EXPOSITIO TEXTUS

Quoniam autem (I) omne quod mutatur, in tempore mutatur. Hoc est quartum capitulum hujus tractatus, in quo Philosophus determinat de mutato esse in comparatione ad motum : et dividitur in sex partes, secundum quod ponit sex conclusiones. Secunda ibi : Hoc autem ostenso. Tertia ibi : Non solum. Quarta ibi : Manifestum est igitur. Quinta ibi : Similiter autem et in eo. Sexta ibi : Quare in quocumque sit. Pro prima conclusione praemittit unam suppositionem, quod cum omne quod mutatur, in tempore mutatur. Aliquod potest dici mutari in tempore dupliciter : uno modo aliquid dicitur mutari in aliquo tempore primo, scilicet quod mutatur in qualibet parte illius temporis. Alio modo non primo, scilicet quod mutatur in parte illius temporis, ut lectio dicitur fieri in ista die, eo quod fit in parte hujus diei. Nunc ponitur ista conclusio prima : omne quodmcvjtur in aliquo tempore primo, muLtur in qualibet parte illius temporis. Probatur ex definitione illius, quod est moveri in aliquo tempore primo. Secundo probatur, (2) et sit tempus in quo aliquid movetur primo, A B C, quod dividatur secundum B, ita quod partes temporis, in quo fit motus, sint A B, et B C, tunc mobile quod movetur, vel movetur in utraque parte temporis A B C, vel in altera tantum, vel in neutra. Si in utraque, habetur propositum: si in neutra, hoc est falsum, quia tunc non moveretur in A B C, ex quo in nulla parte ejus moveretur : si in altera tantum, tunc mobile moveretur in illo tempore non primo, quod est contra positum.

Hoc autem (3) ostenso. Hic ponit secundam conclusionem, quam probat tripliciter. Secunda ibi : Amplius autem. Tertia ibi : Amplius autem si id. Conclusio est ista : Omne quod mutatur in aliquo tempore primo, necesse est ipsum esse motum prius. Probatur sic: sit A mobile, quod movetur in tempore B C, primo per magnitudinem D E; et sit B mobile, quod moveatur aeque velociter in medietate illius temporis, et incipiant duo ista mobilia moveri in eodem instanti ; isto posito, probatur ista conclusio secunda, scilicet quod omne quod movetur, necesse est motum esse primo ad istum intellectum, quod omne quod movetur in aliquo tempore primo, necesse est motum esse prius, quam illud tempus sit transactum, quia in quocumque ( ) tempore movetur B, movetur etiam A, cum aeque velociter moveantur, et incipiant in eodem instanti; sed B est motum prius quam tempus B C, sit transactum, ut patet ex casu ; igitur A est motum prius quam tempus B C, in quo movetur primo, sit transactum, et habetur propositum.

Amplius (4) autem. Secunda ratio, sit tempus, (b) in quo mobile movetur A C; tunc in instanti medio illius temporis, quaero utrum mobile movetur, vel jam motum est : non movetur, quia in instanti non potest fieri motus ; igitur jam motum est, et per consequens priusquam tempus, in quo movetur primo, sit transactum, ipsum est motum.

Amplius (5) autem si id. Tertia ratio, quia illud, quod continue movetur in aliquo tempore primo, et in nullo instanti illius temporis desinit moveri : tunc vel in quolibet instanti illius temporis mutatur, vel mutatum est: sed inpossibile est, quod mutetur in instanti, ut probatum fuit prius ; igitur in quolibet instanti mutatum est, et cum quodlibet instans sit prius, quam illud tempus sit transactum, sequitur quod prius quam illud instans sit transactum, in quo aliquid movetur primo, ipsum mutatum est, et habetur propositum.

