EXPOSITIO TEXTUS

Dubitabit (1) autem aliquis. Hoc est tertium capitulum hujus tractatus, in quo Philosophus solvit quaedam dubia circa contrarietatem motus et quietis : et primo movet tres dubitationes. Secundo, movet alias, ibi : Dubitaverit autem fortasse. Prima in tres, secundum tres dubitationes. Secunda ibi : Habet autem dubitationem. Tertia ibi : Habet autem. Primo, movet dubitationes. Secundo, solvit ibi : Aut si est. Dubitatio est ista, quare in motu locali invenitur contrarietas, secundum naturam, praeter

naturam, et tamen non in aliis motibus, vel mutationibus : verbi gratia, grave naturaliter descendit, et violenter ascendit, ita ut ejus ascensus et descensus sint contrarii, non simpliciter, sed quantum ad hoc, quod est esse secundum naturam, vel praeter naturam, et tamen in aliis motibus vel mutationibus non est ita, quia sicut dicimus aliquid generari naturaliter ita dicimus aliquid corrumpi naturaliter ; et ita de aliis mutationibus.

Aut si (2) est: Hic solvit dubitationem, ponendo stam conclusionem, quod in omni genere motuum invenitur contrarietas secundum naturam, et praeter naturam. Et primo, probat eam. Secundo, ostendit in speciali de quibusdam qualiter contrariantur secundum praedictum modum, ibi : Erunt ergo. Prima conclusio probatur primo, de corruptione : nam quaedam est corruptio ( ) naturalis, quae fit ex senio , et alia violenta, ut interfectio vel combustio, et hujusmodi : modo respectu ejusdem rei istae corruptiones contrariantur non simpliciter, quia sunt eadem, sed quantum ad hoc quod est esse secundum naturam, et praeter naturam. Secundo, patet de generatione ; nam quaedam est naturalis, ut notum est, et quaedam violenta, et praeter naturam ; ut si propter inordinationem temporis in hyeme generentur flores, ista generatio dicitur praeter naturam, eo quod fiat praeter consuetum cursum naturae, et non potest expectare debitum finem, scilicet fructuum. Similiter potest dici, quod generatio sequens corruptionem violentam est etiam praeter naturam.

Tertio, patet de augmentatione et diminutione, ut si aliquid augmentetur, vel diminuatur propter infirmitatem, ut accidit juvenes augmentari multum post febrem acutam, propter excessum caloris Quarto,patet (3) in alteratione : quia sanatio dicitur naturalis,siflat ( ) in diebus criticis ; et dicitur praeter naturam, si non fiat in diebus criticis.

Erunt ergo corruptiones contrariae. Hic declarat in speciali, quae contrariantur adinvicem praedicto modo, scilicet, secundum naturam, et praeter naturam. Et primo, ostendit, quae mutationes sunt praedicto modo contrariae. Secundo, qui motus. Tertio quae quietes. Secunda ibi : Omnino igitur. Tertia ibi: Et quietes etiam similiter. Primo dicit, quod non solum corruptio est contraria generationi , sed etiam corruptiones sunt ad invicem contrariae non simpliciter, sed secundum praedictas conditiones, quia quaedam est secundum naturam, et quaedam praeter ; et vocat Aristoteles corruptionem (c) secundum naturam, dulcem; et violentam,tristem. Unde corruptio naturalis dicitur dulcis, scilicet minus tristis, quam violenta ; tamen secundum antiquos in corruptione naturali non est tristitia.

Omnino (4) igitur. Hic ostendit, quod motus sunt ad invicem contrarii, dicto modo, dicens, quod respectu ejusdem mobilis, ut gravis, motus contrarii, ut motus sursum, et motus deorsum, non solum sunt contrarii simpliciter, imo etiam secundum praedictas conditiones, quia terra naturaliter descendit, et violenter ascendit.

