ANNOTATIONES

(a) Aliquiiimaginanlur quod spatium contentum, etc. Nota, quod Philoponus praeci puus Aristoteficus in hac re deserens Aris totelis sententiam, existimat locum esse intervallum quoddam finibus conclusum trina dimensione praeditum. Quod antequam probet, supponit, quod hujusmodi spatium est trina illa dimensio absque substantia longitudinis, latitudinis, et profunditatis: cui spatio diversa succedunt corpora, et quod spatium quodlibet corpus occupat ; ut si imaginemur vas omni corpore carens, illud spatium, et intervallum quod est inter latera vasis, est hujusmodi trina dimensio, in qua recipitur corpus ab illa distinctum ; quod spatium, et trina dimensio est locus. Hoc supposito, sic pro bal intentum : Proprietates, quae conveniunt loco, potius apparent convenire intervallo, quam superficiei ; ergo potius intervallum est locus, quam superficies. Probatur antecedens, si hujusmodi i intervallum est locus, tunc facile apparet, quomodo locus est aequalis locato omnino, quandoquidem trinam habet dimensionem sicut corpus locatum. Insuper hujusmodi intervallum est immobile, quod loco tribuitur, neque movetur per accidens, sicut superficies : manet enim illud intervallum perpetuo corporibus variis in eo succedentibus. Et quod immobile maneat probatur, non enim moveri potest secundum substantiam, quia non est substantia ; neque secundum qualitatem, quia non est qualitas ; neque secundum quantitatem,quia nequit augeri, aut minui ; neque secundum locum, quia loci non est locus ; ergo omnino manet im mobilis, atque adeo est locus.

Secundo probatur. Illud ponendum est pro loco, quo melius solvuntur dubitationes, quae habentur de loco ; sed posito intervallo pro loco, melius hoc consequitur, quam posita superficie ; ergo, etc., Major est Aristotelis cap. 4. hujus libri ; et minor inductione probatur per omnes dubitationes, quae accidunt circa locum ; hoc enim posito, facile est salvare quomodo locus contineat locatum, quomodo maneat immobilis, etc. Tertio probatur ; facilius solvuntur dubia, quae circa spatium,quam ea, quae circa superficiem contingunt ; ergo po tius spatium est locus, quam superficies. Probatur antecedens : difficile enim est solvere quomodo superficies contineat locatum, et sit immobilis, etc. Non autem est difficile solvere instantias circa spatium : si enim ponere intervallum dubites,ne inde vacuum concedas, quod est inconveniens in natura, eo quod illud tale intervallum, quod praeter corpus locatum ponitur, est suapte natura vacuum, facile respondebis non cum Epicuro, (cujus est etiam haec opinio) dicente non esse inconveniens dare vacuum in natura ; sed cum Philopono dicente, quod quamvis sua natura tale spa tium sit Vacuum, quia distinctum quid est a corpore, non tamen datur sine corpore, sicut materia, quae distincta est a forma, nunquam datur sine forma. Et rursus, si secundo dubites ponere spatium pro loco quia eo posito, daretur infinitum,illud sci licet quod cst extra coelum, potestque sus cipere corpus; quia cum non habeat finem, eo quod neque superficiem : superficies enim est in corpore, intervallum autem corpus non est, quare infinite extenditur. Quod quam falsum sit dari actu infinitum, tertio libro Ostensum est. Respondetur quidem tale spatium non esse infinitum, quantum ad corpora suscipienda necesse fuerit: neque fatendum est superficie carere, quae finis sit illius trinae dimensionis.

Ad rationes autem Aristotelis, quibus probabat spatium tale dabile non esse ; quia inquit Aristoteles ex eo sequeretur dari infinitum, respondet Philoponus negando sequelam : intervallum enim hujusimodi, cum non corpus, sed trina dimensio sit, quando corpus tale replet spatium, indivisibile est, quia incorporeum ; corpus autem dividere, quod incorporeum est, minime potest.

Ad aliam rationem, quae probabat, si spatium esset locus, tunc esse plura loca simul : Respondet non esse inconveniens dari simul plura loca hujusmodi , eo quod intervallum est incorporeum, quare unum alterum non impediet, sicut in melle ; verbi gratia, sunt, plura incorporea, scilicet color, dulcedo, etc.

