QUAESTIO VIII

Virum grave simplex habeat resistentiam intrinsecam, per quam possit fieri successio in ejus motu circumscripta resistentia extrinseca

Arist. hicc. 8. tatf.7l. et seq. Themist. Simpl.ibid. A ver. com. 71. et 72. Alb. tract. 2. c. 6 . D. Thoin lect. II, et in 4. diit. 44. q 2. art. 3. quaestiunc.

Soot. in 2. dist. Z. q. 9. et in 4. dist. 43. q. 5. art. 2. Greg. dist. 6. q. 3. art. 2. Conimbr. in exposit . c. 8. etq. 4. Complut. disp. 20. quaest. 4. Rooous in paraphrati, cap. 3. text. 71.

Arguitur primo quod sic : quia in gravi simplici una pars nititur contra inclinationem alterius partis in motu deorsum : igitur in gravi simplici est resistentia intrinseca. Consequentia tenet : quia illa resistentia est intrinseca gravi, quae provenit ratione partium ejus. Antecedens probatur: quia in descensu gravis ad centrum,quaelibet pars ipsius nititur descendere secundum lineam perpendicularem ad centrum : sed de facto nulla pars descendit secundum lineam perpendicularem, nisi pars media : igitur illa pars media expellit partes extremas a via secundum quam naturaliter descendunt ; et per consequens ex quo est ibi violentia, sequitur quod est resistentia, et etiam successio in motu, et declaratur in litteris ; et sit centrum mundi

AdminBookmark

A, et grave, quod debet descendere, sit B,C,D : tunc ipsius gravis pars B, si non esset violentata, descenderet per lineam A, et similiter D, sed nulla illarum partium de facto descendit per talem lineam, imo pars B descendit per lineam B, E, et pars D, descendit per lineam D, F, ex quo sequitur, quod nulla pars ipsius gravis descendit naturaliter,

nisi pars C, quae descendit per lineam D, A perpendicularem ad centrum.

Secundo, quia nisi ita esset, sequeretur quod circumscripto medio extrinseco grave simplex moveretur subito. Consequens est falsum, et impossibile. Quod probatur multipliciter : Primo,quia tunc grave simplex esset virtutis infinitae, quia magnitudo virtutis cognoscitur per magnitudinem effectus, quem producit, modo effectus, scilicet velocitas, est infinita ; ergo, etc.

Tertio, quia circumscripto medio extrinseco, adhuc est incompossibilitas terminorum : quia impossibile est grave simul, et semel esse sursum, et deorsum.

Quarto, quia grave est agens limitatum, et virtutis finitae ; igitur circumscripto quocumque extrinseco, semper aget effectum finitum : igitur supposito, quod non sit resistentia extrinseca, adhuc velocitas, quam faceret, non esset infinita.

Quinto, sequeretur quod illud grave modicae virtutis faceret velocitatem tantam, quantam esset possibile fieri per Deum, quod videtur inconveniens.

Sexto, sequeretur quod circumscripta resistentia extrinseca, subito moveretur grave simplex de termino ad terminum; et quod simul, et semel esset per totum intermedium, et quod quaelibet pars ejus penetraret aliam partem, et quod quaelibet pars ejus esset simul in eodem situ cum alia parte, quod est impossibile.

Oppositum arguitur per Aristotelem, et Commentatorem in isto 4 tractatu de Vacuo, text. comment. 71. Notandum, quod resistentia est illud, quo retardatur motus, vel quo impeditur motor, ne velocius moveat, secundum cujus augmentationem diminuitur velocitas motus, et secundum cujus diminutionem augmentatur ; et sic resistentia est quodammodo contraria virtuti moventis,vel quia inclinatur ad modum contrarium, vel ad quietem.

