QUAESTIO I Utrum omne quod movetur, moveatur ab alio

Arist.lib. 7. Phyi. e. 1. text. 1. et H. Phys. text. 29. Aver. Mayr. et interpretes ibid . Alb. tract. 1. c. 1. D. Thom. lect. 1. et i. cont. Gent. c. 13. et i. p. g. 2. ori. 3. et 5. Met. lect. 14. Soot. 9.Meth.et 2. dist. X. ij. 1. et ini. dist. 12 q. 3. Aegidius quodl. 6. q. 12. Greg. 2. dist. 6. q. 1. art. 3. Ferrar. 1. cont. Gent. c. 13. Jandun. 8. Phys. q. 12. Plaza 2. Phys. disp. 1. q. 7. Conimbr. 7. Phys. cap. 1. q. i. Compl, disp. 28. q. 1. Ruviua in expos. c. 1. Rocc. in Paraphrasi, et quaest, 1.

Arguitur quod non : quia projectum movetur postquam est remotum a projiciente, et tamen non movetur ab aliquo primo : non a projiciente, quia possibile est, quod projiciens jam sit corruptum : nec a medio, quia saepe medium movetur ad partem oppositam, nec a virtute impressa. Unde non apparet bene possibile, quod talis virtus generetur per solum motum localem.

Secundo, quia aqua ascendit in phiala, vel in urinali, ut patet ad experientiam, si urinale calefiat, et os ejus ponatur ad aquam, et tamen non movetur ab aliquo primo ; non a forma aquae,aut dispositionibus consequentibus illam formam, quia omnia illa inclinantur ad motum oppositum , nec apparet aliquid aliud, a quo moveatur ; ergo, etc.

Tertio, animal movetur ex se, ut patet 8. hujus, text. 29. et 30. igitur non ab alio : modo Aristoteles in isto 7. intendit probare quod non solum omne quod movetur, movetur ab aliquo, imo quod omne quod movetur, movetur ab alio.

Quarto, gravia et levia naturaliter mota moventur, et non ex se, ut patet 8.

hujus, text. 31. et 32, nec ab alio, quia tunc non moverentur naturaliter ; igitur a nullo moventur. Quod autem non ab alio nisi violenter, patet, quia violentum est cujus principium est extra. ut patet 3. Ethicorum.

Quinto, arguitur de alteratione : quia aqua calefacta reducitur ad frigiditatem, et non a medio ; quia aqua reducitur ad frigiditatem intensiorem quam sit frigiditas medii, et tunc aqua reducta ad illum gradum intensiorem, nullo modo potest assignari, quod producatur a medio ; igitur aqua alteratur, et tamen a nullo alteratur.

Sexto, quia voluntas movetur ex se , igitur non ab alio , consequentia nota est, et probatur antecedens , quia aliter voluntas non esset domina suorum actuum, nec esset libera, quod est falsum.

Septimo,quia anima alteratur de scientia in ignorantiam , et tamen a nullo alteratur ; ergo, etc. Consequentia nota est, quia omnis alteratio est motus : et probatur antecedens, quia per solum lapsum anima obliviscitur eorum, quae prius novit.

Octavo, medium alteratur de lumine in tenebras , et tamen a nullo alteratur, quia maxime esset a corpore luminoso : modo hoc est falsum, quia corpus luminosum potius est causativum lucis, quam tenebrarum.

Nono, quia videmus, quod si aliquis inspicit viridarium multae spissitudinis herbarum, super quo cecidit lux fortis Solis, tunc si dimittat se ad locum tenebrosum, remanet impressio in organo visus, et tamen illa impressio deperditur, et non ab alio ; igitur oculus alteratur per illam impressionem, et tamen a nullo alteratur.

Decimo, potest argui de rarefactione, et condensatione : quia aqua calefacta se pisa frigescit, et non ab alio ;igitur. Eodem modo aer frigescens ultra naturam debitam, calefit ex se ipso ; igitur se ipso rarefit, quia ad calefactionem consequitur rarefactio, et per consequens aliquid rarefit, et non ab alio. Oppositum arguitur per Aristotelem in principio hujus 7. text. 1. ubi nititur probare,quod omne quod movetur, movetur ab alio.

In ista quaestione primo ponenda est ( ) ratio Aristotelis, per quam nititur demonstrare, quod omne quod movetur, movetur ab alio, cum quibusdam objectionibus contra illam rationem. Secundo, respondebitur ad quaesitum et solventur illae dubitationes.

Quantum ad primum, supponitur primo, quod omne quod movetur est divisibile, et istud probatum fuit super sextum.

Secundo, supponitur quod illud, quod inest alicui per se et primo, non removetur ab illo, dato quod removeatur a quocumque alio, quod non est ipsum, verbi gratia, risibile inest homini per se, et primo ; ideo non removetur ab homine, dato quod removeatur a quocumque alio, quod non est homo.

