EXPOSITIO TEXTUS

Quoniam autem (1) omne, quod mutatur. Hoc est tertium capitulum hujus tractatus, in quo Philosophus determinat de mutato esse, et hoc pro tanto ; quia sicut linea imaginatur dividi supra punctum, ita motus supra mutatum esse. Et dividitur, quia primo ostendit, quod omne quod mutatur, quando mutatur, est et in illo quo mutatum est. Secundo ostendit, quod illud, in quo est aliquid primo mutatum, est indivisibile. Et tertio ostendit qualiter in motu est mutatum esse, et qualiter non. Secundum ibi: In quo autem primo. Tertium ibi : Dicitur autem id in quo primo. Primo probat conclusionem. Secundo praemittit unam suppositionem : et tertio probat intentum. Secundum ibi : Quod mutatum est. Tertium ibi : Quoniam ergo una. Est igitur conclusio ista : omne quod mutatur, quando mutatum est, est in illo in quo mutatum est.

Quod mutatum est. Praemittit istam suppositionem, quod ( ) mutatum esse est recessisse ab aliquo termino, seu etiam defecisse ab aliquo termino, et si ista non sunt idem, attamen se immediate necessario consequuntur. Probatur : quia sicut se habet mutari ad deficere, seu ad recedere, ita se habet mutatum esse ad defecisse: modo mutari est recedere.ab aliquo termino; ergo, etc.

Quoniam (2) ergo una. Hic probat dictam conclusionem dupliciter. Secundo ibi : Amplius, et per se. Prima ratio est ista : Illud, quod mutatum est de non esse ad esse, est in esse, et illud, quod mutatum est de esse ad non esse, est in non esse ; igitur quod mutatum est, est in illo, in quod mutatum est. Consequentia est nota, quia tam generatio, quam corruptio est generatio. Antecedens probatur: quia quod generatur recedit a non esse per suppositionem ; igitur habet esse, per illud principium de quolibet esse, vel non .esse. Eodem modo arguitur, quod illud, quod corrumpitur, quoniam corruptum est, habet non esse. Et dicit Aristoteles, quod sicut est de istis mutationibus secundum contradictionem, ita est de aliis.

Amplius (3) et per se. Ponitur secunda ratio : quia si fiat ( ) mutatio de A in B, tunc quando mobile mutatum est in B, vel ipsum est in B, vel in A, vel in aliquo intermedio. Si in B, habetur propositum : 6i in A, vel in C, hoc est impossibile, quia posset adhuc mutari in B, ex quo mutatio est continua, sine interruptione de A in B, modo impossibile est aliquid mutari ad illud, in quod jam mutatum est.

Manifestum (4) igitur est. Infert corollarium, quod omne quod factum est, quando factum est, habet esse, et omne quod corruptum est, quando corruptum est, habet non esse, et ita universaliter de omni mutatione, licet sit magis manifestum de mutatione, quae est secundum contradictionem ; nam si fiat mutatio continua de uno termino positivo in alium terminum positivum, ut de caliditate in frigiditatem, tunc quando est complete mutatum, mobile est sub frigiditate , et quando est medio modo mutatum, et incomplete, tunc partim est sub caliditate, et partim sub frigiditate.

In quo (b) autem primo. Hic ostendit, quod illud, in quo aliquid primo mutatum est, est indivisibile ; et intelligit per ly in quo mensuram, in qua primo mutatum est; et exponit primum, scilicet in quo toto mutatum est, et non solum in parte ejus. Tunc probatur conclusio : quia si illud in quo primo mutatum est, sit divisibile, tunc sit A, B, C, ita ut partes ejus sint A, B, elB, C, tunc igitur illud, quod primo mutatum est, aut primo mutatum est in neutra parte ipsius A, B, C, a ut solum in parte A, B, aut solum in parte B, C, vel in utraque. Si dicatur, quod in neutra, tunc non est mutatum primo in A, C, quod est contra positum; si in parte A, B, solum, tunc non est mutatum in toto, sed solum in parte ejus, et in toto A, C, ratione partis solum, quod est contra positum ; quia ponebatur ; illud in quo toto non ratione partis aliquod primo mutatum est, est indivisibile. Eodem modo probatur, quod non est mutatum in parte B, C, solum. Si dicatur, quod in utraque, hoc est impossibile, quia prius mutatum est in parte priori, et posterius in posteriori ; igitur illud non est primo mutatum in toto tempore A, C, quia prius mutabatur in parte ipsius. Et per istam conclusionem Aristoteles non intelligit aliud, nisi quando aliquod mobile jam motum est, mensura, in qua primum verum est dicere, hoc est mutatum, sit indivisibilis, ut si fiat mutatio de caliditate ad frigiditatem, tunc instans, in quo primo est verum dicere, frigiditas summa est generata, est instans indivisibile.

Manifestum (6) est igitur. Infert co-- rollarium, scilicet quod illud, in quo aliquid est primo corruptum, est indivisibile. Similiter, quod illud in quo aliquid est primo factum, est indivisibile ; et sequitur corollarium ex praecedenti conclusione.

Dicitur autem id, in quo. Hic ostendit qualiter in motu est mutatum esse, et qualiter non : et primo distinguit.Secundo ponit conclusiones juxta membra distinctionis. Secundum ibi : Quod igitur circa finem. Primo dicit, quod illud, in quo aliquid ( ) primo mutatum est potest imaginari dupliciter : uno modo a parte principii ; et alio modo a parte finis, verbi gratia, si fiat mutatio de calido In frigidum, tunc primum instans esse motus est primum mutatum esse a parte principii ; sed primum instans, inquo motus est completus, est primum mutatum esse a parte finis.

