QUAESTIO VII Utrum quies contrarietur motui

Arislot. 5. Physic. text. 53. et sequent. Averroes in comment. ejusdem text. et caeteri interpretes ibid. D. Thomas 5. Physic. lect. 9. Doctor supra in exposit. text. 53. Albert.Mag.ibid . tract. 3. cap. 6. Aegidius Romanus ibid. text. coram. 34. et 5 9. Major expos. lib. 5. Physic. fine. Conimbr. et Ruvius in exposit. cap. 6. Anton. Roccus in text. citato hujus 5 . libri.

Arguitur quod non : quia quies et motus non sunt ejusdem generis : igitur non contrariantur. Tenet consequentia, quia contraria debent esse ejusdem generis ; ut patet 10. Metaph. text. 14. et antecedens patet, quia motus est de genere Passionis, et quies non.

Secundo, nulla perfectio contrariatur suo perfectibili ; sed quies est perfectio motus : igitur quies non contrariatur motui. Major patet, quia unum contrariorum non potest esse perfectio alterius : et minor probatur per Commentatorem 5. hujus, comm.5k. ubi dicit, quod motus non differt a termino ad quem, nisi sicut minus perfectum a magis perfecto : modo terminus ad quem motus est quies.

Tertio, quies vel contrariatur motui, quando motus est, et hoc non ; quia tunc non est quies. Vel quando non est,et tunc non : quia illi quod nihil est,nihil est contrarium.

Quarto, sequeretur quod unum contrariaretur multis ; consequens est falsum, ut patet 10. Metaph. text. 14. et 17. et primo Caeli. text. 10.ubi dicitur, quod tantum uni unum est contrarium. Consequentia probatur : quia quies sicut contrariatur motui sursum, ita debet etiam contrariari motui deorsum.

Quinto, illud quod acquiritur per motum, non contrariatur motui; sed quies est hujusmodi : ergo, etc. Major patet,

quia unum contrarium non est via in reliquum ; et minor probatur, quia per motum deorsum acquiritur quies deorsum.

Sexto, illa non contrariantur, quae se compatiuntur ; sed motus et quies sunt hujusmodi: nam aliquid quiescit a motu locali, et movetur motu alterationis.

Septimo, quia motus et quies sunt privative opposita : igitur non contraria. Tenet consequentia, quia sunt distinctae species oppositionis.

Octavo, nam quies contrariatur primo motui: igitur non alicui alteri. Tenet consequentia, quia primus motus est causa respectu aliorum motuum : et antecedens notum est, quia impossibile est esse quietem a primo motu. Oppositum arguitur per Aristotelem in isto quinto, tractatu ultimo, text. 53.

In quaestione ista supponendum est, ex tertio libro, quod motus est idem, quod mobile continue aliter, et aliter se habens respectu alicujus quiescentis ; vel saltem est mobile, quod aliter se habet, vel aliter se haberet ad aliquod quiescens, si aliquod quiescens esset.

Secundo, supponitur ex eodem, quod motus alterationis non est aliud quam qualitas, secundum quam est alteratio, ut calefactio non est aliud quam caliditas, secundum quam mobile continue alteratur.

Tertio, supponitur quod quies a motu locali non est aliud quam mobile localiter eodem modo se habens prius et posterius, respectu alicujus quiescentis, si aliquod quiescens esset.

Quarto, supponitur quod quies in motu alterationis, non esset aliud quam dispositio seu qualitas, secundum quam mobile quiescit in termino motus ; ut quies in calefactione est frigiditas in termino a quo, et caliditas in termino ad quem.

Ex quibus sequitur, quod ista consequentia non valet : hoc mobile quiescit a motu locali : igitur quiescit, quia hoc verbum quiescere, includit negationem; modo ab inferiori ad superius negative non valet consequentia.

