QUAESTIO III

Utrum omne quod movetur, moveatur ab alio simul existente cum ipso, ita ut movens et motum sint simul

Arist. hic text. 10. Averr, Simpl. ibid. Avic. lib. dt An. sed. i. e. i. D. Thom. lect. i. et 1. p. q. 8. art. 1. et 3. conlr. Gent. c. 68. Cajelan. et Ferrar. eisdem locis. Scot. in 1. dist. 37. q. unica. Oecham, BassoLiMayr. Lyohet. ibid. Duranti in 2. dist. 18. q. 1. Capreol. in 1. dist. 37. q. unica. Argent. q. 1. Conimbrio. 7. Phys. c. 2. q. 1. Compl. disp. 23. q. 3. Rimiis q. 1. Rocc, sum. 3. c. 1. et q. 3. Vide cit. lib. 8. q. b.

Arguitur quod non : quia impossibile est duo corpora esse simul, sed quandoque movens, et motum sunt, duo corpora ; igitur impossibile est quandoque movens, et motum esse simul.

Secundo, objectum appetibile movet animal, a quo tamen est remotum, ut patet ad experientiam. Item, sensibile movet sensum, et intelligibile intellectum, et tamen nullum istorum moventium est simul cum moto.

Tertio, quia projiciens, trahens, et Intelligentia sunt quaedam moventia, et tamen non sunt simul cum suis motis, ut patet manifeste primo de projiciente. Item, de Intelligentia, quia Intelligentia est indivisibilis ; igitur non occupat locum, et per consequens non est simul cum aliquo.

Quarto, adamas attrahit ferrum, etnon per qualitatem infusam in medio , quia, cum illa qualitas sit agens naturale, ideo debet agere ad omnem differentiam situs, et tamen non agit sic ; quia videmus, quod solum fit attractio ad ferrum.

Quinto, quia sphaerae caelestes superiores alterant ista inferiora, et tamen non alterando medium ; quia sphaerae caelestes non sunt susceptivae hujusmodi actionis, ut patet 1. Caeli text. 22.

Sexto arguitur de quodam pisce, qui vocatur stupor, qui stupefacit manum piscatoris, et tamen non alteratur intermedium ; quia medium non est susceptivum hujusmodi stupefactionis.

Septimo, arguitur de illis, quae fiunt per sortilegia ; quia, ut dicitur, quaedam vetulae alterant hominem distantem per viginti, aut trigenta leucades, et tamen non apparet, quod ad tantam distantiam possit fieri aliqua actio per intermedium.

Oppositum arguitur per Aristotelem in isto 7. text. 10. Notandum, quod aliqua possunt dici simul dupliciter : uno modo, quia sunt in eodem loco primo, et hoc dupliciter : uno modo per se, et sic impossibile est, quod movens, et motum sint simul : alio modo per accidens, ita ut unum corpus sit per se in loco, et aliud per accidens ; et sic in omni motu facto a principio intrinseco, movens, et motum sunt simul. Alio modo dicuntur aliqua simul per privationem distantiae intermediae ; et sic duo corpora immediata dicuntur esse simul.

Secundo notandum, quod aliquod movens ( ) potest dici mediatum moto tripliciter : uno modo, quando actio moventis non attingit passum respectu cujus movens dicitur mediatum, sed tantum attingit aliquid aliud, quod movet ipsum, et tale proprie non debet dici movens. Alio modo dicitur movens mediatum id, quod est movens, seu agens universale, eo quod agit mediante agente particulari determinante ipsum ad hunc effectum, vel illum producendum ; et sic Deus diceretur movens mediatum, et Socrates immediatum ad actionem, ad quam uterque concurrerent. Tertio modo dicitur movens mediatum, inter quod, et motum est distantia media ; et sic dicitur movens immediatum, quod est indistans passo.

Tertio notandum. quod quidam est motus naturalis, et est ille qui fit a principio intrinseco. Alius est violentus, et est ille, qui fit a principio extrinseco ; et hujus sunt quatuor species, scilicet pulsus, tractus, vectio, et vertigo. Pulsus dividitur in impulsum, et expulsum. Impulsus est, quando pellens continue insequitur impulsum : sed expulsus est quando non insequitur, sicut est in motu projecti. Tractus dividitur in tractum ad se, et tractum ad aliud, ut dicit Commentator quod semper agens naturale trahit ad se ; sed agens voluntarium trahit quandoque ad se, quandoque ad aliud. Vectio est, quando vehitur in alio, seu supra aliud, ut in navi, vel quadriga ; sed vertigo est motus compositus ex tractu, et pulsu.

Tunc ponuntur conclusiones. Prima est : Impossibile est movens, et motum esse simul primo modo. Probatur, quia sic movens, et motum sunt corpora nata per se existere,et impossibile est, quod talia sint simul, ut patet quarto hujus.

Secunda conclusio : In motu naturali movens est simul cum moto secundo modo, quia quilibet talis motus fit a forma intrinseca mobilis : modo forma est simul cum eo, cujus est forma.

