EXPOSITIO TEXTUS

Ad dicta (1) autem. Hoc est quartum capitulum hujus tractatus, in quo Philosophus ostendit, quod non est necesse omne movens moveri ad hoc, quod moveat : et dividitur; quia primo format rationem. Secundo eam prosequitur, ibi: Primum igitur. Primo ponit istam conclusionem : Non est necesse omne movens moveri ad hoc, quod moveat. Probatur sic : quia si omne movens movetur, vel movetur necessario, vel contingenter ; sed neutro modo : ergo, etc.

Primum igitur. Prosequitur dictam rationem ; et primo probat, quod non omne movens contingenter movetur ad hoc, quod moveat. Secundo interponit quamdam rationem ad conclusionem principalem : et tertio ostendit, quod non omne movens necessario movetur ad hoc, quod moveat. Secundum ibi : Et rationabiliter. Tertium ibi : At vero. Primo igitur probat istam secundam conclusionem : Non omne movens contingenter movetur ad hoc,quod moveat, quia si sic esset, sequeretur quod possibile esset, quod nihil moveretur. Consequens est falsum, ut patuit tractatu 1. hujus, 8. text. 22. Consequentia probatur : quia primo movens contingenter movetur ad hoc, quod moveat ; igitur ex quo contingenter movetur, possibile est, quod non moveatur; et si non moveatur, non movebit per adversarium, qui ponit quod omnis motor movetur ad hoc, quod moveat: et si primus motor non moveat, nullus aliorum movebit, ut patet in praecedenti capitulo : igitur possibile est quod aliquando nihil moveatur, quod est impossibile.

Et (2) rationabiliter. Hic interponit quamdam rationem ad conclusionem principalem, cum quadam auctoritate Anaxagorae. Ratio est ista, aliquod est motum, ( ) quod non movet; igitur aliquis est motor, qui non movetur. Consequentia tenet, quia quando aliqua duo sunt ( ) conjuncta, si unum illorum inveniatur separatum ab alio, et reliquum potest inveniri separatum ab ipso. Et ponit Aristoteles exemplum, ut mel, et aqua inveniuntur conjuncta in mellicrato, ita ut sicut mel invenitur sine aqua, ita aqua inveniri potest sine melle ; et antecedens patet, quia quando lapis movet aerem, est devenire ad aliquem aerem, qui movetur, et non movet ; aliter enim esset processus in infinitum, et caelum expelleretur de loco suo.Contra probationem objicitur : quia substantia, et accidens inveniuntur conjuncta ad invicem ut in homine , et substantia invenitur sine accidente, ut patet de Deo, et tamen non propter hoc sequitur, quod accidens inveniatur sine substantia. Respondetur, quod illa consequentia non est formalis, tamen valet in proposito per locum a minori, quia minus videtur, quod motus possit inveniri separatus a motore, quam e contra ; cujus causa est, quia motus est posterior movente ; modo minus videtur, quod posterius inveniatur sine priori, quam quod prius inveniatur sine posteriori.

Unde Anaxagoras. Adducit ad propositum auctoritatem Anaxagorae, qui posuit intellectum divinum impassibilem, et immutabilem, ad hoc,quod moveat alia, et immixtum ad hoc,quod imperet aliis.

At vero (3) si non. Hic probat, quod non omne movens necessario movetur ad hoc quod moveat, quia vel hoc esset secundum eamdem speciem, motus, vel secundum aliam ; non secundum eamdem, quia tunc aedificator aedificaretur, et sanans sanaretur, et sic de similibus, quod est impossibile.Unde docens scientiam, est habens scientiam, et addiscens caret illa ; modo si docens doceretur,habens scientiam careret scientia, quod implicat. Nec secundum aliam speciem motus, ut quod movens localiter, aut augmentans alteretur, et sic de aliis. Modo hoc est fictitie dicere, quod movens localiter, aut alterans necesse est augmentari. Item, species motuum sunt finitae ; igitur si quodlibet movens moveretur secundum aliam speciem motus, tunc fieret reiteratio, ut quod movens localiter alterabitur, alterans augmentabitur et iterum augmentatum ferretur localiter, et sic circumeundo, et jam sic ponere non esset aliud quam ponere, quod movens de necessitate moveretur secundum eamdem speciem motus, secundum quam movet, quod jam est improbatum.