Tertio, supponitur quod pars est aliud a suo toto. Istis suppositis, formatur sic ratio Aristotelis ; illud non movetur a se ipso per se, et primo, quod quiescit ad quietem alterius, quod non est ipsum ; sed omne quod movetur, quiescit ad quietem alterius, quod non est ipsum; igitur nihil quod movetur, movetur a se ipso per se, et primo, et per consequens omne quod movetur, movetur ab alio. Major patet per secundam suppositionem ; quia ex quo movetur a se ipso, quod inest alicui per se, et primo, non removetur ab eo, dato quod non removeatur a quocumque alio. Et minor probatur, quia omne quod movetur est divisibile, per primam suppositionem : modo omne quod est divisibile, quiesceret ad quietem suae partis, et pars est aliud a toto, per tertiam suppositionem; igitur omne quod movetur, quiesceret ad quietem alterius. Contra istam rationem arguitur primo : quia prima suppositio est falsa, quia anima intellectiva movetur. Intelligentia, et etiam punctus, quia moto corpore moventur omnia, quae sunt in corpore ; igitur non omne quod movetur est divisibile. Secundo, suppositio secunda est falsa,quia per istam probaretur, quod nihil movetur per se primo, quod est falsum, ut patet quinto hujus, text. 1. Consequentia probatur : quia omne quod movetur, quiescit ad quietem alterius, scilicet ad quietem suae partis ; igitur nihil quod movetur, movetur a se ipso per se, et primo. Tertio, quia ista ratio videtur supponere, quod cujuslibet mobilis possibile est aliquam partem quiescere : modo hoc est impossibile de caelo,secundum Aristotelem ; igitur ratio est insufficiens, quia per impossibile nihil potest probari, eo quod ad impossibile sequitur quodlibet. Quarto, quia supponitur, quod omne mobile quiescit ad quietem suae partis, modo est falsum ; quia arbor movetur agitata per ventum, et tamen pars ejus quiescit, scilicet radix.

Quantum ad secundum, scilicet an aliquid possit moveri a se ipso per se, et primo, ita ut omnino totaliter idem sit movens, et motum. De hoc sunt aliquae viae et modi dicendi. Primus modus est, quod non omne quod movetur, movetur ab alio. Probatur per rationes ante oppositum, praecipue per primam, quae fuit de motu projecti. Et quando objicitur eis Aristoteles in isto 7. respondent, quod ipse intelligit, quod omne quod movetur, movetur ab alio, vel motum fuit. Contra istam viam arguitur per rationem Aristotelis factam post oppositum. Secundo, sequeretur quod ad continuandum motum non requireretur potentia, quod est contra experientiam. Tertio, in motu projecti non potest assignari, quare tanta velocitate movetur uno tempore, et postea majori, vel minori. Quarto, quia tunc esset actio sine agente, et motus moti sine motore, quod est falsum, ut patet tertio hujus.

Secunda via est, praemittendo, quod entium naturalium quaedam sunt composita ex materia et forma, sicut mixta, et elementa ; sed alia sunt omnino simplicia, ut Intelligentia, et intellectus noster, vel una quantitas pura separata a prima materia, vel a forma substantiali, et hoc per potentiam divinam, vel per imaginationem. Tunc dicunt isti, quod nullum ens naturale compositum ex materia et forma, potest movere se ipsum; imo quodlibet tale movetur ab alio, scilicet a forma sui. Secundo, dicunt quod una gravitas pura si per se esset separata a subjecto, moveretur a se ipsa, ita ut quaedam pars esset movens, et mota. Probatur, quia si aliqua talis gravitas poneretur in vacuo, vel in medio, super quod obtineret dominium, non apparet prohibens, quin moveretur deorsum ; et conformiter imaginantur de motu locali Angeli, quod ipse est movens, et motus omnino.

Contra istam viam objicitur : quia tunc sequitur, quod per nullam viam posset probari aliquam substantiam separatam esse. Consequens est falsum, ut patet 8. hujus. Consequentia probatur : quia sicut tu ponis, quod gravitas pura a se ipsa moveretur, ita diceretur de caelo, imaginando, quod caelum esset una forma simplex inclinata ad motum circularem potens movere se ipsam, quemadmodum tu ponis de gravitate pura. Secundo, gravitas pura si esset separata a materia, non moveretur a seipsa. Consequentia est nota, et antecedens probatur : quia nulla qualitas virtute propria habet aliquam operationem, imo omnis sua operatio est principaliter a forma substantiali in existente materia, ut patet secundo de Generatione.

Tertia via est, quae ponit primo, quod aliquid movetur a se ipso. Probatur per aliquas rationes ante oppositum, ut animal movetur ex se ; grave movetur naturaliter a se deorsum, et ita de aliis. Secundo ponunt isti, quod licet idem moveat se, tamen non secundum idem sui est movens, et motum; imo movet secundum quod est in actu, et movetur secundum quod est in potentia. Et hoc probatur, quia motor non movet, nisi quia est actu sub dispositione secundum quam est motus; sed movetur quia est in potentia ad talem dispositionem, et caret ipsa ; modo impossibile est, quod aliquid secundum idem sui habeat aliquam dispositionem, et careat eadem.

