QUAESTIO VII

Utrum in ordine entium sit devenire ad motorem immobilem

Aristot. 8. Phys. cap. 8. Averroes ibid. Albert. Maga. ibid. tract. 3. cap. 2. Aegidius et Paulus Veuetus ad text. 65. hujus. Mayron. 1. dist. 13. quaest. 8. Javell. quaest. 2. hujus. Rub. 8. Phys. cap. 8. quaest, unica. Vales. lib. 3. con-trov. medic. Conimbr. 8. Physic. cap. 8. quaest. 1. Roceus 8. Phys. quaest. 9.

Arguitur quod non, quia omne movens est simul cum moto ; igitur si mobile movetur, et movens movebitur. Consequentia tenet, quia eorum quae sunt simul, si unum movetur, et reliquum , vel non amplius erunt simul. Antecedens apparet in 7. hujus, text. 10. et inde.

Secundo, si aliquis motor esset immobilis, maxime esset motor caeli ; sed ille non est immobilis. Probatur, quia caelum movetur, et ejus motor est sibi unitus ; igitur ejus motor movetur. Consequentia tenet, quia moto aliquo corpore moventur omnia, quae sunt in illo. Antecedens probatur, quia motor est intrinsecus caelo, aliter enim ejus motus non esset naturalis.

Tertio, omne per se motum potest movere ; igitur omne per se movens potest moveri. Tenet consequentia per simile, et etiam per Aristotelem in isto 8. text. 40. ubi ex hoc quod est dare motum non movens, concludit quod est dare motorem immobilem. Antecedens probatur ; quia omne per se motum est corpus compositum ex materia, et forma : modo forma est per se movens.

Quarto, sicut est in minori mundo, ita in majori, ut ponit Aristoteles in isto 8. text. 17. sed in minori mundo non est aliquis motor immobilis, imo quodlibet movens movetur, ita et in majori. Oppositum arguitur per Aristotelem in isto 8. text. 53. In quaestione primo videndum est,si est devenire ad motorem primum. Secundo, si ille est immobilis.

Quantum ad primum, notandum quod isti termini, Primus motor, prima causa, ultimus finis omnium, et Deus, pro eodem supponunt, licet a diversis rationibus sumantur illa nomina : quia dicitur Deus eo quod est virtus invisibilis mundum ratione gubernans, quia sic concipit quilibet audiens, et intelligens nomen Dei.

Tunc ponitur ista conclusio : Aliquis est primus motor. Probatur, quia in moventibus, et motis essentialiter ordinatis non est processus in infinitum, ut patet 7. hujus ; igitur est devenire ad primum motorem, qui scilicet si movetur, movetur a se ipso, et non ab alio. Secundo, quia dato aliquo ente, aut ipsum est independens, aut dependens ab aliquo alio : si independens ; igitur est prima causa, et per consequens primus motor, quia idem sunt, ut praemissum est. Si dependeat ab alio; tunc quaero de illo alio, vel ipsum est independens,vel non: si sic, habetur propositum : si non, tunc quaeram sicut prius, et sic procedendo, vel itur in infinitum, et hoc est impossibile, 2. Metaph. text. 5. et inde ; vel alicubi est status, et habetur propositum, quod aliquid est independens ab alio, et per consequens prima causa, seu primus motor. Tertio, quia in naturalibus sunt multi fines sibi invicem subordinati, quorum unus est propter alterum, et ille propter alterum ; tunc igitur aut quilibet illorum finium est propter alterum finem, aut est aliquis finis propter quem sunt omnes alii : si primo modo, tunc in infinitum est processus in finibus, et per consequens desiderium naturale est frustra. Si secundo modo, habetur quod est aliquis finis ultimatus,in quem omnia alia ordinantur, et ille est primus motor, seu prima causa. Quarto, quia in generatione oportet generans esse nobilius generato ; sed aliqua est generatio, in qua non apparet generans particulare nobilius ; igitur oportet ponere generans universale, quod in hujusmodi generatione est principalis causa, et illud estprima causa, seu primus motor. Prima pars antecedentis patet, quia nihil agit ultra gradum proprium, quia nihil minus perfectum potest producere magis perfectum. Secunda apparet in generatis per putrefactionem. Quinto, quia in igne sunt plures gradus caliditatis aeque approximati agenti: igitur qua ratione debet unus illorum primo corrumpi, eadem ratione et alter ; igitur vel ambo corrumpentur, quod est impossibile ; quia in alteratione est successio secundum gradus formae,vel neuter eorum corrumpetur, quod est contra experientiam , igitur oportet, quod sit aliquod causans, scilicet ipse Deus, ad corruptionem unius, priusquam ad corruptionem alterius. Sexto persuadetur ; quia omnes homines ubique,et in omni tempore, et in omni lege assentiunt, quod Deus est; igitur sequitur quod verum est Deum esse. Consequentia tenet, quia ex quo a natura inest eis hujusmodi cognitio, non videtur, quod sit frustra. Sed quod insit a natura patet, ex quo omnes sine coactione legis,aut difficultate studii, vel laboris hoc asserunt.