Secundo notandum, quod duplex est resistentia, quaedam intrinseca, et quaedam extrinseca. Resistentia imaginatur esse extrinseca mobili multipliciter : Primo modo, ut in motu gravis deorsum est resistentia intrinseca ex eo, quod aliqui gradus gravitatis stant simul cum aliquibus levitatis. Secundo modo, quando intra poros corporis gravis includitur corpus leve. Tertio modo, quando in eodem sunt diversae formae inclinantes ad iversos motus, ut in animali anima, et gravitas. Quarto modo.imaginatur resistentia ex renisu partium, scilicet ex eo quod in motu gravis deorsum una pars impedit aliam. Quinto, provenit resistentia, vel saltem aliqua imaginatur resistentia provenire ab intruT seco ex limitatione agentis, videlicet, ex eo quod agens est limitatum, et finitae virtutis ; ideo non potest nisi limitatum, et finitum effectum producere. Sexto modo, voluntas dicitur resistentia, quae determinat se ad movendum tantogradu velocitatis ;quae tamen potest movere velocius, sicut est in motibus voluntariis. Septimo modo, figura dicitur quodammodo resistentia, ex eo quod secundum figuram latam, idem grave non potest aeque velociter descendere sicut sub figura acuta.

Tertio, notandum quod multipliciter etiamsi in motu provenit resistentia extrinseca. Primo modo, quando aliquod leve est colligatum gravi, tunc tardius descendit, quam si non esset leve colligatum sibi. Secundo modo, quando aliquod grave latae figurae colligatur alteri gravi, tunc propter ineptam figuram est motus tardior, quam prius. Tertio modo provenit ab extrinseco resistentia per aliquod attrahens ad oppositum, sicut descensus ferri est tardior si adamas trahit ad oppositum. Quarto modo provenit resistentia ab aliquo contra appenso, ut aequilibra pondus contra appensum retardat motum gravioris appensi. Quinto modo provenit ex densitate medii. Et sexto modo ex clausione medii : quia difficilius idem mobile movetur per medium clausum, ut in puteo, quam per medium liberum : nam facilius cedit mobili medium liberum quam non liberum. Septimo modo provenit resistentia ex aliquo contra pellente, aut ex medio contra moto ; et ita diversis modis.

Modo ad propositum non pertinet de resistentia extrinseca,nec etiam deintrinseca aliquo trium primorum modorum : quia in quolibet istorum modorum sic habens resistentiam intrinsecam est mixtum, et non simplex : modo in proposito loquimur de pure simplici per privationem alicujus qualitatis,quae potest retardare suum motum localem.

Nunc ponuntur conclusiones. Prima est, quod in motu elementi simplicis, ut gravis deorsum, non est resistentia intrinseca, ex eo quod una pars impedit aliam descendendo secundum longitudinem, vel latitudinem, ut argutum fuit ante oppositum. Primo, quia non quaelibet pars gravis moti deorsum appetit esse in centro ; igitur non est hujusmodi violentia partium, qua una expellat aliam. Tenet consequentia, quia ex eo solo ponitur talis renisus partium, seu violentia, quia quaelibet pars secundum lineam, quae est pars diametri mundi, inclinatur ad centrum. Probatur antecedens,quia impossibile est quamlibet partem esse in centro : modo si hoc appeteret, jam appeteret sibi impossibile,quod est falsum, quia desiderium naturale non est frustra, ut patet 1. Physicorum.

Secundo, quia totum grave motum deorsum, movetur ad hoc, quod ejus centrum sit centrum mundi, vel quod conjungatur toti gravitati, cujus centrum est centrum mundi ; igitur non est talis violentia partium gravis ad invicem. Tenet consequentia : quia ad executionem inclinationis gravis requiritur, quod linea transiens per centrum ipsius sit pars diametri mundi. Et antecedens apparet : quia statim, quando grave conjungitur tantae gravitati, cujus centrum est centrum mundi, quiescit naturaliter, quod non esset nisi ad hoc naturaliter inclinaretur.

Tertio, sequitur quod majus grave movetur tardius, quam minus grave. Consequens est contra experientiam. Et consequentia probatur, quia semper partes majoris gravis distarent per lineam majorem a linea perpendiculari ad centrum, quam partes minoris gravis, ut patet in figura prius posita.

Secunda conclusio. In gravi simplici non est resistentia intrinseca propter violentiam partium gravis, imaginando grave dividi secundum profundum. Pro quo notandum, quod aliqui sic imaginantur, quod grave descendens per aliquod medium imaginetur dividi induas partes secundum profundum, quarum inferior sit tenius, et superior spissa ; tunc pars inferior si per se esset, moveretur tardius, quam de facto moveatur : igitur pars superior pellit ipsam, et per consequens est ibi violentia ex pulsu partium. Vel sic imaginetur e converso, quod pars tenuis sit superior, et spissa inferior, tunc pars tenuis si per se esset, moveretur tardius, quam nuncmovetur ; igitur de facto trahitur per partem spissam inferiorem ; et per consequens inter partes gravis est tractus, et violentia.

