lumen Solis. Ad istud dicitur, quod primus motor movet totum caelum, scilicet ex omnibus orbibus motu diurno, sed ipse plus influit in sphaeram Solis, sicut nobiliorem, quam alterius planetae, quia illam perfectionem non habet Sol a motore proprio, sed illam a primo motore habet ; et sic licet concedatur, quod corpus Solis sit nobilius, non propter hoc sequitur, quod ejus motor sit nobilior.

Tertia conclusio : Non sunt plures primi motores successive applicati, ita ut primo unus moveat, et postea alter. Probatur, quia vel ille motor, qui secundo moveret, est de novo genitus, vel antea fuit, et nunc est noviter applicatus. Si primo modo, tunc non est primus motor, sed potius ille a quo generaretur. Item, tum ille primus motor esset mutabilis, quia generabilis. Si secundo modo, vel applicaret se ipsum, vel applicaretur ab alio : si ab aliojam applicans esset motor prior, et per consequens iste non esset primus. Item,jam esset mutabilis, sive a se,sive ob alio applicaretur. Secundo, unus primus motor sufficit ad movendum praecise, cum moveat infatigabiliter: igitur frustra ponerentur hujusmodi plures motores.

Quarta conclusio: Non sunt plures primi motores aeque primo applicati simul eidem mobili, ita ut unus applicetur ad unam partem,et alter ad aliam. Probatur : quia sic ponere plures motores esset propter pluralitatem mobilium aeque primorum : modo prius probatum est, quod impossibile est esse plura mobilia aeque prima.

Quinta conclusio : Non sunt plures primi motores, quorum unus applicetur totali mobili ad movendum uno motu, et alter applicetur parti ipsius ad movendum motu opposito. Probatur, quia jam ille esset primus motor, qui moveret motu totali, et ille motor secundarius, qui moveret partem. Etsi objiciatur, quod ab eodem fierent contrarii effectus, concedo mediate, vel etiam quorum unus fit immediate, et alter mediante alio agente.

Sexta conclusio : Non sunt plures primi motores aeque primo applicati eidem mobili,non solum ad partes ejus,sed qui libet ad totum mobile. Probatur, quia motor caeli movet infatigabiliter; igitur in ejus motu non indiget adjutorio alterius motoris.Secundo sequeretur, quod motus caeli non esset perfecte unus,cum non fieret ab uno motore.Tertio,cum quilibet illorum motorum moveret libere, sequeretur quod unus illorum impediret 1 alium, et per consequens proveniret irregularitas motus, quod est contra experentiam : et sic patet, quod nullus istorum modorum, quibus est imaginabile esse plures motores, sunt aliqui primi motores, imo solum unus primus motor. Et non solum par dictas rationes probatur unitas primi motoris,sed etiam ex ordine universi, ex statu in causis efficientibus et finalibus, ex unitate et perfectione mundi, propter quae omnia concludit Aristoteles duodecimo Metaphysicae, text. 53. quod entia nolunt male disponi ; unus ergo Princeps : et haec de tertio.

Ad rationes.Ad primam negatur consequentia : quia propter hoc non dicitur motor primus, quod sit immobilis, et impartibilis, sed ex eo, quod est independens ab alio.

Ad secundam, negatur consequentia :quia motus aeternus dependet a pluribus motoribus, quorum unus est independens, et a quo reliqua dependent.

Ad tertiam, quod licet neutrum dependeat ab alio, tamen ambo a tertio, scilicet a primo ; igitur sequitur quod nullus illorum sit primus.

Ad quartam, de motu recto,dico quod non est simile ; quia omne movens motu recto, dependet ab alio.

Ad quintam, negatur consequentia ; quia illi sunt motores dependentes.

Ad sextam, de voluntate, dico quod ipsa dependet ab aliis in sua operatione, scilicet a primo motore forte, et ab objecto exteriori mediate, vel immediate.

Ad septimam, negatur consequentia ; quia ordo essentialis bene incipit ab uno independente, et terminatur ad multa, sicut in numeris.

Ad octavam, dico quod licet hoc sit imaginabile, et verum de motibus istorum inferiorum, tamen de motibus superioribus hoc est impossibile.

Ad nonam, licet de quibusdam hoc sit verum, dico tamen, quod hoc est impossibile accidere de motu primo, scilicet de motu caelorum. In saecula saeculorum sit caelorum motor primus benedictus.

Expliciunt questiones Libri Physicorum lectae a Reoer. Magistro Joanne Duns SCOTO Ord. Minor. Parisiis. Anno Domini MCCC.

Deo gratias.

ANNOTATIONE S

Nota, quod primum movens habat omnia haec epitheta. Primum, quot est unus, quia si plura, vel alterum altero perfectius, et tunc Deus imperfectus, vel aequaliter perfecta, et tunc dabitur aliud infinitum extra unum, quod non est dabile. Secundum epitheton, quod est immobile, mobile enim movetur, ut acquirat quod non habet ; sed Deus est praesens omni loco, et omnem habet perfectionem ; ergo non movetur. Tertium, quod est aeternus, quia aeternitas nascitur ex immobilitate ; sed Deus est immobilis ; ergo aeternus. Quartum, quod est infinitus, non solum intensive, sed extensive, id est, infiniti vigoris et virtutis, et infinitae durationis, quia nullum agens finitum potest agere tempore infinito ; sed Deus potest; ergo est infinitus. Quintum, quod est incorporeus, quod etiam testatur Aristoteles 12. Metaphysic. ubi dicit esse actum purum ; si autem esset corporeus, esset compositus ex actu, et potentia. Sextum, quod est causa voluntaria, et libera. Haec pauca secundum ingenioli mei imbecillitatem ad communem utilitatem doctrinam Scoti amplecti volentium annotanda duxi. Ingeniosus vero lector addat, et omittat ut expedire videbit, et ultimo reducat omnia in obsequium Christi. Cui sit honor, et gloria in aevum aevorum. Amen.

FINIS

F. JOANNIS .

DUNS SCOTI

DOCTORIS SUBTILIS, ORDINIS MINORUM