QUAESTIO III

UtrurtClocus sit ultima superficies corporis continentis

Vide auctores quaest, antecedenti citatos

Arguitur quod non : quia illud non est locus, in quo non possunt sibi invicem succedere diversa corpora ; sed in superficie non possunt sibi invicem succedere diversa corpora ; igitur locus non est superficies. Major patet per Aristotelem in isto quarto, text. 3. et 34. ubi probans locum esse, arguit sic ; illud est locus, in quo diversa corpora sibi invicem succedunt. Minor probatur, quia non videtur verisimile naturaliter, quod aer consimiliter dividatur per corpus succedens, sicut erat prius divisus per aliud corpus.

Secundo, illud non est locus, quod non habet virtutem conservativam lo cati ; sed superficies non habet virtutem conservativam locati ; ergo, etc. Major patet, quia est una proprietas loci : et minor probatur ; quia superficies est quantitas, quae non est de potentiis activis, vel passivis, ut dicit Commentator super isto quarto, comm. 48. modo conservare est agere : igitur si superficies non potest oonservare, superficies non est locus.

Tertio, si locus esset superficies, sequeretur, quod duae superficies essent immediatae ; consequens est impossibile, ut patet 6. hujus,text. 2. et 3. Consequentia probatur : quia su perficies ultima continentis esset im mediata superficiei contenti.

Quarto, sequeretur quod aliquid continue mutaret locum, et non moveretur localiter ; consequens implicat contradictionem, quia moveri localiter non est aliud, quam mutare locum. Consequentia probatur, posito quod stante columna non mota, aer continue deferatur per ventum ; certum est, quod columna est continue in alia, et alia superficie aeris ; si igitur superficies sit locus, sequitur quod illa columna continue mutaret locum, et tamen per casum non moveretur localiter. Confirmatur, quia arcem stantem fixam in campis dicimus esse in eodem loco, in quo prius fuit, jam est annus, et tamen certum est, quod non est in eadem superficie ; igitur locus non est superficies.

Quinto, sequeretur quod aliquid moveretur localiter,et tamen non mutaret locum ; consequens est falsum : quia moveri localiter non est aliud, quam esse continue alibi, et alibi : igitur si aliquod non mutet locum ipsum, non movetur localiter. Consequentia probatur, posito quod aliquod corpus una cum aere circumdante ipsum moveatur localiter, ita ut aeque velociter tunc illud corpus continue manet in eodem loco, quia in eadem superficie, et tamen ipsum movetur localiter per casum ; ergo, etc.

Sexto, quia locus et superficies sunt distinctae species Quantitatis, ut patet in Praedicamentis ; igitur locus non est superficies. Consequentia tenet ; quia si essent eadem res, jam non ponerentur Species distinctae.

Septimo, quia particulae loci copulantur ad alium terminum communem, quam particulae superficiei ; igitur locus non est superficies. Consequentia nota est ; et antecedens patet in Praedicamentis ; ubi dicit Aristoteles,quod partes superficiei Copulantur ad lineam ; sed partes loci copulantur ad eumdem terminum, ad quem partes corporis.

Octavo,isi locus esset superficies,se queretur quod idem esset in diversis locis ; consequens est falsum. Consequentia probatur ;quia terra non est in aliqua una superficie, sed in superficie aeris et aquae ; igitur si locus est superficies, sequitur, quod terra simul est in diversis locis.

Nono, quia locus debet esse omnino immobilis, ut patet in isto quarto, text. 41. et 42. sed superficies est immobilis ; igitur talis superficies non est locus. Minor patet, quia moto corpore moventur omnia, quae sunt in corpore ; igitur cum superficies sit in corpore, sequitur, quod movetur ad motum corporis. Oppositum arguitur per Aristotelem in isto quarto, text. 35. et 41.

Notandum, quod de ista quaestione est duplex opinio ; una ponit, quod (a) superficies non est aliqua res secundum profundum distincta a corpore, sed superficies est ipsum consideratum, tamen ut est mensurabile secundum dimensiones duas tantum ; et tunc dicunt, quod locus est corpus locans secundum partes propinquas corpori locato ; et ideo dicunt, quod locus est ultimus terminus corporis continentis, id est, ultima pars, quae est versus locatum. Ex quibus inferunt, quod ejusdem loci sunt infinita loca ; quia ejusdem locati ultima tertia continentis est locus. Item ultima quarta , ultima centesima , et sicin infinitum. Secundo inferunt, quod locus est major corpore locato. Tertio, quod locus est mobilis per se, etita de aliis proprietatibus, quae sunt contraria dictis Aristotelis.

Alia opinio ponit, quod superficiei est res. indivisibilis secunduni profundum , habens longitudinem, et lati tudinem tantum et sic linea, et su perficies sunt res distinctae a corpore, et istam credo veriorem ; quia magis concordat cum dictis Mathema ticorum, et cum dictis Philosophi in 6. hujus, text. 2. et deinceps, et ideo non est ponendum, quod locus sit corpus, sed superficies corporis, et qualiter hoc sit, declarabitur in sequentibus.

In quaestione primo videbitur, unde aliquid dicatur moveri localiter ; quia de hoc fit difficultas in arguendo. Secundo, videbitur unde locus dicatur immobilis, et tertio respondebitur ad quaesitum.

Quantum ad primum notandum, quod aliqui respondent per tres propositiones ; quarum prima est, quod aliquid ex hoc dicitur moveri localiter, quod mutat locum. Secunda est, posito quod locus alicujus corporis simul moveatur cum illo corpore ; tunc illud corpus non mutat locum, quia continue manet in eodem loco. Ex quibus sequitur tertia, quod caeleste corpus non movetur localiter. Et quando objicitur, quod omnes judicant illud corpus moveri localiter, respondent, quod hoc est secundum opinionem famosam, quae ponit, quod locus sit spatium separatum : quia sic certum est, quod corpus est in alio spatio,quam prius, tamen hoc non est verum secundum opinionem veram de loco.

Contra istam opinionem arguitur ; quia illud mobile, quod movetur simul cum loco suo, plus distat ab aliquo quiescente, quam prius distabat, et non plus distat per motum illius quiescentis, quia jam ponitur ipsum quiescere ; igitur plus distat per motum illius mobilis, quod movetur cum suo loco ; igitur tale mobile movetur non obstante, quod non mutet superficiem in qua est.

Ideo, quantum ad istum articulum dico, quod ex hoc aliquid dicitur moveri localiter, quia aliter se habet, quam prius respectu alicujus quiescentis ; et hoc secundum se totum, vel secundum partem , vel saltem quod aliter se haberet respectu alicujus quiescentis, si aliquod quiescens esset. Et dico notabiliter secundum partem : quia coelum movetur localiter, et tamen non se habet taliter secundum totum ad aliquod quiescens, quam prius,sed secundum partem tantum : quia aliqua pars caeli modo plus distat ab aliquo quiescente, quam prius. Verum est tamen, quod si omne motum localiter haberet extra se locum quiescentem, tunc ex hoc posset dici, aliquid moveri localiter, quod mutaret locum, et hoc de primo.

