EXPOSITIO TEXTUS

Ut vero (1) et alio facto principio. Iste est tertius tractatus hujus octavi, in quo Philosophus ostendit, quis et qualis sit primus motus : et dividitur in quinque capitula. In primo capitulo ostendit, quod primus motus est motus localis. In secundo ostendit, quod non contingit alium motum a motu locali esse perpetuum. In tertio ostendit, quod non contingit alium motum a motu circulari esse perpetuum. In quarto declarat, quod possibile est motum localem esse perpetuum. Et in quinto concludit, quod motus localis circularis est primus, et perpetuus. Secundum ibi, Quae autem loci mutatio. Tertium ibi, Quod autem contingit. Quartum ibi, Quae autem. Quintum ibi, Quod autem lationum. Primum capitulum dividitur : quia primo praemittit intentionem. Secundo prosequitur, ibi : Impossibile enim est. Primo proponit, quod considerandum est, utrum contingat aliquem motum esse perpetuum,vel non ; et si sic,quis est ille, et etiam quis est primus motus, et istae considerationes sunt annexae, quia rationabile est, quod si aliquis motus sit perpetuus, quod ille sit primus.Deinde proponit, quod tres sunt species motus, scilicet motus secundum quantitatem, motus secundum qualitatem, et motus localis.

Impossibile (2) enim est. Hic prosequitur ; et primo ostendit, quod impossibile est motum augmentationis, vel diminutionis esse primum motum. Secundo ostendit, quod impossibile est alterationem esse primum motum. Tertio ostendit, quod motus localis est primus motus. Secundum ibi, At vero si alteratur. Tertium ibi, Si ergo necesse est. Est igitur prima conclusio : Impossibile est augmentationem esse primum motum. Probatur, quia ille motus non est primus, quem necessario praecedit alius motus, sed augmentationem necessario praecedit alius motusjergo, etc.Major est nota, quia impossibile est augmentatum nem esse, quin sit alteratio praevia, per quam alimentum,quod in principio est dissimile et contrarium,in fine efficiatur simile.

At vero si alteratur. Secunda conclusio : Impossibile est alterationem esse primum motum. Probatur,quia alterationem necessario praecedit alius motus ; igitur alteratio non est primus motus. Consequentia nota est, et antecedens probatur, quia alterationem praecedit motus localis, quo approximato passo alteratur.

Si ergo necesse est. Hic ostendit, quod motus localis est primus motus.Et primo probat conclusionem, secundum opinionem antiquorum.Secundo, secundum opinionem propriam ibi, Amplius. Ubi sciendum, quod quidam antiquorum (a) reducebant omnes actiones naturales ad raritatem et densitatem, tanquam ad principia, quorum densitatem dicebant fieri per congregationem, et raritatem per disgregationem : modo tam congregatio, quam disgregatio sunt motus locales ; igitur si isti motus sunt primi, ut antiqui ponebant, sequitur quod motus localis est primus.

Amplius (3) autem. Hic probat conclusionem secundum opinionem propriam ; et primo ponit quamdam distinctionem prioris. Secundo probat conclusionem, ibi: Quare quoniam. Primo dicit quod aliquid potest dici prius alio tripliciter : uno modo, quia potest esse sine alio, sed e converso aliud non potest esse sine ipso, et istud dicitur prius, a quo non convertitur subsistendi consequentia. Alio modo aliquid dicitur prius alio secundum substantiam, id est, perfectionem. Et tertio modo dicitur aliquid prius alio, tempore.

Quare quoniam. Hic probat, quod motus localis est primus motus octo rationibus. Secunda ibi, Neque igitur.

Tertia ibi, Adhuc tempore. Quarta ibi, Omnino autem videtur. Sexta ibi, Quapropter viventium alia. Septima ibi, Et quia. Octava ibi: Maxime autem. Prima ratio est ista: quia omnis (b) motus localis est perpetuus ; igitur ille est primus. Consequentia tenet; quia si aliquis motus est primus, rationabile est, quod motus perpetuus sit ille. Antecedens probatur, quia vel est unus motus perpetuus, vel consequenter plures perpetuo : non consequenter plures, ita ut nullus sit perpetuus, quia semper in naturalibus, de possibilibus illud est ponendum, quod est dignius : modo dignius est ponere unum motum continuum, et perpetuum, et cum illud est possibile, ut postea declarabitur: ergo, etc.

