EXPOSITIO TEXTUS

Ut autem (1) sciamus, etc. Hoc est secundum capitulum hujus tractatus, in quo Philosophus ostendit vacuum non esse, discurrendo per descriptiones vacui : et primo facit hoc. Secundo solvit rationes adductas in primo capitulo, ad probandum vacuum esse. Secundum ibi, Nulla autem necessitas est. Primo praemittit intentionem. Secundo prosequitur ibi, Videtur igitur. Primo dicit, quod in determinando de vacuo, oportet accipere quid hoc (a) nomen vacuum significet. Ubi dicit Commentator, quod oportet describere terminum per aliquam orationem compositam ex aliquo, quod se habet per modum generis, et tunc videre an differentia conveniat generi, vel non : cujus causa est, quia si significatum per terminum descriptum sit ens in rerum natura, tunc differentia conveniet generi ; et si non sit, tunc non conveniet.

Videtur igitur. Hic prosequitur: et primo probat, et reprobat falsas descriptiones vacui. Secundo ponit veram descriptionem ejus; ex qua probat vacuum non esse, ibi, Quoniam autem de loco. Unde antiqui ( ) dabant quatuor descriptiones vacui. Una erat, quod vacuum est, in quo non est corpus. Secunda erat, quod vacuum est, in quo nihil est; et hoc est pro tanto, quia putabant omne ens esse corpus, et dicebant in illo nihil esse, in quo non erat corpus. Tertia, quod vacuum est, in quo non est corpus grave, vel leve. Quarta, quod vacuum est in quo non est substantia, quae est hoc aliquid in actu , et ideo ponebant, locum esse materiam. Contra primam et secundam, arguitur simul ; quia ex illis sequitur, quod punctus esset vacuum : consequens est falsum , quia de natura vacui est, quod sit susceptivum corporis, si esset , et tamen punctus non est susceptivus corporis. Consequentia patet, quia punctus est in quo nihil est, nec corpus, nec aliquid aliud. Contra tertiam(2) arguitur, quia ex illa sequitur, quod si esset (c) aliquod corpus sonorum, quod non esset grave, vel leve, quod locus repletus illo corpore esset vacuus ; quod est falsum. Et patet consequentia : quia non haberet in se gravitatem, vel levitatem. Et Aristoteles arguit hic conditionaliter, non asserendo, quod caelum sit tale corpus ; et hoc facit pro tanto, quia nondum est probatum quomodo caelum habeat gravitatem, vel levitatem; sed hoc probabitur in libro Caeli. Contra quartum objicitur : (3) quia ( ) si vacuum esset materia corporis, sequeretur quod locus esset materia, quod est improbatum prius, quia materia non est separabilis ab illo cujus est materia: sed vacuum est separabile, sicut sic ponentes confitentur ; igitur vacuum non est materia.

Quoniam autem (4) de loco, etc. Hic ponit veram descriptionem vacui, scilicet quod vacuum est locus privatus corpore : et ex hoc infertur secundum, quod vacuum non est. Primum patet ex quid nominis vacui. Unde per vacuum omnes intelligunt, susceptivum corporis, in quo natum est esse corpus, et tamen in illo nullum est corpus. Secundum (5) patet, quia si (e) vacuum esset, sequeretur, quod esset aliqua dimensio separata ; consequens est falsum secundum Commentatorem, quia talis dimensio esset accidens, et impossibile est esse accidens separatum a subjecto.

Nulla autem (6) necessitas est, etc. Hic solvit rationes prius positas probantes vacuum esse : et solvit quatuor, tacendo de quinta, quia reputat nullius valoris. Secunda ibi, Contingit autem. Tertia ibi, Et augmentari. Quarta ibi, Omnino autem. Ad primam rationem : Si motus localis (f) est, vacuum est, negatur consequentia. Ad probationem dico, quod motum localiter recipitur in pleno : et negatur consequentia, quod duo corpora sint simul ; et causa est, quia corpus in quo recipitur, cedit sibi per condensationem, ita ut usque ad aliquam certam partem, omnes partes medii in quo fit motus propinquius jacent quam ante, ut patebit postea. Ad secundam (7) negatur consequentia : quia adhuc potest fieri condensatio per compressionem, expellendo partes subtiliores, ut patet in compressione spongiae, et Aristoteles tacet de alio modo condensationis, qui fit per praeviam alterationem , ut quando ex aere fit aqua : et hoc pro tanto, quia de ea facit mentionem in fine hujus tractatus. Ad tertium negatur consequentia, quia adhuc potest fieri augmentatio, ut si ex aqua fiat aer : tamen ista non est proprie dicta augmentatio, quia de augmentatione proprie dicta viventis, fit mentio in libro de Generatione. Ad quartam rationem dicit Aristoteles, quod illa de cineribus inter mit seipsam, quia sive ponatur vacuum, sive non, aequaliter debet solvi illa ratio : et ideo respondetur, quod hoc est propter siccitatem cinerum, quae multum consumit de aqua, et cum hoc aqua multum consumit de cineribus.