QUAESTIO IX

Utrum in motibus gravium, et levium simplicium, necessario requiratur medium extrinsecum

Vide Auctores ei talos quaestione anteced. Canon. q. i. art. 2. Ruvius tract. de Vacuo, quaest. 3. Roccus 4. Physic. quaest. 9.

Arguitur quod non : primo,quiatunc sequeretur quod resistentia esset causa motus, quod est falsum, quia totus motus fit a motore tanquam a causa. Consequentia probatur ; quia propter aliud non requiritur medium extrinsecum, nisi propter causationem successionis ; modo successio est idem quod motus.

Secundo sequeretur quod omnis motus gravium et levium esset violentus. Consequens est falsum. Consequentia probatur : quia illud est violentum, cujus est principium extra, ut patet 3. Ethicorum, cap. 1. modo principium motus esset a medio, quod est extrinsecum : ergo, etc.

Tertio, sequeretur quod in aequilibra non semper gravius descenderet. Consequens est falsum, et contra principium tractatus de Ponderibus. Consequentia probatur, et sit unum grave appensum ut quatuor, et aliud ut sex, et sit resistentia medii ut duo : tunc probo, quod gravius non descenderet, quia habet de resistentia gravitatem ut quatuor, et resistentiam medii sicut duo, quia in quolibet appendiculo est sicut unum ; igitur resistentia est aequalis virtuti motae, et per consequens non fiet motus.

Quarto, quia ad motum requiruntur motor, mobile, et termini motus ; et praeter ista, non requiritur aliud, ut patet. 5. hujus, text. 3. igitur ad motum gravium, et levium non necessario requiritur medium extrinsecum.

Quinto, quia in aliis motibus, ut in motu circulari, et alterationis, non requiritur medium extrinsecum : igitur nec in motu locali recto. Tenet consequentia, quia de istis videtur idem judi-1 cium; et antecedens apparet de motu circulari caeli.

Sexto, in medio densiori minus bene fit, quam in rariori, et quanto medium est rarius, tanto melius fit motus : igitur si nullum esset medium, sequeretur quod optime fieret motus.

Septimo, potest argui rationibus alterius quaestionis, et per omnia, quae probant, quod in elemento simplici sit resistentia intrinseca.

Oppositum arguitur per Aristotelem in isto 4. text. 71. et inde : quia in hoc fundantur suae rationes probantes non esse vacuum. Notandum, quod ad motum successivum naturalem necessario requiritur resistentia, non tanquam effectiva motus, sed tanquam causa necessario requisita,et concurrens ad motum ; et ideo si in motibus gravium, et levium simplicium aliunde sit resistentia , quam a medio extrinseco, ut puta ab intrinseco, tunc non est necessarium ponere medium extrinsecum in motibus gravium, et levium ; ideo recipiendi sunt modi, et improbandi, quibus imaginabile est ponere resistentiam intrinsecam in gravi simplici, vel levi. Primus modus est, quod incompossibilitas terminorum est sufficiens resistentia ad causandum successionem in motu locali, ita quod impossibile est mobile simul esse in diversis locis : igitur necesse est ipsum moveri successive ex eo solo, posito adhuc quod nullum esset medium extrinsecum.

Contra istam viam arguitur primo, quod tunc sequeretur quod non esset ratio, quare unum moveretur velocius quam reliquum. Consequens est falsum: quia inillis, quae moventur successive respectu ejusdem resistentiae, quorum unum est majoris virtutis, et aliud minoris, necesse est, unum moveri velocius, et aliud tardius. Consequentia probatur : quia nulla velocitate potest aliquid moveri, quin adhuc cum majori velocitate staret illa incompossibilitas terminorum. Secundo, sequeretur ex eodem, quod omnia moverentur aequaliter. Consequens est impossibile. Probatur consequentia ; quia ex quo cum qualibet velocitate stat incompossibilitas terminorum, non apparet ratio, quin omnia moveantur aequaliter. Tertio, sequeretur,quod quodlibet moveretur infinita velocitate : quia ex quo non esset alia resistentia, quam ex incompossibilitate terminorum, quae non determinat mobile ad certam velocitatem : quia quantacumque velocitate data, adhuc movetur majori, et sic in infinitum. Quarto, sequeretur quod velocitas non attenderetur penes proportionem potentiae motoris ad resistentiam moti. Consequens est falsum. Consequentia probatur : quia cum resistentia moti deberet signari incompossibilitas terminorum, quae non potest signari, quantum resistit.

Secunda via est, quod in motu gravis, vel levis simplicis est resistentia mobilis ad motorem, circumscripto medio extrinseco : pro cujus probatione supponitur primo, quod grave simplex componitur ex pluribus naturis. Primo ex materia, et forma, et ex gravitate, secundum quam grave natum est moveri. Secundo supponitur,quod illud movetur cum violentia de aliquo loco, quod de sui natura conquiescit in illo loco. Tertio supponitur,quod compositum ex materia et forma substantiali gravis simplicis, circumscripta gravitate, quiesceret ubicumque poneretur. Probatur, quia non haberet mediante quo moveretur alicubi. Istis suppositis, arguitur quod grave simplex positum in vacuo habeat resistentiam intrinsecam. Probatur ; quia compositum ex materia et forma substantiali quiesceret ubique ubi moveretur et per gravitatem moveretur deorsum versus illum locum : igitur violenter per primam suppositionem, et per consequens in motu gravis simplicis est resistentia intrinseca.