Neque igitur. Secunda ratio, quia ille motus est primus, qui potest esse sine aliis, et non e contra ; sed motus localis potest esse sine aliis, et nullus aliorum potest esse sine motu locali; igitur etc. Major patet ex distinctione. Et minor est nota, quia augmentatio non potest esse sine motu locali, nec alteratio sine applicatione agentis ad passum, quae fit per motum localem.

Adhuc (4) tempore. Hic ponit tertiam rationem quae est eadem omnino cum prima, quam repetit, ut solvat dubitationem circa hoc incidentem. Unde probatur quod motus localis sit postremus omnium. Unde videmus, quod in animalibus, motus localis sequitur omnes alios motus, quia animal non movetur localiter nisi cum est perfectum post augmentationem, et alterationem, et generationem. Respondetur,quod in eodem supposito alii motus bene praecedunt motum localem, attamen omnes illos necesse est praecessisse motum localem alicujus alterius mobilis.

Quoniam autem. Sequitur quarta ratio ; quia generatio ( ) non potest esse prior motu locali ; igitur nec aliquis alius motus. Antecedens patet, quia generatio fit mediante alteratione praevia, quam praecedit motus localis applicationis agentis ad passum. Consequentia tenet, quia magis videtur, quod generatio debet esse primus motus, quam aliquis alius pro tanto, quia oportet illa esse generata, in quibus inveniuntur alii motus.

Omnino (5) autem.Quinta ratio arguit, quod motus localis (d) est prior secundum perfectionem , quia illud est prius secundum perfectionem in naturalibus, quod est posterius via generationis in processu naturali ; sed motus localis est hujusmodi : ergo, etc. Major patet, quia natura procedit de imperfecto ad perfectum. Et minor apparet: quia primo animal generatur, deinde alteratur, et augmentatur priusquam possit moveri localiter , et ultimo movetur localiter. Contra istam rationem objicitur, quia si probaret, sequeretur quod diminutio,et corruptio essent perfectiores aliis motibus naturalibus, quia sunt posteriores in processu naturali. Secundo, quia generatio est formae substantialis, sed motus localis secundum multos est accidens inhaerens mobili; modo forma substantialis est perfectior accidente ; igitur generatio est perfectior motu locali. Ad ista. Ad primum dicitur, quod argumentum intelligitur in processu ad complementum, et perfectionem , quia in tali via posterius est perfectius.

Ad secundum, dicitur quod, dato quod motus localis sit res distincta, quod.non debet comparari simplex forma ad simplicem formam, sed totum compositum ad totum compositum, sic quod animal cum omnibus suis dispositionibus mediantibus, quibus potest se movere localiter, est perfectius, quam ipsummet mediantibus dispositionibus, quibus solum potest se augmentare, et alterare.

Quapropter viventium alia. Sexta ratio est, ille motus est prior secundum perfectionem, qui invenitur in magis perfectis ; sed motus localis est hujusmodi: ergo, etc. quia non solum invenitur in istis inferioribus, imo etiam invenitur in caelo.

Et (6) quia. Septima ratio: ille motus est prior, qui competit perpetuis, et semper perfectis; sed motus localis est hujusmodi, quia in eo quod aliquid movetur localiter, non oportet quod mutet substantiam; sed tamen si aliquid alteretur, vel augmentetur, vel diminuatur, ipsum mutatur secundum substantiam, vel secundum partem, vel dispositive , nam alteratio disponit ad corruptionem substantialem.

Maxime (7) autem. Octava ratio, ille motus est prior dignitate, et perfectione, qui provenit a digniori motore, quam aliquis aliorum motuum ; sed motus localis est hujusmodi : ergo, etc. Minor patet, quia motus localis, saltem aliquis, provenit a motore immobili.