Nota secundo, quod licet haec opinio contra Aristotelem militet, a multis tamen probabilis reputatur : quia tamen eam respuit hic Doctor Subtilis, ideo a nobis amplectenda non est, atque adeo, ad ejus rationes in hunc modum respondeo : et ad primam cum Scolo in responsione ad quartum,quod tale spatium non est aequale,nec inaequale. Item non continet, quia nihil est : si enim aliquid esset, duo quam maxima sequerentur absurda : Primum,quod daretur accidens sine subjecto, hoc autem majus absurdum est, quam dicere superficiem esse locum. Quod autem daretur accidens sine subjecto, patet, quia tale spatium ponitur a Subjecto separatam, et divisum. Secundum absurdum est, quod duo corpora se penetrarent, quod naturaliter est impossibile. Probatur sequela, quia tales dimensiones quantitatis penetrantur cum dimensionibus locati ; ergo datur penetratio corporum. Probatur consequentia : quia penetratio non inconvenit in substantiis, quia absque inconveniente materia penetratur cum forma : neque in qualitatibus, siquidem experientia docet qualitates esse simul in eodem subjecto, ut dulcedo, et albedo in lacte ; ergo inconveniens penetrationis corporum est de quantitatibus intelligendum ; maximum ergo absurdum est dicere tales dimensiones se penetrare cum dimensionibus locati, siquidem absolute sequitur penetratio corporum.

Ad secundum respondens, suppono cum Divo Thoma immobilitatem loci pensandam esse secundum distantiam quamdam a partibus mundi, et secundum situm, qua immobilia sunt, ut distantia, qua modo disto a caelo, semper hic manet. Et si hinc alio moveor, manet hic distantia, et aliam acquiro; cum ergo locus non solum superficies sit, sed superficies cum distantia certa et situ, et ratione hujus distantiae sit immobilis, verum est locum esse immobilem, quamvis sola superficies mutetur, quia superficies cum tali distantia nunquam mutatur : atque adeo melius salva tur immobilitas loci, ponendo locum essc superficiem, quam spatium separatum. Suppono secundo, quod superficies non tantum ut latitudo sine profunditate considerari debet, sed ut terminus ipsius profunditatis : cui superficiei ut sic, quod convenit ipsi corpori, convenire dicimus. Sicut quando duo corpora se tangere dicimus, non quidem quod penetratio corporum detur, hoc affirmatur, sed quia in superficie se tangunt. Similiter totum locatum continetur a superficie, quia est terminus corporis, et cujuslibet alterius superficiei, et pariformiter dicimus superficiem, quae locus est, aequalem esse locato, quia superficies concava continentis est aequalis locato, id est, superficiei. convexae locati. Si enim superficies concava loci, quae distinguitur a corpore, extenderetur . et similiter superficies convexa locati, illae duae superficies essent omnino aequales se cundum longitudinem et latitudinem, nam profunditatem non haberent : nam superficies indivisibilis est secundum profunditatem, et indivisibile additum indivisibili non facit majus : atque adeo superficies convexa locati potest circumferri super superficiem concavam corporis locantis, et nihilominus una non erit altera major : et ex hac doctrina patet solutio ad rationes, quibus Philoponus probat locum esse illud spatium.

Nota tertio, quod Avicenna secundo libro suae sufficientiae, cap. 6. citat quorumdam sententiam affirmaptium locum non esse quid reale ; sed secundum se quoddam vacuum, cujus esse est carentia corporis, ita ut repleri possit ; verbi gratia, spatium, quod intra vas consideramus, si ibi non sit aer, aut aliud corpus, illud tale spatium est vacuum, aptumque ad quodlibet recipiendum corpus ; non tamen concedit haec opinio d iri actu vacuum, quia, inquit, tale sic spatium semper uno, vel altero corpore repletur. Hanc opinionem videtur amplecti Valesius, eamdem Tolelus probabilem reputat. Sed contra hanc opinionem sic arguitur ; vel illud spatium secundum se est aliquid, vel nihil : si nihil ; ergo non est locus. Si aliqui ; ergo substantia, vel accidens ; si substantia, ergo corporea, vel incorporea ; si incorporea, non poterit esse extensa et profunda cum locato, quia hoc est munus rei corporeae. Si corporea , ergo habet quantitatem, et tunc dabitur penetratio corporum. Si accidens ; ergo, vel quantitas, vel qualitas : si quantitas, secundum omnes dimensiones dabitur penetratio corporum : si qualitas, erit accidens sine subjecto, et non erit extensum, ita ut in ipso extendi possit corpus.