ANNOTATIONES

(a) De ratione mensurae est quod sit, etc. Nota quod conditiones mensurae sunt sex : Prima est, quod de ratione mensurae est prioritas, quia nullum prius dependet a posteriori, sed potius e contra : mensuratum autem dependet a mensura. Secunda conditio est, quod de ratione mensurae est notoreitas Nam illud, per quod aliquid cognoscitur, est noLius illo quod cognoscitur; sed per mensuram res mensurata cognoscitur. Tertia conditio est, quod de ratione mensurae est simplicitas : quoniam quanto plus aliquid accedit ad simplicitatem, tanto plus habet rationem mensurae. Quarta conditio est, quod de ratione mensurae est uniformitas, et regularitas : quoniam nihil potest mensurari per illud, quod est irregulare, et difforme. Quinta conditio est, quod de ratione mensurae est independentia : quoniam de ratione prioris ut prius, est independentia; sed mensura est prior mensurato, ex prima conditione : ergo,etc. Hanc tamen independentiam intelligas non absolute, ita ul nullo modo dependeat,quia sic nullum creatum esset mensura, sed intelligas respectu mensurati. Sexta conditio est, quod de ratione mensurae est unigeneitas, quoniam, ut ait Philosophus 10. Metaph. text. 4. quodlibet mensuratur per aliquod sui generis : et hoc non solum secundum rationem analogiae, ut ponit

Alexander. 9. Metaph. sed etiam univocationis.

(b) Omnis motus alicui cognoscibilis potest esse tempus. Nota, quod cum tempus consequatur motum, sicut distinguitur motus, ita et tempus ; atque adeo sicut motus est duplex, scilicet generalis, qui est motus primi mobilis , et specialis, -qui est motus istorum inferiorum : ita duplex est tempus, scilicet generale, et est propria passio primi motus, scilicet primi mobilis : et speciale,quae est passio motuum inferiorum ; atque adeo sicut omnium mobilium est unus motus generalis, scilicet motus diurnus primi mobilis, ita est unum tempus generale mensurans intrinsece illum motum, et extrinsece omnes motus istorum inferiorum, et de isto tempore dicit Aristoteles quod impossibile est ipsum plurificari, sicut nec mobilia prima, nec motus primi. In omni enim genere entium est dare unum primum, ad quod omnia alia reducunlur.El sicut cuilibet rei temporaliest unus proprius motus, ita etiam est unum proprium tempus ipsum mensurans, et hoc tempus particulare, vel speciale necessario plurificatur, ita ut ad multiplicationem motuum talium, necessario sequatur plurificatio temporum: et hoc non potest facilius probari, quam per hoc, quod tempus istorum inferiorum potest esse realiter, non existente tempore primo, sicut patet Josue 10. et per articulum Parisiensem dicentem, Dicere quod cessante motu caeli ignis non combureret stupam, error est. Etsi dicatur, si essent plura tempora, ita ut cuilibet motui corresponderet proprium tempus, sequeretur primo, quod etiam essent plura nunc simul, plures horae simul, atque etiam plures dies, cum omne tempus habeat proprium nunc continuans suas paries ad invicem ; et essent plures motus uniformes, qui durarent per horam, diem, vel mensem, etc. Sed hoc est impossibile, quia alias duo homines, non possent simul currere, nec etiam duae actiones possent simul fieri, eo quod non essent factae in eodem instanti, vel in eadem hora, sed in diversis.

Ad hoc dico, quod mutationes, et motus non dicuntur fieri simul, quia fiunt in eodem instanti temporis, vel in eadem hora temporis particularis, vel quia intrinsece mensurantur eadem parte motus, sed dicuntur fieri simul, quia fiunt in eodem nunc, vel in eadem hora temporis universalis, et mensurantur eadem parte ipsius, non quidem intrinsece, sed extrinsece : quando ergo duae aliquae actiones simul existunt, et mensurantur eadem parte temporis primi, tunc dicuntur factae simul : quando vero factae sunt in alia,et alia parte temporis primi, tunc dicuntur non esse factae simul : Quare non inconvenit, ut docet hic Scotus in secundo corollario tertiae conclusionis, esse simul plura nunc, et plures horas, atque dies particularis motus,et temporis. Nam aliud nunc numero est illud, quo mensuratur mutatum esse hujus mobilis, ab illo nunc quo mensuratur mutatum esse alterius mobilis : et alia hora est, qua mensuratur cursus horarius Francisci ab illa, qua mensuratur cursus horarius Antonii ; et alius est dies numero, quo mensuratur motus diurnus Petri, atque adeo illa nunc, illae horae, et illi dies sunt simul, esto quod illa mobilia simul mutentur, vel moveantur, neque hoc est contra Aristotelem ponentem tantum unum tempus omnium,quae sunt in caelo,terra, et mari,quia, sicut dixi, Philosophus loquitur de tempore primo, quod est mensura intrinseca primi molus,etextrinseca omnium aliorum motuum.

