ANNOTATIONES

(a) Nulla superficies corporis continentis, nec aliquod corpus continens est vacuum. Nota, quod Aristoteles 1. Meteororum cap. 2. dicit, quod oportet hunc mundum inferiorem contiguum esse lationibus superioribus, ut inde tola ejus virtus gubernetur. Ex quo sequitur per naturalem potentiam, vacuum dari non posse : nam contiguitas partium universi est maxime necessaria ad naturalem rerum inferiorum conservationem ; si autem daretur vacuum, non esset hujusmodi contiguitas, atque adeo nec rerum inferiorum conservatio : et ratio stat in hoc, quod cum agens, et patiens in natura, vel per se, vel per aliud sint approximata, sequitur quod si aliquid debeat inferius conservari virtute alicujus Planetae, oportet quod Planeta primo disponat, et alteret aerem, quod fieri haud posset, si daretur vacuum.

(b) Prima experientia est de aqua ascendente, etc. Nota, quod ex istis experientis apparet, quod non potest corpus ingredi, nisi aliud egrediatur, et e contra : quare si extrema vasis, seu loci sint debilia, statim junguntur, ne detur vacuum ; quod apparet in utre, et in aere. Si vero extrema sint fortia, corpus nequit egredi, nisi alia ingrediantur, et e contra ; et ad egressum fit magnus impetus, et rumpitur aliquando continens : quare saepe rumpuntur bombardae, quia^non ita facile ab aere repleri possunt igne fortissime egrediente. Hinc etiam apparet, quare si detur vas aqua plenum, cujus supremum foramen clausum sit, inferiusque aperiatur, aqua non descendet per illud : quia tunc daretur vacuum juxta latera vasis superiora, eo quod difficulter potest ibi aliud corpus intrare aqua effusa. Apparet etiam, quod motus rei gravis sursum, levisque deorsum ad evitandum vacuum, non violentus, sed naturalis est, non solum ut aliqui dicunt secundum naturam universalem, et com^ munem, quia bonum commune praeponderat particulari , sed etiam secundum particularem naturam hujus gravis, vel hujus levis : cujus ratio est , quia Deus ad rerum conservationem contulit illis appetitum ad mutuam conjunctionem, ne detur vacuum ; estque hujusmodi appetitus in omnibus rebus ita vigens, quod nulla alia vi naturali prorsus impediri valet : et hoc intendit Aristoteles illis verbis : Oportet mundum inferiorem esse contiguum, etc. Si enim res non essent contiguae, caelorum influxum non reciperent. Quamvis ergo gravitas sit quantitas inclinans rem gravem ad motum deorsum, et levitas ad motum sursum, fortior tamen est hujusmodi appetitus ad evitandum vacuum, et ad conliguitatem : quando ergo res sic moventur, secundum particularem earum naturam moventur, et sic motus non violentus, sed naturalis est.

(c) Licet per potentiam naturalem, etc. Nota, quod haec conclusio non intelligitur de vacuo secundum antiquorum sensum, asserentium vacuum esse spatium illud dimensionatum, quem locum appellabant corpore non repletum ; sed intelligitur de vacuo, quod est spatium interceptum inter aliquas superficies nullo prorsus corpore repletum ; ut si Deus destrueret elementa omnia, nihilque remaneret intra orbes caelestes, spatium illud vacuum esset, et quod tale vacuum per absolutam Dei potentiam dabile sit, patet. Quia sicut Deus creavit caelos, intra quos posuit elementa, potuit etiam illos creare vacuos sine elementis ; et modo quodcumque corpus intra illos existens annihilare valet, cum Deus possit quaecumque creat absoluta, et essentialiter distincta, quorum unum non dependet ab alio, separare, et separatim conservare, et unum conservare omnibus aliis annihilatis, et corruptis : sed caelum et ista inferiora sic se habent, quod sunt essentialiter distincta, et caelum ab istis inferioribus non dependet ; non videtur ergo impossibilequin Deus posset facere, quod a terra us, que ad caelum non esset aer, nec ignis, nec aliquod aliud corpus, et si Deus hoc faceret, remaneret vacuum infra caelum, cum remaneret spatium non repletum corpore, aptum natum repleri. (d) Dico quod impossibile est superficiem unius levari, etc. Nota, quod casu illo admisso,quia, etsi naturaliter non potest fieri tanta copulatio, quin aqua, vel aer medient, nihilominus nulla est repugnantia, quin Deus id possit facere. Idcirco admisso casu, respondet Paulus Venetus, quod si tabula illa incipit elevari penultimum non esse, immediate post illud aer subito motus replebit lotum spatium. Sed salva reverentia gravissimi Doctoris, crederem hoc fieri non posse,alias daretur motus subitus aeris per magnum spatium, quod repugnat naturae rerum, ut videbimus in 6. hujus. Ideo inquit Joannes Canonicus, quod naturaliter non posset tabula superior dimoveri ab inferiori, si aequaliter undique elevaretur, sed superior traheret sibi affixam inferiorem, quemadmodum aerem attractum a fistula sequitur sursum aqua. Et hujus rei testimonium est, quod si quadratum corpus planissimum superponas aquae, non poteris uniformissime elevare sine aliqua violentia, et si elevetur, partes centrales corporis plani insequeturaqua per tantum spatium, per quantum potest aer locum illum attingere et replere ; et volenti experiri hoc erit manifestum. Si vero ex una parte incipias elevare, nulla est difficultas, quia tunc celerrime penetrat velocissimus aer.