QUAESTIO VI

Utrum gravia, et levia moveantur ex se

Aristot. 8. Physic. cap. 4. text. 18. et 2. de Caelo cap. 2. text. 9. Albertus Magnus hic tract .2. cap. i. Scotus2. diu. 2. q. 10. Gregor. disp. 6. quaest. 1. Ferrar. quaest. 9. etl. con. Gen. c. 97. Auton. Andr. 9. Met. quasi. 1. Jandun.8. Physic. quaest. 12. Burid. in cap. 4. 8. Physicor. August. Niph. in comm. ejusdem cap. Rub. ibid, quaest, i. Achill. lib. 3 de Elementis. Conimbr. in cap. 4. Physic. quaest. unica. Perer. lib. 7. cap. 6. Vales. controv. 11. et 14.

Arguitur quod sic: quia illa moventur ex se, quae moventur quocumque motore extrinseco circumscripto; sed gravia, et levia sunt hujusmodi, ut patet ad experientiam : ergo, etc.

Secundo, illud movetur a sua forma propria, scilicet mediante gravitate ; igitur grave movetur ex se.

Tertio, quia aliter sequeretur quod grave non moveretur deorsum naturaliter. Consequentia probatur, quia in hoc est differentia inter motum naturalem, et motum violentum, quia motus naturalis fit a principio intrinseco, et a se, sed motus violentus ab alio.

Quarto arguitur per Commentatorem in secundo hujus, in principio, com. 1. ubi ponit differentiam inter motum localem, et motum alterationis, dicens quod corpora simplicia habent in seipsis principium sui motus localis, sed non habent in se ipsis principium suae alterationis.

Quinto,si gravia et levia non moverentur a se, sed ab aliis, hoc maxime esset a generante, vel a removente prohibens ; sed hoc non, quia nec generans, nec removens prohibens, est simul cum illo, quod movetur, nec ipsum insequitur ; igitur nullo illorum movetur grave, et leve.

Oppositum arguitur per Aristotelem in isto 8. text. 32. ubi ponit, quod gravia et levia non moventur a se, sed a generante, vel a removente prohibens.

Notandum, quod aliquid (a) dicitur moveri a se multipliciter : uno modo, quia secundum se totum, et quamlibet partem sui, est movens et motum ita ut non sit aliqua pars sui quantitativa, vel etiam essentialis, quam moveat, quin moveatur, nec aliqua mota, quin moveat. Secundo modo dicitur moveri ex se, quia componitur ex movente, et moto. Tertio modo dicitur moveri ex se,ex eo quod componitur ex movente et moto, et cum hoc in suo motu non indiget motore extrinseco , et sic illud dicitur moveri ab alio, quod praeter formam, a qua movetur, indiget, vel indiguit ad hujusmodi motum, motore extrinseco. Quarto modo dicitur moveri ex se, quiacomponitur ex movente et moto, et cum hoc sufficit per se incipere motum et perficere, et cum hoc quiescere sine praesentia motoris extrinseci; et secundum istum modum ponit Aristoteles quod animalia moventur ex se, sed gravia et levia inanimata non.

Tunc quantum ad primum modum est ista conclusio : Impossibile (b) est aliquid moveri a se. Probatur ; quia si aliquid moveretur a se praedicto modo, sequeretur quod ipsum secundum idem sui omnino esset in actu et in potentia ; consequens est impossibile, ut patet 9. Met. et in Proaemio de Anima. Consequentia probatur : quia in eo quod movet, est in actu, et in eo quol movetur, est in potentia ; igitur si secundum idem sui moveat, et moveatur, sequitur quod simul sit in actu, et in potentia.

Secundo, sequeretur quod idem esset nobilius se ipso, quia agens est nobilius passo, et movens moto. Tertio, quia omnis motus est secundum proportionem majoris inaequalitatis . sed ejusdem ad se ipsum, et secundum idem non est talis proportio ; igitur impossibile est, quod idem, et secundum idem sit movens, et motum. Quarto, probatur a posteriori ; quia si aliquid posset sic moveri a se, tunc per nullam viam possemus probare aliquas esse substantias separatas, quod est falsum, ut patet in isto 8. text. 21. et inde. et 12. Metaph. text. 9. et inde. Consequentia probatur : quia diceretur, quod caelum secundum se totum est movens et motum, quemadmodum diceretur de una pura gravitate, si moveretur deorsum. Quinto, probatur in isto 8. inductive: quia caelum ratione orbis movetur, et ratione Intelligentiae movet, et sic secundum diversa movet et movetur. Item, animal movetur secundum materiam, et movet secundum formam , et eodem modo de gravi, et levi.

