QUAESTIO IV

Virum omnis motus sit1. le contrario in contrarium

Arist.hic text. 10. P. Thein. lect. 3.Albeil. Magii lib. Pliysic. tract. 1. c. 5. Aegid. Rom. ibid. text. comm. Si et 59. Mayr. exjos. lib. 5 . Physic. R ub. 6. Physic. cap. 4. quaest, i. AntRocc. in text. citato hujus 5. libri.

Arguitur quod non : quia aliquis motus est de privatione in habitum : igitur non omnis motus est de contrario in contrarium. Tenet consequentia, quia sunt diversae species oppositionis. Antecedens probatur, quia in omni transmutatione naturali, privatio est principium motus requisitum necessario, ut patet primo hujus: igitur omnis transmutatio naturalis est de privatione in habitum, vel saltem e contra.

Secundo, quia aliquis est motus inter relative opposita : igitur non omnis motus est de contrario in contrarium. Probahir antecedens, quia ad quantitatem est motus, ut patet in isto quinto. Similiter de minus ad magis in eadem specie est motus, vel e contra ; modo magis et minus sunt relative opposita. Similiter motus ad quantitatem est inter magnum et parvum ; modo magnum et parvum sunt ad aliquid.

Tertio, motus est de minus ad magis in eadem specie, vel e contra, ut patet in isto quinto, et hic non est de contrario in contrarium, quia magis et minus non differunt specie, et tamen contraria differunt specie, ut patet 10. Metaph, text. 52.

Quarto, si motus de minus ad magis in eadem specie esset de contrario in contrarium, sequeretur quod unum contrariaretur pluribus. Consequens est falsum : quia tantum unum uni est contrarium, ut patet 10. Met. text. 19. Consequentia probatur, quia si fiat motus de remisso calido ad summe calidum, et mobile quiesceret in medio motus, tunc gradus caliditatis, sub quo quiesceret, esset contrarius termino a quo motus. Similiter esset contrarius summe caliditati,si fieret ulterius ad summam caliditatem ; aliter enim non esset uterque illorum motuum de contrario in contrarium. Oppositum arguitur per Aristotelem in isto quinto, text. 10.

In quaestione, primo videbitur in generali, an omnis motus sit de contrario in contrarium. Secundo, inquiretur specialiter de motu, qui est de minus ad magis in eadem specie, qualiter sit de contrario in contrarium.

Quantum ad primum, recolligenda est distinctio de motu, quod motus accipitur dupliciter : Uno modo,pro omni mutatione subita vel successiva, facta in subjecto in actu, vel in potentia. Alio modo pro mutatione successiva facta, in subjecto in actu ; et sic accipitur in proposito.

Secundo, est notandum, quod contrarietas ( ) accipitur dupliciter: Uno modo proprie, et sic ad contrarietatem requiritur maxima distantia, ut patet 10. Metaph . text. 52. cujusmodi est repugnantia inter summam caliditatem, et summam frigiditatem. Alio modo contrarietas accipitur pro ineompossibilitate terminorum, inter quos est distantia media, secundum quam proceditur ; et in sic procedendo fit successio propter distantiam mediam : et isto modo capitur contrarietas in proposito, licet hoc sit improprie.

Tertio notandum, quod hujusmodi incompossibilitas terminorum, inter quos est distantia, est triplex : quaedam secundum locum ; quaedam secundum formam ; et quaedam secundum quantitatem. Contrarietas secundum locum, quaedam major, et quaedam minor, secundum majorem vel minorem distantiam localem, propter quam causatur successio in motu locali.Etsi quaeratur, qualiter attenditur hujusmodi distantia in motu circulari, ex quo est de eodem in idem, respondetur, quod hoc est secundum diversitatem partium mobilis secundum situm : quia mobile nunc est in uno situ, et impossibile est ipsum secundum eamdem partem, secundum quam est in uno situ, esse pro tunc in alio situ : igitur secundum diversitatem situum respectu ejusdem partis, motum circulariter movetur successive ; et haec est repugnantia, secundum quam causatur successio in motu locali. Alia est incompossibilitas terminorum, inter quos est distantia secundum formam ; et ista incompossibilitas facit provenire successionem in motu alterationis,cujusmodi est distantia inter caliditatem, et frigiditatem, vel etiam distantia gradualis inter magis calidum,et minus calidum.

Tertia est incompossibilitas terminorum, inler quos est quantitas intermedia, et propter incompossibilitatem istorum terminorum quantitatis provenit successio in motu ad quantitatem. Unde quia impossibile est aliquod totum esse sub minori quantitate, et esse sub majori totaliter, igitur necesse est, quod procedendo ab uno ad reliquum, fiat successio.

Nunc ponuntur conclusiones. Prima est: Nulla mutatio facta de privatione in habitum, vel e contra, vel de contradictorio in contradictorium, in quantum hujusmodi, est motus. Probatur, quia omnis talis mutatio fit subito , sed nullus motus fit subito : igitur nullus motus est hujusmodi mutatio, scilicet de contradictorio in contradictorium, aut de privatione in habitum, vel e contra. Major probatur : quia inter privationem, et habitum non est distantia media, nec etiam inter contradictoria, secundum quam, procedendo ab uno ad reliquum, possit fieri successio. Et minor patet per quid nominis motus, quia de ratione motus est, quodTiat successive.

