QUAESTIO II

Utrum in moventibus, et motis sit processus in infinitum

Arist. hic text. 3. et 2. Met.text. 6. Averroes Themista et alii interpretes ibid. Albert. tract. 1. cap. 2. D. Thom. lect. 1. Mayron. 7. Physic. partit. i. Conimbr. et Rarius in exposit. cap. 1. Roccus in Paraphrasi summa 2. cap. unico.

Arguitur quod sic ; quia nisi ita esset, sequeretur quod generatio non esset perpetua ; consequens est falsum, ut patet 2 de Generat. text. 56 et inde. Consequentia probatur, quia dato aliquo genito, vel illud generabatur ab alio, et illud ab alio, et sic in infinitum ; vel est devenire ad aliquod, quod ab alio non generabatur. Si primo modo, habetur propositum : si secundo modo, habetur consequens.

Secundo, aliquod continuum movetur; igitur in moventibus, et motis est processus in infinitum. Probatur consequentia, quia secunda pars proportionalis movet tertiam, et movetur a prima, et tertia movet quartam, et movetur a secunda , et sic in infinitum ; igitur in moventibus, et motis est processus in infinitum.

Tertio, si primum movens, et ultimum motum in infinitum distent, in moventibus et motis est processus in infinitum ; sed sic est : ergo, etc. Minor probatur, quia primum movens est infinitum, et perpetuum ; sed ultimum motum est finitum, et corruptibile : modo in infinitum distat perpetuum a corruptibili, et infinitum a finito ; ergo, etc.

Quarto, sequeretur quod non quilibet excessus sufficeret ad motum ; consequens est falsum, ut patebit postea. Consequentia probatur, quia si manus impellat aerem, illa pars dominabitur super unam partem aeris, igitur illam movebit,et illa dominabitur super aliam, igitur illam movebit, et sic in infinitum, quod non esset, nisi in moventibus, et motis procederetur in infinitum.

Quinto arguitur per Aristotelem 2 hujus, text. 50 ubi dicit, quod in causis per accidens est processus in infinitum, scilicet tam in efficientibus quam in finibus: sed cum efficiens, et finis moveant, sequitur quod in moventibus est processus in infinitum.

Sexto, sequeretur quod non omne motum moveretur ab alio : consequens est falsum, ut patet in principio hujus septimi, text. 1. Consequentia probatur ; quia dato aliquo moto, vel ipsum movetur ab alio, et illud ab alio, et sic in infinitum : vel est devenire ad unum, quod non movetur ab alio ; et habetur consequens.

Oppositum arguitur per Aristotelem in isto septimo, cap. 2. text. 3. Notandum, quod quaedam sunt moventia corporea, et alia incorporea, et de utrisque potest imaginari, quod sit processus in infinitum : tamen Aristoteles in proposito intellexit de moventibus corporeis, quia talia simul sunt moventia et mota.

Secundo, notandum quod quaedam sunt moventia ( ) essentialiter ordinata, et quaedam accidentaliter solum. Illa dicuntur essentialiter ordinata, quorum posterius non moveret, nisi priori movente ; sed illa dicuntur accidentaliter ordinata, quorum posterius non movet, nisi prius alias movit, sed non oportet, quod simul moveant, et sic tu, pater tuus, et pater illius dicuntur accidentaliter ordinati : modo de causis efficientibus essentialiter ordinatis intelligit Aristoteles secundo Metaph. text. 6. et etiam in proposito, quia in accidentaliter ordinatis bene est processus in infinitum, ut arguit prima ratio ante oppositum.

Tunc ponuntur conclusiones. Prima est ista : In moventibus, sive efficientibus essentialiter ordinatis non est processus in infinitum. Probatur, quia si in moventibus, et motis essentialiter ordinatis esset processus in infinitum, sequeretur quod nullum esset movens ; consequens implicat, scilicet quod infinita sint moventia, et quod nullum sit movens. Consequentia probatur ; quia in infinitis (b) non est aliquod primum : modo in essentialiter ordinatis, primo (scilicet illo, quod primo movens est) non movente, etiam alia non movebunt; igitur cum nullum sit primum, sequitur quod nullum sit movens. Secundo, quia si in causis efficientibus procederetur in infinitum, tunc sequeretur quod impossibile esset producere aliquem effectum, nisi ille effectus sit infinitus ; consequens est impossibile. Consequentia probatur; quia quaelibet illarum infinitarum causarum aliquid facit ad productionem effectus ; igitur cum illae causae sint infinitae, et a qualibet aliquid producatur, sequitur quod totum productum esset infinitum.

Secunda conclusio magis specialis est ista : In moventibus et motis corporeis non est processus in infinitum ; et istam conclusionem probat Aristoteles in isto septimo, supponendo aliqua. Primo, quod in tempore finito non potest fieri motus infinitus, ut patet ex 6 hujus. Secundo supponitur, quod infinitorum mobilium ad invicem conjunctorum motus est infinitus, et hoc est verum, supponendo quod quodlibet illorum sit majus, vel aequale alicui tertio dato. Tertio, supponitur quod motus infinitorum mobilium fieret in eodem tempore, in quo fieret motus unius illorum. Consequentia probatur, quia si in moventibus, et motis fieret processus in infinitum, tunc cum aggregati ex omnibus illis moventibus, et motis, motus sit infinitus per secundam suppositionem, et fit in eodem tempore, in quo fieret unus illorum per tertiam, sed quilibet illorum fieret tempore finito, quod est contra primum suppositum.