Et quietes (5) etiam similiter. Hic ostendit, quae quietes sunt ad invicem contrariae secundum praedictas conditiones dicens, quod universaliter quies in termino ad quem motus naturalis, est contraria quieti in termino ad quem motus violenti : et causa est, quia motus qui sunt ad illas quietes sunt ad invicem contrarii, et contrarietas motuum provenit ex contrarietate terminorum,ut patuit prius.

Habet (6) autem dubitationem. Hic movet secundam dubitationem, et est ista: utrum omnis quietis, quae non semper est, sit generatio ? Arguitur quod sic : quia omnis illius, quod aliquando est, et aliquando non est, est generatio : ergo, etc. Respondet Philosophus, ponendo istam conclusionem, quod non omnis quietis, quae non semper est, est generatio naturalis. Ubi sciendum, quod per stare intendit inclinari ad quietem. Hoc supposito, probatur conclusio : quia quietem generari non est aliud, quam mobile motum inclinari ad quietem ; sed non omne mobile motum inclinatur naturaliter ad quietem, scilicet ad quam tendit ille motus ; igitur non omnis quietis est generatio naturalis. Major patet ex supposito , et minor probatur dupliciter : Primo, quia mobile, quod inclinatur naturaliter ad quietem, velocius movetur in fine motus quam in principio. Secundo, quia mobile motum nunquam tradit naturaliter ad quietem, nisi moveatur ad suum locum naturalem, sed non omnis quies alicujus mobilis est in suo loco naturali : igitur non omnis quietis est generatio naturalis.

Habet (7) autem dubitationem. Hic movet tertiam dubitationem, et est ista: utrum quies in termino a quo, sit contraria motui ? Arguitur quod non : quia quies in termino a quo, et motus sunt simul ; igitur non contrariantur. Tenet consequentia : quia nunquam contraria sunt simul. Respondet Aristoteles quod motus magis contrariatur motui, quam quies quieti : quia illa magis contrariantur, quae non possunt esse simul secundum se totum, nec secundum partem, quam illa quae possunt esse simul secundum partem ; modo contrarii motus non possunt esse simul, nec aliquae partes eorum ;et tamen motus et quies stant simul, saltem secundum partem , quia mobile, quamdiu movetur, habet aliquid de quiete in termino a quo : quia habet aliquid de dispositione, sub qua quiescebat ante motum.

Dubitaverit (8) autem fortasse (d) quis. Hic Aristoteles movet alias tres dubitationes. Secundam ibi : Quoniam autem. Tertiam ibi : Forte autem . Et istae dubitationes sunt valde propinquae duabus prius motis. Prima dubitatio est : Cum quies praeter naturam, ut quies gravis sursum contrarietur motui , utrum fiat illa quies : videtur quod sic, quia illa quies est, cum ante non fuerit ; igitur fit. Sed contrarium arguitur : quia quietem fieri non est aliud quam stare, id est, inclinari ad talem quietem ; sed mobile non inclinatur ad talem quietem, ut dictum fuit prius : ergo. Respondet sicut solvebatur ante, quod illa quies non fit naturaliter, id est, secundum naturalem inclinationem mobilis, sed fit violenter, scilicet contra ejus naturalem inclinationem.

Quoniam (9) autem. Secunda dubitatio est, quia ex quo motus sursum contrariatur motui deorsum, et duplex inveniatur motus sursum ; unus scilicet ignis, qui ascendit naturaliter ; et alter terrae, quae ascendit violenter, dubium est, quis istorum motuum sursum contrarietur motui deorsum ipsius. Respondet Philosophus quod uterque sibi contrariatur, sed diversimode : quia motus sursum ipsius ignis contrariatur sibi secundum terminos, et secundum distantiam ; sed motus sursum terrae contrariatur sibi dupliciter, scilicet secundum terminos, et etiam secundum naturam, et praeter naturam.

Forte (10) autem. Hic movet tertiam dubitationem, quae est omnino eadem cum tertia dubitatione prius mota in prima parte : Habet autem dubitationem si contraria, etc.

Explicit expositio 5. libri Physicorum.