ADNOTATIONES

(a) De hoc dixerunt quidam ponentes locum esse separatum, etc. Nota, quod haec opinio est Philoponi dicentis primam sphaeram esse in vacuo circumstante illam, tanquam in loco. Haec tamen opinio est expresse contra Aristotelem, qui in primo cap. hujus libri ex professo probat locum esse quid positivum, nam esse in aliquo, dicit esse in illo tanquam in receptivo.

(b) Alia opinio posuit,quod ultima sphaera, etc. Nota, quod haec est opinio Themistii, quam Divus Thomas, et Aegidius sunt secuti : et ratio eorum est, quia eo modo primum mobile est in loco, quo movetur localiter ; et quia non mutat locum secundum se totum, sed secundum partes, ut ea, quae nunc est in Oriente, postea sit in Occidente, fit ut non sit in loco secundum se totum, sed secundum partes. Quod si quaeratur de locis partium, respondent ex Aristotele a text. 43. usque ad 46. quod una pars continui est locus alterius, non locus in actu, quia non est actu divisa ab illa , sed in potentia : quia scilicet si divideretur ab illa manente ubi est, esset in ea tanquam in loco in actu. Unde si dividas primum mobile secundum circulum, sicut radii plaustri dividunt rotam, intelliges quod in loco, ubi nunc est una pars, postea succedit alia, sicuti in rota, ubi nunc est radius unus, deinceps succedit alius, nisi quod illic partes non sunt discontinuae. Sed haec opinio stare non potest, tum quia primum mobile non esset in loco nisi in potentia : cum enim non sit in loco secundum se totum, sed praecise secundum partes ; et partes non sunt in loco nisi in potentia secundum istos, ergo primum mobile non erit in loco nisi in potentia. Tum, quia supponit falsum : quia locus est separatus a loco, et non sunt continua 4. hujus ; una autem pars est alteri continua, et non separata , ergo una non potest esse alterius locus. Neque favent huic sententiae verba Aristotelis in text. 47. quia per caelum, ut exponunt Commentator, et Scotus, Aristoteles intelligit universum, quod bene est in loco per partes, et una continet aliam, ut optime hic docet Scotus.

(O) Tertia posuit, quod ultima sphaera a nullo modo est in loco. Nota, quod haec fuit opinio Alexandri, et Avicennae dicentium, quod ultima sphaera nullo modo est in loco scilicet nec per se, nec per accidens, nec secundum totum,nec secundum partes, nec etiam movetur secundum locum,necperse, nec per accidens, nec per suas partes ; sed movetur solum secundum situm.Prima pars hujus opinionis probari potent ex definitione loci,et ex text. 43. ubi dicit Aristoteles: Cui igitur corpori est aliquod corpus extra continens ipsum, hoc in loco est ; cui vero non, minime, ubi habetur secundum antiquam translationem. Illud quod habet aliquod corpus extra continens ipsum est in loco, et quodlibet corpus extra quod non est aliud corpus, non est in loco. Patet etiam ex text. 46. ubi ista scribit : Terra quidem in aqua est, haec vero in aere, hic autem in aethere, et aether in caelo ;caelum autem non amplius in loco est. Et quoad istam partem, hanc opinionem sequitur Scotus, et secundam improbat : non enim stare potest, quod dicit Avicenna, nempe quod motus primae sphaerae non est ad locum, sed ad situm partium, quia cum situs importet ordinem partium in loco, ut una pars sit ad unam differentiam positionis, et aliam ad aliam, fit, ut non possint partes mutare situm, nisi mutent locum, ut pars quae modo est in Oriente, sit postea in Occidente. (d) Quarta opinio, etc. Nola, quod Commentator movet hanc dubitationem, quia suprema sphaera movetursecundum locum, aut ergo est in loco, vel non ; si detur quod non sit in loco, tunc aliquid motum localiter non est in loco. Si vero detur, quod sit in loco, cum nonsitcorpus extra continens, sequitur quod suprema sphaera erit in vacuo, et sic locus erit vacuum, et dimensio separata. Et dicit Commentator quod Joannes Grammaticus propter hoc obedit huic, ponendo locum esse dimensionem, et vacuum,et non finem,vel terminum continentis , sicut dixit Aristoteles : atque adeo ipse Commentator dicit ultimam sphaeram esse in loco per accidens, id est, per suum centrum, unde dicit, quod definitio loci non competit caelo. Impossibile est enim exponere ista verba Philosophi, ita quod definitio, quam inducit de loco, sitcommunis simplici corpori recto et rotundo. Nos autem dicimus quantumcumque sit fixum secundum se totum, necesse est ut hoc modo sit quiescens ; et quia quies inest ei propter aliquod quiescens, quod est terra, quae est in loco per se ; et ideo caelum non dicitur esse in eodem loco, et non transmutatur per accidens, quia centrum semper est in loco essentialiter ; et haec est intentio sermonis Aristotelis dicentis, quod caelum est in loco suo per accidens. Et postea subdit : Est ergo motum, et quiescens in suo loco per accidens, scilicet propter centrum, quod est in loco essentialiter : hoc enim quod invenitur in alio per accidens, invenitur in illo propter aliud habens illud, per se. Et sequitur secundum hoc opinio Aristotelis quod omne corpus est in loco ; et quod omne motum est in loco ; sed istorum quoddam est in loco per accidens, et aliud per se. Ex hoc apparet, quod corpus dicitur esse in loco duobus modis, scilicet per se, et per accidens. Unde definitio loci neque per se, neque per accidens convenit caelo, sed caelum esse in loco per accidens non est aliud, quam ipsum continere aliquod quiescens, quod est in loco per se tanquam in continente ipsum. Haec Averroes.