Secunda conclusio. Omnis motus est de contrario in contrarium : quia omnis motus fit successive, aut secundum quantitatem, aut secundum qualitatem, vel secundum ubi ; sed quocumque istorum modorum fiat, est inter contraria : ergo, etc. Major patet in isto quinto, text. 10. Et minor probatur ; quia in quolibet illorum generum est incompossibilitas terminorum, inter quos est distantia intermedia, quia si per ipsam procedatur, facit successionem in motu. Secundo, patet conclusio ista ex prima conclusione.

Tertia conclusio. Haec consequentia non valet, hec mutatio fit consecutiva ad motum ; haec igitur mutatio non est motus. Pro qua conclusione est sciendum, quod repugnantia secundum formam subdividitur ; quia quaedam est inter qualitates in invicem activas, ut inter caliditatem et frigiditatem : alia est inter qualitates contrarias, quae non sunt aptae natae in invicem agere, sed sunt natae sibi invicem succedere. in eodem subjecto,non per actiones proprias, sed concomitanter ad actiones aliarum qualitatum. Nunc probatur conclusio , quia albefaclio est motus, et tamen fit consecutive ad alium motum : igitur, etc. Major patet, quia albefactio est de contrario in contrarium, facta successive in subjecto in actu. Minor probatur, quia fit consecutive ad actiones qualitatum primarum. Et sic patet, quod omnis motus est de contrario in contrarium, accipiendo scilicet contrarietatem large pro incompossibilitate terminorum, inter quos est distantia intermedia, secundum quam proceditur successive de uno termino ad alterum. Et haec de primo.

Quantum ad secundum, dubitatur primo, unde proveniant magis et minus in eadem specie, vel etiam in diversis speciebus. Secundo, dubitatur, an magis et minus sint in eadem specie. Tertio, dubitatur, utrum includat repugnantiam, quod aliquis motus sit de minus ad magis in eadem specie ; vel e contra, et tamen sit de contrario in contrarium.

Ad primum dubium videtur Aristoteles respondere, in isto quinto, text. 19. quod magis (b) et minus proveniant ex admixtione contrarii, ita ut illud dicatur magis tale, cui minus miscetur de contrario, et illud minus tale, cui plus miscetur de contrario ; sicut illud dicitur magis calidum, cui minus de frigiditate est admixtum, et illud minus, cui plus mixtum est de frigiditate. Et hoc videtur etiam dicere Aristoteles 3. Topic. ubi dicit, quod albius est, quod est nigro impermixtius. Isto tamen non obstante, respondetur ad primum dubium, quod magis et minus non proveniunt ex admixtione contrarii, sed essentialiter et intrinsece proveniunt ex additione, vel remotione plurium graduum de eadem specie in eedem subjecto, sicut manifeste patet de lumine, quia illud dicitur magis luminosum, in quo sunt plures gradus luminis, et illud minus in quo sunt pauciores; et ita similiter de qualitatibus habentibus contrarium, quia si a caliditate esset omnino separata frigiditas, adhuc illud esset magis calidum, in quo essent plures gradus caliditatis, et illud minus, in quo essent pauciores ; verum est tamen quod in qualitatibus, secundum quas proprie est alteratio, semper pluralitatem graduum in eadem specie consequitur major, vel minor admixtio contrarii : quia semper quot gradus adduntur de uno contrariorum, tot removentur de reliquo, et e contra.

Ad secundum dubium respondetur : Pro quo sciendum, quod res quae non sunt (c) termini, non dicuntur ejusdem speciei, vel diversarum specierum, vel diversae species, nisi ea ratione qua significantur per terminos, quae non sunt diversarum specierum, vel diversae species ; modo isti termini magis ei minus sunt diversae species in genere Relationis, sed tamen magis et minus dicuntur de eadem specie, quando termini, quibus applicamus istos terminos mxgis et minus, in comparando, sunt ejusdem speciei, ut dicendo magis album, minus album : unde quia isti termini album et album sunt ejusdem speciei, ideo dicimus, quod isti termini magis et minus sunt in eadem specie.

Ad tertium dubium, dico quod repugnat, quod motus sit de magis ad minus in eadem specie, et cum hoc sit de contrario in contrarium secundum eamdem rationem ; sed secundum diversas rationes hoc est bene possibile, quia in motu secundum qualitatem, considerando praecise qualitatem, quae abjicitur, tunc est mutatio de magis ad minus, et est sola corruptio : sed considerando, et attendendo solum de qualitate, quae acquiritur, tunc est mutatio de minori ad majus, et est sola generatio ; sed attendendo ad utramque simul, scilicet ad illam, quae acquiritur, et ad illam quae abjicitur, tunc est alteratio, et est de contrario in contrarium : et sic motus alterationis componitur ex generatione, et corruptione. Et secundum praedicta procedunt rationes ante oppositum.