Quoad secundum, scilicet, quomodo locus sitimmobilis,ponit Commentator duas conclusiones : Prima est, quod locus est immobilis per se. Probatur, quia quaelibet pars inexistens toti, aut inexistens mobili est immobilis per se. Secunda conclusio est, quod locus est mobilis per accidens. Probatur,quia moto aliquo corpore per se, moventur per accidens omnia illa, quae sunt in illo ; sed corpus continens est mobile per se ; igitur locus, quae est superficies, consequenter est mobilis per accidens. Contra istam responsionem arguitur: quia si immobilitas loci non intelligeretur aliter, sequeretur quod locus non esset alio modo immobilis,quam materia, vel forma ; consequens est falsum: quia Aristoteles arguit locum non esse materiam ex eo, quod locus est immobilis : modo ista consequentia non valeret, si locus et materia essent consimiliter immobiles.

Consequentia, probatur, quia tam lor cus, quam materia est immobilis per se, et aliterp non, ideo contra primam causam primae conclusionis ; quia pars inexistens toti bene est mobilis per se ; quod patet : Primo, quia una. pars maris, movetur, sine hoc quod totum mare moveatur. Secundo, quia unius virgae, una pars flectitur sine hoc, quod reliqua moveatur, et hoc est verum de corporibus, quae non sunt dura, et compacta in tantum, quod una pars non potest flecti, aut moveri alia non mota.

Ideo istis dimissis, dico quod altero duorum modorum locus potest dici immobilis : Trimus (b) modus est, quod locus est immobilis, id est, non est de necessitate mobilis ad motum locati ; et in hoc differt immobilitas loci ab immobilitato materiae, quia ad motum locati necesse est materiam, et omnia, quae sunt in locato, moveri. Alius modus est, pro .quo notandum, quod iste terminus locus, supponit pro superficie, connotando continentiam locati, et cum hoc connotat situm, et ordinem locali respectu universi, scilicet in comparatione ad caelum, et corpora quiescentia mundi. Ex quo patet, quod aliquis locus potest dici idem dupliciter : uno modo simpliciter ; alio modo secundum aequivalentiam. Ille locus dicitur idem simpliciter, qui prius fuit, quae est eadem superficies, et cum hoc in eodem situ respectu. universi, in quo prius fuit, ita ut tantum distet a lateribus coeli, et a corporibus quiescentibus mundi,quantum prius. Sed ille locus dicitur idem secundumaequi valentiam, quia prius fuit, qui est in eodem situ respectu universi,licet superficies varietur : verbi gratia,arbor fixa in campis est in eodem loco secundum aequivalentiam, in quo prius fuit, licet sit in alia superficie, propter hoc, quia ipsius arboris ad la tera coeli, et ad corpora quiescentia mundi est tanta distantia, quanta erat prius. Et quod hujusmodi ordo, vel situs locati respectu aliorum corporum mundi connotetur per hoc nomen tpcus, patet ex hoc quod hujusmodi ordo, vel situs locati, vel loci significatur, et denotatur per adverbia et syncategoremata designantia locum, ut hic, vel, ibi, quemadmodum dicimus, quod Joannes est in eodem loco, in quo prius fuit, vel Joannes est ubi prius fuit ; dato quod non sit in eadem superficie, sed propter hoc solum,quod eodem modo se habet ad quiescentia, quae circunv stant,sicut prius.

Ex istis potest inferri probabiliter, quodsicutidem corpus est alia,etalia proportio, secundum quod refertur ad alia, et alia corpora,ita eadem superficies potest dici aliter, et aliter locus secundum quod est in alio, et alio situ respectu universi. Istis prae missis dico, quod locus est mobilis (c) simpliciter : quia movetur ad motum continentis,cujus est superficies ; sed tamen est immobilis secundum aequivalentiam(d), quia dato quod in eodem situ succedant superficies diver sorum corporum circa aliquod corpus, propter hoc non movetur locus ejus, sed semper manet idem locus aequivalenter. Patet . igitur qualiter. locus dicitur immobilis : quia vel aequivalenter semper est in eodem situ idem locus, non obstante motu corporum,quae succedunt in illo situ ; vel dicitur immobilis ex eo quod non est de necessitate mo bilis ad motum locati. Et hoc de secundo .

Quoad tertium,notandumest quod isti duo termini superficies, et locus se habent sicut subjectum et passio: quia ultra significationem hujus termini superficies, iste terminis locus connotat continentiam locati. Secundo notandum est, sicut apparet 7. text. 17. Metaph. et 1 hujus, text. 14. quod in definitione propriae passionis debet poni suum subjectum loco Generis una cum differentiis subjecti explicantibus connotationes, et significationes, quas propria passio addit ultra significationem sui subjecti. Tertio notandum, quae sunt illa quae iste terminus locus connotat , ultra significationem hujus termini superficies, et dico primo, quod connotat continentiam locati. Secundo connotat separationem a locato, quia locus debet esse superficies continentis divisa a locato, et immediata locato. Tertio, connotat immobilitatem, et propter hoc additur ista particula immobilis primum, id est, non de necessitate mobilis ad modum locati. Ex quibus sequitur, quod ista est definitio completa loci, Locus est superficies corporis continentis divisi a locato, et immediata sibi immobilia a locato : et forte debet removeri haec particula primum, quia per eam denotatur idem, quod per hanc particulam immediata.

Nunc ponuntur conclusiones. Prima conclusio, locus est superficies(e) Probatur, quia locus est, ex prima quaestione, vel igitur est materia, vel forma, vel spatium separatum, vel corpus, vel superficies continentis ; sed non est aliquod praedictorum, utprobatum est ; ergo, etc. Secunda conclusio, locus est immobilis. Probatur ratione Commentatoris, quia nisi ita esset, sequeretur quod corpora naturalia frustra moverentur ad sua loca ; consequens est falsum, ut patet 2. hujus : quia natura nihil facit frustra. Consequentia probatur : quia si ad motum locati de necessitate moveretur locus, vel hoc esset recedendo a locato, vel appropinquando ad locatum : non pri mo modo, quia tunc locatum num quam posset attingere, et per con sequens non moveretur. Nec secunn do modo : quia frustra moveretur ad locum, cumi focus debeat moveri ad ipsum.