Caeterum haec sententia Commentatoris est primo contra definitionem loci traditam ab Aristotele dicente, locum esse ultimum continentis. Secundo, orbes caelestes non habent a centro terrae, ut nec plus, nec minus distent , sed natura sua ut sint, ubi sunt. Et esto quod caeli dicantur fixi per respectum ad centrum, illud tamen nihil facit ad rationem loci ; alias dici posset quod axis plaustri esset locus rotae, et quod cor hominis esset locus hominis , ut hic dicit Scotus. Et praeterea, nunquam dixit Aristoteles rem unam esse in loco per accidens ratione alterius, nisi quando est in altera, et altera est in loco, sicut anima ratione corporis est in loco ; caeli vero non sunt in centro, cum caelum sit a centro prorsus alienum.

Nota, quod communiter Scolistae dicunt,

ultimam sphaeram esse in loco, eo quod movetur localiter, non solum per accidens, sed etiam per se, non quidem passive, sed active, et movetur ad ubi non passivum, id est,ad locari,sed activum,id est,ad locare ; quare non est in loco passive, quia non locatur, sed active, quia locat, et ambit. Unde dicunt quod duplex est ubi, sicut et circumscriptio ; sicut enim est duplex circumscriptio, scilicet activa et passiva : Prima est corporis circumscribentis. Secunda est corporis circumscripti, et contenti. Ita etiam est duplex ubi scilicet passivum;- et illud est ipsius corporis locali, seu locabitis : et activum, et hoc est ipsius corporis locantis. Secundo, dicunt quod motus localis est duplex ; unus qui terminatur ad ubi passivum ; et alter qui terminatur ad ubi activum. Unde moIus localis corporis contenti, et circumscripti terminatur ad ubi passivum : sed motus localis corporis continentis, et locantis terminatur ad ubi activum. Et tale corpus non dicitur proprie esse in loco, vel moveri de loco ad locum , sed magis circa locum, vel circa corpus, quod locat.

Locus ergo ultimae sphaerae non est aliquod ubi passivum, eo quod ipsa non continetur in aliquo loco; sed est ubi activum, quia est circa locatum , quod per se est in loco, ita ut acquirat locato ubi passivum , et acquirit sibi ubi activum ; atque ita ultima sphaera non est in loco, nec per se, nec per accidens, nec paries suas, nec aliquo modo, nec movelur in loco, sed tantum circa locatum modo praedicto. Et forte ita intellexit Avempace , quando dixit quod locus primae sphaerae est superficies convexa sphaerae inferioris sibi proximae super quam movetur : non enim movetur ad locari,sed ad locare, a tque adeo non est convexa superficies sphaerae inferioris locus primae sphaerae, eo quod contineat ipsam, sed quia a prima sphaera continetur, et circa quam prima sphaera movetur. (e) Aliquid potest dici esse in loco dupliciter, etc. Nota, locum necessario supponendum esse in rerum natura ; pertinet enim ad ordinem universi, ejusque perfectionem, in quo omnia habent proprium situm et locum. Est autem locus multiplex ; alter quidem spiritualium rerum, alter vero corporearum. Locus rerum spiritualium improprie est locus ; sicut enim Angeli improprie localiter moventur, ita et improprie sunt in loco. Locus rerum corporalium adhuc est duplex : Mathematicus videlicet, et Physicus, qui quidem est superficies illa, quam in superioribus diximus locum, secundum quod in ipso conservantur, seu destruuntur locata ; de quo praesens quaestio exagitatur. (f) Alio modo potest dici esse in loco dupliciter. Nota duplicem esse modum exis- tendi in loco rebus creatis convenientem Alter circumscriptive dicitur, vel ut dicit hic Scotus occupative ; et hic modus est circumscribi,et circumambiri a locante corpore,quomodo sola corpora sunt in loco. Alter est definitive, et est nihil aliud, quam taliter hic esse, quod non alibi ; qui modus existendi in loco competit tam creaturis corporalibus, quam spiritualibus ; taliter enim hoc corpus est in hoc loco, et anima Beati Petri est in caelo ; et Angelus taliter erat super lapidem sepulchri, quod non erat in caelo, sicut neque anima B. Petri in terra, et neque hoc corpus alibi, quam in hoc loco. Habent ergo se isti duo modi sicut superius, et inferius : quod enim est in loco circumscriptive, similiter est et definitive, et non e contra. Parumque modo ad rem attinet, sintne Angeli in loco per essentiam suam, ut placet Scoto in 2. d. 2. quaest, 6. aut per operationem, ut placet D. Thomae 1. par. quaest. 52. art. 1. et 2.