Tertia conclusio : In moventibus et motis localiter non est circulatio. Probatur, quia tunc sequeretur quod a proportione minoris aequalitatis fieret motus, et proveniret actio, quod est impossibile: quia in omni motu movens est plus potens ad movendum, quam mobile ad resistendum. Consequentia probatur ; quia si A moveat B, oportet quod sit potentius quam B ; iterum, si B moveat C, oportet quod C sit minus potens quam B; igitur si e converso C moveat A, sequitur consequens, quod scilicet minus potens movebit potentius.

Contra secundam conclusionem, et ejus probationem arguitur primo : quia per illam deductionem non sequitur, quod motus infinitus fieret in tempore finito, sed quod motus infiniti fierent in tempore finito : modo hoc est possibile, ut quod Socrates moveat se ipsum, Plato se ipsum, et sic de infinitis, ex quo nullus eorum impedit reliquum.

Secundo, ad motum magni mobilis non sequitur majus tempus quam ad motum parvi ; igitur si mobile augmentaretur in infinitum, non requireretur majus tempus ad motum ejus , quam nunc de facto, quando erat parvum. Tertio, supposito quod ex illis infinitis fieret unum, non sequitur quod esset motus infinitus, quia illud non moveretur, cum omnis motus fiat respectu alicujus quiescentis ; et tamen si ex omnibus mobilibus fieret unum mobile, jam non esset aliquod quiescens. Quarto, quia supra 6. concessum fuit consequens, ad quod deducitur, scilicet quod motus infinitus fiat in tempore finito, et ideo propter hoc non est inconveniens concedere, quod in moventibus et motis sit processus in infinitum. Quinto, supposito quod unum corpus moveat reliquum, non sequitur quod corpus movens moveatur, ideo, dato quod essent infinita moventia et mobilia, ex hoc non sequitur quod aggregatum ex ipsis esset unum mobile motum. Consequentia nota est; et probatur antecedens, quia A potest movere continue B, tangendo ipsum, sine hoc quod A moveatur, ut si unum corpus moveatur circulariter circa reliquum. Sexto, quia non sequitur, si ex infinitis corporibus fiat unum corpus, quod illud corpus sit infinitum, et per consequens non sequitur quod motus ejus sit infinitus. Antecedens probatur, quia si A sit pedale, capiatur ejus medietas, deinde illi medietati addatur alia medietas medietatis, et sic in infinitum ; tunc totum resultans non esset nisi pedale, et tamen aggregatum ex infinitis corporibus.

Ad ista. Ad primum, dico quod imo, quia ex quo illa moventia et mobilia sunt corpora, oportet quod sint ad invicem contigua; et sic ex ipsis omnibus est unum corpus, saltem per aggregationem, et per consequens unus motus. Et hoc pateret manifeste, supposito quod illa corpora essent unum continuum, quod ille motus esset infinitus, quia esset mobilis infiniti.

Ad secundum, quia ad motum magni mobilis, etc. concedo ; igitur si mobile augmentetur etc. concedo consequens, dum tamen motor proportionaliter augmentetur, ita ut continue maneat eadem proportio, sed ex hoc non sequitur,quin praedicto casu posito, motus infinitus fieret in tempore finito ; et non dicitur infinitus, quia in tempore infinito, sed quia mobilis infiniti.

Ad tertium, dico quod imo bene sequitur. Et quando dicitur, oporteret esse aliquod quiescens, dico, quod non, quia ut patuit supra 3. ad hoc quod aliquid moveatur localiter, non oportet quod sit quiescens respectu cujus aliter se habeat ; sed sufficit quod aliter se haberet ad aliquod quiescens, si aliquod quiescens esset.

Ad quartum, quando dicitur quod consequens fuit concessum, respondetur quod consequens concedebatur tanquam possibile per potentiam supernaturalem, et tamen non est possibile naturaliter: ita potest concedi in proposito, quod virtute agentis naturalis non est possibile, quod in moventibus et motis sit processus in infinitum ; attamen hoc bene est possibile virtute agentis infiniti, quia Deus potest creare infinita moventia et mobilia, quorum quodlibet essentialiter dependeret, sicuti ista inferiora dependent a superioribus.

Ad quintum, dico quod non est possibile, quod unum corpus moveat reliquum conjunctum sibi motu locali, quin ipsum moveatur ; et dato quod non movetur, non obstaret in proposito, quia nos loquimur de infinitis, quorum quodlibet esset movens, et motum.

Ad sextum, dico quod imo bene sequitur, quia non possunt esse infinita hujusmodi moventia et mota, existentia seorsum, et a se invicem separata, cujusmodi non sunt partes continui.

Ad rationes principales. Ad primam, negatur consequentia. Ad probationem tu arguis de accidentaliter ordinatis, de quibus est concessum.

Ad secundam, negatur major, quia in proposito solum loquimur de moventibus et motis totalibus, quae sunt seorsum separata, et non de illis, quae sunt partes inexistentes toti.Item,posito quod continuum alteretur successive, non quaelibet pars est movens et mota, nec dependent ab invicem essentiali ordine, sed una pars movens, et alia mota.

Ad tertiam, negatur minor. Ad probationem, dico quod ibi non est distantia nisi similitudinarie, quod in proposito solum valeret ratio de distantia locali.

Ad quartam, negatur consequentia.Ad probationem, dico quod ibi fit motus aeris usque ad aliquam certam distantiam. Et quando dicitur, quod ille aer habet dominium alterius , dico quod non ; quia motus vadit continue remittendo usque ad non gradum.

Ad quintam, dico quod Aristoteles intelligit de causis accidentaliter ordinatis, de quibus non est ad propositum.

Ad sextam, negatur consequentia. Ad probationem, dico quod est devenire adi aliquod, ad quod est status, scilicet ad primum motorem, qui movet, et non movetur.