QUAESTIO IV

Utrum solum ad qualitatem de tertia specie Qualitatis sit per se motus

Aristot. cap. 3. text. 14. Averroes, Themistius, Simplicius, ibid. D. Tliom. lect.5. et quaest, unica de virtutibus art. 11. Albert. tract. 1. cap. 5. Mayron. 2 Physic. in exposit, textus. Gandaven. quodl. 9. quaest. 7. Conimbric 7. Physic. cap. 3. quaest, unica. Compluten. disp. 22. quaest. 2. Ruvius in exposit. cap. 3. et quaest, unica. Roccus summa 3. cap. 2. et q. 4. Vide citatos lib. 5. quaest. 5.

Arguitur quod non, quia in aliis speciebus Qualitatis est per se contrarietas; igitur secundum alias species Qualitatis est per se motus. Consequentia tenet per

Aristotelem in isto 7. qui per hoc probat, quod secundum qualitates de tertia specie, sit per se motus. Et antecedens patet, primo de prima specie qualitatis, quia sanitas et aegritudo contrariantur. Item, de quarta specie, quia rectum, et curvum contrariantur ; similiter turpitudo, et pulchritudo.

Secundo, quia secundum illas species est per se motus,in quibus invenitur resistentia, contrarietas, et distantia terminorum, secundum quas potest esse successio in motu ab uno termino ad reliquum ; sed sic est de qualitatibus aliis a tertia specie : nam de virtute in vitium aut e contra, non potest fieri mutatio subita, imo est ibi resistentia, et distantia terminorum, secundum quas est successio.

Tertio, si ad qualitates de tertia specie Qualitatis esset motus, et non ad alias, hoc esset pro tanto , quia qualitates de aliis speciebus, sunt ad aliquid ; sed hec non obstat: ergo, etc. Major patet per Aristotelem, qui assignat illam causam, et minor est etiam nota per Aristotelem in Praedicamentis,diversoruin generum, et non subalternatim positorum, etc.

Quarto, quia secundum caliditatem,et frigiditatem est per se motus ; sed caliditas, et frigiditas sunt de prima specie qualitatis, ut ponit Aristoteles in Praedicamentis : ergo, etc.

Quinto, quia sanatio, et doctrinatio sunt quidam motus, et tamen sunt secundum qualitates de prima specie ; igitur secundum qualitates de prima specie est per se motus. Major patet in 3. hujus, text. 12. ubi Aristoteles numerat ista inter genera mutationum. Et minor patet, quia sanitas, et doctrina, secundum quas sunt illi motus, sunt de prima specie.

Sexto, quia in 2. hujus, quaest. 3. dictum fuit,quod figura non est res distincta a re figurata, sed ad albedinem,quae est figura, est per se motus ; igitur ad figuram est per se motus, et per consequens ad qualitatem de quarta specie.

Oppositum arguitur per Aristotelem in isto 7. text. 14. et inde. In quaestione primo videbitur, quae sunt illa, quae pertinent ad Praedicamentum Qualitatis. Secundo qualiter ab invicem distinguantur species Qualitatis : et tertio quare in una illarum specierum dicitur esse motus, et non in alia.

Quantum ad primum, notandum, quod tripliciter aliquis terminus dicitur de Praedicamento Qualitatis. Uno modo, quia est praedicabilis de prima substantia in quale, et per ipsum potest responderi convenienter ad quaestionem de prima substantia quaerentem, quale est hoc : et isto modo pertinent ad Praedicamentum Qualitatis termini concreti, ut album, et nigrum.

Secundo modo, pertinent ad Praedicamentum Qualitatis abstracta hujuscemodi concretorum, ut albedo, nigredo. Tertio modo, termini superiores praedicabiles in quid de hujusmodi concretis, vel abstractis, et sic ad Praedicamentum Qualitatis spectant hujuscemodi termini, quale, qualitas, et hujusmodi ; unde per istum terminum quale non respondetur ad quaestionem, qualis est homo, sed jam quando quaeritur, hoc supponitur. Quarto modo potest addi, quod termini privativi, scilicet, qui privative opponuntur hujusmodi terminis positivis, pertinent ad Praedicamentum Qualitatis isto quarto modo, ut isti termini, caecum, surdum, tenebrosum, et consimiles ; et consimilis distinctio potest fieri de aliis Praedicamentis : et hoc de primo.

Quantum ad secundum, notandum, quod species (a) Qualitatis non distinguuntur secundum rationes quidditativas,a quibus sumuntur,sed distinguuntur penes diversos modos, et proprietates attributas quandoque qualibus ejusdem speciei specialissimae. Et si quaeratur,h) quae sunt illae proprietates ? dico, quod sunt istae : si aliquis terminus supponat pro qualitate, quae per so,et proprie nata est immutare sensum, tunc, si ille terminus sit sumptus ab illa ratione, secundum hoc pertinet ad tertiam speciem Qualitatis. Secundo, omnes termini,qui appropriate dicuntur de qualitatibus, ut de numeris, et magnitudinibus, pertinent ad quartam speciem Qualitatis, ut par, impar, rectum, curvum, et hujusmodi. Tertio illi termini pertinent ad primam, vel secundam speciem Qualitatis, qui supponunt pro Qualitatibus, quae sunt virtutes,vel vitia subjectorum, in quibus sunt, ita quod disponant vel inclinent ad bene, vel male operandum ; tunc termini significantes qualitates, sumpti ab ista ratione, sunt de prima specie Qualitatis, vel de secunda, differenter tamen, quia si hujusmodi qualitas acquisita sit post generationem, tunc pertinet ad primam speciem ; sed si innata sit a generatione, tunc pertinet ad secundam.