Tertia conclusio : Praedicta definitio loci est bona definitio quid nominis. Probatur, quia illa est bona definitio quid nominis, per quam significatur explicite, quidquid per definitum significatur implicite ; sed sic in praedicta definitione : nam ibi ponitur superficies loco Generis : quia in definitione passionis loco Generis debet poni subjectum. Secundo , ponitur continentis, ad designandum continentiam locati. Tertio, ponitur divisi a locato, ad differentiam superficiei continuae locato, per quam terminatur. Quarto ponitur immediata sine hac dictione primum, ad differentiam superficie? convexae locantis, quae non est locus proprius illius, quod locatur. Et ultimo ponitur immobilis ad designandum, quod locus non de necessitate movetur ad motum locati .

Nunc ad rationes. Ad primam, conceditur major,et negatur minor ; quia in eadem superficie, sive in eodem loco secundum aequivalentiam succedunt sibi invicem diversa corpora.

Ad secundam,negatur minor: quia locus, scilicet, illa superficies, habet virtutem conservativam locati virtute corporis continentis, cujus ipsa est superficies.

Ad tertiam, concedo consequens, scilicet, quod duae superficies diversorum corporum sunt immediatae, hoc tamen est impossibile in eodem corpore.

Ad quartam,negatur consequentia: quia non debet proprie dici alius locus, nisi cum hoc mutetur situs respectu corporum quiescentium mundi ; et ideo licet mutetur de una superficie in aliam, tamen semper est idem locus secundum aequivalentiam.

Ad quintam,negatur consequentia: quia ex hoc, quod superficies movetur secum, non sequitur quod mutet locum : quia illa superficies est alter situs secundum aequivalentiam, quam prius fuit propter hoc, quod est in alio situ.

Ad sextam, respondetur sicut ad quartam.

Ad septimam, dico quod (f) particulae loci copulanturad eumdem terminum, scilicet ad lineam, ad quam copulantur partes superficiei. Et quando Aristoteles dicit, quod partes loci, etc. dico quod ibi loquitur secundum famositatem, sicut dicit Commentator 7. Metaph . com. 8. quod famosum erat, quod locus sit spatium separatum.

Ad octavam, negatur consequentia. Ad probationem dico, quod terra est in uno loco composito ex duobus locis diversis per aggregationem : quia una pars ejus est superficies aeris, et alia superficies aquae.

Ad nonam dico, quod sicut locus est immobilis, sic et superficies, quia omnino idem sunt : unde non est necesse superficiem extrinsecam locato moveri ad motum locati. Item, si argueretur, diversa loca sunt ad invicem contraria ; verbi gratia, locus sursum loco deorsum ; sed omnis superficies est quantitas, et quantitati nihil est contrarium, ut patet in Praedicamentis. Et confirmatur : quia superficies sive ponatur sursum, sive deorsum, est ejusdem rationis : igitur si non contrariatur actu, quando est deorsum, nec etiam quando erit sursum ; sed locus sursum contrariatur loco deorsum, igitur locus non est superficies. Ad ista dico, quod loca (g) non sunt contraria, nisi ratione dispositionum, quae sunt in illis locis, et sic illae quantitates sunt contrariae.

ANNOTATIONE

(a) Una ponit, quod superficies non est aliqua res, etc. Nota quod Ocham, ejusque sequaces negantes superficiem esse rem distinctam a corpore, dicunt corpus et superficiem esse terminos supponentes pro eodem, diversis connotationibus : aiunt enim, quod pars extremalis corporis est superficies ; de hac autem controversia non est hic disputandi locus. Convincuntur vero falsitatis, quia hic Aristoteles vehementer suadet locum esse superficiem realiter distinctam a corpore. Nam ex professo negat hic textu 8. locum esse corpus ; asserit vero locum esse terminum continentis ; distinguit ergo inter corpus, et terminum continentis, et per consequens inter superficiem et corpus.

(b) Primus modus est, quod locus est immobilis, etc. Nota, quod circa loci immobilitatem tam antiqui, quam moderni Philosophantes diversas habuerunt opiniones. Quidam enim antiqui dixerunt, quod licet Aristoteles in libris Physicorum tractet de motu universaliter, specialiter tamen tractat de motu primi mobilis, ostendendo ejus per se passiones, ut quod sit uniformis, regularissimus, in finitus, communis ; et sic de aliis ejus passionibus. Similiter de tempore, quod est quaedam passio : quia est passio motus primi mobilis, et non aliorum motuum ; nec curat determinare de tempore, ut est passio aliorum motuum. Ita consimiliter definit locum primi mobilis, non autem locum in universal; cum dicit, quod locus est ultimum corporis continentis immobile primum : definit locum, prout est superficies corporis, id est., alterius caeli continentis ; quoniam primum mobile habet aliud caelum ipsum continens, et ambiens, et illius caeli ambientis superficies est onilm immobilis, sicut et illud caelum est immobile ; primum, id est, immediate ipsum primum mobile continens. Illa ergo ultima superficies corporis omnino est immobilis, subjective et o bjective, cum illud coelum sit omnino incorruptibile, et aeternum ; et iste est primus modus explicandi loci immobilitatem.

Alii vero dicunt, loca ele mentorum naturaliter esse distincta, ita quod concavum unius elementi est locus immobilis alterius elementi, ita ut ultra illud concavum nunquam naturaliter ulterius moveatur, nec etiam continens ultra superficiem contenti naturaliter possit moveri. Hinc est, quod ultima elementorum naturaliter sunt immobilia. Exp lico hanc sententiam exemplo : Accipiamus centrum mundi, quod est ultimum inferius, et accipiamus ultimum superius, quod est concavum Lunae ; quatuor elementa, quae continentur infra ista duo ultima, habent loca sua determinata et omnino immobilia, et superius et inferius : et pono exemplum de igne elementari, et dico, quod concavum orbis Lunae sic est immobile, non quod non moveatur circulariter, sed sic est immobile, quod semper est permanens in eadem dispositione, id est, quod non potest transferri, nec ad inferius, nec ad superius ; et per consequens locus ultimae superficiei ignis est immobilis ; imo dato per impossibile, quod lotum corpus lunare annihilaretur, nunquam ignis ascenderet ultra locum, in quo nunc est, quia habet locum suum ultra quem ascendere non potest. Ideo superficies imaginata, ambiens ultimam superficiem ipsius sphaerae ignis, est locus ejus immobilis in sursum, et deorsum, et quod dixi de igne, intelligendum est de omnibus elementis ; et haec videtur esse intentio Aristotelis et Commentatoris in quarto Physicorum textu comm. quadragesimi primi, et quadragesimi secundi. Nam distinguunt locum a vase per immobilitatem : quoniam vas secundum eos est locus mobilis, et pars fluvii ambiens navem, non est locus navis, sed habet rationem vasis, ac totus fluvius dicitur locus.

