ARTICULUS II.

AN SIT DARE MAXIMAM MAGNITUDINEM, AUT PERFECTIONEM, AUT CREATURAM, QUAM DEUS POSSIT PRODUCERE A. - CONCLUSIONES Quantum ad secundum articulum, sit Prima conclusio : Quod Deus non potest lacere aliquid simpliciter inlinitum, sed bene secundum quid. Istam conclusionem probat sanctus Doctor, 1 p., q. 7, art. 2, ubi sic dicit : " Praeter Deum, non potest esse aliquid simpliciter infinitum. Si enim loquamur de infinito secundum quod competit materia; , manifestum est quod omne exsistens in actu, habet aliquam formam ; et sic materia ejus est terminata per formam. Sed quia materia, secundum quod est sub una forma substantiali, remanet in potentia ad multas formas accidentales, quod est linitum simpliciter, potest dici infinitum secundum quid : utpote lignum est finitum secundum suam formam, sed tamen est infinitum secundum quid, in quantum est in potentia ad infinitas liguras. Si autem loquamur de infinito secundum quod competit formae, sic manifestum est quod illa quorum formae sunt in materia, simpliciter sunt finita, et nullo modo infinita. Si autem sint aliquae formae create non recepte in materia, sed per se subsistentes, ut de angelis quidam opinantur, erunt quidem infinite secundum quid, in quantum formae non terminantur nec contrahuntur per aliquam materiam. Sed quia forma creata, etsi sit subsistens, tamen habet esse, et non est suum esse; ideo necesse est quod ipsum esse ejus sit receptum, et contractum ad determinatam naturam (a). Unde non potest esse inlinitum simpliciter. "

Haec ille. Et ibidem, ad 1"", tangit aliud medium, dicens : " Hoc est contra rationem facti, quod essentia rei sit ipsum esse ejus : quia esse subsistens, non est esse creatum ; unde contra rationem facti est, quod sit simpliciter infinitum. Sicut igitur Deus, licet habeat potentiam infinitam, non tamen potest facere aliquid non factum (hoc enim esset contradictoria esse simul); ita non potest facere aliquid inlinitum simpliciter. "

Haec ille. Secunda conclusio est quod Deus potest lacere aliquam tonnam infinitam in aliqua specie et secundum rationem suae speciei, tam substantialem, quam etiam accidentalem. Istam conclusionem probat ipsemet, 3. Sentent., dist. 13, q. 1, art. 2, q 2, ut recitatum est in articulo praecedenti, in responsione ad primum contra tertiam conclusionem. Hoc etiam patet ex probatione praecedentis conclusionis, ubi probavit quod, si angeli sunt formae sine materia, quod sunt infiniti secundum quid, scilicet quantum ad rationem suae speciei.

Quod autem sint incorporei et formae subsistentes, ostendit, 1 p., q. 50, art. 1 et 2, ubi, ad quartum solvendo, ponit totam istam conclusionem. Dicit enim sic : " Omnis creatura, est finita simpliciter, in quantum esse ejus non est abstractum subsistens, sed limitatum ad naturam aliquam cui advenit. Sed nihil prohibet creaturam aliquam esse secundum quid infinitam. Creatura autem materiales habent infinitatem ex parte materiae, sed Anitatem ex parte formae, quae limitatur per materiam in qua recipitur. Substantivo autem immateriales create, sunt finite secundum suum esse ; sed sunt infinitae secundum quod eorum formae non sunt receptae in alio : sicut si diceremus albedinem separatam exsistentem, esse infinitam quantum ad rationem albedinis, quia non contrahitur ad aliquod subjectum ; esse tamen ejus esset finitum, quia determinatur ad aliquam naturam specialem. Et propter hoc dicitur in libro de Causis, quod intelligentia est finita (a) superius, in quantum scilicet recipit esse a suo superiori ; sed (6) est infinita inferius, in quantum non (y) recipitur in aliqua materia. "

