QUAESTIO II

Utrum mundus sit aeternus, aut aliquis motus sit aeternus, ut motus caeli

Albert. Magn. trad. i. cap. 2. Suarez tom. 2. Metaph. disp 29. sed. 1. num. 7. Et auctores citati quaest, praecedenti, apud quorum aliquos disputatur etiam quaestio de possibili.

Arguitur quod non : quia Deus egit mundum ; ergo mundus non est aeternus. Consequentia tenet, quia agere mundum est ipsum producere de non esse ad esse. Et antecedens probatur per Commentatorem in lib. de Substantia Orbis, ubi dicit quod Deus non solum movet mundum totum, ut quidam dicunt, sed agit.

Secundo, per Aristotelem 12. Metaph. text. 38. ubi dicit, quod a Deo dependet caelum, et tota natura. Nec valet, si dicatur caelum dependere a Deo in genere finis, et non in genere efficientis ; quia dicunt ibidem Aristoteles et Commentator quod in abstractis a materia idem est causa secundum movens, secundum agens, et secundum finem, et agentem.

Tertio, omnis mutatio est de contrario in contrarium, vel de contradictorio in contradictorium, ut patet quinto hujus, text. 9. et 46. sed nulla talis est perpetua, ut patet in isto octavo.

Quarto, si aliquis motus esset aeternus, maxime esset ille, qui est de eodem in idem ; sed hoc non est, quia talis motus esset frustra, quia frustra movetur aliquid ad id, quod jam habet; et ideo dicitur 6. hujus, text. 44. quod impossibile est aliquid, quod movetur, dum movetur, esse in illo, in quod movetur.

Quinto, impossibile estillud fieri,quod impossibile est factum esse; sed impossibile est motum perpetuum a parte post factum esse; igitur impossibile est talem motum fieri ; igitur nullus est motus perpetuus a parte post ; igitur nec a parte ante.

Sexto, nullus motus est perpetuus, quia nec revolutio hesterna,nec hodierna, nec aliquis alius motus ; igitur nullus motus est perpetuus.

Septimo, quia videmus quod minor mundus, ut animal, movetur postquam quievit, et hoc ex se ipso ; ergo, etc.

Octavo, gravia et levia, quia a sua natura intrinseca ; igitur possibile est, quod ita fuit de majori mundo, quod moveatur post quietem, et per consequens motus ejus non est perpetuus.

Nono, omnium natura constantium positus est terminus augmentationis, et augmentati ; sed motus est unum natura constantium ; igitur motus est terminus, et per consequens non perpetuus.

Decimo, nulla est quies perpetua; igitur nec motus. Consequentia tenet, quia motus, et quies opponuntur ad invicem ; igitur quot modis, scilicet perpetuo, aut corruptibiliter habet fieri unum, tot etiam modis habet fieri reliquum.

Undecimo, vel motus perpetuus esset naturalis, vel violentus; non naturalis, quia talis est velocior in fine, quam in principio, ut patet 2. Caeli, text. 35. nec violentus, quia nullum violentum est perpetuum, ut patet 2. Caeli, text. 15.

Ultimo, si aliquis motus esset perpetuus, maxime esset circularis ; sed nullus motus circularis est hujusmodi ; ergo, etc. Minor probatur ; quia motus circularis se habet ad motum rectum, quemadmodum linea circularis ad lineam rectam ; sed nulla linea circularis est in infinitum excedens lineam rectam ; igitur nullus est motus circularia, qui in infinitum excedat motum rectum. Oppositum arguitur per Aristotelem in 8. hujus, text. 2.

Notandum sicut in praecedenti quaestione, quod fides (a) contradicit Aristoteli in proposito ; et dico notabiliter fides , quia stando in lumine naturali non potest probari, quod quilibet motus inceperit de novo, ut patebit solvendo rationes ante oppositum ; nec etiam rationes probantes motum esse perpetuum, sunt demonstrativae, licet sint multum probabiles.

Tunc secundum Aristotelem prima conclusio est ista : Aliquis motus est perpetuus. Probatur sic ; quia dato primo motu, vel ejus motor, et mobile fuerunt ab aeterno, vel alterum incepit de novo : si alterum incepit de novo, et non nisi per mutationem ; igitur ante primum motum datum erat alia mutatio prior , quod est impossibile, si motor et mobile fuerunt ab aeterno ; sed mobile quiescebat, et postea movebatur, tunc erat aliqua causa illius quietis,quam oportuit removere prius, quam mobile moveretur, et hoc non potuit fieri sine motu ; igitur ante primum motum datum, erat alius motus prior, quod est impossibile.

