ANNOTATIONES

(a) Secundo, sequeretur, quod indivisibile - esset divisibile. Nota, ex Scoto in 2. d. 2. quaest. 9. in responsione ad tertium principale, quod in motu locali duplex est successionis causa : una sumitur ex divisibilitate mobilis ; altera vero ex divisibilitate spatii, et quaelibet istarum causarum, per se et solitarie sumpta, sufficit ad causandam successionem motus, ita ut si mobile esset divisibile, et moveretur super spatium indivisibile, nimirum super punctum, prius pertransiret illud punctum secundum unam sui partem, quam secundum aliam, atque ita successive. Si vero mobile esset indivisibile, divisibilitas spatii sufficeret ad causandum motus successionem, quia mobile indivisibile ^semper prius pertransiret unam partem spatii, quam aliam ; atque adeo successio in motu locali sufficienter causatur, vel a divisibilitate spatii, vel a divisibilitate mobilis. Istarum tamen rationum essentialior est magnitudinis divisibilitas, hoc est, successio in motu, quae sumitur ex divisibilitate magnitudinis, est motui essentialior. Quod patet ex Aristotele 5. Metaph, c. de Quanto, text. 18. in fine illius capituli, ubi docet, quod motus est divisibilis non propter mobile, sed propter magnitudinem ; et ista sunt verba ejus : Dico autem non quod movetur, sed quod motum est, etc. Ubi vult Aristoteles, quod motus sit quantus, et divisibilis non ab eo, quod movetur, quod estmobile, sed ab eo, quod motum est ; intelligendo per illud quod motum est, illud secundum quod fit motus, et mobile movetur : illud autem secundum quod motus est, est ipsa magnitudo, et spatium. Verum est tamen, quod Aristoteles in hoc 6. ponit utramque continuationem necessario ad motum requiri, atque adeo negat indivisibile posse moveri localiter, quia ex parte ejus non potest accipi continuitas motus ; et hoc probant rationes suae, quarum secunda, quae hic ponitur ab Scoto, et quae habetur in hos 6. text. 88. in hoc consistit, quod in omni tempore est accipere minus tempus, in quo potest minus mobile moveri ; igitur omni mobili potest accipi minus mobile in infini. tum, et ita nullum indivisibile est mobile Consequentia patet, quia indivisibili non est accipere minus.

(b) Continuum esset compositum ex indivisibilibus. etc. Nota, quod haec ratio stat in hoc, quia omne quod movetur, prius pertransit spatium sibi aequale, vel minus se, quam majus se ; indivisibile autem non prius pertransit minus se, cum nihil sit eo minus; igitur pertransit prius aequale, quam majus se ; sed quod est aequale indivisibili, est indivisibile, ergo si indivisibile movetur per se continue, pertransit semper aequale, et per consequens indivisibile ; atque adeo in magnitudine, super quam moveretur, esset continue indivisibile post indivisibile, essetque in magnitudine indivisibile immediatum indivisibili, et sic magnitudo esset composita ex indivisibilibus, quod est impossibile.