Tertius dicendi modus antiquorum est, quod speculatio de loco est duplex ; una Mathematica, et altera naturalis : consideratio de loco Mathematica est, quando Aristoteles definit locum dicens, locus est superficies corporis continentis, etc. Naturalis enim ut naturalis non considerat proprie rationem loci, sed rationem vasis. Omnis autem locus, qui habet rationem vasis, mobilis est. Unde observandum est, quod Mathematica consideratio de loco, est consideratio superficiei corporis continentis absque hoc, quod consideretur corpus naturale, cujus est illa superficies. Unde Mathematica considerat superficiem aeris ambientem, et continentem immediate, non curando in quo corpore existat ; sed praecise illam considerat ab omni corpore naturali absolutam, atque ita est immobilis quia entia Mathematicalia sunt immobilia, quia abstrahunt a motu, et a materia sensibili ; nec est in tali abstractione mendacium, quia considerant haec praeter haec, non sine istis. Quare locus, ut de eo considerat Mathematicus, est omnino immobilis. Caeterum secundum naturalem considerationem mobilis est, et habet rationem vasis : quia loci naturalis consideratio, nimirum quatenus superficies est in corpore naturali hoc, vel illo, illa superficies est bene mobilis, et subjective, et objecti ve ; sicut et corpus naturale cujus est. Et haec opinio videtur esse Commentatoris in hoc 4. comm. 131. ubi dicit, quod consideratio loci est magis Mathematica, quam naturalis.

Moderni autem Philosophantes, alia via salvant loci immobilitatem. Quidam enim dicunt, quod locus dicitur immobilis propter immobilitatem situs, quantumcumque enim aer circumstans mutetur, vel moveatur : quia tamen locatum eumdem situm semper retinet, dicitur habere locum immobilem: est enim situs omnino immobilis, quia non mutatur, nisi ad mutationem situati, et non ad mutationem continentis, cum sit in ipso situato subjective, et non in ipso continente ; atque adeo mutatur, et movetur ad motionem, et mutationem contenti, sine situati, et continentis. Sed haec positio stare non potest : quia aut per situm intelligit aliquid extra animam, aut aliquid existens in anima objective. Si secundum, patet quod non est ad propositum. Si primum, aut situs dicit aliquod relativum, vel aliquod absolutum. Si dicit aliquod relativum, cujus fundamentum sit situatum, et terminus sit continens, sequitur necessario, quod ad variationem continentis variatur situs, quia ad variationem termini variatur respectus. Si vero situs dicat aliquod reale absolutum, et hoc de genere Quantitatis, sequitur quod situs erit mobilis, quia omnis quantitas continua videtur esse mobilis.

Ideo alii dicunt, quod locus est immobilis per respectum ad primam Intelligentiam, quae est omnino immobilis ; dicunt autem sic loquentes, quod locatum habet alium, et alium respectum ad primam Intelligentiam, nunc in Oriente, Meridie, et Occidente : talis autem respectus ad primam Intelligentiam, licet sit corruptibilis objective. non est tamen mutabilis subjective. Sed nec ista positio stare potest. Tum quia dubium supponit, quod varietur respectus praesentiae ad primam Intelligentiam secundum variationem locorum, cum prima

Intelligentia sit omnibus in quocumque loco existentibus aequaliter indistans, seu praesens. Unde aliquis existens in Occidente est tam praesens primae Intelligentiae, sicut si esset in Meridie, vel in Oriente in quacumque parte universi : tum etiam, quia tantum assignat immobilitatem loci formaliter accepti, nihil autem dicit de. immobilitate loci fundamentaliter. Est etiam quidam alius dicendi .modus, quod locus est immobilis per respectum ad centrum, quod est omnino immobile : sed neque hic modus dicendi salvat loci immobilitatem ; quoniam locus, qui dici. tur immobilis, est ipsa superficies continens, ut patet ex ratione loci. Centrum autem mundi nihil continet, sed ab alio continetur, cum sit indivisibile.

Thomislae alium dicendi modum imaginati sunt, qui in duobus consistit. Primum est, quod ratio immobilitatis loci consistit in respectu, vel in ordine locali, quem habet ad totum corpus sphaericum caeli, et ad fixionem polorum, et centri. Secundum est, quod ad unitatem numeralem loci sufficit, quod ex parte locatorum servetur idem ordo in specie ad totum coelum ; ex parte autem caeli potest servari idem ordo secundum numerum. Primum declarant ex comparatione, quam facit Philosophus in hoc quarto, textu quadragesimo primo, ubi dicit : Quapropter cum in eo quod movetur, quippiam moveatur, moveturque id, quod intus est, ut in flumine navis, ut vase magis quam loco utitur continente ; vult autem immobilis esse locus. Quocirca totus magis fluvius locus est, quia immobilis totus est. Quibus verbis intendit Philosophus quod in flumine duo videmus : Primum, quod quaelibet pars fluvii decurrit, eo quod nulla pars aquae signatae permanet. Secundum, quod totus fluvius in quantum servat eumdem situm permanet immobilis. Ex his duobus sequitur, quod si navis ligetur in flumine per anchoram, vel ad lignum, et comparetur ad paries aquae, quae subterfluunt, dicitur esse in alio, et alio loco materialiter, sicut in alio,

et alio vase. Si autem comparetur ad totum fluvium, dicitur esse semper in eodem loco : quia licet semper alia, et alia aqua subterfluat, tamen navis semper retinet eumdem ordinem ad totum fluvium ; et ut sic locus navis habet immobilitatem, scilicet per ordinem ad totum fluvium.

Et quod dictum est de navi locata in flumine, applicant ad res locatas in universo. Nam licet quaelibet pars universi sit mobilis, totum tamen universum non mutat locum subjecto, atque adeo locus sursum dicitur immobilis, quia concavum orbis Lunae semper est in eadem distantia ad centrum. Similiter locus deorsum est immobilis, quia semper stat eadem distantia centri ad concavum Lunae. Unde si locus sursum, et deorsum deberent mutari, oportet totum universum transferri : veluti si locus navis ligatae in flumine mutari deberet, oportet totum fluvium transferri. Et addunt, quod non solum locus sortitur immobilitatem ex ordine ad universum, quod non mutatur secundum substantiam, sed etiam ex fixione polorum, et centri : nam semper locatum est in eadem distantia non solum ad centrum, sed etiam ad polos.

