ANNOTATIONES

(a) Pars mensurat, ei componit suum totum, etc. Nota, quod pars habet duas conditiones :prior est,quod est mensura totius, ut binarius est mensura, id est,pars aliqua senarii, vel pars constans ex aliquotis, ut quaternarius est pars senarii. Secunda est, quod pars componit totum. Instans autem non est mensura temporis ; non enim tempus est magnum, vel parvum, quia habet plura, vel pauciora instantia ; cum quodlibet habeat infinita, nec tempus, cum sit divisibile, componitur ex instantibus, quae sunt indivisibilia.

(b) Probat, quod non maneat idem nunc. Nota, quod nunc idem est quod instans ; et quamvis instans videatur esse aliquid superius ad nunc, quod solum videtur designare tempus ; nihilominus accipit nunc generaliter pro instanti ea ratione, qua est, vel fuit praesens.

(c) Quaelibet pars temporis est tempus,etc. Nota, quod haec ratio est .tantum probabiis. Posset enim responderi satis esse ad rationem temporis, quod sit pars circulationis.

( ) Si plures essent caeli, quod plura essent tempora, etc. Nota, quod Aristoteles per caelum intelligit universum ; et est sensus, si plures essent caeli, hoc est, si plures essent mundi, plura essent tempora: quo supposilo videtur in hac ratione Aristoteles accipere unum impossibile, videlicet plures esse caelos, et ex illo refert aliud impossibile, scilicet, plura esse tempora, atque adeo non videtur inconveniens concludere unum impossibile ex alio.Ad hoc respondet Commentator comm. 83. dicens, quod ista declaratio est alterius modi : quoniam cum fuerint duo complete se consequentia, hoc est convertibiliter, et posuerimus aliud esse, ipsum praecedens, aut dispositum per praecedens, necessario sequitur consequens, licet sit impossibile consequens ad illam dispositionem per praecedens : verbi gratia, si dies sequitur orlum Solis, manifestum est, quod in quacumque hora ponimus Solem oriri, sequitur tunc diem esse, licet Solem oriri in prima hora sit impossibile. Similiter, ad volare sequitur habere alas, licet illud positum, nempe volare. sit impossibile. Quoniam ergo tempus, et motus se consequuntur, et adversarius ponit tempus esse motum caeli, necesse est,si posuerimus plures caelos esse, plura tempora esse, sed plura tempora esse, est impossibile : ergo plures esse caelos est impossibile, atque adeo non est necesse tempus esse motum caeli. Vult ergo Commentator, quod quando aliqua sic se habent, quod evidenter, et convertibiliter unum sequitur ad aliud, sicut habentia eamdem definitionem,quantumcumque accipiatur aliquod impossibile, et postea deducatur ad aliquod impossibile, tunc consequens, non sequitur ex impossibili, accepto, aut oportet concludere, quod in hoc sequitur impossibile ex antecedenti, aut quod impossibile est illa habere eamdem definitionem, sicut patet in exemplo

Commentatoris : et ideo si ex isto impossibili non sequatur evidenter plura esse tempora, et tamen sequitur evidenter ex isto, et uno alio posito, scilicet, quod tempus et motus caeli sunt idem, sicut habentia eamdem definitionem, et ideo sequitur, quod tempus et motus caeli erunt idem, quod est impossibile : et ideo bene, et subtiliter arguit Aristoteles. Et si dicatur, quod ex tali modo arguendi non contingit inferre pluralitatem ex pluralitate ; sicut non sequitur, homo est albus ;ergo si sint plura alba, sunt plures homines ; nec sequitur, Intelligentia prima est ens ; ergo si sint plura entia, sunt plures Intelligentiae primx. Respondetur, quod ille processus non valet, nisi supponendo unum, videlicet, quod illa sint unum convertibiliter, et sint habentia eamdem definitionem: nam hoc posito, semper continget inferre pluralitatem ex pluralitate. Unde sequitur, Homo est rationalis ; ergo si sint plura rationalia, svntplurcs homines. Ideo non sequitur formaliter, motus caeli est lempus, ergo si essent pheres caeli, essent plura tempora ; nisi posito, quod motus caeli, et tempus sint idem convertibiliter, habeantque eamdem definitionem.

(e) Dicit Aristoteles quod isti sunt fatui etc. Nola, quod, ut ait Themistius, ex eo est manifeste stulta illa opinio, quia sphaera universi est res permanens, lempus vero ens successivum : tum etiam, quia dupliciter paralogizabanl, probando tempus esse sphaeram universi ; primo laborabant injaequivoco : aequivoce enim sunt corporalia in sphaera, et in tempore : in illa enim sunt tanquam in loco ; in hoc vero tanquam in mensura durationis.Secundo,quia ut hic dicit Scotus, concludebant in secunda figura ex puris affirmativis, ubi medium non distribuitur.

(f) Tempus non definitur tempore. Nota, quod tempus nec tardum dicitur, nec velox: quia tardum, et velox definiuntur tempore : velociter enim id movetur, quod parvo tempore longum spatium percurrit : tarde vero, quod longo tempore transit parvum, atque adeo tempus est uniforme ubique, alias non esset mensura velocitatis, et tarditatis: tempus vero definitur tempore, non enim dicimus dies vernos longiores esse hiemalibus, quia majori tempore durant ; quoniam idem est prorsus esse majores dies, et esse majora tempora, atque esset idem per idem definire. (g) De quibus narratur fabulose, quod dormierunt in Sardo. Nota, quod referente Simplicio, cum capta fuit a Graecis Sardus Insula, inventa ibi fuere cadavera novem filiorum Herculis, balsamo, aliisque aromatibus sic condita, ut non mortuorum, sed dormientium prorsus imaginem exhiberent : hos incolae Heroes dormientes appellabant, colebantque ut Deos ; horum autem hic Aristoteles meminisse ait. Philoponus vero commemorat ad hujusmodi Heroes in more fuisse deferri infirmos sanitatis gratia, qui cum Daemonum incantationibus tres, aut qualuordies sopore velut dormientes attoniti essent, postea excitati putabant nullum prorsus tempus transisse, sed eadem hora caepisse, et finisse somnum. Alii nescio quos homines tredecim millia annorum dormisse. Scotus vero hic dicit dormisse annos 60.