Notandum, quod contrarietas est duplex : quaedam inter terminos, et alia inter res extra animam existentes ; quia de illa, quae est inter propositiones, non est ad propositum. Contrarietas quae est inter res extra animam, accipitur dupliciter : uno modo pro repugnantia duarum formarum intensibilium et remissibilium, quae non possunt esse simul in eodem subjecto, attamen natae sunt sibi invicem succedere per actiones suas proprias, et non consecutive ad actiones aliarum qualitatum ; et sic dicimus, quod caliditas et frigiditas sunt formae contrariae.

Alio modo accipitur contrarietas pro hujusmodi repugnantia duarum formarum intensibilium, etc. sive sint natae succedere sibi invicem per actiones proprias, sive per actiones aliarum qualitatum ; et sic dico, quod albedo et nigredo contrariantur ad invicem.

Tunc de ista contrarietate, sit prima conclusio: Aliqua quies contrariatur motui. Probatur, posito quod albedo, vel caliditas quiescat, et frigiditas moveatur, sive motu alterationis, sive motu locali, ad motum subjecti , tunc istae qualitates sunt ad invicem contrariae, praedicto modo ; istae qualitates sunt motus et quies : igitur quies et motus sunt ad invicem contrariae.

Tertio notandum, quod contrarietas terminorum accipitur dupliciter : uno modo, pro repugnantia duorum terminorum, qui non possunt, diol simul, et semel de eodem subjecto manente in actu ; et uterque terminus significat affirmative ; et illi duo termini significant, vel connotant res contrarias altero praedictorum modorum ; et sic isti termini, album, nigrum, sunt termini contrarii. Alio modo, sumitur contrarietas, pro repugnantia duorum terminorum, qui non possunt dici simul de eodem subjecto ; et unus illorum significat affirmative illud idem, quod alter significat negative : et isto modo contrarietas se extendit ad oppositionem, quae est inter privationem et habitum : et isto modo isti termini caecum, et videns contrariantur.

Tunc sit secunda conclusio : Isti termini motus et quies sunt contrarii praedicto modo. Probatur sic : quia illi termini sunt contrarii, quorum unus significat aliquam rem affirmative,et alter significat eamdem rem negative : et sic est de istis terminis motus et quies : quia iste terminus motus supponit pro mobili, connotando affirmative motum ipsum , sed iste terminus quies supponit pro mobili, non connotando motum: et istam conclusionem intendit Aristoteles in isto quinto, cum dicit, quod motus et quies contrariantur.

Dubitatur primo : quia Aristoteles dicit in isto quinto, quod quies contrariatur quieti : modo hoc non potest exponi de terminis, quia isti termini, quies et quies non contrariantur.

Secundo, dubitatur de illa contrarietate motuum, quam tangit Aristoteles in littera, quae est secundum naturale et violentum, et unde motus dicatur naturalis, et unde violentus, et qualiter contrarientu r.

Tertio, dubitatur de aliis contrarietatibus, quae sunt secundum velox et tardum, regulare et irregulare, uniforme et difforme.

Ad ista respondetur: ad primum,quies contrariatur quieti. Respondetur, quod hoc potest exponi altero trium modorum : uno modo de rebus, quod ejusdem motus quies in termino ad quem contrarietur quieti in termino a quo, ut in motu de summa caliditate ad summam frigiditatem, summa caliditas contrariatur summae frigiditati. Secundo modo exponitur de terminis: quia isti termini quies in termino a quo, et quies in termino ad quem contrariantur ; quia impossibile est illos terminos verificari de eodem mobili, et respectu ejusdem motus. Tertio modo supponitur, quod quies contrariatur motui, non simipliciter loquendo, sed secundum istas conditiones naturale et violentum : quia quandoque mobile quiescit naturaliter, et quandoque violenter.

