ANNOTATIONES

(a) Motus qui est ab uno contrario, etc. Nota, quod sensus hujus conclusionis est, quod motus in quo terminus a quo est con- trarius termino ad quem, non potest dici contrarius ei, qui est in suum contrarium, id est, motus quorum terminus aquo unius est terminus ad quem alterius, tantum abest ut sint contrarii, quod sunt unus, idemque motus realiter ; nam idem motus est de termino a quo ad terminum ad quem, qui sunt termini contrarii ; idem enim est motus secundum rem, qui est a sanitate et qui est in aegritudinem, differens solum ratione : quia est generatio unius, scilicet aegritudinis et corruptio alterius, scilicet sanitatis. Et ex hoc sequitur, quod motus, in quo terminus a quo, est contrarius termino ad quem alterius motus, non est illi contrarius : verbi gratia, si motus aliquis sit ab albedine, et alius ad nigredinem, non sunt contrarii ea ratione, qua terminus a quo unius opponitur termino ad quem alterius ; et ratio est, quia in eodem motu invenitur hujusmodi contrarietas terminorum.

(b) Motus ab uno contrario non est contrarius motui, etc. Sensus hujus conclusionis est, quod motus quatenus habent terminos a quibus contrarios non sunt contrarii : verbi gratia, motus ab albo, et motus a nigro non sunt contrarii. Ratio est, quia ambo possunt tendere ad eumdem terminum ultimatum ; et sic motus aeris a concavo Lunae ad concavum ignis, et motus ejusdem aeris a centro terrae ad idem concavum ignis, non sunt contrarii, quia contrarietas non sumitur a terminis a quibus. Patet etiam, quia duo motus in idem tendentes non sunt contrarii; duo autem motus, -qui sunt a terminis contrariis, possunt in idem tendere, nam motus ex albo non semper terminatur in nigrum, sed in medio colore coloratum, puta in rubeum: et pariter motus qui est ex nigro potest terminari in rubeum, motus autem, qui sunt ad eamdem formam, non videntur esse contrarii. Adde quod, ut hic dicit Scotus, motus non differrent a mutationibus, nam et duae mutationes sunt a terminis contrariis, ut generatio a non esse, et corruptio ab esse. (c)Magis est attendenda contrarietas motuum, etc. Nota, quod illi motus sunt contrarii, quorum termini ad quos sunt contrarii, ut motus ad sanitatem, et ad aegritudinem: et illi motus sunt contrarii, quorum termini a quibus, et termini ad quos sunt contrarii, ut motus a sanitate ad aegritudinem, et motus ab aegritudine in sanitatem. Illi etiam motus sunt contrarii, quorum terminus a quo unius est terminus ad quem alterius, ut si moveatur aliquod mobile a calore, et aliud ad calorem, sunt motus contrarii. Et ex hoc sequitur, quod generatio opponitur corruptioni, hoc ultimo modo, quia terminus a quo generationis hominis, verbi gratia, est terminus ad quem corruptionis ipsius, caeteri autem duo modi conveniunt motibus contrariis ; Scotus tamen notat unum in quarta conclusione , quod non dicuntur praecise motus contrarii, quia sunt ad terminos contrarios, quia etiam mutationes sunt ad terminos contrarios, et tamen non sunt motus.

(d) Illi motus sunt contrarii, qui sunt a contrariis, etc. Nola, quod sensus hujus conclusionis est, quod contrarietas motus sumitur a contrarietate utriusque terminorum : quia contrarietas aliquorum sumitur secundum speciem, et rationem ipsorum ; sed propria ratio motus est, quod sit inter duos terminos positivos. Aliter enim censenda est contrarietas motuum, et aliter mutationum : cum enim inter mutationem, et motum haec sit differentia, quod illa sit inter terminum affirmatum, et negatum contradictorios, hic vero inter duos positivos contrarios, ut dictum est supra text. 7. sequitur contrarium, quod contrarius sit ei, qui e converso habet terminos contrarios, ut motus ex sanitate in aegritudinem contrarius est ei, qui est ex aegritudine in sanitatem.

( ) Addiscere, et decipi sunt contraria. Nota, quod scientia fit aut per studium sine doctore, et haec dicitur inventio : aut accipitur a doctore, et haec dicitur disciplina, quatenus recipitur in discipulo : doctrina vero prout procedit a magistro, vel a doctore. Et pariter error, sive ignorantia, aut fit ab intrinseco per amissionem scientiae , et haec dicitur oblivio , quae contrariatur inventioni , aut fit ab alio : et haec dicitur deceptio, quae contraria est disciplinae, et hoc est quod ait, discere contrarium esse ipsi decipi , non per se ipsum, sed per alium.

( ) Mutatio quae est ab aliquo termino, etc. Nota, quod duplex est generatio, scilicet, generatio simpliciter, quae est ad esse simpliciter,quod est esse substantiae ; et generatio secundum quid, quae est ad esse secundum quid, scilicet ad esse accidentale. Unde generationes secundum quid, in quibus simpliciter sunt contraria,contrariantur solum ratione terminorum ad quos, quia termini a quibus non sunt positivi, sed negativi, ut generatio albi ex non albo ; contrariatur generationi nigri, ex non nigro, ratione albedinis et nigredinis, quia non album, et non nigrum nihil dicunt positivum. Mutationum autem simpliciter, quae proprie non habent contrarium, quales sunt generationes substantiarum, contrarietas sumitur respectu ejusdem termini, qui est terminus a quo unius mutationis, et terminus ad quem alterius ; ut corruptio aeris contrariatur generationi ejusdem, quia corruptio est perditio ipsius esse, generatio vero ejusdem acquisitio ; terminus enim ad quem corruptionis non exprimitur positive, sicut nec terminus a quo generationis.

(g) Determinat de contrarietate^ motuum, etc. Nota, quod motus procedentes a terminis contrariis ad medium, et a medio ad terminos contrarios, sunt oppositi ; verbi gratia, motus ab albo in fuscum, et motus a nigro in fuscum : et similiter motus a fusco ad album, et a fusco ad nigrum. Probatur, quia medium habet rationem utriusque extremi. Ex his sequitur contrarietas, motum primo, et per se sumi a terminis ad quos, quamvis consecutive sumatur a terminis a quibus. Sed videtur Aristoteles esse sibi contrarius hic, et in text. 48 . ubi arguebat contrarietatem motuum non attendi penes terminos a quibus, eo quod nonnunquam tendunt in eumdem terminum, scilicet in medium : hanc contradictionem tollit Scotus illis verbis : fus cum comparatum albo habet vicem nigri, et comparatum nigro habet vicem albi : quibus verbis vult dicere, quod licet motus ab albo in rubeum, et a nigro in rubeum sint contrarii, non tamen propter contrarietatem illorum terminorum a quibus, sed propter contrarietatem terminorum ad quos nam rubeum est quodammodo nigrum contrarium albo, et quodammodo album contrarium nigro ; et ideo utimur eo,ut duobus contrariis, atque adeo motus ab albo in rubrum est ab albo quodammodo in nigrum ; et motus a nigro in rubeum est a nigro quodammodo in album, et propterea sunt contrarii ; et eadem ratione motus ex rubeo in album est quodammodo ex nigro, et motus ex ruheo in nigrum, est quodammodo ex albo.