Secundo, impossibile est quod aliquid se habeat primo uno modo, et postea aliter, sine aliqua mutatione ; igitur ante primum motum datum, erat alius motus prior, secundum quem motor se habet aliter, quam prius. Major patet per quid nominis mutationis, et minor est nota, quia prius est motor non movens, et postea motor movens.

Tertio, quia rationabile videtur, quod semper Deus sit in perfectissimo statu ; sed status est perfectior dominari aliis, scilicet toti mundo, quam esse solum ; igitur videtur, quod semper Deus dominabatur aliis, quod non esset, nisi alia semper fuissent.

Quarto, si motus et mundus inceperunt de novo, vel in tempore, vel in instanti, vel in aliqua alia mensura ; sed nullo modo, quia tam tempus, quam instans, et quaelibet alia mensura incepit cum mundo.

Quinto, omnia duo agentia sunt ad invicem subordinata, sic quod unum est sub alio, vel ambo sub tertio ; igitur est aliquid agens primum immutabile, et aeternum, a quo omnia alia dependent; sed ab illo agente immutabili non potest dependere actio nova, nisi mediante motu aeterno ; igitur aliquis est motus perpetuus.

Verum est tamen, quod istae rationes in lumine naturali sunt valde probabiles, attamen non sunt demonstrativae, et sunt contra fidem. Ideo ad primam, dico quod mobile incepit de novo, sed motor fuit aeternus. Et quando dicitur, non incepit sine mutatione ; dico quod imo, nec est aliqua causa inceptionis mundi, et motus, nisi voluntas divina, quae est ipsemet Deus. Unde Deus creavit mundum sine mutatione. Item, Deus poiuit creare mundum, et ipsum non movere, postea movere auila mulatione praecedente illum motum.

Ad secundam, dico quod primus motor non se habuit aliter prius et posterius, imo eodem modo, nec oportet esse aliam mutationem ab illa, qua tunc movit.

Ad tertiam,dico quod ante creationem mundi omnia erant in potestate Dei, sicut postea ; et ideo status erat tunc aeque perfectus sicut nunc.

Ad quartam, dico quod non oportet, quod in tempore, vel in instanti, nisi ad istum sensum, quod mundus nunc est, et prius non fuit, alio tamen existente, scilicet Deo. Vel potest concedi, quod in instanti initiativo temporis fiebat mundus.

Ad quintam, negatur quod a motore immobili, non possit fieri actio nova nisi mediante motu ; et de hoc fiet quaestio specialis.

Secunda conclusio Aristotelis est ista: Motus caeli est perpetuus. Probatur, quia caelum est perpetuum ; igitur et motus ejus. Antecedens supponitur ex 1. Caeli. Et consequentia probatur, quia nulla videtur causa, quare primo quiesceret et postea moveretur ; nam dicit Commentator quod si ita esset, jam videretur quod caelum dependeret ab entibus alterius mundi, quae essent sibi causa quandoque motus, et quandoque quietis.

Secundo, quia motor caeli est perpetuus, et immutabilis ; igitur et ejus motus est perpetuus. Consequentia tenet, quia ex quo ejus motor est immutabilis, si una vice movet, semper movet; et antecedens apparet 7. hujus, text. G. et inde, et 8. text. 40. et inde.

Tertio, quia perpetuo fiunt generationes, et corruptiones in istis inferioribus ; igitur motus caeli est perpetuus. Antecedens apparet, secundo de Generatione, text. 58. et inde. Consequentia probatur ; quia motus caeli est causa hujusmodi generationis et corruptionis, cujus signum, quia approximante Sole fiunt generationes, et ipso recedente fiunt corruptiones ; modo si effectus est perpetuus, oportet, quod causa agens, et conservans sit perpetua.

Quarto, quia motus caeli est circularis naturaliter ; igitur est perpetuus. Antecedens apparet I. Caeli, text. 8. Et dico naturaliter circularis ; quia si sit circularis violenter, consequentia non valet, ut de rota fabri. Consequentia probatur; quia ex quo in circulo nullus est punctus terminans, et super ipsum fit motus naturalis, sequitur quod super quemcumque punctum movebitur infinities revolvendd.

Ad istas rationes. Ad primam, negatur antecedens, et cum hoc consequentia. Unde Deus per libertatem suae voluntatis creavit caelum, et potuisset ipsum conservasse quiescens, et postea movere, sine hoc quod fieret alia mutatio ab illa, qua tunc moveret ; nec ex hoc sequitur, quod caelum ex hoc dependeat ab entibus alterius mundi, sed a Deo praecise.

