QUAESTIO V Utrum aqua sit locus naturalis terrae

Aristot. cap. 6. text. 45. Plato in Timaeo, et apud Alcinoum cap. 12. Philo Judaeus lib. de plantatione Noe. Nemesius lib. de Nat. hominis, cap. de elementis. Nyssen. de opere sex dierum. Damasc. 2. de fide orthodox., cap. 6. Amb. lib. 3. Hexaem. cap. 4. Albert. Magn. tract. 1. cap. 11, D. Thom. lect. 7. in 4. Physic. et opusc. 82. Richard. in 2. dist. 14. qu. 5. circo 3. princ. Conimbr. 4. Phys. cap. 5. quaest. 3. Ruvius in exposit.cap.5.num. 14. Roccus inparaphrasi,cap. 9.

Arguitur quod non : illud non est locus terrae, quod non continet terram, ut patet de terra habitabili ; ergo, etc.

Secundo, arguitur quod non sit proprius locus terrae, eo quod continet terram, et aliqua alia, ut lapides, radices plantarum, et hujusmodi mixta.

Tertio, illud non est locus naturalis terrae, ad quod terra non movetur, si sit extra ipsum ; sed terra non movetur ad aquam, posito quod sit extra aquam ; ergo, etCjMajor patet, quia omne corpus naturale natum est moveri ad suum locum naturalem, si fuerit extra ipsum. Et minor probatur ; quia terra in littore non descendit ad aquam.

Quarto, illud non est locus naturalis terrae, in quo terra non quiescit, si fuerit circumdata ipso : sed terra nonquiescit in aqua, cum luerit circumdata aqua ; ergo, etc. Major probatur, quia quodlibet corpus naturale natum est quiescere in suo loco naturali. Et minor patet, quia terra descendens in aqua non quiescit, cum circa ipsam undique fuerit aqua, sed descendit usque ad fundum.

Quinto, terra est locus naturalis aquae ; igitur aqua non est locus naturalis terrae. Tenet consequentia, quia quidquid est locus loci, est locus locati ; et sic idem esset locus sui ipsius. Antecedens probatur,quia aqua continetur in concavitatibus terrae. Item, aqua expansa super terram descendit infra terram, quod non esset, ^nisi terra esset locus, ad quem aqua naturaliter moveturJtem, illud est locus aquae, in quo aqua generatur, et in sua naturali dispositione maxime conservatur ; sed hoc est in terra, quia, ut patet secundo Meteororum, fontes generantur infra viscera terrae ; et tamen fontes sunt in dispositione convenientiori aquae, quam sit mare, aut aliae aquae.

Sexto, quia centrum mundi est locus naturalis terrae ; igitur aqua non est locus naturalis terrae, quia idem locatum non potest habere diversa loca. Antecedens patet, quia ad centrum mundi movetur naturaliter terra, et ad nihil aliud. Quod patet, si tota massa terrae esset perforata usque ad centrum, et ultra. Secundo patet antecedens per Aristotelem primo Meteororum, ubi dicit, quod locus terrae est medium circularis lationis, scilicet medium mundi. Oppositum arguitur per Aristotelem in isto quarto, text. 46. Et probatur ratione, quia loca naturalia elementorum debent ordinari secundum exigentiam gravitatis, vel levitatis ipsorum ;sed terra est elementum maxime grave : igitur secundum exigentiam suae gravitatis corpus circumdans ipsam immediate est corpus maxime grave praeter terram, modo inter elementa aqua praeter terram est gravius.

In quaestione, primo videbitur,quare aliqua pars terrae est cooperta aquis, et alia discooperta, quia propter lioc est difficultas quaestionis praesentis. Secundo videbitur de quaesito.

De primo, dixerunt aliqui quod causa est ista ; quia aliquando circumdabat sphaerice terram, sed postea per activitatem Solis ista pars, quae est discooperta aquis, dissecabatur propter consumplionem aquae; et tunc residuum non sufficiebat ad cooperiendum totam terram : et istam opinionem improbat Aristoteles 2. Meteororum.

