QUAESTIO VII Utrum indivisibile moveri possit

Arislot. hic text. 32. Averroes, et reliqui interpretes ibid. Alber. tract. 1. cap. 7. Scotus in 2. dist. 2. quaest. 9. Liclietus et Tartaretus ibid. Mayron. ibid, quaest, 12. Gregorius quaest. 2. art. 1. Rada tom. 2. controv. 7. art. 3. Tolet. 6.iiPhysic. quaest. 4. Valles. controv. 58. ad tyrones. Fuenle 6. Physic, quaest. 2. difflc. 2. Rurius et Coaimbric. ibid, exposit, cap. 3. Roccus ibid.et cap. 4.

Arguitur quod sic : quia si aliquod corpus frigidum condensetur usque ad duplum, ejus frigiditas esset in duplo intensior quam prius ; igitur adhuc est potentior ad condensandum, quam prius erat; sed prius potuit condensare ad duplum ; igi tur adhuc potest condensare ad duplum et tunc esset in duplo intensior frigiditas, quam prius; igitur adhuc poterit condensare, et sic in infinitum usque ad indivisibile. Tunc arguitur sic ; istud quando erat divisibile poterat moveri deorsum ; igitur et nunc quando est indivisibile, quia gravitas sua est in infinitum intensior quam prius, et in infinitum minus de medio sibi resistit.

Secundo, quia materia prima est indivisibilis, quia non est quid, nec quale, nec quantum, ut patet. 7. Metaph. text. 8. et tamen potest moveri.

Tertio, quia intellectus noster est indivisibilis, et tamen movetur ; quia motis nobis moventur omnia, quae sunt in nobis.

Quarto, aliqua magnitudo movetur ; sed in omni magnitudine est aliquod indivisibile ; igitur aliquod indivisibile movetur.

Quinto, quia aliquod indivisibile potest quiescere, quia est, et non movetur ; igitur potest moveri, quia sunt privative opposita, quae possunt fieri circa idem.

Sexto, quia indivisibile, ut intellectus,

patitur , verbi gratia, ab objecto : igitur movetur , quia pati est moveri.

Septimo, aliquod indivisibile generatur ; igitur mutatur. Consequentia tenet, et patet antecedens de actibus intelligendi, et speciebus intelligibilibus.

Octavo, quia indivisibile moveri non implicat contradictionem, et ipso posito in esse nullum sequitur impossibile ; igitur potest moveri. Oppositum probatur ex Aristotele in isto 6. text. 32. ubi ex intentione probat quod nullum indivisibile movetur. In quaestione primo videbitur si indivisibile potest moveri localiter: et secundo, si potest alterari.

Quantum ad primum,notandum,quod I aliquid dicitur indivisibile multipliciter: Primo modo per carentiam divisionis in partes diversarum rationum ; et sic materia prima dicitur indivisibilis, et etiam forma. Secundo modo per privationem divisionis, scilicet separationis partis a parte, licet actu habeat partes, et sit extensum ; et isto modo caelum dicitur indivisibile. Tertio modo per privationem extensionis, et hoc dupliciter: uno modo sicut punctus habens positionem in continuo ; alio modo sicut intellectus, vel intelligentia.

Secundo, notandum, quod aliquid dicitur moveri tripliciter : uno modo per se, quia indivisum a se, et divisum a quocumque alio movetur, ut homo. Alio modo dicitur moveri secundum partes, ut illud, quod denominatur moveri ex eo, quod aliqua pars ejus movetur ; et tertio modo dicitur moveri aliquid per accidens, ut qualitas ad motum subjecti .

Istis praemissis, ponit Aristoteles duas conclusiones : Prima est, indivisibile non potest moveri localiter per se. Probatur, quia omne quod per se movetur localiter, partim est in termino a quo, et partim in termino ad quem: sed nullum indivisibile est partim in termino a quo, et partim in termino ad quem ; igitur, etc. Major probatur, quia vel est totaliter in termino a quo, et hoc non ; quia jam non movetur, sed movebitur ; vel totaliter in termino ad quem, et hoc non ; quia jam motum est, et non movetur ; vel in utroque, et hoc est impossibile: quia jam esset in diversis locis; vel nullo modo est in aliquo terminorum, et hoc non; quia movetur de uno ad reliquum ; igitur relinquitur, quod est partim in termino a quo, et partim in termino ad quem : et minor patet, quia tunc indivisibile haberet partem.

Secundo, sequeretur, (a) quod indivisibile esset divisibile ; consequens est falsum. Consequentia probatur, quia indivisibile movetur: sit igitur. quod per aliquod tempus moveatur super indivisibile ; igitur cum quocumque motu dato possit dari tardior, et illo non pertransibitur, nisi unum indivisibile, quia non minus indivisibili, quia jam esset aeque velox, vel velocior ; ergo, etc.

Tertio, sequeretur, quod continuum esset (b) compositum ex indivisibilibus ; consequens est falsum, ut patuit in isto 6. text. 1, et inde. Consequentia probatur, quia indivisibile motum prius pertransit indivisibile,^ consequenter aliud, quod non esset nisi pertransitum componeretur ex indivisibilibus.

