EXPOSITIO TEXTUS

Accipiendum (1) est autem , etc . Hoc est secundum capitulum hujus tractatus , in quo inquiritur definitio temporis ; et primo facit hoc. Secundo solvit rationes, quibus probabatur in alio capitulo, tempus et nunc non esse, ibi: Et motus semper. Item, primo probat duas conclusiones. Secundo inlertclefinitionem temporis, ibi : Hoc est enim tempus. Primo ponit duas conclusiones. Secundam ibi : At vero et tempus. Prima conclusio est ista, quod tempus est aliquid ipsius motus. Probatur, quia illud est motus, vel aliquid ipsius motus,quod non potest percipi sine perceptione motus ; sed tempus () non potest percipi sine motu, et non est motus , quorum utrumque probabatur in alio capitulo : igitur tempus est aliquid ipsius motus.

Cum autemCS.) quod movetur. Hic ponit secundam conclusionem : et primo praemittit tres suppositiones. Secundo, ponit secundam conclusionem, ibi : At

vero, et tempus. Prima suppositio est, quod tam (b) magnitudo, quam motus, quam tempus sunt continua, tamen continuitas magnitudinis prior est continuitate motus, et continuitas temporis posterior est continuitate motus.Secunda suppositio est, quod in tempore (c) est prius et posterius. Probatur, in magnitudine, et in motu est prius et posterius ; igitur et in tempore, quia ista se invicem consequuntur. Notandum (d) circa hoc, quod dicit, quod continuitas posterius est in tempore, quam in motu, vel in magnitudine ; quod hoc non debet intelligi, quantum ad rem, quia secundum multos eadem res est magnitudo, motus, et tempus ; sed intelligitur quantum ad rationes, a quibus sumuntur ista nomina, motus et tempus : quia ratio secundum quam aliqua res dicitur tempus, praesupponit rationem, secundum quam eadem res dicitur motus, et una est posterior alia. Tertia suppositio,quod prius et posterius in motu, sunt idem ens quod motus, differunt tamen a motu secundum rationem, et dicit Aristoteles quod motus est in quantitate, et prius, et posterius in numero. Ad quod intelligendum, notandum, quod ad intelligen. dum prius, et posterius in motu, oportet uti ratione distinctiva unius partis ab alia,secundum autem intellectionem motus non oportet uti tali ratione distinctionis; ideo propter illam rationem dicit Commentator quod prius et posterius est in numero.

At vero (3) tempus. Hic ponit secundam conclusionem, quod tempus est aliquid ipsius motus secundum prius et posterius. Probatur, quia secundum illud tempus est aliquid ipsius motus, per cujus perceptionem in motu, percipitur tempus, et quod si non percipiatur, tempus non potest percipi ; sed percipiendo prius et posterius in motu, percipitur tempus ; et si non ( ) percipiatur prius, et posterius, non percipitur tempus ; igitur tempus est aliquid ipsius motus secundum prius et posterius. Major nota est, et minor apparet : quia in motu vehementis delectationis bene percipimus motum,tamen propter delectationem non attendimus ad distinguendum inter prius, et posterius in illo motu ; et ideo non percipimus tempus nisi valde modicum, dato adhuc quod sit magnum ; et sic patet, quod quando percipitur differentia prioris et posterioris, quod tunc percipitur tempus, et quando non, non percipitur.

Hoc enim(4)est tempus. Hic infert definitionem temporis ; et primo ponit definitionem. Secundo infert corollarium. Tertio declarat definitionem. Secundum ibi : Non ergo motus. Tertium ibi ; Signum autem. Definitio est ista, quod tempus est numerus motus secundum prius, et posterius. Et potest sic declarari ex praedictis, quod tempus est aliquid motus secundum prius, et posterius, ut probatum est : et manifestum est, quod omnis motus est mensurabilis tempore, vel secundum totum, ut si motus sit finitus, vel secundum partem, ut si motus sit infinitus : ideo patet, quod tempus est mensura motus secundum prius, et posterius. Sed dubitatur, quare Aristoteles non definit tempus per mensuram, sed per numerum ? Respondetur, quod causa est, quia solemus communiter mensurare alios motus per motum corporis caelestis ; et hoc non potest esse secundum totum motum ejus, et secundum aliquam partem, cui motus mensuratos aequamus, vel proportionamus ; et ideo in definitione temporis ponitur numerus, et non mensura.

Non ergo motus. Infert corollarium,

quod tempus non est motus, sed numerus motus ; et debet intelligi, quod ista non est definitio temporis : tempus est motus ; et videtur lioc explicare in particula sequenti, quando dicit, sed est motus secundum numerum, id est, est motus secundum quod motus est numerus, vel mensura alterius motus.

Signum (5) autem. Hic declarat definitionem, videlicet, quod tempus debeat esse motus, signum est, quod sicut numerus dicitur multus, vel paucus, ita tempore cognoscimus motum esse majorem, vel minorem. Et tunc ad ostendendum qualis numerus est tempus, distinguit quod duplex est numerus : quidam est numerus numeratus, et alius numerus, quo numeramus ; et ille quo numeramus, accipitur aliquando solum pro actu animae, et aliquando pro re numerata, mediante qua mensuramus aliam rem, connotando cum hoc actum animae: modo tempus est talis numerus numeratus per animam, mediante quo mensuramus alia, id est, alios motus.

Et ut (6) motus semper. Hic solvit rationes adductas in alio capitulo ad probandum nunc, et tempus non esse ; et primo solvit illas de tempore. Secundo, illas de nunc ibi : Ipsum autem nunc . Unde in alio capitulo factae fuerunt duae rationes ad probandum tempus non esse, quarum prima erat : illud totum non est,cu jus partes non sunt,etc. et secunda, illud totum divisibile, quod habet aliquas partes non est,nisi illae partes sint, etcRespondetur negando majorem utriusque ; quia (f) sicut motus consistit in hoc, quod semper est aliud, et ^liud ipsius motus, ita etiam esse temporis consistit in hoc, quod continue est alia, et alia pars temporis ; et qualiter hoc debeat intelligi, tenendo quod motus sit mobile, videbitur in quaestione de motu locali.

Ipsum (7) autem nunc. Hic solvit rationes, quae probant nunc non esse, et ponit duas conclusiones. Secunda ibi : Sequitur enim ut dictum est . Prima conclusio est, quod nunc aliquo modo manet idem per totum tempus, quia secundum quod nunc est ipsum mobile, secundum hoc manet idem. Secunda conclusio est, quodnunc secundum rationem non manet idem, id est, secundum denominationem extrinsecam.

Sequitur enim ut dictum est. Hic probat dictas conclusiones : quia (g) sicut se habet mobile ad motum, ita nunc ad tempus ; sed mobile manet idem per totum tempus secundum rem, et est continue aliud, et aliud secundum extrinsecam denominationem : igitur similiter nunc manet idem per totum tempus secund um rem, et est continue aliud, et aliud, secundum extrinsecam denominationem. Major patet : quia sicut per mobile cognoscimus prius, et posterius in motu, ita per nunc cognoscimus prius, et posterius in tempore. Minor etiam patet, quia denominatione extrinseca, Coriscus denominatur alter, quando est in theatro, et alter quando est in foro; et ideo ita similiter mobile, quod dicitur numc,manet idem per totum tempus, sed continue dicitur aliud, et aliud extrinseca denominatione.