Ad secundam, conceditur antecedens, et negatur consequentia. Ad probationem, dico quod motor immobilis potest movere postquam non movit, nulla facta mutatione alia in motore, vel etiam in mobili, praeter illam qua tunc movet.

Ad tertiam, negatur antecedens.

Ad quartam, concedo antecedens, et negatur consequentia. Ad probationem, dico quod licet posset ita esse, quantum est ex parte magnitudinis, super quam fit motus, tamen firmiter credimus, quod non sit ita ; imo Deus creavit de novo mobile, et motum, et illud mobile erit perpetuum a parte post, tamen non perpetuo movebitur.

Ad rationes principales diceret Aristoteles : Ad primam, Deus, etc. dico quod duplex est agere, sive dupliciter accipitur agere : Uno modo specialiter, ut est idem, quod producere de non esse ad esse, et sic Deus non agit mundum. Alio modo magis generaliter, ut est idem quod producere, id est, conservare, et sic Deus agit mundum, id est conservat ; et hoc intendunt auctoritates Aristotelis.

Ad secundam consimiliter.

Ad tertiam, concedo quod omnis mutatio secundum se totum, vel secundum partem sui, est de contradictorio in contradictorium : verbi gratia, motus caeli, quatenus est de Oriente in Occidentem, est de Oriente non in Orientem, sed inquantum est de Occidente in Orientem, et e contra ; et ab istis duobus componitur unus motus,qui est ab eodem in idem.

Ad quartam, concedo antecedens. Ad improbationem, negatur ; quia aliquod est mobile, quod finaliter movetur ad acquirendum terminum, et illud si perpetuo moveatur, movetur frustra. Aliud movetur finaliter propter motum, ita ut ejus ultima perfectio consistat in movendo , et tale non movetur frustra, si moveatur perpetuo.

Ad quartam, dicunt aliqui, quod hoc est verum in permanentibus, sed non in successivis; dico tamen, quod motus caeli non est quid successivum, sed est caelum continue motum, et ideo negatur minor.

Ad sextam, dico quod inductio est insufficiens quia si idem demonstraretur compositum ex omnibus revolutionibus factis, et faciendis toto tempore aeterno, verum est quod iste motus esset perpetuus.

Ad septimam, dicit Aristoteles quod non est simile ; quia nunquam movetur animal, nisi praecedente alio motu, scilicet sensus ab objecto phantasiae, vel imaginationis, et cum hoc motu nervorum, musculorum, et juncturarum.

Eodem modo est de elementis, vel inanimatis, quia nunquam moventur sursum, vel deorsum, nisi praecedente alio motu, quia hujusmodi moventur a removente prohibens, vel a generante, quorum neutrum potest movere sine motu ; sed sic non esset de mundo, si inciperet moveri, quia talem motum non praecederet aliquis alius, ideo non est simile.

Ad nonam, hoc intelligitur de termino magnitudinis, ut ibidem exprimitur, et non de termino motus, aut durationis.

Ad decimam, negatur consequentia, nec est simile, ut patuit in isto 8.

Ad undecimam, dico quod naturaliter. Ad improbationem, tunc esset velocior in fine, dico quod non sequitur, nisi de motibus gravium, et levium simplicium.

Ad ultimam, dico quod non oportet nisi quantum ad comparabilitatem, ut patuit 7. hujus, propter hoc quod super eamdem lineam circularem infinita potest fieri revolutio.

ANNOTATIONE

(a) Fides contralicit Aristoteli in proposito. Nota,quod aliqui dixerunt,quod Aristotelis intentio non fuit mundum, vel motum fuisse ab aeterno, eo quod dixit lib. 1. Topicorum, hoc esse problema neutrum, de quibus rationes non habemus, nempe : Utrum mundus fuerit abaeterno,quod non dixisset, si opinio ejus fuisset, quod mundus fuisset ab aeterno ; neque adduxit hoc in loco ad probandum mundi aeternitatem rationes demonstrativas simpliciter, sed secundum quid, ad contradicendum antiquis docentibus inchoationem mundi modis impossibilibus. Ita sentire videtur S. Thomas 1. part. quaest. 46 art. 1. ubi etiam insinuat, neque eumdem Aristotelem existimasse illas esse demonstrationes, etsi 2. contra Gent. cap. 81. dicat eum expresse posuisse mundi aeternitatem. At vero Albertus Magnus 8. Physic. tract. 1. cap. 4. ait Aristotelem in libro suo de natura Deorum, qui aliter inscribitur de Substantiis separatis, asseruisse mundum a Deo opifice fuisse creatum ; at forsan intellexit creatum ab aeterno in hoc sensu, quod habet causam, ut creatio non dicat inceptionem novam, sed emanationem, et conservationem, quemadmodum ait et Avicenna in sua Metaph. et quod mundum Aristoteles aeternum posuerit. Ex hoc patet, quod non reprobat Democriti opinionem dicentis, mundum esse perpetuum, alios vero reprobat, et rationes eorum solvit, et vilipendit, dicendo: Contraria autem his non

est difficile solvere ; et postea utitur sempiternitate molus tanquam probata ad probandum sempiternitatem primi motoris.