Secundum autem, scilicet de unitate loci, in hunc modum declarant. Nam sicut Padus dicitur continue manere idem flumen propter eumdem ordinem secundum speciem ad unicum fontem principium ipsius , non quod aqua, quae est hodie in hac parte, sit illa, quae fuit heri ; nec ordo, qui est hodie hujus aquae, sit ille ordo idem numero, quem aqua prior habuit ad eumdem fontem ; sed est consimilis in specie ad eumdem terminum numero, scilicet ad eumdem fontem numero. Ita in proposito ad unitatem numeralem loci sufficit, quod servetur idem ordo distantiae secundum speciem in omnibus superficiebus aeris, et aquae circumdantis locatum ad primum continens, quod manet idem numero, et quod non mutatur secundum subjectum. Et licet ordo superficierum aeris successive locantium (ut puta turrim) ad primum continens sit tantum unus specie, et alius, et alius numero per variationem subjecti, et fundamenti ; tamen.ordo primi continentis ad hujusmodi superficies mane idem numero, et non tantum idem specie. (o) Locus est mobilis simpliciter : quia movetur ad motum continentis, etc. Nota, quod immobilitas loci non provenit, eo quod locus distet a polis mundi, et a centro terrae, ut dicebant Thomistae : quia nihil dicitur simpliciter immobile respectu alicujus mobilis, et variabilis, sed respectus distantiae est variabilis ; ergo locus respectu illius non est immobilis, et invariabilis. Probatur minor : quia variato subjecto, variatur quodcumque accidens ipsius, sive absolutum, sive respectivum ; sed possibile est, imo de facto contingit, quod varietur localiter subjectum continens locatum; ergo et respectus in illo fundatus. Nam detur, verbi gratia, quod manus mea sit in aere actu faciens distare latera ipsius aeris, tunc illa superficies dicit respectum ad polos, etc. Sed illa superficies potest variari si manus recedat ab illa parte aeris, tunc enim ille aer non est amplius locus, neque illa superficies manet sic amplius, scilicet habent latera sic distantia ; aut si ille aer moveatur, quia enim est corpus naturale, potest moveri localiter, et ibidem succedere alius numero ab eo : ergo subjecto eodem numero non manente, nullum accidens manet idem numero, sive absolutum, sive respectivum, et tunc nec manebit idem locus. Neque sufficit dicere, quod Thomistae respondent, scilicet, quod quamvis superficies, ut est ultimum continentis, varietur, non tamen variatur, ut est ultimum Universi, quod est dicere, quod quamvis haec numero superficies varietur, alia tamen illi succedit, quae est in eadem distantia ad polos, etc. Et sic non dicitur variari superficies taliter distans, quamvis dicatur superficies variari, eo quod tota ratio loci in omnibus continentibus est ex primo continente, seu locante, scilicet caelo. Neque hoc, inquit Scotus, in secundo distinctione secunda, quaestione quinta, sufficit dicere , quia contra hoc sic argumentor : ideo illa superficies est ultima Universi, quia primo est ultima partis universi ; sed respectu partis universi,hoc est, respectu illius continentis, cujus est superficies, est alia et alia ; quia etiam variatur, et est aliud, et aliud illud, cujus est : ergo etiam est alia, et alia, respectu totius universi. Probatur consequentia ; quia non erat respectu universi, nisi quia et partis universi, quod talis sit respectu universi, quia est talis respectu alicujus partis, quae erat major hujus discursus. Probatur a simili, licet enim sint in aliquo toto multae partes, tamen quod competit ipsi per unam partem praecise, et postea per aliam praecise, non est idem numero ; verbi gratia, si modo mihi competit esse claudum per dexterum pedem, et postea sanum contingat esse claudum per sinistrum praecise, non est eadem numero claudius, quamvis per partes ejusdem totius hoc mihi adveniat. Similiter si distare modo a centro, et a polis mundi per decem dietas contingat mihi per hanc superficiem, quae modo me circumscribit, et eadem distantia contingat per aliam, quae superficies sunt partes universi, tamen alia quidem, et alia distantia est, et immobilitas respectu universi ; siquidem alia, et alia respectu partis universi, scilicet alterius, et alterius superficiei : non ergo sumenda est hujusmodi immobilitas loci penes talem distantiam, si quidem est multiplex, et simpliciter mobilis , quia subjectum est multiplex, et simpliciter mobile.

(d) Sed tamen est inmobilis, secundum aequivalentiam. Nota, quod Scotus in 2. ubi supra dicit, quod locus habet immobilitatem oppositam omnino motui locali, et incorruptibilitatem secundum aequivalentiam, per comparationem ad motum localem. Primum probatur, quia si locus, qui dicatur A, moveretur localiter, recederet ab uno loco, et accederet ad alium : ergo si A recedit a loco, erat in loco ; et tunc quaero de illo loco, a quo recedit locus A, moveaturne, an non localiter ; si non, ergo neque A, scilicet, primus locus movetur localiter, quia non est major ratio de uno, quam de alio. Si sic, ergo erat in loco, et tunc de alio loco, et sic in infinitum. Ne ergo detur hujusmodi processus in infinitum in locis, dicendum est, quod locus non movetur localiter, et eadem ratio formari poterat de loco ad quem accederet locus A, si moveretur localiter. Secundo probatur, quod neque per accidens possit locus moveri, quia tunc similiter esset in infinitum processus, sicut prius. Probatur sequela, quia si locus movetur per accidens, per accidens est in loco ; sicut motis nobis moventur omnia, quae sunt in nobis : et sicut cum moveor, movetur etiam per accidens superficies mea, et albedo mea, et similitudo mea : sicut ergo ego sum per se in alio, et alio loco, ita etiam accidentia mea sunt per accidens in alio, et alio loco. Similiter dicendum est de loco, quod si movetur per accidens, est per accidens in alio, et alio loco , alias non moveretur localiter ; et idem de illo alio, et alio loco, quod si moverentur per accidens, daretur processus in infinitum. Probatur tertio esse inconveniens locum moveri per accidens ; inde enim sequeretur, quod fixum moveretur, id est, quod locus, quem oportet esse fixum, moveretur k in quantum enim locus locat, quiescit : quia locus non movetur ad locabile, sed potius locabile movetur ad locum acquirendo aliam, et aliam superficiem loci.