Probatur conclusio, improbando istam viam : quia si grave simplex poneretur in vacuo, pars tenuis non moveretur velocius, nec tardius, quam pars rpissa, vel major : igitur non est ibi traclus, vel pulsus unius partis per aliam partem. Secundo, grave descendit per totam suam gravitatem, ita ut tota sua gravitas inclinet per modum unius motoris: igitur non est ibi hujusmodi tractus, vel pulsus partium. Tertio, hoc est contra experientiam : quia stans in fundo aquae habet majorem partem aquae secundum profundum supra, quam infra; et tamen non sentit gravitatem partis superioris : igitur ejusdem gravis pars minor nullo modo trahitur, aut pellitur a majori.

Tertia conclusioJn motu elementi simplicis nulla est resistentia intrinseca ex limitatione agentis. Probatur : quia si ita esset, sequeretur quod non semper in aequilibra fieret descensus a parte ponderis gravioris circumscripto impedimento extrinseco. Consequens est contra experientiam, et contra unam positionem tractatus de Ponderibus. Consequentia probatur, et sint duo gravia appensa, unum ut quatuor, et aliud ut quinque, et sit limitatio illius, quod est ut quinque unum ; tunc grave ut quinque est appensum gravius; et tamen probo quod non descendet, quia potentia est aequalis resistentiae: nam grave, ut quatuor una cum limitatione agentis sunt resistentia ut quinque, et tanta est praecise potentia mota. Secundo, sequeretur quod est aliquod grave simplex extra suum locum naturalem non impeditum extrinsece, quod non potest moveri ad suum locum naturalem. Consequens est falsum, et contra principium scientiae naturalis. Consequentia probatur, et sit D, tertia pars hujus corporis gravis,cujus gravitas sit, ut duo, residuum sit C, cujusgravitas est ut quatuor ; tunc ponatur quod in medio inter B et C sit medium terrae, circumscripte quocumque medio extrinseco, et sit limitatio virtutis ipsius Cmutuo: tunc istudgrave est ex tra suum locum naturalem,quia centrum suae gravitatis non est centrum mundi, et tamen non impeditur extrinsece per casum, et tamen potest moveri ad suum locum : quia virtus mota ad descendendum, est aequalis resistentiae : nam gravitas ut duo ipsius B,et limitatio virtutis ipsius C, sunt resistentiae aequales praecisae gravitati C. Tertio, quia omnis resistentia in motu, est aliquo modo contraria inclinationi motoris: sed in elemento simplici non sunt inclinationes contrariae, quia jam non esset elementum simplex. Quarto, quia omnis motus cum resistentia est ex eo, quod resistentia inclinat ad alium motum, vel quietem ; sed grave simplex non inclinatur ad alium motum, quam deorsum, nec ad quietem oppositam illi motui. Quinto, sequeretur quod elementum simplex esset divisibile in partem per se moventem, et in partem per se motam. Consequens est falsum, ut patet 8. hujus, text. 30. Consequentia probatur, quia ibi est forma gravis mediante gravitate, quae esset pars per se movens, et limitatio agentis, quae esset pars per se mota. Sexto, quia ista limitatio gravis, vel est materia ipsius elementi simplicis : et hoc non, quia ipsa non promovet, nec impedit motum active. Vel forma, aut gravitas ipsius gravis; et hoc non, quia inclinatur ad agendum motum, et non ad impediendum : et non apparet aliquid aliud, nisi sit qualitas contraria, vel aliquod extrinsecum, quae sunt circumscripta. Septimo, arguitur per similitudinem in aliis motibus a motu locali : quia non apparet, quod caliditas habeat talem limitationem, vel quod sic sit limitata, ut impediat calefactionem, et ita inducendo in aliis motibus:igitur nec in motu locali. Rationes ante oppositum tangunt difficultatem sequentis quaestionis ; ideo ibi solventur.