Non solum (6) autem id. Hic ponit , tertiam conclusionem, quam probat primo de motu locali. Secundo, de generatione, et corruptione, et alteratione, ibi: Eadem enim demonstratio est. Primum probat dupliciter. Secundo ibi: Amplius autem. Tertia conclusio est ista : Non solum omne quod mutatur prius est mutatum, sed necesse est etiam omne mutatum prius mutari, ita ut non solum mutatum sit, sed in mutari. Probatur, supponendo quod omne quod movetur de aliquo termino in a iquem terminum, movetur in tempore. Probatur suppositio : quia si fiat mutatio de A in B, tunc in eodem instanti non potest esse in A, et in B, ut ostensum est prius: igitur oportet, quod in aliquo instanti sitin A, et in alio in B ; vel igitur illa instantia sunt immediata, vel mediata : non immediata, quia tunc tempus componeretur ex instantibus : si mediata, tunc inter ipsa cadit tempus medium, et per consequens mutatio facta de A in B, fiebat in tempore. Tunc isto supposito, probatur conclusio ; quia (7) cum omnis (c) mutatio fiat in tempore, et omne tempus sit divisibile in partem priorem et posteriorem, sequitur quod omnis mutatio est divisibilis in partem priorem et posteriorem : igitur si in aliquo tempore aliquid mutatum est per continuum motum, prius movebatur in medietate illius temporis, et prius in medietate medietatis, et sic in infinitum ; et per consequens omne mutatum praecedit mutari.

Amplius (8) autem. Secunda ratio est: ait magnitudo, in qua pertransitur in aliquo tempore primo C D ; tunc vel C D, sunt indivisibilia sibi invicem conjuncta, vel inter ipsa est medium : si sibi invicem conjuncta, tunc magnitudo esset composita ex indivisibilibus, quod est impossibile, ut probatum fuit prius ; si inter ipsa est medium, tunc sequitur, quod magnitudo C D, est in infinitum divisibilis ; igitur si aliquid est mutatum super magnitudinem C D, prius movebatur super ejus medietatem, et prius supra medietatem medietatis, quam super totam magnitudinem, et sic in infinitum ; igitur ante omne mutatum esse super istam magnitudinem prius erat mutari ; ethabetur propositum.

Eadem (9)enim demonstratio. Hic probat dictam conclusionem in aliis motibus a motu locali, dicens, quod in ( ) aliis mutationibus, ut in generatione, et corruptione, et in mutatione in contrariis, ut in alteratione, per eamdem rationem probabitur, quod omne mutatum praecedit mutari. Sed dubitatur primo, qualiter generatio sit successiva, ex quo forma secundum quam est generatio, non habeat partes graduales. Secundo dubitatur de hoc, quod dicit, secundum contradictionem omne mutatum praecedit mutari, quod est falsum, quia subito fit mutatio de uno contradictorio in reliquum ; aliter enim inter contradictoria esset dare medium. Respondetur ad primum, quod in generatione formae substantialis non est successio secundum gradus formae, sed solum secundum partes quantitativas subjecti, quia prius in una parte subjecti introducitur forma, quam in alia. Ad secundum respondetur, quod per mutationem de contradictorio in contradictorium intelligit mutationem de pura privatione formae ad esse completum formae secundum totum subjectum : modo inter ista duo bene est medium, scilicet esse formae secundum partem subjecti.

Quare necesse est id quod imitatum esse. Infert corollarium, quod omne mutatum esse praecedit mutari, et omne mutari praecedit mutatum esse. Et causa hujus est ; quia nullum indivisibile est immediatum alteri indivisibili, sed quodlibet continuum est divisibile in semper divisibilia.

Manifestum (10) igitur. Quarta conclusio est: quod omne quod factum est, necesse est fieri prius, et omne quod est in fieri, necesse est factum fuisse, scilicet secundum partem. Probatur : quia omne ( ) quod fit, mutatur, et omne quod factum est, mutatum est ; sed omne mutatum esse praecedit mutari, et omne mutari praecedit mutatum esse, ut probatum est ; igitur omne factum praecedit fieri, et omne fieri praecedit factum esse.

Similiter autem et in eo. Quinta conclusio est : omne quod corrumpitur esi prius cor ruptum, et omne corruptum est prius corrumpi. Probatur, quia tam corrumpi, quam corruptum esse est divisibile in infinitum ; et ideo sicut nihil fit nisi prius factum fuerit, nec aliquid factum fuit nisi prius fiat, ita nihil corrumpitur, nisi prius corruptum est, nec aliquod corruptum est, nisi prius corrumpatur .

Quare in quocumque sit. Sexta conclusio : In nullo motu est dare primum mutari, aut primum mutatum esse ; quia si sic, jam esset aliquod mutari, quod non praecederet mutatum esse, vel aliquod mutatum esse quod non praecederet mutari, quod est contra prius posita.