Ad secundum dubium respondetur, quod violentum, et naturale dicuntur aequivoce de motu ; nam quandoque ex eo motus dicitur naturalis, quia fit secundum consuetum concursum naturae: et violentus, cum fit praeter communem cursum naturae ; et isto modo sumendo naturale et violentum, est minus proprie loqui. Alio motiVsumitur naturale, quod fit secundum inclinationem passi ; et violentum, quod fit contra inclinationem ; et talis motus violentus, qui fit contra inclinationem passi, quandoque est a principio extrinseco, ut patet in projectis ; et quandoque a principio intrinseco, facto tamen ab extrinseco, ut quando ferrum movetur ad magnetem, hoc est per inclinationem receptam ab extrinseco a magnete.

Ex quibus infero primo, quod violentia, et naturalitas motus nullo modo attenditur ex parte motoris, sed ex parte passi: et ideo dicitur, 3. Ethic. quod aaturale est, quod fit a principio intrinseco, passo conferente vim agenti, ita ut ex hoc dicatur motus naturalis, quia fit secundum inclinationem passi ; et es hoc violentus, quia fit contra ejus inclinationem, et istae differentiae, scilicet naturale et violentum, possunt inveniri in quolibet genere motuum : nam quidam est motus naturalis, quidam violentus.Item quaedam alteratio naturalis, quaedam violenta.

Ad tertium dubium respondetur,quod istae differentiae velox et tardum, sunt differentiae relativae ; et faciunt contrarietatem relativorum, et istas differentias consequuntur aliae, regulare et irregulare, uniforme et difforme ; et istae contrarietates differunt, quia dicitur regulare et irregulare, secundum partes temporis : sed dicitur uniforme et difforme, secundum partes subjecti.

Quarto dubitatur, ex quo quies contrariatur motui, utrum possibile sit idem simul moveri. et quiescere. Arguitur quod sic ; posito quod Socrates moveatur per primam partem proportionalem horae, et quiescat modicum in fine partis. Item moveatur per secundam, et quiescat in fine illius, et sic in infinitum per omnes partes proportionales horae ; tunc in instanti terminante horam, verum est dicere, quod immediate ante hoc Socrates movebatur, et immediate ante hoc quiescebat : igitur simul mo vebatur, et quiescebat. Antecedens probatur, quia nisi ante hoc Socrates movebatur et quiescebat, fuisset dare ultimam partem proportionalem, quod est impossibile. Secundo, sint duo lapidea adamantini a duabus partibus unius ferri aeque distantes ; tunc istud ferrum non movebitur ad aliquam partem,quia quanta virtute trahitur ad unam partem,tanta trahitur ad reliquam : igitur ad nullam partem movebitur, sed quiescit in madio. Deinde, ponantur alii du.o lapides aequalia virtutis, unus a parte superiori, et alter a parte inferiori,probo tunc,quod illud ferrum movebitur et quiescet. Primo, quod quiescet, quia prius quiescebat,et nunc ab utraque parte addita sunt aequalia : igitur non plus movebitur ad unam partem quam ad reliquam ; sed quod movebitur, quia a parte inferiori est aequalis tractus adamantis, sicut a superiori , et cum hoc est inclinatio naturalis ad deorsum : igitur illud movebitur deorsum.Tertio arguitur, posito quod in centro terrae esset una sphaerula ignis, tum illa movebitur, quia est extra suum locum naturalem non impedita, sed quiescet. Probatur,quia qua ratione moveretur ad unam partem, eadem ratione ad alteram.

Ad ista respondetur,quod impossibile est aliquid simul moveri, et quiescere ; sicut patet in expositione quaestionis , quia motus et quies contrariantur. Et ad argumenta : Ad primum casum admitto, ad imaginationem, licet non sit possibilis naturaliter, et tunc quando probatur, quod in fine horae verum est dicere, etc. respondetur, quod in fine horae verum est dicere, quod immediate ante hoc Socrates movebatur, et quiescebat , et negatur consequentia, qua inferebatur ; igitur simul movebatur, et quiescebat ; imo stant simul, quod immediate ante hoc Socrates movebatur, et quiescebat,et immediate ante hocprius movebatur quam quiescebat.Item, quod immediate ante hoc successive movebatur, et successive quiescebat, et tamen nunquam simul movebatur, et quiescebat.