Septimo, quia illud est, sine quo humana conversatio non potest esse, nec permanere, sed sine Deo, et cultu ipsius Dei non potest esse humana communicatio ; igitur videtur concludendum, quod Deus est. Major patet,quia communicatio hominis est a natura, ut patet primo Politicae, et minor apparet in alio ejusdem,ubi dicit Aristoteles, quod sacerdotium est pars principalis communicationis.

Octavo, et istam rationem facit Bragbandam, quam multi credunt demonstrationem, et capiatur ista,complexum tam bonum, et tam perfectum, quo nihil melius et perfectius esse potest : et sit illud complexum A ; tunc arguitur sic : A potest esse ; igitur A est, et per consequens Deus est, quia hoc intelligimus per Deum. Probatur antecedens: quia A esse non implicat contradictionem, et cum omne illud quod non implicat contradictionem, sit possibile, sequitur quod A potest esse. Consequentia probatur ; quia si A potest esse post non esse, A potest incipere esse post non esse ; igitur tunc non esset tam bonum, et tam perfectum, quo nihil melius, et perfectius esse potest, quod est contra positum. Consequentia probatur, quia illud esset perfectius etmelius,quod semper esset, et esset independens ab alio. Et licet ista ratio credatur demonstrativa, tamen inter omnes alias est minoris efficaciae, imo nihil valet,ut patebit solvendo. ipsam.

Et notandum, quod nulla istarum rationum probat Deum esse, praeter sextam et septimam persuasiones, intelligendo per Deum virtutem invisibilem, quae mundum ratione gubernat. Unde prima probat, quod aliquis est primus motor , et hoc potest concedi de caelo, ita ut moveret se ipsum per se et primo, quemadmodum una pura gravitas, si esset separata a materia. Secunda probat, quod aliquid est independens ab alio, et hoc etiam conceditur de caelo. Tertia probat, quod aliquis est ultimatus finis, in quem omnia alia ordinantur, et diceretur, quod hoc est caelum, vel perfectio universi, aut aliquid hujusmodi. Quarta probat, quod in generatione putrefactorum praeter agentia, quae apparent hic inferius, concurrit aliquod agens nobilius , et hoc conceditur verum, quia caelum ad hoc concurreret. Quinta probat, quod non est aliquod determinans ad corrumpendum unum gradum formae prius. quam alium aeque approximatum agenti ; et hoc conceditur verum de influentia, quae determinat. Vel diceretur, quod hujusmodi determinatio provenit a natura formae, de cujus natura est, quod aliquae partes superponuntur aliis, non secundum situm, sed secundum gradum formae.

Nunc respondendo ad octavum dico, quod per similem rationem probaretur quodlibet quantumcumque inevidens , verbi gratia, numerus stellarum, collective sumendo, potest esse par ; igitur est par. Consequentia tenet ; quia in perpetuis non differt esse,et posse. Item, qui ponerent, ut Philosophi, quod nihil esset virtutis infinitae, et quod Deus non esset liber libertate contingentiae, reputaret impossibile quod aliqua stella posset addi, vel diminui. Et antecedens probatur ; quia numerum stellarum esse parem non implicat: eodem modo probaretur ejus oppositum, scilicet quod numerus omnium stellarum sit impar, et sic posset probari quilibet articulus fidei. Ad rationem ergo, quando dicitur A potest esse ; igitur A est, negatur consequentia.