Contra istam viam arguitur, probando quod secundum idem aliquid est movens, et motum primo ; quia animal movet se per animam, ita ut anima sit motor, et secundum animam movetur, quia non solum corpus movetur, imo compositum ex materia, et forma. Secundo, quia intellectus movet, et movetur, et hoc secundum idem sui, quia est indivisibilis : modo nullum indivisibile potest moveri secundum aliud, et secundum aliud movere.

Ideo, istis dimissis, ponitur ista conclusio : Impossibile est (b) idem moveri a se ipso sic, quod nullo modo sit aliquod movens, quod non movetur, vel aliquod motum, quod non movet. Ista conclusio probatur inductione, quia in motu caeli,

in quo Intelligentia est motor, et non movetur, et orbis est motus, et non movet. Secundo, in motu gravis, forma gravis, mediante gravitate est motor, et praeter motorem concurrit motum, quod nullo modo movet, scilicet materia prima. Item, praeter formam gravis, et gravitatem, requiruntur alii motores, scilicet generans, aut removens prohibens, ut patet 8. hujus. Tertio, patet de intellectu, qui non movetur, nisi prima actione objecti exterioris, et primo motus intellectus a phantasia. Item, si intellectus moveat se ad intellectionem, hoc est, mediante specie intelligibili agente in intellectum ; et sic concurrit ibi movens, quod non movetur secundum illam actionem, scilicet speciei intelligibilis. Quarto apparet de voluntate, de qua minus apparet, quia voluntas nunquam fertur nisi in cognitum; ideo cum idem sit intellectus, et voluntas, nunquam intellectus movet se ad volendum, vel nolendum, nisi mediante specie intelligibili, vel actu intelligendi; et sic ad hujusmodi volitionem concurrit species intelligibilis, quae nullo modo movetur secundum illam actionem.

Sed objicitur de Intelligentia, quando movet se ipsam localiter; et tamen nihil potest signari ibi movens, quod non movetur, nec motum quod non moveat. Respondetur, quod nulla ( ) Intelligentia movetur nisi assumpto aliquo corpore, cui comparatur sic, quod est in toto illo corpore, et in qualibet parte ejus ; et sic Intelligentia est motor, et illud corpus assumptum est motum.

Tunc ad rationes. Ad primam, dico quod movetur ab impetu infuso, ut patet in 8. text. 82.

Ad secundam, dico quod ibi est quodammodo motus tractus propter continuationem aquae ad aerem; quia aer,

qui unitur per condensationem, est major aqua per modum tractus. Aliter dicitur, quod frigiditas aquae est causa illius motus, sed hoc est per accidens in quantum condensat aerem.

Ad tertiam, dico, quod animal movetur a motore distincto, scilicet ab anima: sed dicitur moveri a se, eo quod habet in se principium inchoativum sui motus.

Ad quartam, dictum est.

Ad quintam, dico quod aqua calefacta reducitur ad frigiditatem a se ipsa, et in illo motu est motum, quod nullo modo movet : et hoc sufficit in proposito. Et si quaeratur, quid movet, dicitur quod forma aquae, mediante quadam frigiditatevirtuali, quae non corrumpitur manente forma aquae.

Ad sextam, de voluntate, dicitur quod ibi concurrit species intelligibilis, vel actus intelligendi active, et nullo modo passive, secundum illam actionem.

Ad septimam, anima intellectiva movetur ; dico quod ille motus provenit ex defectu conservantis, eo quod anima non advertit, et sic diceretur, quod anima esset causa illius alterationis, quemadmodum dicitur 2. hujus, text. 30. quod nauta est causa submersionis navis.

Ad octavam, dico quod ille motus provenit propter defectum conservantis, ut prius. Eodem modo diceretur ad aliam de impressione manente in sensu post impressionem viarum fortiter illuminato. Ad aliam de rarefactione, et condensatione, dicitur sicut ad illam de aqua calefacta.

Ad rationes contra rationem Aristotelis.

Ad primam de anima intellectiva; dico quod Aristoteles loquitur ibi de mobili, quod movetur motu locali circumscriptive, et non ad motum alterius: quia de tali mobili potest sustineri ratio Aristotelis esse bona.

Ad secundam, dico quod illa non est falsa ad istum sensum, quod illud quod inest alicui per se et primo, non removetur ab illo, dato quod removeatur a quocumque alio, quod non est ipsum, vel pars ipsius, vel aliquid , quod est de ratione ipsius : modo de ratione mobilis est quod moveatur, sed non de ratione motoris. Ideo posito, quod movere insit motori per se, et primo , dato quod removeatur a parte ipsius, non oportet quod removeatur a toto motore.

Ad tertiam, dico quod licet hoc non sit possibile de quolibet mobili secundum potentiam naturalem, attamen, simpliciter loquendo, est possibile,vel, ut dicit Commentator, non repugnat rationi motus et mobilis.

Ad quartam, dico quod non oportet, quod, simpliciter loquendo, quiescat ad quietem partis, sed sufficit Aristoteli quod non moveatur secundum quodlibet sui, scilicet per se primo.