Secunda conclusio: Indivisibile movetur per accidens. Probatur, quia motis nobis moventur omnia, quae sunt in nobis; sed in nobis sunt indivisibilia ; ergo, etc.

Tertia conclusio est specialiter de intellectu humano, et Intelligentiis, quod hujusmodi indivisibilia possunt per se moveri ; unde imaginandum est, quod hujusmodi indivisibilia occupent aliquem totum locum, ita quod in isto loco, et in qualibet parte est totum illud, et quaelibet pars ejus, quemadmodum tota humana intelligentia est tota in corpore humano, et tota in qualibet parte ejus; et tunc hujusmodi indivisibile movetur cum toto illo corpore, quod occupat non per inhaerentiam, sed per appropriationem, et hujusmodi indivisibilium quanto aliquod est perfectius, tanto majorem locum occupat , et ideo Deus, cum sit summe perfectus, est ubique. Ideo non obstantibus istis conclusionibus est notandum, quod illae tres rationes adductae non sunt demonstrativae, et aeque probant, quod indivisibile non movetur per accidens, sicut quod non movetur per se. Ideo ad primam ; quando dicitur, omne ( ) quod movetur, est partim,etc. dico,quod hoc non conceditur, nisi ad istum sensum, quod omne quod movetur, pertransivit partem de termino a quo, etpertransibit partem de termino ad quem : vel isto modo, omne quod movetur est in aliquo situ, qui respective dicitur terminus a quo, et respective dicitur terminus ad quem: sed non oportet, quod illius, quod movetur, una pars sit in termino a quo, et alia in termino ad quem.

Ad secundam, negatur consequentia. Ad probationem ( ) dico, quod impossibile est, quod aliquod indivisibile motum pertranseat in tempore praecise indivisibile, imo in quolibet tempore pertransit divisibile, et quodlibet indivisibile pertransit subito.

Ad tertiam, negatur consequentia ; quia semper ( ) punctus motus pertransibit lineam, ut dictum fuit prius. .Ex quo patet, quod istae rationes non obstant, quin aliquod indivisibile possit moveri localiter; et hoc de primo.

Quantum ad secundum, notandum, quod si qualitas alicujus corporis poneretur in puncto indivisibili, ipsa esset infinita intensive. Quod patet, quia si qualitas uniformis alicujus corporis per imaginationem moveatur in sua medietate, ipsa esset in duplo intensior quam ante, et in sua quarta ipsa esset in quadruplo intensior, et sic in infinitum ; igitur si ponatur in puncto, ipsa esset infinita. Secundo, praemitto, quod de facto est aliquod indivisibile qualificatum, quia, ut patuit prius, in quolibet continuo est indivisibile, modo quodlibet continuum est qualificatum ; igitur etiam quilibet punctus materiae continui est qualificalus ; et hoc patuit prius, quia concedebatur, quod esset dare punctum materiae, punctum formae, et punctum qualitatis.

Ex istis sequitur ista conclusio, quod impossibile est aliquam qualitatem existentem in puncto extendi per corpus divisibile. Probatur, quia quaelibet qualitas alicujus puncti est finita intensive, quia non est intensior qualitate, aut parte qualitatis illius totius, cujus ipse est punctus ; sed si esset posita extensive, per subjectum divisibile, probaretur per primum notabile, quod si poneretur in puncto, esset infinita ; ergo, etc.

Secunda conclusio ; indivisibilia, cujusmodi sunt intellectus, possunt alterari alteratione, quae est receptio qualitatis. Item, secundum fidem alio modo, quia intellectus est passibilis a qualitatibus primis.

Tertia conclusio : Indivisibilia habentia (f) positionem in continuo, possunt alterari ad alterationem suorum subjectorum, sive ad alterationem illorum,:in quibus habent positionem.

Quarta conclusio : Nullum tale indivisibile potest alterari per se separatim existens a toto. Patet, quia impossibile est aliquod tale separatum existere. Ex quibus patet, quod non repugnat, quin indivisibile possit moveri localiter, et etiam alterari ; tamen naturaliter hoc non est possibile de puncto indivisibili existente seorsum, et separatim ab aliis. Ad rationes. Ad primam dico, quod nullum ens naturale potest in tantum condensari per aliquam virtutem naturalem. Unde licet per condensationem frigiditas fiat intensior, attamen formae cum qua stat, repugnat amplius condensari. Ad secundam, soluta est in textu. Tertia de intelligentia, concessa est. Similiter quarta, quod indivisibile movetur per accidens. Ad quintam, negatur antecedens ; nec sequitur : est, et non movetur ; igitur quiescit. Ad sextam, concessum est, quod intellectus est alterabilis, et etiam indivisibile est alterabile ad alterationem continui in quo est. Ad septimam consimiliter. Ad octavam, non implicat contradictionem ; igitur est possibile : negatur consequentia ; quia sic probaretur, quod Deum non esse esset possibile.