Ex quibus sequitur, quod eadem qualitas numero est in tertia specie Qualitatis, et cum hoc in prima. Nam caliditas secundum quod est nata immutare sensum, est de tertia specie ; sed secundum quod suum subjectum disponitur per ipsam ad bene operandum, vel male, secundum hoc pertinet ad primam speciem, et secundum hoc vocatur alio nomine, ut sanitas, vel aegritudo ; et si sit innata, ut caliditas in igne, tunc vocatur naturalis potentia. Secundo sequitur, quod ratio, a qua sumuntur termini de prima specie Qualitatis, et de secunda, includunt in se quosdam respectus, scilicet ad sua subjecta, et ad operationes suorum subjectorum, verbi gratia, eadem, vel consimilis caliditas in gradu, quo est sanitas in corde, est aegritudo in alio membro, ut in cerebro, et per consequens inclinaret ad bene operandum in uno, et male operandum in alio , et secundum hoc vocaretur diversis nominibus, quod non esset nisi hujusmodi nomina includerent diversos respectus, scilicet ad subjecta qualitatum, de quibus dicuntur, et ad operationes hujusmodi subjectorum. Tertio, sequitur, quod ad qualitates de prima, vel secunda specie est per se motus, quemadmodum ad illas de tertia, quia sunt eaedem qualitates: et haec de secundo.

Quantum ad tertium, scilicet quare ad qualitates de tertia specie dicitur esse per se motus, et non ad alias, cum tamen sint eaedem qualitates ? Respondetur, quod Aristoteles in isto 7. text. 10. tangit duas causas, quare ad aliquam speciem non sit per se motus: Prima causa est ista, quia propter illum motum non de necessitate mutatur responsio per terminos de illa specie, licet quandoque hujusmodi termini mutentur, ut patet in exemplo ; quia propter motum localem de necessitate mutatur responsio de mobili per terminos de genere ubi, et ideo dicimus, quod ad ubi, est per se motus: sed quia propter motum localem non de necessitate mutatur responsio per terminos de genere Ad aliquid, licet quandoque accidat illos mutari, ideo dicimus, quod ad aliquid non est per se motus.

Ita similiter in proposito, quia secundum motum alterationis de necessitate mutatur responsio terminorum de tertia specie, ut per calefactionem dicimus, quod est calidum, quod prius erat frigidum ; sed per calefactionem non de necessitate mutatur responsio terminorum de prima, vel secunda specie, licet quandoque accidat ; verbi gratia, quandoque accidit, quod caliditas, quae prius fuit sanitas, nunc est aegritudo , quia forte magis intensa ; sed hoc non est de necessitate, quia si illa caliditas fuisset in lapide, nec fuisset sanitas, nec aegritudo.

Secunda causa quam Aristoteles text. 17. tangit, est ista : quia ad illam dispositionem, quae immediate provenit a motore, dicitur esse proprie motus, ut ad caliditatem est calefactio ; sed ad illam, quae mediate provenit, et consecutive non est per se motus, ut ad raritatem, vel albedinem ; et sic secundum istum modum loquendi ad nullam qualitatem secundam esset per se motus, sed bene ad primam: et sic patet quare secundum aliquas species Qualitatis dicitur esse per se alteratio, et hoc non secundum alias: et hoc de tertio.

Ad rationes. Ad primam dico, quod hoc non sufficit, sed requiritur cum hoc, quod termini, de illa specie de necessitate varientur propter illum motum ; et licet quandoque accidat illos terminos variari, cum tamen non sit de necessitate, non oportet quod ad illam speciem sit per se motus. Eodem modo ad secundam.

Ad tertiam dico, quod hoc est, quia non de necessitate immutantur termini de subjectis, quae alterantur secundum qualitates, quas illi termini significant, quia ut iste terminus sanitas supponat pro caliditate, vel etiam iste terminus naturalis potentia,non oportet, licet subjectum calefiat, vel frigefiat, quod hujusmodi nomen mutetur.

Ad quartam, secundum caliditatem, etc. concedo ; et sic concessum est,quod secundum qualitates de prima specie sit per se motus ; non tamen sub illa ratione, qua sunt de prima specie, sed sub ratione, qua sunt de tertia specie.

Ad quintam, concedo, quod sanatio, et doctrinatio sunt quidam motus, sed tamen sanatio non est per se motus ad sanitatem, sed ad caliditatem, vel frigiditatem. Item, diceretur, quod doctrinatio non est proprie motus, eo quod fit consecutive ad alios motus.

Ad sextam, dictum est in quaestione.