EXPOSITIO TEXTUS

De his (1) autem. Hoc est tertium capitulum hujus tractatus, in quo Philosophus ostendit, quod primus motor movet tempore infinito : et dividitur, quia primo movet quamdam dubitationem de motu projectorum. Secundo, sequitur principale intentum, ibi : Quoniam autem. Item, primo movet dubitationem. Secundo removet cavillosam responsionem. Tertio ponit solutionem, quam credit veram. Quarto concludit corollarium. Et quinto responsionem aliam cavillosam removet. Secunda ibi : Si autem. Tertia ibi : Necesse est. Quarta ibi: Hic quidem. Quinta ibi : Impossibile autem. Dubitatio quam movet, est ista : ex quo omne, quod movetur, movetur ab alio, et movens debet tangere motum ; unde dubium est a quo movetur projectum post separationem a projiciente.

Si autem. Removet quamdam cavillosam responsionem. Unde quidam dixerunt quod projectum movetur ab aere, quia projiciens primum, una cum hoc,

quod pellit projectum, pellit aerem, et ille aer pulsus movet projectum ; sed ista solutio non valet, quia eadem difficultas restat de aere, a quo movetur post separationem a projiciente. ? Necesse autem. Hic ponit solutionem, quam credit esse veram, dicens, quod projectum post separationem a projiciente movetur a medio, et hoc per istum modum, quod projiciens cum pellit projectum, simul pellit et aerem, cui imprimit quamdam virtutem motivam projecti ; et sic ille aer movet alium aerem, et ille alter alium, et sic continue, donec gravitas naturalis projecta sit potentior ad movendum deorsum, quam virtus motiva aeris ad aliter movendum: et sic potest hic assignari prima conclusio,quod non est idem aer movens projectum a principio motus usque ad finem. Et patet conclusio, quia aliter non potest salvari a quo movetur projectum.

Hic quidem. Hic infert corollarium, quod motus projecti non est unus, quia ad unitatem motus requiritur unitas motoris : modo in motu projectorum motor est continue alius, et alius,quia continue alter, et alter aer movet.

Impossibile autem. Hic removet aliam cavillationem. Unde aliqui dixerunt, quod projectum movetur per antiperistasin, scilicet quando projectum pellitur a projiciente in aere, vel aqua, tunc aer, vel aqua insequitur ita impetu a se ne fiat vacuum, quod movet projectum. Istud non valet, quia tunc moto uno ad unam partem, moverentur omnia, quae sunt in mundo ad eamdem partem, quia quodlibet insequeretur aliud propter naturalem inclinationem ad repellendum vacuum.

Quoniam (2) autem.H ic ostendit principale propositum : et primo ostendit, quod primum movens unum, et idem existens movet semper. Secundo, quod primum movens est immobile. Tertio, quod primum movens est in circumferentia primi mobilis. Et quarto regreditur ad hoc quod primum movens est immobile. Secundum ibi : Movens autem. Tertium ibi: Necesse est. Quartum ibi : Habet autem. Tertia conclusio est ista : Primum movens unum, et idem existens movet semper, quia primus motus est unus,continuus, et perpetuus: igitur primus motor unus, et idem existens movet semper. Consequentia tenet propter duo: Primo, quia in quinto hujus, dicebatur, quod ad unitatem motus requiritur unitas motoris. Secundo, quia in parte praecedenti dicebatur,quod motus projecti non est unus propter hoc, quod non est ab eodem motore, sed diversis.

Movens autem. Ponit quartam conclusionem : Primum movens est immobile. Probatur dupliciter : Primo si moveretur, tunc movetur ab alio; consequens est falsum, quia tunc illud aliud potius esset primus motor, quam ille. Secundo si moveretur, tunc sequeretur quod ab ipso non semper proveniret similis motus ; modo hoc est falsum, quia motus ejus est regularis unus, et continuus. Et patet consequentia, quia primus motor si moveretur, aliter se haberet quam prius, et per consequens aliter moveret, quam ante movebat.

Necesse (3) igitur. Quinta conclusio: Primum movens est circumferentia primi mobilis. quia primum movens oportet poni ubi est velocior motus: sed in circumferentia primi mobilis, est velocior motus : ergo, etc. Major patet, quia proxima moventi recipiunt fortius ejus influentiam : et minor est nota, quia circumferentia primi mobilis majorem lineam describit.

Habet (4) autem. Hic regreditur ad quartam conclusionem, et movet dubitalionem, an aliquod motum possit movere continue, et dicit quod non, ut prius ; et ideo cum motus primus sit regularis, unus et continuus, oportet quod primus motor sit unus, immobilis, et semper similiter se habens ad illud, quod movetur.