Contra istam viam arguitur : quia si esset aliqua resistentia, vel proveniret ex parte materiae ; et hoc non, quia illa est indifferens ad omnem motum, nec alicui resistit : vel ex parte formae gravis, et hoc non, quia ipsa est principale principium effectivum motus deorsum, et gravitas non est nisi ejus instrumentum, mediante quo movetur. Tunc ad rationem in contrarium, concedo primam suppositionem; et nego secundam : quia oporteret addere, quod si aliquid quiesceret naturaliter in aliquo loco, si moveretur ab illo loco, hoc esset per violentiam, modo sic non est de composito ex materia, et forma substantiali gravis : quia licet ubicumque quiesceret, attamen non naturaliter : quia haberet inclinationem, si poneretur sursum ad motum deorsum, licet non posset propter defectum instrumenti. Tertia via est, quod Deus, et Intelligentiae determinant grave simplex positum in vacuo, ad certam velocitatem,

qua potest moveri, ut sibi consimili, si poneretur in pleno. Contra istam viam arguitur : quia agens universale non determinat agens particulare ad effectum, sed e contra agens universale determinatur per particulare ad talem effectum, vel talem : quia Deus et Intelligentiae determinantur per caliditatem ad productionem caloris, et non e contra ; et sic patet inducendo in aliis qualitatibus: et hoc ponit Aristoteles expresse in 2. de Generatione.

Quarta via, quod grave positum in vacuo trahitur per caelum, aut aliquod aliud agens eo modo, quo ferrum trahitur, et impeditur per adamantem, et in hoc causatur successio in motu gravis. Contra istam viam arguitur primo, quia grave non potest attrahi, nisi mediante aliqua virtute influxa sibi ; sed impossibile est aliquam talem virtutem diffundi per vacuum : ergo, etc. Secundo, quia in illis, quae taliter trahuntur, videmus, quod possunt fieri tam parvae quantitatis, quod movebuntur ad illa, per quae trahuntur, sicut acus movetur ad adamantem ; sed nunquam grave simplex movetur ad aliquid sic attrahens ipsum, quantumcumque fiat modicae quantitatis ; ergo, etc.

Quinta via, quod figura gravis est resistentia ; cujus signum est, quod idem grave tardius movetur sub una figura, quam sub alia. Contra istud arguitur : figura non est de potentiis activis, nec resistit inclinando ad quietem, vel motum oppositum gravi; imo solum est diminutio potentiae, non quod per figuram essentialiter diminuatur potentia, sed quia minus potest sub una figura, quam sub alia.

Sexta via est, quod tarditas est resistentia in motibus gravium, et levium simplicium : quia magis,grave velocius descendit per idem medium, quam minus grave. Ista positio non valet : quia tarditas mobilis non est resistentia, sed est praeciso minor potentia, aut diminutio potentiae, et ideo in idem, vel consimile resistens minus potest, quam in magis resistens. Aliae viae recitatae fuerunt in parte in praecedenti quaestione.

Ex quibus omnibus sequitur conclusio principalis,quod in molibus gravium, et levium simplicium, necessario requiritur medium extrinsecum. Probatur sic, quia omnis motus alicujus gravis, vel levis, est successivus : igitur cum sit naturalis, fit cum aliqua resistentia: et non cum resistentia intrinseca, ut notum est; igitur necessario requiritur resistentia extrinseca ; et habetur propositum. Et dixi notabiliter, cum sit motus naturalis, ut naturale distinguitur praecise contra voluntarium , quia motus voluntarius potest esse successivus sine resistentia, ex eo quod motor cum tanto conatu potest velle movere ad quantum conatum,sequitur tanta velocitas,vel tanta,et talis est motus caeli.

Ad rationes ; et primo praecedentis quaestionis. Ad primam dictum fuit. Ad secundam concedo, vel quod non moveretur, vel quod moveretur subito, et quod istorum contingeret, videbimus postea. Ad tertiam dico, quod nulla resistentia provenit ex incompossibilitate terminorum, ut probatum fuit in quaestione. Ad quartam grave est agens limitatum, concedo, et ideo cum resistentia non potest agere nisi limitatum effectum ; sed sine resistentia potest facere effectum infinitum,nec est inconveniens. Et concedo ultra,quod nec majus grave, nec aliqua virtus mundi, sive sit Deus, vel alter, potest majorem velocitatem facere, quam unum aliud grave simplex circumscripta resistentia extrinseca, et supposito quod moveretur. Ad quintam sicut ad istam. Ad se tam,concedo consequens.

Ad rationes hujus quaestionis. Ad primam dico, quod non est causa effectiva, sed tantum necessario requisita, et concomitans, et magis se tenet ex parte mobi Iis, quam motoris, quia in assignando proportionem potentiae motoris ad resistentiam moti, debet connumerari resistentia medii extrinseci ex parte mobilis, et non motoris.

Ad secundam, negatur consequentia, quia motus non dicitur violentus ex eo, quod aliquod extrinsecum requiratur ad motum, sed ex eo, quod ejus principium effectivum est ab extrinseco, passo non conferente vim agenti ; sed sic non est in proposito.

Ad tertiam, concedo consequens : quia non semper gravius descendit, nisi habeat proportionem majoris inaequalitatis super grave minus, et cum hoc super resistentiam extrinsecam.

Ad quartam, dico quod ibi sunt, quae de necessitate requiruntur ad omnem motum ; sed cum hoc ad motum gravium, et levium simplicium, requiritur medium extrinsecum.

Ad quintam, non est simile, quia motus rectus fit per medium, et non oportet alios motus fieri per medium.

Ad sextam, dico quod licet medium densius impediat, ne motus sit ita velox sicut esset in medio rariori, attamen sine medi o non diceretur motus in gravibus, et levibus simplicibus, sed mutatio solum.