Tertia conclusio : Omne movens est simul cum moto per privationem distantiae intermediae, ita ut capiatur ibi motum pro totali passo ab agente, ita ut nunquam agens agat in aliquod passum, non agendo in intermedium. Probatur, quia vel medium inter agens, et passum juvat actionem aut impedit, vel nec juvat, nec impedit. Si juvat aut impedit, hoc non est propter aliud, nisi propter aliquam dispositionem medii activam ab agente, mediante qua medium juvat hujusmodi motum, et per consequens actio fit per intermedium. Si impedit, hoc non est, nisi quia medium resistit qualitati activae ab agente. Si nec juvat, nec impedit, hoc est impossibile, quia tunc agens posset ad quodlibet agere.

Secundo, sequeretur quod raritas, et densitas nihil conferrent in actionibus naturalibus. Consequens est falsum ; quia videmus actiones naturales variis modis diversificari, propter medii variationem in raritate, et densitate. Consequentia probatur, quia nec raritas, nec densitas juvant, vel impediunt, nisi in quantum remittunt qualitatem activam ab agente, aut in quantum ipsam intendunt.

Tertio, quaelibet virtus naturalis diffundit actionem suam circa se sphaerice, ut dicit Commentator in 2. de Anima, et per Linconiensem in tractatu de Refractionibus radiorum ; modo hoc non potest esse, nisi agens indistans ageret ic intermedium.

Quarto, probatur ratione Aristotelis in littera, quae est quaedam inductio ; nam omnis motus, vel a principio est intrinseco, vel extrinseco : si ab intrinseco, tunc manifestum est, quod movens et motum sunt simul : si ab extrinseco, tunc patet inductive in quolibet genere motuum ab extrinseco, quod movens est simul cum moto.

Contra conclusionem arguitur ; quia si aliquod corpus solidum, ut paries, calefiat ab ignedistante, tunc quaero utrum aer immediatus parieti producat totum calorem in pariete, vel non :; si non, tunc sequitur quod (quantum ad illud caliditatis, quod non producitur ab aere immediato) agens non est immediatum passo, ut movens moto. Si dicatur, quod totum producatur ab aere,hoc est impossibile, quia saepe paries calefit ad gradum intensiorem caliditatis, quam sit caliditas aeris.

Secundo, quia aliquando intermedium non est susceptivum actionis agentis ; igitur tunc movens non est immediatum moto. Consequentia tenet. Antecedens probatur, quia sphaera Lunae non est susceptiva actionis sphaerarum superiorum.

Tertio, quia medium inter movens, et motum impedit, et retardat actionem agentis ; igitur non juvat.

Quarto, quia tunc sequeretur quod intermedium inter agens, et passum esset simul agens, et passum. Consequens est falsum ; quia tunc esset simul in actu, et in potentia.

Ad ista respondetur. Ad primum, dico quod agens illam caliditatem est totale aggregatum ex aere intermedio, et igne ; modo ille ignis est calidior quam paries, et hoc sufficit.

Ad secundum, dico ( ) quod licet sphaerae inferiores non sint susceptivae hujusmodi actionis, sunt tamen susceptivae alterius, ut lucis, vel luminis, me^ diante quo fit actio in istis inferioribus.

Ad tertium dicitur, sicut dicebatur de motu locali super 4. quod medium sic juvat, quod, ipso circum scripto, nulla fieret actio in passum, quod non contingeret agenti, attamen sic impedit, quod remittit velocitatem actionis, et cum hoc intensionem qualitatis activae.

Ad quartum dicitur, quod intermedium simul est movens et motum,agens et passum, et hoc non est inconveniens diversimode.

Ad rationes principales. Ad primam, dico quod intelligitur simul in proposito, per privationem distantiae intermediae.

Ad secundam, dico quod objectum movet potentiam remotam, alterando medium, et inde objectum, mediante medio moto, movet potentiam.

Ad tertiam, dico quod in motu projectionis acquiritur impetus consecutive ad velocitationem ejus, ut declarabitur 8. hujus. Et quando dicitur de Intelligentia, dico quod Intelligentia est indistans orbi, quem movet ; et si moveat ista inferiora, hoc est movendo intermedia actione consimili, vel saltem dissimili.

Ad quartam, dico quod hoc est imprimendo medio quamdam qualitatem attractivam , cujus signum est, quod quando adamas fricatur alliis, tunc impeditur actio adamantis, nec potest diffundere hujusmodi qualitates.

Ad quintam, dico quod agunt in intermedium , licet non consimili actione.

Ad sextam, dico quod agit alterando medium, scilicet rete, et aerem: sed illa actio non est stupefactio in medio, licet sit stupefactio in vivente.

Ad septimam, de sortilegiis, dicunt quidam, quod hoc est per invocationem daemonum, sed alii dicunt, quod hoc est per radios : unde imaginantur, quod quaelibet res mundi diffundat radios undique circa se, ad quamlibet aliam rem, et tunc mediantibus hujusmodi radiis fiunt actiones sortilegiorum.