EXPOSITIO TEXTUS

Amplius (i) autem, et ex his, etc. Sequitur quartum capitulum, in quo os -

tendit, quod vacuum non est, rationibus sumptis ex parte velocitatis, et tarditatis ; et primo praemittit quamdam distinctionem. Secundo facit rationes ibi, Idem autem in quo est A. Distinctio, aut suppositio, (a) quam A praemittit, est ista, quod idem mobile, ut idem grave, vel leve, quandoque movetur velocius, et quandoque tardius, propter alteram duarum causarum, scilicet, aut propter majorem, vel minorem gravitatem, vel levitatem : quia caeteris paribus gravius velocius descendit, aut propter diversitatem mediorum, per quae fit motus in grossitie, et subtilitate ; nam idem mobile movetur velocius per medium subtilius, quam per medium densius.

Idem autem in quo est A, etc. Hic format rationes, et sunt tres. Secunda ibl, Sed si per subtilissimum. Tertia ibi, Quatenus igitur. Prima ratio est ; quia si vacuum esset, sequeretur, quod in ipso fieret motus localis in instanti ; consequens est impossibile : quia tunc idem esset in diversis locis, et impossibilitas consequentis magis probabitur in 6. hujus, text. 24. et inde. Consequentia probatur, quia talis est proportio motus ad motum in velocitate, et tarditate, et mensurae unius motus, ad mensuram alterius in longitudine, et brevitate, qualis est proportio medii, per quod fit unus motus, ad medium, per quod fit alter, in grossitie, et subtilitate ; sed medii pleni ad medium vacuum, nulla est proportio in grossitie, et subtilitate : igitur motus factus in medio pleno ad motum factum in medio vacuo, nulla est proportio in velocitate, et tarditate, nec mensurae unius ad mensuram alterius, in longitudine et brevitate ; sed omnis motus factus in pleno fit successive, et in tempore, et omnis temporis ad aliud tempus est certa proportio, sequitur quod motus factus in vacuo fiet in non tempore, et per consequens in instanti. Et interponit Aristoteles probationem minoris, scilicet,quod medii pleni ad medium vacuum nulla est proportio in grossitie, et subtililate, quia tunc medium plenum divideretur in vacuum, et in illud quo excederet vacuum, quod est impossibile ; quia nihil potest dividi in aliquid, et in nihil. Et patet consequentia, quia omne excedens dividitur in id quod exceditur, et in id quo excedit. Et ponit Aristoteles istam rationem in litteris, et sit A mobile,quod movetur per medium plenum, quod sit B, et sit tempus quo movetur C, et sit D mobile, quod movetur in vacuo, et E mensura in qua movetur.

Sed (2) si per subtilissimum. Ponit secundam rationem, quia si vacuum esset, sequeretur quod idemmobile aequeveIociter moveretur in pleno,sicut in vacuo. Consequens est impossibile,quia medium plenum aliquo modo resistit mobili, et medium vacuum nullo modo resistit. Probatur consequentia, supposito quod motus localis non possit fieri in instanti, ut probabitur 6. hujus ; et tunc moveretur idem mobile per plenum, et postea per vacuum ; tunc per suppositionem uterque motus fit successive, tamen motus factus in vacuo fit in multo minori tempore, quam motus factus in pleno. Ponatur (3) igitur quod in aliqua proportione, tempus in quo fit motus in vacuo se habeat ad tempus in quo fit motus in pleno, quod in eadem proportione medium plenum subtilietur ; tunc sequitur, ex quo velocitas motus sequitur diversitatem mediorum in grossitie, et subtilitate, quod motus factus in pleno fiat aeque velox, sicut ille qui factus erat in vacuo, ex quo in eadem proportione medium plenum est subtilius, in qua tempus mensurans motum in vacuo erat brevius, quam tempus mensurans motum in pleno.

Quatenus (4) igitur. Hic ponit tertiam rationem, quae se tenet ex parte mobilium, quia duae primae se tenebant ex parte mediorum : quia si vacuum esset, sequeretur quod ( ) illud,quod esset gravius, vel aptius figuratum ad motum, non moveretur velocius, quam minus grave, vel minus aptum ad motum. Consequens est contra experientiam ; etiam frustra poneretur hujusmodi intensio gravitatis, vel aptitudo in figura. Consequentia probatur, quia melior dispositio in figura, aut major gravitas non ponitur nisi ad dividendum facilius ; modo in vacuo nulla esset difficultas dividendi, aeque enim velociter levius, et gravius moverentur, et latum sicut acutum.