Secundum probatur, scilicet incorruptibilitas loci ; licet enim corrumpatur locus moto ejus subjecto, id est, aere localiter, ita ut moto aere localiter non maneat in eodem ratio loci, quae prius,sicut probatum est, neque eadem ratio loci potest manere in aqua succedente, quia idem accidens numero non potest manere in duobus subjectis : tamen illa ratio loci succedens, quae est alia a ratione praecedenti secundum varietatem, est eadem praecedenti per aequivalentiam quantum ad motum localem: nam ita incompossibile est motum localem esse ab hoc loco in hunc locum, sicut si esset omnino idem numero locus: nullus autem idem motus localis potest esse ab uno ubi, ad aliud ubi, quae duo ubi non correspondeant duobus locis differentibus specie propter spatium interceptum : quia talia loca habent alium respectum non tantum numero, sed etiam specie ad totum universum ; loca autem specie distincta a respectu universi sunt, sursum, deorsum, dextrum, sinistrum, ante et retro, quae sunt species loci positae ab Aristotele in hoc quarto, et hujusmodi loca sic specie differentia sunt diversae superficies, quae differunt specie,non quia superficies, quia ut sic, sunt ejusdem speciei ; sed quia superficies, in quibus sunt respectus innuentes diversam differentiam constitutivam diversi loci : et ex hoc illi respectus, qui sunt tantum numero alii, videntur unus numero, quia ita sunt indistincti respectu motus localis, sicut si tantum esset unus respectu numero, sicut, verbi gratia, haec vox homo, quotiescumque prolata dicitur una vox numero et distingui numero ab hac voce lapis, et tamen impossibile est, eamdem vocem numero bis proferri, quot enim sunt prolationes, tot sunt voces numero distinctae,atque ita haec vox homo, et haec, lapis, non tantum numero, sed etiam specie distinguuntur ; tamen quia respectu conceptus significati per hanc vocem homo, semel prolatam aequivalet huic voci homo, iterum prolatae per aequivalentiam respectu significati, dicuntur esse una vox numero homo, et homo, lapis, et lapis bis, et millies prolatae. Sic in proposito locus dicitur immobilis per se, et per accidens localiter, et est corruptibilis moto subjecto localiter, quia tunc non manet amplius eo illa relatio ; est tamen incorruptibilis secundum aequivalentiam, quia necessario succedit illi corpori, in quo fuit ista ratio loci, aliud corpus, in quo est alia ratio loci numero a praecedenti, eadem tamen praecedenti secundum aequivalentiam per comparationem ad motum localem. (e) Locus est superficies. Nota, quod in explicatione hujus conclusionis (in qua gravissimi Theologi, et Philosjphi conveniunt)

maxime dissentiunt philosophantes, ita ut non solum Sancti Thomae Schola Scoticae adversetur, sed etiam inter se et ipsi Thomistae, et Scotistae non consentiant. Ideo,ut exacte haec conclusio explicetur, definitionem loci traditam ab Aristotele, quomodo Thomistae,et alii exponant, indicabo ; deinde quae sit germana Doctoris Subtilis intentio circa loci quidditatem, aperiam.

Quoad primum, Scotus, quaestione prima hujus libri, definitionem loci sic declarat, praenotando quid invenire sit in loco : est siquidem superficies corporis, est et duplex respectus, quorum alter est loci ad locatum, ut continentis ad contentum ; alter vero distantiae a centro, et a polis mundi ; est etiam qualitas conservativa locali. Hujusmodi autem qualitas invenitur in loco, secundum quod locus accipitur pro loco naturali conservativo locati, de quo postea dicturi sumus : modo solum de loco praeciso, qui ut sic dicit superficiem, et illos respectus, ponit hanc conclusionem : Locus dicit superficiem corporis continentis, et duplicem respectum ; supponit tamen pro superficie de genere Quantitatis, et connotat duplicem relationem, quarum altera est relatio continentiae loci ad locatum ; altera distantiae loci a centro, et a polis mundi. Probat primam partem conclusionis ex Aristotele ponente locum in genere Quantitatis : ergo aliqua species Quantitatis est locus , al esse non potest trina dimensio, nec una tantum sufficit ; ergo est superficies. Secundo probatur ; locus est aequalis locato; sed ex his, quae dicit locus, sola superficies est aequalis locato, et non aliqua relatio : ergo locus est superficies. Secundam partem sic probat : sicut se Iubet genus ad sua significata, sic locus ad sua , sed genus licet dicat naturam, et secundam intentionem, supponit pro natura connotando secundam intentionem : ergo locus supponit pro superficie, connotando illas duas relationes. Confirmatur ex Aristotelis definitione , ubi dicit : Locus est superfi; cies corporis continentis immobilis, denotans in verbo continentis relationem continentiae : non enim quaecumque superficies, sed quae est ultima corporis continentis versus locatum, est locus, ergo talem superficiem concomitatur respectus continentiae loci ad locatum, ut locus sit superficies.

Ex hoc infert Sotus hanc relationem continentiae, quam habet locus ad locatum, et quam dicit superficies, quae est locus, illa connotando, esse passionem, effectumque formalem loci. Secundo, infert definitionem loci descriplivam esse, quia per passionem datur, scilicet per hanc relationem. Tertio, infert locum esse rem absolutam secundum esse, et relativam secundum dici.

Secunda relatio denotatur in definitione, in verbo immobilis : per hanc enim intelligit Aristoteles respectum distantiae ad centrum, et ad polos mundi.

Toletus fere idem dicit aliter explicatum. Locus, inquit, formaliter est superficies, non autem quaelibet, sed habentis relationem ad locatum, scilicet corporis continentis locatum, quod ideo habet relationem ad locatum, quia ipsum ambit, et continet: essentia igitur loci est superficiem esse, quia est quantitas , atque ita superficies est genus proximum ad locum : differentia autem est subjectum ejus, scilicet corpus continens. Modus iste definiendi probatissimus est, et a nobis pluries repelitur, et ab Aristotele desumptus. Accidentia enim definiuntur per subjectum, quod est differentia contrahens genus, ut curvitas nasi facit simitatem. Similiter superficies corporis continentis facit locum, et relationes illae continentiae, et distantiae sive immobilitatis, non inveniuntur (inquit) in entitate loci ; sed prima scilicet continentiae in corpore est ambiente, quod ut sic est ejus differentia modo dicto. Per aliam autem, quam dicit ly immobilis, denotatur modus sic se habendi immobiliter, quod superficies sic se habeat, quod alibi talem modum sic se habendi non habeat. Dicitur autem locus immobilis : quia quamvis superficies mutentur, et corpora continentia,simulque cum illis relationes continentiae, et distantiae in individuo , quia mutatis subjectis mutantur et accidentia ; tamen manent in specie, quia omnes relationes sunt ad eumdem terminum distantiae, et sufficit ad unitatem loci numeralem, quod relationes distantiae sint ejusdem speciei, et ad eumdem terminum.

Scotus in secundo, distinctione secunda, quaestione quinta, et in Quodlibeto, quaestione undecima, eamdem sequitur opinionem, diverso tamen modo explicatam ; cujus doctrinam tam a Thomistis illam referentibus, et refutantibus, quam a quibusdam Scotistis illam sequentibus, ita explanatur : Locus est superficies corporis continentis immobilis, qui supponit materialiter pro superficie, et formaliter pro relatione distantiae, et continentiae. Locum autem supponere pro superficie ex ipsa Aristotelis definitione eliciunt : nam dicit, quod locus est superficies, etc. Tum quia ea, quae ponuntur in aliqua definitione, vel sunt aeque essentialia, vel aeque accidentalia ; at superficies, et relatio distantiae, et continentiae ponuntur in hac definitione ; ergo sunt aeque essentialia loco, et per consequens locus supponit formaliter pro illis respectibus. Et confirmatur, quia illud est de essentia alicujus, quo variato, variatur ejus essentia, et quo non variato, essentia non variatur ; sed variata relatione distantiae, et manente eadem superficie, variatur locus : et non variata relatione, variatis superficiebus non variatur locus ; ergo illa duplex relatio est formaliter locus. Tertio probatur a Toleto : locus est superficies cum tali duplici relatione ; sed superficies contrahitur per talem relationem, ut sit locus; ergo locus formaliter est relatio. Probatur consequentia, quia constituens, et determinans habet formae locum.