Si vero loquamur de Deo, aliter dicendum est. Primo enim cum ipse sit universalissima causa omnium rerum, omnibus inest, tanquam causa in suis effectibus. Dicitur etiam esse in loco non circumscriptive, quia non est corporeus : non definitive, quia est infinitus ; sed dicitur potius esse ubique incircumscriptive, indefinitive, et immensive. Est quidem ubique per potentiam, scut Rex in regno est.

Est ubique per praesentiam, sicuti ego vobis sum praesens, qui estis coram me, quia omnia sunt in prospectu Dei, nudaque, et oculis suis aperta. Est etiam ubique par essentiam, sicuti ego in hoc, quem occupo loco,Deus quidem ubique est non occupans sicut res corporea locum ; sed sic, quod omnia replet, et implet, quia in omnibus rebus ejus essentia reperitur : ex immensitate namque divina nascitur, nullo posse claudi loco, dum illud Hierem. 22. Numquid non caelum, et terram ego impleo ? De hoc late est disputatio apud Theologos in 1. d. 37. Disputat et de hoc S. Thomas 1. part.quaest. 8. art. 1. et 3. Alius etiam modus existendi in loco reperitur, scilicet, sacramentaliter, qui tantum Christo Domino in Eucharistia existenti competit,qui, ut. est de fide, taliter est in una consecrata hostia, quod in quamplurimis existit sacramentaliter, de quo Theologi, atque etiam nos in 4. d. 10. diffuse egimus. (g) Ultima sphaera caelestis non est in loco, etc. Nota, quod corpora caelestia, excepto caelo Empyreo, sunt in sibi proximo, inferius videlicet in superiori, ut in loco suae naturae debito, ut caelum Lunae intra superficiem caeli Mercurii, et istud sub Venere ; Venus autem sub caelo Solis, et Solis sub Marte, et Martis sub Jove, et Jovis sub Saturno. et Saturni sub firmamento, in quo sunt stellae, et istud sub caelo Crystallino, hoc autem sub primo mobili,primum vero mobile, quod decimum est caelum, est sub Empyreo, quod est beatorum sedes. Istud autem caelum, cum non moveatur, non oportet quod sit in loco ; et si ita crederet Aristoteles, non fuisset anxius de loco primae sphaerae: sed quia prima sphaera secundum ipsum movetur, et motus intelligi nequeat sine loci mutatione, sollicitus fuit quaerere locum primi mobilis.

Nota secundo, quod caeli non sic sunt in loco, ut a locis conserventur : quia ipsa incorruptibilia, et perpetua sunt, sed quia ad perfectionem universi pertinet,ut unumquodque corpus sit in loco naturali.

Nota tertio, quod corpora mixta ex elemontis sunt in loco secundum elementum in illis praedominans, quamvis in animalibus praeter motum secundum elementum praedominans, quo moventur ad locum naturalem sibi ex tali compositione elementali debitum, reperitur alius proprius motusjprogressivus, de quo postea erit sermo. Ex quo sequitur, quod locus quorumdam mixtorum sit terra, ut lapidum, quia in lapidibus praedominatur terra. Aliorum est terra, et aqua, ut metallorum, quia in illis haec elementa praedominantur. Quaedam habent tantum aquam, ut pisces, eo quod in eis viget humor aqueus ; alia animalia habent terram, et aerem, ut aves, et reptilia, in quibus terra, et aer propter respirationem praedominantur.