Aliter autem dicunt alii, scilicet duplicem esse factionem ; unam naturalem et Physicam, quae fit praesupposito aliquo subjecto. Alteram vero simplicem, quae creatio,vel simplex emanatioappellalur,per quam' aliquid procedi t de non esse ad essenullosubjeclo praesupposito. Unde si fiat sermo de factione naturali et Physica, motus non est factus, nec caelum, nec materia, quamvis omnia alia sint facta a Deo ; Theologice et supernaturaliter loquendo,Aristoteles itaque ut Philosophus naturalis debito modo est locutus, ponendo motus et mundi aeternitatem. Caeterum haec responsio mihi nunquam satisfecit, eo quod ponat veritatem contrariam veritati. Ideo alii dicunt, primo, quod de mente Philosophi et sui Commentatoris fuit ponere multa entia esse necessaria, et coaeterna Deo, quamvis non dixerit ea esse omnino improducta. Philosophus.enim 5. Metaph.dicit quaedam necessaria habere causam. Et Commentator in lib. de Substantia orbis expresse determinat,caelum et Intelligentias, (quas dicit esse aeternas) productas. Secundo dicunt, quod de intentione Philosophi et sui Commentatoris fuit negare omnino creationem esse possibilem, vel aliquid posse fieri ex nihilo ; et hoc patet primo per Philosophum 1. hujus, text. 34. et per Commentatorem in multis locis irridentem eos, qui dicunt aliquid creari, vel fieri ex nihilo. Tertio, dicunt quod secundum Philosophum nulla substantia de se possibilis esse, potest ab alio perpetuari, sicut patet ex primo de Caelo, text. 20. et 12. Metaph. text. 41. et ideo secundum eum nihil non productum ab aeterno, potest perpetuo manere per aliquam potentiam. Postremo dicunt, quod secundum Aristotelem omne possibile quandoque esse, et quandoque non esse, habet materiam, et habet contraria in se, sicut patet primo de Generatione.

Sed quidquid senserit Aristoteles (cum

Deus non fuerit, ut ait Albertus loco supra relato, cap. 14.) errare potuit, et de facto erravit. Unde, dico primo, quod opinio Aristotelis, et sui Commentatoris de aeternitate motus vel mundi, est erronea, falsa, et haeretica ; quia,ut jam dictum est, ita est in rei veritate, quod nihil aliud a Deo est aeternum, veritas autem non contradicit veritati, quia una est veritas ; ergo nullo modo est verum,quod mundus, vel motus, vel aliquid aliud a Deo,sit aeternum. Et confirmatur per articulum Parisiensem, quo dicitur : Quod mundus est ^aeternus, quantum ad omnes species in eo contentas, et quo l tempus est aeternum, et motus, et materia, quia est a potentia Dei infinita, et quod impossibile est esse innovationem in effectu sine innovatione in causa ;error. Item, est alius articulus: Quod caelum nunquam quiescet, quia generatio inferiorum, quae est finis motus caeli, non desinet, eo quod caelum suum esse habet a motore suo, et hic conservat caelum per motum suum. Unde si cessaret a motu, cessaret et ab esse: error. Et huic concordat alter articulus quo dicitur: Quod Theologi dicentes, quod caelum quandoque quiescet, arguunt ex falsa suppositione, et quod dicere caelum esse et non moveri, est dicere contradictoria ;error. Dico secundo, quod Philosophus non solum ut Theologus, sed etiam in quantum Naturalis male locutus est ; nec opinio ejus est cum fide defensibilis, imo corrigenda est sua opinio, et suae rationes solvendae , ut patet per Concilium Lateranense superius relatum, et per articulos Parisienses, quorum unus est: Quod Philosophus naturalis debeat simpliciter negare aeternitatem mundi, quia innititur causis supernaturalibus ;error. Secundus, Quod impossibile est solvere rationes Philosophi de aeternitate mundi, nisi dicamus, quod voluntas primi implicat impossibilia; error. Tertius : Quod ratio Philosophi demonstrans motum caeli esse aeter num,non est sophistica ; error. Rationes autem Philosophi sufficienter solvit hic Scotus.