Haec expositio (videri meo) non est conformis doctrinae Scoti : quapropter ut doctrina Scoli melius intelligatur, observandum est primo ex eodem Scoto in quarto distinctione decima, quod corpus quantum,

eo quod tale est, habet positionem, quae est passio quantitatis, hoc est, ordinem partium in toto, ita ut haec pars habeat ad illam ordinem inferioris, vel superioris. Rursus secundum hanc rationem corporeitatis tale corpus locabile est in aliquo loco , quae locabilitas, et aptitudojad locari est ejus passio ; quod quidem corpus, quando localiter movetur, transit ab uno ubi, ad aliud ubi : termini enim a quo, et ad quem, inter quos motus localis fit, sunt duo ubi.

Secundo observandum est, quod corpus esse in hoc ubi est esse in loco ; et hoc est circumscribi a loco, vel a superficie corporis continentis : et ad hanc relationem extrinsecus advenientem, quae est ubi, consequitur statim alia relatio extrinsecus adveniens, quae est situs ; quae quidem est relatio ordinis partium ad locum, sive partium locati ad partes loci, vel locantis, ita scilicet quod partes locati coextenduntur partibus loci, et totum locatum commensuratur toti loco, in quo habet ubi.

Tertio observandum est, quod in superficie continente, et circumscribente locatum, vel in corpore cujus est superficies, correspondet una relatio, quae dicitur ubi activum, ex hoc quod continet, et circumdat locatum : vel, ut melius loquar, ex hoc quod locatum est praesens loco, ita quod ultra corpus locatum, et locans nihil absolutum invenire est in loco, seu in superficie pertinens ad rationem loci , sed quidquid invenitur, est respectivum : invenitur enim et ubi activum, et forte invenitur etiam et situs activus situans locatum, relatio videlicet correspondens in loco illi, quae est in locato, secundum quod partes locati habent ordinem ad locum, eo quod sunt in loco. Similiter, quia locus locat, et circumscribit locatum, ex quo in ipso est ubi activum, quae est relatio continentiae, erit quidem et situs activus, relatio scilicet a qua locus dicetur situans locatum,hoc est, quod partes loci ordinem habeant ad partes locali, secundum quod partes locati respondent partibus loci. Invenitur etiam relatio immobilitatis, a qua locus est immobilis, cujus differentiae sunt sursum, et deorsum, quae proportionabiliter inveniuntur etiam in locato passive, sicut in loco active, ita ut locus locet immobiliter sursum, vel deorsum, et locatum locetur sursum, vel deorsum.

Ex his dico primo, quod non est de ratione loci, quod locus qui est superficies, sit corporis continentis superficies. Si enim separata esset talis superficies, ita ut non esset ultimum illius corporis, adhuc esset locus, et praecise continens. Probatur conclusio : locus circumscribere debet locatum secundum superficiem indivisibilem in profundum, eo quod cum debeat aequari locato tantum secundum latitudinem, et longitudinem, dimensio profunditatis impertinens sit ad locum ; ergo non est de ratione loci, nisi quod sit superficies continens, non autem quod sit corporis continentis.

Dico secundo, quod locus non componitur intrinsece ex superficie, et respectibus. Probatur conclusio : absolutum et respectus non faciunt per se unum conceptum ; sed locus est quid absolutum, ergo non componitur ex superficie, quae est quid absolutum, et respectibus. Consequentia est legitima, et minor est evidens : et major est Scoti, Quodlibeto undecimo, improbantis,quod ubi per se importet absolutum, i et respectum : absolutum enim, inquit, et respectus non faciunt unum per se conceptum : sed cujuscumque generis est concepi tus per se unus, neque absolutum contrahit respectum, neque e contra. Hac conclusione apparet, quam male Toletus intellexit Scotum, quando pro illo format rationem dicens, quod respectus contrahit superficiem ad constitutionem loci , locus enim est unum per se : ex absoluto autem et respeclivo nequit fieri unum per se, sed unum dumtaxat per accidens.

Dico tertio, quod locus est formaliter, id est, quidditati ve superficies continens immobiliter per aequivalentiam. In hac conclusione volo dicere Genus loci esse superficiem, differentia autem contrahens Genus,

est ea quae ita contrahit superficiem, ut in tali superficie statim oriantur tales relatione ; supradictae, et constituatur ex tali Genere, et ex tali differentia non cognita, nisi per has eju ; relationes, haec species, scilicet, locus. Haec conclusio habet robur in Aristotelis doctrina, docentis definire perpassiones magis rei naturam indicantes, quia ferenulla differentia nobis cognoscibilis est. Insuper et in hoc quarto libro asserit Aristoteles loci naturam per ejus proprietates indagandam esse. Quod autem locus naturam harum relationum in sua quidditate includat, probatur, et primo de respectu continentiae. Nam Aristoteles in hoc libro asserit, quod idem locus manet succedentibus sibi invicem corporibus ; ergo relatio continentiae, quam hic locus ad hoc corpus contentum habebat, non erat de ratione loci. Probatur consequentia, quia relatio perit perempto ejus termino : ergo ablato locato a loco aufertur relatio loci continentiae ad locatum, et adhuc non perit locus, si eadem maneat superficies ; ergo in ratione loci non erit talis relatio.

Confirmatur ratione Scoti,Quodlibeta undecimo, sic dicentis : Variato contento, variatur relatio ipsi corrrespondens, scilicet in loco, et ita est aliud, et aliud continere respectu alterius, et alterius contenti : sed non variatur extremum relatum, quia idem est continens, atque ita idem locus ; ergo locus praecise est continens absque relatione et ponit exemplum : Corpus habens albedinem, si secundum eam est simile multis, multas habent similitudines : quia similitudo numeratur, termino numerato, sed tamen ipsum non est multa similia, sed unum simile ; sicut habens multas scientias est unum sciens : quia concretum non numeratur ad solam formae numerationem, sed oportet, quod cum hoc sit numeratio suppositi habentis formam ; ergo similiter quando in eadem superficie succedunt multa corpora circumscribenda, variatur relatio continentiae, et tamen manet idem locus ; ergo locus quid aliud est relatione.