(c) Motus sphaerae Solis inter omnes motus caelestes, est propriissime tempus. Nola, quod ideo ponitur potius tempus in motu primi mobilis,quam in motu alterius orbis: quia orbes proprii planetarum sunt ab Occidente in Orientem, quae non sunt ita veloces, nam Luna movetur in mense, Sol in anno, et alii aliis temporibus, ut Astrologia docet : nec sunt ita uniformes, neque per illos distinguuntur dies , et noctes. Sed primum mobile, quotidie facit integrum circulum secum rapiens omnes orbes, et ideo motus ille Solis,

quo distinguimus dies, et noctes, est peculiaris primi mobilis ; et idcirco illic est tempus. In hac ergo conclusione non loquitur Scotus de motu proprio, et naturali sphaerae Solis, sed de motu quo rapitur a primo mobili, eo quod motus primi mobilis maxime innotescit nobis per motum raptum Solis, et ideo Sol, sive cursus ejus est nobis, ut temporis signum.

(d) Per unam partem caeli minorem potest numerari, et mensurari alia pars major. Nola quod tempus, eo quod quantitas est, est sui mensura passiva, id est, est mensurabile, et mensura activa illius est ista pars indivisibilis, quae realiter idem est cum tempore mensurato, sola intellectus abstractione separata ad ipsummet tempus mensurandum : sicut, verbi gratia, in quantitate istius continuae tabulae possumus intellectu partem, quae unius sit palmi, abstrahere, et intellectu hanc retinentes, quantitatem tabulae tali palmo mensurare, secundum quod caeteris partibus tabulae correspondet; et hoc forte est quod Aristoteles ait tempus, sine intellectu non esse. Quasi dicat, quod, cum tempus seipso mensuretur, ad hoc necesse est, quod intellectus aliquam partem temporis abstrahat, ut caeteras illa mensuret. Intelligendum est tamen quod illa pars est temporis mensura intrinseca, aliorum autem extrinseca. Quemadmodum in ulna lignea signantur tres pedes, quae sunt tres tertiae : illa pars tertia est intrinseca mensura illius ligneae binae,extrinseca autem panni,et aliorum, quae illa tertia mensurantur ; ita una hora est intrinseca mensura illius motus caeli (nam vicies quater multiplicata metitur totum circulum diurnum), sed extrinseca mensurajioslrarum actionum.

(e) Quod si caelum non moveretur, etc. Nota,quod juxta verba Philosophi in hoc 4. quies per accidens mensuratur tempore ;

quod sic imaginor, quia eo quod tantus motus posset fieri in tanto tempore, ideo per hoc quod aufertur motus per tantum tempus, secundum mensuram motus, qui posset fieri in tanto tempore, judicamus tantam quantitatem essequietis, et dicimus durare quietem per unum diem : quia igitur motum illum, si es et tempus, mensuraret per se, ideo et quies, cujus quantitas mensuratur ex quantitate motus, qui posset fieri in tanto tempore, dicitur mensurari tanto tempore, et hoc est per accidens : sicut si imaginaretur vacuum, ita ut nullum corpus esset infra latera domus, certe tunc dicerem vacuum esse tantae quantitatis, puta decem pedum in longitudine, non quod secundum veritatem illud illam quantitatem haberet, cum nihil sit, sed per accidens; quia corpus tantae quantitatis natum est in tali loco recipi. Caeterum non posset tempus mensurare quietem per accidens nisi per se mensuraret aliquem motum, quia nullo existente motu, nullum esset tempus, ut scite hic docet Scotus.