(c) Ad primam,quando dicitur omne quod movetur, elo. Nota, quod licet Angelus sit indivisibilis, tamen quia occupat locum divisibilem, ut probat Scotus in 2. d.2.quaesl. 6. ideo potest moveri localiter motu continuo, successione accepta ex divisibilitate spatii, ita ut successive pertransiret illud spatium; esto etiam, quod esset in loco indivisibili, ut si esset in loco punctali, adhuc moveri posset motu continuo. Unde ad primam rationem Aristotelis dicitur primo, quod concludit de mobili divisibili ; tale enim si movetur secundum partem, et partem sui, est in termino, et termino ; non est totaliter in termino a quo, quia tunc quiesceret ; nec totaliter in termino ad quem, quoniam esset motum, et non moveretur, ut patet a Philosopho, ubi supra : sed loquendo de mobili indivisibili, illud non potest esse partim in termino a quo, et partim in termino ad quem, loquendo de partibilitate, quae est ex parte mobilis ; at loquendo de secunda partibilitate, quae se tenet ex parte spatii, falsum est quod non sit in aliquo medio, quod medium est aliquid utriusque extremi, et sic sub mutatione ; atque ita potest continuare partes motus, quae continuitas sumitur ex parte spatii. Dicitur secundo, quod partim quandoque opponitur ly totaliter ; et sic Angelus, dum movetur, est partim in termino a quo, et partim in termino ad quem, quia non est totaliter in termino a quo, nec totaliter in termino ad quem. Alio modo ly partim opponitur ad ly totus, et sic idem est, partim est in termino a quo, id est, secundum unam partem est in termino a quo, et hoc est falsum de mobili indivisibili; sed tantum est verum de mobili divisibili, et sic procedit ratio Aristotelis, qui accipit successionem in motu, tam ex parte spatii, quam ex parte mobilis. Et haec responsio est Joannis Canonici 1. Physic. quaest. 1. ad 3. principale, quam dicit esse Scoti, et eam accipit ab Odiam in 2. d. 2. et est eadem cum responsione Scoti in hac quaest, ut patet consideranti. (d) Ad probationem dico, etc. Nota, quod illa propositio, omne quod movetur prius pertransit minus, vel aequale quam majus, vera est de mobili,penes quod accipitur continuitas motus, hoc est, de mobili divisibili, sed non est vera de mobili indivisibili, cujusmodi est Angelus, et punctus. Et si dicatur, semper indivisibile dum movetur est in spatio sibi aequali, et si pertransit totum, commensurat, vel describit totam lineam suppositam, atque ita illa linea supposita erit composita ex indivisibilibus: dico quod ly semper, aut distribuit pro quolibet instanti praecise, aut pro quolibet instanti et tempore ; ut sit sensus, in omni instanti, et in quolibet tempore. Primo modo verum est, quod in quolibet instanti est in spatio sibi aequali, hoc est, in aliquo indivisibili sibi supposito : at secundo modo est falsum, nam in A instanti est in spatio sibi aequali, et in tempore immediate habito ad instans est spatio sibi inaequali ; nam indivisibile non est immediatum indivisibili, atque ita post indivisibile immediate non est in spatio indivisibili, sed divisibili : licet ergo in quolibet instanti sit in spatio indivisibili, tamen in quolibet tempore, et in qualibet parte temporis est in spatio divisibili, quia impossibile est (ut hic dicit Scotus) quod indivisibile motum pertranseat in tempore praecise indivisibile, quia non movetur de puncto in punctum, et de indivisibili ad indivisibile super spatium magnitudinis suppositae, sed movetur potius continuando omnia, quae sunt in spatio, nempe punctum magnitudini, et magnitudinem puncto, et hanc partem magnitudinis alteri parti magnitudinis per medium punctum; atque ita in quolibet instanti temporis est in puncto sibi aequali: in tempore autem est in magnitudine accepta inter duo puncta ; nam instans in tempore correspondet puncto in magnitudine, et tempus magnitudini, sicut mutatum esse in motu, instanti temporis, et puncto in linea correspondet, motus autem tempori et lineae ; et ideo dicit hic Scotus, quod quodlibet indivisibile pertransit subito, (e) Semper punctus motus pertransibit lineam, etc. Nota, quod duplex est mobile, scilicet divisibile, penes quod potest a.ccipi continuitas motus ; et indivisibile, penes quod non potest accipi motus continuitas. Indivisibile autem, si moveretur, utique moveretur in tempore. Et si inferas, quocumque tempore dato contingit dari minus, concedo, quia tempus est divisibile in infinitum : et si subinferas ; ergo mobile minus mobili indivisibili poterit moveri in illo minori tempore, nego consequentiam ; quia non est dare mobile minus mobili indivisibili, nec proportionantur mobile indivisibile, et tempus ; quia omne tempus est divisibile in infinitum, et punctus, vel Angelus, et anima sunt indivisibiles ; sed bene sequitur consequeris de mobili divisibili. Nam si A mobile divisibile moveatur in B tempore, et B tempus est divisibile in duo tempora ; igitur minus mobile ipso A , poterit moveri in tempore minori ipso B tempore, quia talia mobilia, et tempus possunt proportionari in divisibilitate. (i) Indivisibilia habentia positionem in continuo, et caetera.Nota quod etiam in motu alterationis potest duplex causa successionis assignari, scilicet tam ex parte mobilis, quam ex parte formae. Patet, quia ex divisibilitate formae, mobile prius recipit unam partem formae quam aliam : cum enim forma sit divisibilis, ideo mobile, quod alteratur secundum eam, prius recipit unam partem formae quam aliam, atque ita successive ; et hoc si intelligatur mobile recipere formam secundum se totum. Posset etiam causari successio ex parte mobilis habentis partes: sic quod prius alterentur secundum unam, quam secundum aliam, et forte etiam in motu augmentationis posset assignari haec duplex causa successionis : et dixi forte, quia est magis difficile assignare in motu augmen tationis,quomodo successio sit tantum ex parte formae, et non ex parte mobilis ; quia non videtur, quod possit ibi assignari mobile indivi-

Bibite, quod successivae sit quantitatis susceptivum ; in alteratione vero bene potest assignari, quia punctus habens positionem in continuo, alteratur successive, ex successione partium formae : et est etiam successio mobilis divisibilis, quod alteratur.

Unde si quaeras, an indivisibile possi t alterari, dico quod indivisibile de genere Substantiae, ut Angelus, et anima, potest alterari ; quia Angelus, et anima possunt recipere aliam, et aliam opinionem ; et similiter gaudium et tristitiam, atque ita possunt alterari, fuse accipiendo alterationem, pro mutatione ad qualitatem.

Et si quaeras, an indivisibile de genere Quantitatis, possit recipere aliquam quantitatem, sic quod mutetur de una qualitate in aliam, Sotus hic dicit quod si tale indivisibile esset separatum a quantitate, non posset alterari, quia impossibile est aliquod tale separatum existere; indivisibile tamen habens positionem in continuo potest alterari ad alterationem suorum subjectorum, sive illorum in .quibus habent positionem. Nota tamen quod punctum esse alterabile, potest bifariam intelligi : priori modo sic, quod recipiat certam qualitatem determinatae intensionis, et sic potest probabiliter dici, quod non est alterabile, ut docere videtur Scotus in 4. dist. 10. quaest. 9. ad secundum principale, ubi dicit quod nullum lumen est punctale.Posteriori modo intelligi potest indivisibile alterari qualitate, qua partes aliae alterantur, quas tamen continuat ad invicem; et ut sic dici potest probabiliter, quod punctus est alterabilis, sed hoc est per accidens, scilicet ad alterationem partium, quas continuat ad invicem.

Et si quaeras postremo, an punctus possit augmentari? dico quod non; quia punctus non potest moveri motu augmentationis ei diminutionis, quia hoc sibi repugnat ab intrinseco.