Quod (7) igitur circa finem. Hic ponit conclusiones ; et primo ostendit quod est dare primum mutatum esse a parte finis. Secundo ostendit, quod impossibile est dare primum mutatum esse a parte principii, ibi : Quod autem.Primo ponit istam conclusionem, quod est dare primum mutatum esse a parte finis transmutationis, hoc est dictu, est dare primum instans non esse motus a parte finis. Probatur, quia necesse est mutationis esse aliquem finem, scilicet in quo primo motus finitus est, et illum finem necesse est esse indivisibilem, per praecedentem conclusionem ; igitur in mutatione, sive in mensura mutationis est dare instans indivisibile, in quo primo facta est mutatio illa, et illud instans non est ultimum esse motus, sed est extrinsecum motui, quia est primum instans non esse ejus.

Quod autem secundum principium. Hic ostendit, quod impossibile est dare illud, in quo aliquid primo mutatum est a parte principii, id est, non est dare primum instans esse motus. Et primo probat hoc ex parte temporis, in quo fit mutatio. Secundo ex parte mobilis,quod mutatur. Et tertio ex parte dispositionis, secundum quam est mutatio. Secunda ibi: Amplius si in C. Tertia ibi: Quoniam autem. Prima ratio est ista : quia si est dare primum mutatum esse a parte principii, tunc capiatur primam instans, ( ) in quo est motus ; tunc vel illud instans est immediatum instanti in initio motus, vel mediatum : si mediatum : igitur inter illa duo instantia mobile movebatur, et per consequens instans datum non erat primum instans esse molus. Si immediatum, hoc est impossibile, ut probatum fuit prius.

Amplius si in C. Secunda ratio, quia si esset dare primum instans esse motus, sequeretur quod idem simul moveretur, et non moveretur ; consequens implicat contradictionem. Consequentia probatur,quia illud instans primum esse m 1 s, cum non possit esse immediatum instanti in initio motus, oportet quod sit mediatum ; tunc in illo instanti mobile non movetur, nec in alio instanti sibi immediato, nec in tertio, et sic de aliis ; igitur in nullo instanti initiativo motus movetur, et per consequens non movetur ; igitur aliquid simul movetur, et non movetur, quod implicat. Et ista ratio evidenter probat, quod tempus non est compositum ex indivisibilibus.

Quoniam (8) autem. Tertia ratio quia omne (e) quod movetur, prius movebatur ; igitur non est primum mutatum esse a parte principii. Consequentia tenet, et antecedens probatur ; quia motus est divisibilis in semper divisibilia, cum proportionaliter dividatur tempori, et magnitudini, ut probatum fuit prius.

Neque (9) igitur ejus. Hic probat dictam conclusionem ex parte mobilis, et vult probare istam conclusionem, quod non est dare primam partem mobilis, quae pertransivit aliquod signum signatum in spatio pertranseundo. Probatur supponendo, quod mobile debeat successive pertransire spatium illud ; tunc arguitur, quod illa pars mobilis, quae pertransivit signum, vel est divisibilis, vel indivisibilis : non indivisibilis, quia jam non esset pars mobilis, cum mobile non componatur ex indivisibilibus, ut probatum est : si divisibilis, tunc signum pertransitum ab illa parte, prius pertranseatur a medietate illius partis quam a tota parte, et prius a medietate medietatis, quam a tota medietate, et sic in infinitum ; igitur quacumque parte mobilis data, a qua pertranseatur illud signum, prius pertransibatur a parte minori, et per consequens nulla fuit prima, a qua pertransibatur ; et habetur propositum.

Illud autem (10) quo mutatur. Hic probat dictam conclusionem ex parte dispositionis, secundum quam est motus ; et dividitur, quia primo praemittit quamdam differentiam inter alterationem, et alios motus. Secundo probat intentum ibi : Quoniam neque. Primo dicit, quod ad motum tria requiruntur; scilicet mobile, quod movetur ; dispositio, secundum quam est motus ; et tempus, in quo est motum. Unde quantum ad illud, secundum quod est motus, est differentia inter alterationem et alios motus ; nam dispositio, secundum quam est alteratio, est divisibilis non per se, sed per accidens solum ad divisionem sui subjecti ; sed dispositio, secundum quam est aliquis alter motus, est divisibilis per se, ut spatium secundum quod est motus localis, et magnitudo, secundum quam est augmentatio et diminutio, et ita de aliis. Potest etiam addi differentia alia, quia dispositio secundum quam est alteratio, est dupliciter divisibilis : uno modo per accidens ad divisionem subjecti ; alio modo est divisibilis secundum gradus formae, sed spatium seu magnitudo non est divisibile nisi uno modo.

Quoniam neque in iis erit primum. Hic probat conclusionem principalem ex parte dispositionis, secundum quam est motus ; et intendit istam conclusionem, quod non est dare primum partem spatii pertransi tam a mobili. Probatur, quia cum illa pars sit divisibilis, et motus successivus, medietas partis spatii prius pertransibatur quam tota pars; igitur et prius medietas medietatis, quam tota medietas, et sic in infinitum ; igitur quacumque parte spatii pertransita data, prius transibatur pars minor, et per consequens nulla erat pars prima pertransita ; et consimiliter argueretur de magnitudine, secundum quam est augmentatio vel diminutio, et de qualitate, secundum quam est alteratio. Nec est differentia, nisi quantum ad hoc solum, quod spatium et magnitudo sunt per se divisibiles, sed qualitas ( ) est per accidens divisibilis.