Alii dixerunt, quod causa est propter salutem animantium, quae non possunt vivere infra aquam, ideo propter ipsa, natura ordinavit unam partem terrae desiccatam. Sed ista via bene assignat finalem causam, sed non assignat causam efficientem illius desiccationis, aut modum desiccandi. Modo hic quaeritur de efficiente, et difficultas hujus est, quia ex quo tam aqua, quam terra sunt sphaericae figurae, ut patet secundo Caeli, text. 26. et 30. et aqua nata est superstare terrae ; igitur non est ratio, quare plus circumdet unam partem terrae, quam aliam.

Et tertia via respondens ad hoc ponit isto modo, quod terra, et aqua se intersecant ad invicem, ita ut ipsarum non sit idem centrum, sed centrum terrae est magis sursum versus partem discooperiam aquis ; modo quanta pars terrae intersecatur per sphaeram aquae, tanta pars remanet desiccata. Contra istam viam arguitur : quia idem est centrum gravitatis mundi ; igitur idem est centrum ejus aquae, et totius terrae. Seoundo, sequeretur quod terra habitabilia,vel saltem non cooperta aquis, esset figurae circularis ; consequens est falsum, ut patet secundo Meteororum ; quia terra habitabilis est magis longa, quam lata : imo ejus longitudo se habet ad latitudinem, sicut quinque ad tria. Consequentia probatur, quia omnino sphaerarum se invicem intersecantium sectio fit secundum circulum, ut patet ex primo Theodosii de Sphaeris.

Quarta via est, quam ponit Campanus in tractatu tuo d Sphaera ; pro qua supponitur, quod terra quantum ad omnes partes sui non est ejusdem gravitatis, imo aliquae sunt graviores, et aliae minus graves, ut patet ad experientiam. Et ideo Seneca, in libro de naturalibus quaestionibus, distinguit triplicem speciem terrae secundum gravitatem, ita ut gravior pars sit deorsum, et super illam pars minus gravis, et iterum pars minus gravis, in qua scilicet generantur plantae, et infra quam, descendit aqua pluvialis. Ex istis sequitur secunda suppositio, quod non est idem centrum (a) gravitatis terrae, et magnitudinis ejus ; et istis suppositis ipse imaginatur de terra, quod stat infra aquam ad modum unius columnae, cujus pars^ inferior est undique circumdata aqua, sed supereminet aliqua pars, quae vocptur facies terrae ; verbi gratia, in exemplo illo, si imaginemur, quod unus clavus equi poneretur in centro terrae, tunc modicum de magnitudine esset ab aliqua parte centri, a qua esset caput clavi, propter gravitatem capitis infra alias partes ; ita consimiliter imaginetur de terra infra aquam, et in centro. Contra istam viam arguitur unico medio ; quia si ita esset, quod terra sic superemineret, sequeretur quod omnis aqua infra terram discooperiam aquis, continue moveretur ad alias aquas, scilicet ad illas, quibus terra superemineret ; consequens est contra experientiam, quia maria non moventur alicubi, sed quiescunt infra concavitates terrae. Consequentia probatur, quia omnis aqua infra terram superemineret illis aquis ; modo de natura aquae est, quod vadat ad locum decliviorem.

Quinta via est, quod aqua est multo major, quam sit terra : nec est alicubi nisi infra concavitates terrae. Et istud patet ex hoc, quia habita quantitate terrae, et ejus diametro, per Astrologiam potest inveniri quantam umbram causaret terra sola in eclipsi Lunae ; et modo de facto non potest inveniri, quia non causatur major umbra in eclipsi Lunae ab aggregato ex terra, et aqua, quam fieret solum a terra ; quod non esset nisi aqua contineretur infra terram, et esset minor terra.

Ex istis sequitur, quod quatuor elementa non sunt continue proportionalia, quia aqua est multo minor quam terra, quae tamen in illa continua proportionalitate ponitur major. Et si dicatur, ponatur tunc, quod aqua sit minor terminus illius proportionalitatis, dico adhuc, quod non essent continue proportionalia, quia in multo majori proportione excederet aer terram,quam terra aquam.Istae sunt viae quibus salvatur unam partem terrae esse coopertam aquis et aliam discooperiam, et forte potest pro bari istam ultimam viam esse aliquo modo contra fidem : ideo eligatur quae via magis placet:et hoc de primo. .