Secundo probatur. Corpus per divinam potentiam potest esse in loco definitive sine ubi passivo circumscriptivo : ergo locus locans corpus definitive sine ubi activo circumscriptivo. Antecedens probatur, sic se habent corpus et locus ad ubi, sicut se habent activum, et passivum ad actionem, et passionem : sed Deus potest facere quod manente activo, et passivo, non sit inter illa actio, et passio ; ergo etiam potest facere, quod manentibus corpore et loco, non sit inter illa relatio ubi. Major probatur quia ita videtur habitudo media inter locum, et corpus, sicut actio, et passio inter agens, et patiens. Minor est de fide, Danielis tertio , ubi dicitur ignem non combussisse tres pueros missos in fornacem ; ergo sicut manente activo, et passivo, non fuit actio et passio, ita etiam manente loco, et locato, non erit ubi activum, neque ubi pas sivum.

Tertio probatur : non est contradictio absolutum numero absque respectu extrinsecus sibi adveniente : sed tam ubi passivum respectu corporis locati, quam ubi activum respectu superficiei locantis sunt respectus extrinsecus advenientes ; ergo nulla est implicatio manere sine talibus respectibus. Consequentia est boni, et minor certissima in doctrina Scoti. Major autem probatur : natura talium relationum est, ut posito fundamento, et termino adhuc non necessario ponantur , ut probat ipse Scotus quodlib. 11. sed tunc ultra implicatio est manere sine pertinente ad ejus essentiam ; ergo respectu ubi non est de essentia loci.

Quarto probatur verbis Scoti, sic dicentis : Non apparet contradictio superficiem concavam esse sine respectu ad aliud corpus, ut contentum : sicut enim argutum est de locatione passiva, sic potest argui de locatione activa.

Quinto probatur ex eodem sic dicente : Potest Deus conservare idem locabilo et eumdem locum, et tamen non manebit eadem circumscriptio : quia corpus est absens ab illo loco, et hoc etiam potest natura facere, ponendo aliud corpus praesens illi loco : non igitur ista extrema locum, et locabile necessario consequitur ipsum ubi : tunc ultra, eadem est ratio de ubi activo, quae de passivo ; ergo sicut datur corpus locabile sine ubi passivo, dabilis est etiam sine loco, vel activo ; ergo ubi activum est extra rationem loci : ubi autem activum nihil aliud est, quam respectus, sive relatio fundata in ultima superficie continentis circumscriptive et terminata ad corpus contentum, sive circumscriptum ; ergo talis respectus non est de ejus ratione.

Probatur etiam hoc ipsum de relatione immobilitatis. Locus est incorruptibilis per aequivalentiam ; ergo relatio immobilitatis non est de ejus definitione. Probatur consequentia: incorruptibilitas per aequivalentiam nihil aliud est, nisi quod nequeat locabile per motum localem acquirere illud aliud ubi, sicut neque existens in primo ubi moveri ad ipsummet ubi, quod habet, et quod in eodem instanti, quo corpus, verbi gratia, A, recedit ab aere, subintrat aliud corpus faciens latera continentis distare eadem specie distincti cum praecedente, qua praecedens locus distabat,hoc autem non est nisi habere similem respectum continentiae ad idem corpus locatum ; et per consequens illam succedentem superficiem similem esse praecedenti, vel potius proportionari ad illam , eo quod sicut se habet una ad locatum, sic et alia ; ergo immobilitas minus est de ratione loci. ProbaLur consequentia : quia unam rem habere proportionem ad aliam, est supponere ipsam rem jam in suo esse constitutam, et referri ad aliam ; ergo iste locus numero in eodem instanti succedens alteri loco numero, qui ad ipsum habet proportionem, est prius in suo esse constitutus, et per consequens immobilitas non est de quidditate illius.

Ex his, definitionis loci traditae ab Aristotele verus sensus apparet ; improbatio etiam opinionis Thomistarum ; et similiter mala Scoti interpretatio existimantium Scotum tenuisse locum componi ex absoluto, et respectivo, et hic quae diximus concordanda sunt, quae tradit Scotus in hac quaestione.

(f) Particulae loci copulantur ad eumdem terminum, etc. Nota, in quantitatibus continuis duo esse genera partium ; quaedam sunt integrales, sive materiales : quaedam vero sunt formales. Materiales sunt, quae copulantur terminis communibus, ut duo palmi in linea,vel quatuor pedes in ligno ; et hae partes sunt ejusdem naturae cum ipso toto, quaevis enim pars est quantitas. Partes vero formales sunt ipsi termini, quibus copulantur partes materiales. Et vocantur formales, quia uniunt quantitatem : et hujusmodi partes sunt indivisibiles divisione, qua est divisibile illud quod copulant , ut punctum, quod copulat paries lineae, est omnino indivisibile ; linea vero est indivisibilis secundum latitudinem, et ideo copulat partes superficiei. Rursus, quia partes corporis tribus modis dividuntur, superficies, qua copulantur, non nisi duobus modis dividitur ; et quoniam partes temporis dividuntur secundum durationem, idcirco instans, quo copulantur, est indivisibile secundum durationem ; omnes igitur partes formales carent divisione illius quod copulant.

Nota secundo ex libro sexto Physicorum, capitulo primo, quod sicut est verum dicere omnem quantitatem componi, et accrescere ex partibus materialibus, ita falsum est dicere quanlitatem aliquam componi ex partibus formalibus, eo quod nulla, quantitas continua componitur ex indivisibi libus.Quod sic probatur; sumatur linea duorum palmorum ABC, puncto B, quod est in medio ejus copulans partes, repugnat esse divisibile, quia tunc linea esset major duorum palmorum : constabit enim ex duobus palmis, et ex illa extensione, quam concedis habere punctum B, quod est contra suppositum. Cum ergo locus sitquantitas continua, quae extrinsece continet locatum, et ejus partes copulantur eodem tempore, quo copulantur partes locati, intellige, non eodem termino numero, sed proportione, et per correspondentiam ; ut sicut pars loci correspondet parti locati, sic etiam terminus partium loci correspondet termino communi partium locati. Scotus tamen, ut vides, dicit quod copulantur ad eumdem terminum communem, scilicet ad lineam, ad quam copulantur partes superficiei. Dicitque Aristotelem in Praedicamentis loqui de loco secundum famosi ta tem.Nam opinio antiquorum de loco, fuit, quod locus esset spatium trina dimensione praeditum, et capax locandorum. Quod cum corpore est occupatum dicitur plenum, et cum corpore caret, dicitur vacuum, ut vidimus supra. (g) Loca non sunt contraria nisi ratione dispositionum, etc. Nota quod posset etiam dici, quod locus sursum in ratione supremi, et locus deorsum in ratione infimi, non sunt quantitates, sed potius ad aliquid. Vel dici posset, quod locus sursum, et locus deorsum non sunt contrarii, quia eadem res respectu diversorum est suprema, et infima : nam media regio aeris respectu nostri, est suprema, et respectu caelorum est infima.