Secunda conclusio est de secundo modo : Omne mobile motum, quod scilicet, est mobile per se, movetur a se . ipso, secundo modo. Probatur, quia omne mobile componitur ex movente, et moto, et patet inductive ; quia caelum componitur ex Intelligentia et orbe , animal ex corpore et anima , mixta inanimata, et elementa componuntur ex materia et forma ; et sic cum quodlibet m obile componatur ex movente et moto, sequitur quod quodlibet mobile movetur a se isto modo.

Tertia conclusio est de tertio modo ; Nihil movetur a se tertio modo, nisi caelum. Probatur, quia praeter motorem, a quo caelum movetur immediate, non requiritur alius motor extrinsecus mediate, vel immediate ; igitur caelum movetur a se isto modo. Quod autem nullum aliorum moveatur a se isto modo, probatur : quia quodlibet aliorum,quod movetur, indiget vel indiguit alio motore, scilicet, generante, ex quo quodlibet aliorum incipit de novo ; et ideo dicit Aristoteles quod magis proprie caelum dicitur motum, quum aliquod aliorum mobilium.

Quarta conclusio est de quarto modo : Animal movetur a se quarto modo,ita ut in suo motu non indigeat praesentia motoris extrinseci ad inchoandum motum. Probatur, quia animal inchoat motum post quietem sine motore extrinseco. Item, animal movet se ad diversas, imo ad contrarias differentias positionis. Item, tendit ad quietem cum vult, quod non esset, nisi animal ex se moveretur, quia animal habet species sensibilium reservatas in ejus memoria et phantasia, a quibus post quietem potest movere ad locum apprehensum, per speciem reservatam absque hoc, quod tunc de facto moveatur ab objecto extrinseco praesente; semper tamen indiget, quod alias motum fuerit ab objecto sensibili, vel intelligibili, et appetibili.

Quinta conclusio, quod isto modo gravia, et levia simplicia non moventur ex se, neque etiam mixta inanimata. Probatur, quia illa non moventur ex se, quae ad hoc, quod moveantur post quietem, indigent praesentia motoris extrinseci; sed gravia et levia simplicia, et cum hoc mixta inanimata, indigent motore extrinseco praesente, ad hoc quod moveantur post quietem ; igitur non moventur ex se. Major patet per descriptionem datam quarto modo, et minor probatur ; quia si grave deorsum moveatur, et prius non movebatur, tunc vel hoc erat, quia prius non erat actu grave, aut quia prius erat actu grave , sed erat impeditum ne descenderet. Si primo modo, tunc requiritur praesentia motoris extrinseci , scilicet generantis gravitatem ; quia impossibile est, quod non grave fiat actu grave, nisi ab illo, quod generat gravitatem. Si secundo mo do, adhuc requiritur praesentia motoris extrinseci, scilicet ad removendum impedimentum illud, quia semper removens prohibens est motor extrinsecus. Et si dicatur, quod grave prius quiescebat in loco naturali, adhuc illud non obstat, quia tunc requiritur praesentia moventis sursum, prius quam possit moveri deorsum.

Contra istam conclusionem ultimam et praecedentem arguitur ; primo contra praecedentem, quod animal non movetur ex se , quia illud non movetur ex se, quod ad sui motum indiget praesentia motoris extrinseci ; sed animal est hujusmodi, quia indiget Deo, a quo ejus motus dependet. Secundo arguitur,quod grave movetur ex se, si aliquod grave ponatur supra trabem, possibile est,quod ibidem quiescat, et postea frangat trabem , et moveatur deorsum ; igitur tunc grave ex se movetur sine praesentia motoris extrinseci , quia illud impedimentum non removetur a motore extrinseco, sed a se ipso. Tertio, arguitur de levi, posito quod ignis ponatur in aliquo vase faciliter combustibili,tunc ignis quiescit violenter, quia prohibetur ab illo vase, sed non requiritur motor extri nsecus ad removendum prohibens , quia ignis de se potest comburere vas per quod prohibetur ; igitur ignis movetur ex se sine praesentia motoris extrinseci. Quarto, ab illo non movetur grave, quod non est simul cum gravi, et quo circumscripta adhuc moveretur grave: sed removens prohibens non est simul cum gravi, et adhuc ipso circumscripto non minus moveretur grave per suam gravitatem naturalem ; igitur ab ipso non movetur.

Quinto arguitur, quod grave non moveatur a generante, quia vel movetur a generante quando est, vel quando non est: non quando est, quia tunc habet gravitatem,a qua potest moveri circumscripto generante ; nec quando non est, quia tunc non movetur. Sexto, si unus ignis generetur ab alio, et juxta ignem generatum sit aqua, tunc aqua calefit, et non a generante, sed a genito ; ita similiter in proposito, si grave moveatur deorsum, hoc est a gravitate generata, sed non a generante. Septimo, quia tunc sequeretur quod generans insequeretur grave deorsum, quod est falsum. Consequentia probatur, quia oportet movens extrinsecum esse simul cum moto, et insequi motum. Octavo, si grave moveatur deorsum a generante, quaero penes quid attenditur hujusmodi velocitas , non penes proportionem hujusmodi gravitatis generantis ad resistentiam illius, quod movetur deorsum, nec alicujus alterius.