Quantum ad secundum notandum quod terra (b) accipitur dupliciter : uno modo pro illo elemento circumscribendo mixta ; et sic certum est, quod nec aer, nec aqua, nec alterius ipsorum superficies, aut amborum est locus proprius terrae : quia semper continet terram, et aliquid aliud, scilicet illa (mixta. Alio modo accipitur terra pro aggregato ex hujusmodi mixtis, et elemento, et sic accipitur in proposito.

Nunc ponuntur conclusiones. Prima conclusio : Nullum corpus, nec alicujus corporis superficies est locus proprius terrae ; et ex hoc sequitur, quod nec aqua, nec superficies aquae est locus proprius terrae . Probatur conclusio : quia nullum corpus circumdat terram, sed una pars ejus circumdatur uno corpore, et alia alio ; ergo, etc.

Secunda conclusio: Superficies (c) aggregata, ex superficie aquae immediata terrae, et ex superficie aeris immediata terrae est locus proprius, et naturale terrae. Probatur ex definitione loci : quia talis superficies aggregata est superficies continentis divisi a terra immediata terrae ; igitur est ejus locus Ex quo patet, quod nulla una superficies simpliciter loquendo, est locus terrae , sed una per aggregationem diversarum specierum ad invicem. Sed dubitatur, quare Aristoteles dicebat aquam esse locum terrae, et non aerem, ex quo tam continetur ab aere, sicut ab aqua ; respondetur altero duorum modorum. Primus modus, quod hoc est pro tanto, quod terra magis est nata conservari, cum fuerit locata in aqua, quam cum fuerit locata in aere , eo quod terra, et aqua conveniunt in una qualitate scilicet in frigiditate ; sed terra et aer disconveniunt in utraque. Secundo modo, quod hoc dicit pro tanto, quia si omnia elementa essent reducta ad perfectam puritatem, tunc terra locaretur per aquam, et non per aerem.

Secundo dubitatur, quomodo aer potest esse locus terrae, ex quo in utraque qualitate habet disconvenientiam cum terra. Respondet Commentator quod elementa habent duplices virtutes, quasdam elementares, et alias caelestes, unde caelum influit in ista inferiora diversimode, undo secundum propinquitatem, et remotionem rerum ab ipso caelo, in quas influit : quia prope se influit dispositiones convenientes cum elementis calidis, et remote a se dispositiones convenientes cum elementis frigidis : modo aer licet secundum dispositionem elementarem non habeat convenientiam cum terra, attamen convenit secum, et conservat eam secundum dispositionem, quam recipit a caelo.

Ad rationes. Prima, ei secunda solutae sunt. Ad tertiam negatur major : quia terra non intendit principaliter esse sub aqua, sed intendit principaliter esse deorsum, et subesse elementis levihus, et minus gravibus, ita ut principalis intentio in motibus gravium deorsum, et levium sursum, sit levium superesse gravibus, et gravium subesse levibus.

Ad quartam, dicitur quod nec gra ve intendit quiescere infra aquam ; sed intendit principaliter in motu suo subesse aquae, aut alteri corpori leviori, si per ipsam moveatur.

Ad quintam, negatur antecedens, licet aliquando superficies composita ex superficie aeris, et aquae sit locus aquae. Tunc de descensu aquarum per terram dico, quod hoc est per concavitates interclusas infra terram, quas terra non potest replere, eo quod non est fluxibilis, sed replentur per aerem, per quem nata est descendere aqua, eo quod levioribus nata sunt subesse graviora.

Ad confirmationem de generatione fontium, videatur secundo Meteororum. Ad aliam, negatur quod centrum sit locus terrae, nisi capiendo locum aequivoce, pro illo, respectu cujus cognoscitur motus localis, ut dictum fuit alias.