Ad secundum dicitur, quod illud ferrum positum inter duos lapides aequalis virtutis, et aeque distantes, nullo modo movebitur ; sed quando apponuntur alii duo, unus a parte superiori, et alius in parte inferiori, licet addantur aequalia, attamen non aequaliter, quia lapis positus a parte inferiori trahit tanta virtute, quanta trahit lapis positus a parte superiori, et cum virtute tractus lapidis inferioris est tractus gravitatis naturalis illi ferro: igitur illud ferrum movebitur deorsum, et non quiescet.

Ad tertium dico quod sphaera ignis circumposita centro mundi aequaliter, nullo modo movebitur : et quando dicitur, est extra suum locum naturalem, verum est, sed tamen impeditur, a situ. in quo est ; quia una medietas sphaerae ab una parte centri detinet aliam partem, ne ascendat sursum, et e converso.

Quinto dubitatur, an possibile sit idem moveri motibus contrariis. Arguitur quod sic : et projiciantur duo lapides aequales ad aquam, tunc videmus ad experientiam, quod ab illis duobus lapidibus fiunt circulationes oppositae, e t tamen secundum quemlibet istorum movetur tota superficies aquae : igitur 11a superficies aquae movetur motibus contrariis. Secundo, sit una virga, vel lancea, quae debeat descendere deorsum , tunc pono, quod quanta velocitate descendat deorsum, quod tanta velocitate rarefiat a parte superiori : tunc illa virga movetur, ut patet per casum, et non solum deorsum, quia nunquam erit magis deorsum, quam nunc est de facto ; nec solum sursum, eadem ratione,quia semper ejus medius punctus aeque distat a centro : igitur simul movetur sursum, et deorsum, et per consequens motibus contrariis. Tertio, potest argui de alterabiliposito aeque distanter inter summe calidum, et summe frigidum : et de hoc tactum fuit supra tertium, quaestione de Contrariis.

Respondetur, quod impossibile est aliquod mobile simul moveri motibus contrariis. Ad primam rationem de duobus illis lapidibus, dico quod illarum circulationum una supponitur alteri, et illae circulationes fiunt secundum diversas partes aquae : et si unus illorum lapidum faciat majorem impetum reliquo, circulatio facta a minori rumpitur per majorem ; et simile est de aere, quando audiuntur voces aequales, vel inaequales.

Ad secundam, dico primo, quod illius lanceae medius punctus manet in eodem situ, ita ut ejus medius punctus continue sit aeque distans a centro. Secundo, dico quod continue ipsius est alius, et alius medius punctus. Tertio, dico quod illa lancea secundum diversas sui partes movetur motibus contrariis, quia secundum ejus medietatem superiorem ascendit per rarefactionem, et secundum aliam descendit.

Ad rationes principales: Ad primam, dico quod isti termini, motus et quies, sunt ejusdem generis , quia sunt de genere Passionis : nam ad idem Praedicamentum pertinent privatio et habitus ;

et sic diceretur, quod sicut iste terminus lumen pertinet ad tertiam speciem Qualitatis, ita etiam iste terminus tenebrae.

Ad secundam, concedo majorem: et ita similiter concedo, quod quies in termino ad quem, capiendo quietem pro dispositione, secundum quam mobile quiescit, non contrariatur motui, imo solum differunt secundum magis et minus ; sed hoc non obstante, isti termini motus et quies, contrariantur praedicto modo.

Ad tertiam, dictum est supra in tertio, quod neutro modo, quia forte iste terminus contraria est terminus ampliativus.

Ad quartam, negatur consequentia : quia eadem quies, loquendo de rebus, non contrariatur motui sursum, et motui deorsum; sed tamen iste terminus motus, et iste terminus quies opponuntur privative sive contrarie, et neuter illorum opponitur alteri eodem modo.Et consimiliter potest dici ad sequentes.

Expliciunt quaestiones quinti libri Physicorum Magistri Joannis Scoti.

FINIS LIBRI QUINTI