Item, non probatur antecedens, quia non sequitur, hoc non implicat contradictionem ; igitur est possibile : quia Philosophi concederent multa esse impossibilia, quae tamen non implicarent contradictionem, ut quod linea esset augmentata ad duplum, vel quod ex omnibus motoribus et mobilibus fieret unum. Item, dato quod concederetur A esse, adhuc non sequitur ; igitur Deus est, quia non sequitur tam bonum , et tam perfectum est, quo nihil melius,

et perfectius esse potest; igitur Deus est, quia negaretur consequentia, et antecedens de caelo concederetur.

Item,si quaeratur, in quo est defectus, respondetur quod in isto ; quia possibile accipitur dupliciter: quandoque pro dubio, ut si unus proponat, numerus stellarum est par ; alter respondebit, possibile est. Alio modo capitur possibile pro eo, quod potest esse ; tunc igitur per hoc iterum ad rationem, quando dicitur, A potest esse , concedo, capien do possibile primo modo pro dubio,quia dubium est,quin sint plura aeque perfecta ; vel saltem dubium est, quin sint quorum neutrum est perfectius alio,nec aliud est perfectius illis duobus.Et si intelligatur antecedens de possibili secundo modo,tunc potest negari antecedens, vel saltem rationabiliter dubita t ur,et sic patet,quod illa ratio est inefficax ad probandum Deum esse. Patet igitur quibus modis convincitur aliquem esse primum motorem : et hoc de primo.

Quantum ad secundum, sit conclusio ista : Primus motor est immobilis, et supponitur quod primus motor sit intrinsecus mobili per applicationem, et non per inhaerentiam. Unde sciendum, quod aliquid potest moveri ab intrinseco uno modo : quia una pars integralis movetur ab alia,ut membrum animalis movetur a corde. Alio modo: quia movetur a forma propria extensa, et sic non movetur caelum, quia, ut patet in isto 8, nullum tale potest movere, non concurrente alio motore extrinseco.Tertio modo, quia movetur a forma indivisibili appropriata,et sic movetur caelum. Nunc probatur conclusio : primo, quia motor caeli est indivisibilis, ut suppositum est, et patet in isto 8. text. 45. et inde ; igitur est immobilis, ut patet 6. hujus, text. 32. Secundo, quia vel moveretur per se, vel per acciciens : non per se, quia vel eodem motu quo movet, vel alio ; sed neutro modo, quia non est,necesse omne movens moveri, ad hoc quod moveat ; nec per accidens, quia quod per accidens est, potest non esse ; et sic primus motor potest non movere, quod est impossibile, quia ejus motus est perpetuus. Item,nullum tale movetur per accidens, quin dependeat ab aliquo alio motore , ut patet de forma animalis : aliae rationes videantur in littera.

Ad rationes. Ad primam, dico quod omne movens est simul cum moto, vel situaliter, vel per indistantiam : modo primus motor est indistans mobili, sed propter hoc non sequitur, quod moveatur ad motum mobilis.

Ad secundam, quando dicitur motor caeli est sibi intrinsecus, concedo per indistantiam, vel applicationem ; et ex hoc non sequitur, quod moveatur simul cum caelo ; sed consequentia bene valeret de iis, quae sunt intrinseca per inhaerentiam, vel etiam ut partes integrales.

Ad tertiam, negatur consequentia ; quia omne illud, quod est per se motum, componitur ex actu et potentia, scilicet forma et materia, aliter enim non esset per semotum, sed per se movens non sic componitur, imo aliquis propter ejus perfectionem est actus purus, ut primus motor. Et si arguatur, quod primus motor aliqua producit de novo ; igitur est mutabilis, negatur consequentia.

Ad quartam, dico quod non est simile, sicut etiam dicit Commentator.