Ad ista respondetur, tenendo sicut prius, quod animal movetur ex se, sed grave simplex non, propter duo : quia semper grave simplex in suo motu requirit praesentiam moti extrinseci, scilicet medii, sine quo non fleret successio in motu gravis. Secundo requiritur motor extrinsecus ad hoc, quod moveatur post quietem, scilicet removens prohibens, aut generans. Quod autem moveatur a generante, probatur : quia quando mobile resistit, et motor obtinet, motus fit ab illo motore ; sed quando grave contra medium resistit, et etiam levitas, quae prius fuit, et generans obtinet per hoc, quod successive intendit gravitatem ; igitur motus ille provenit a generante. Secundo quia dans formam dat omnia consequentia ad illam formam ; sed motus deorsum, et ejus locus deorsum consequuntur formam gravis ; igitur generans grave dat motum, ac ejus locum deorsum. Sed ut dicit Commentator 3. Caeli, differentia est inter motum deorsum, et alias dispositiones quae consequuntur formam gravis,

quia potest impediri ne motus deorsum immediate consequatur formam, sed impossibile est impediri ne aliae dispositiones sequantur , ut caliditas, siccitas, et hujusmodi, ad quas consequitur forma gravis.

Tunc ad primam, dico quod nulli mobili Deus est extrinsecus per indistantiam, licet bene per inhaerentiam, quia ex quo Deus est ubique, cuilibet mobili est indistans.

Ad secundam, dico quod si grave quiescat supra trabem semel, gravi et trabe similiter se habentibus, perpetuo ibi quiesceret, et ideo ex quo grave movetur, oportet quod ejus gravitas intendatur, aut quod diminuatur virtus trabis ab aliquo alterante , et quocumque dato, semper requiritur motor extrinsecus alius a gravitate.

Ad tertiam, respondetur dupliciter : Uno modo, quod leve non removet prohibens per illam dispositionem, secundum quam est motum localiter, sed per aliam dispositionem, secundum quam est principium alterationis, scilicet per caliditatem. et ideo illa caliditas debet reputari in proposito tanquam motor extrinsecus. Sed ista solutio non valet, quia ita diceretur quod animal moveretur ex se, quia species, a qua movetur animal,non est mota Iocaliter,sed est principium alterationis. Ideo dicitur aliter, quod aliqui tales casus partiales bene possunt concedi, scilicet quod quandoque elementum movetur ex se sine praesentia motoris extrinseci , et hoc quando elementum removet per actionem propriam impedimentum , sed hoc raro accidit ; ideo simpliciter Aristoteles dixit, quod elementum non movetur a se, sed a motore extrinseco.

Ad quartam, quia ab illo, etc. Verum est, quod ab illo non movetur immediate, sed a sua gravitate naturali ; tamen movetur ab ipso mediate, et occasionaliter , ita quod removens prohibens fuit occasio et causa quare grave descendit.

Ad quintam, dico quod quando grave est. Unde quando grave generatur successive, primo inducitur remissa gravitas, postea intensa , et gravitas primo inducta non sufficeret ad movendum, nisi generans intenderet gravitatem , et ideo sicut generans continue producit gravitatem , ita continue movet grave deorsum ; et sic patet quod grave non movetur a generante, nisi dum ipsum est in fieri.

Ad sextam, dico quod non est simile, quia ista caliditas producitur in aliquod passum, quod sit effectus productus a generante, et sic non consequitur formam generati, et propter hoc non oportet quod sit a generante ; sed motus deorsum consequitur formam gravis , et quia dans formam dat omnia consequentia formam, ideo generans grave, movet grave deorsum.

Ad septimam concedo quod vel generans insequitur, vel quod continue est aliquod aequivalens : verbi gratia, quando in media regione aeris ex vapore generatur aqua continue, sicut a frigiditate inducitur gravitas, ita continue descendit grave deorsum ; et licet prima frigiditas producens gravitatem non insequatur vaporem, tamen ille vapor continue invenit medium frigidum, a quo intenditur continue ejus gravitas, et sic vel generans insequitur, vel aequivalenter invenitur aliquod proportionale generanti.

Ad octavam, dico quod velocitas motus gravis a generante, sequitur velocitatem generationis, quemadmodum et velocitas illuminationis consequitur velocitatem motus localis, quam ipsa consequitur. Rationes principales solutae sunt per distinctionem positam in principio quaestionis.