Haec ille. Ex quibus patet quomodo formae aliquae substantiales, sunt infinite. Et similiter, de formis accidentalibus, quomodo Deus posset aliquam albedinem producere, quae secundum rationem albedinis esset infinita : puta, si produceret albedinem separatam ab omni receptivo, illa, inquam, esset infinita in ratione albedinis, et secundum esse albedinis, si Deus daret sibi totum esse quod suae naturae debitum est. Tali enim albedine non posset esse alicujus albedo intensior, nec perfectior, in esse albedinis; et illa aequipolleret (3) infinitis albedinibus exsistentibus in subjecto; et esset sicut idea separata; nec posset multiplicari secundum numerum, ut dicit sanctus Thomas, 1 p., q. 50, art. 4 : " Impossibile, inquit, est dicere quod essent plures albedines separate, aut, plures humanitates. "

Talis tamen albedo separata, non esset eadem (e) cum albedinibus exsistentibus in subjecto, secundum quod ipse DISTINCTIONES XLllI ET dicit, q. 7, art. 1, ad 3 : a Si esset albedo subsistens , ex hoc ipso quod non esset in alio, discerneretur ab omni albedine exsistente in subjecto. "

Haec ille. Utrum tamen esset individuata, videtur dicere sanctus Thomas quod non, 7. Quodlibeto, q. 4, art. 3, ut recitatum est prius, et nunc totaliter et complete verba ejus, pro tota secunda parte conclusionis, ubi sic ait : " Divinae potentias, ratione suae immensitatis, attribuendum est quidquid in detectum non sonat. Tamen aliqua sunt, quae natura creata non patitur ut fiant, propter aliquam repugnantiam quam important ratione contradictionis implicitae; et de talibus consuevit dici a quibusdam, quod Deus potest ea facere, quamvis fieri non possent. Ut ergo videamus utrum fieri possit a Deo, quod albedo sit sine quantitate, sciendum est quod in albedine, et in qualibet alia corporali qualitate, est duo considerare, scilicet : ipsam naturam albedinis, per quam speciem sortitur; et individuationem ejus, secundum quod est haec albedo sensibilis, ab alia albedine sensibili distincta. Posset ergo fieri, divino miraculo, ut natura albedinis subsisteret absque omni quantitate; tamen illa albedo non esset, sicut haec albedo, sensibilis; sed esset quaedam forma intelligibilis, ad modura formarum separatarum quas posuit Plato. Sed quod haec albedo sensibilis individuata (a) esset sine quantitate, fieri non posset; quamvis fieri posset quod quantitas individuata (6) esset sine substantia ; quia quantitas non individuata solum ex subjecto, sicut alia accidentia, sed etiam ex situ, qui est de ratione quantitatis dimensivae, quae est quantitas positionem habens. Et ideo possibile est imaginari duas lineas separatas ejusdem speciei, numero diversas, secundum diversum situm; alias linea non esset divisibilis ex ipsa ratione sui generis; non enim dividitur linea nisi in lineas. Plures autem albedines sine subjecto imaginari, est impossibile. Et sic patet quod albedo non individuata nisi ex subjecto ; et propter hoc, non posset esse individua, nisi esset in aliquo subjecto, ad minus in quantitate. Sed quantitas habet suum terminum, et individuationem, etiam absque subjecto. Et ideo per miraculum posset esse haec quantitas sensibilis absque subjecto, sicut patet in Sacramento corporis Christi. B

Haec ille. Ex quibus patent praedicta, scilicet quod talis forma esset non individuata, sed natura subsistens. Et quod esset infinita, patet per superius in alio articulo dicta, et similiter in isto. Patet etiam quod isti albedini separate nunquam posset aequari in intensione aliqua albedo quae esset in subjecto, quantumcumque intenderetur. Tertia conclusio est quod Deus non polest Jacere multitudinem, aut magnitudinem dimensivam, actu infinitam. Istam conclusionem probat sanctus Thomas, 1 p., q. 7. Et quidem quod impossibile sit multitudinem esse actu infinitam, arguit sic, ibidem, art. 4 : " Omnem multitudinem oportet esse in aliqua specie multitudinis. Species autem multitudinis sunt secundum species numerorum. Nulla autem est species numeri infinita; quia quilibet numerus est multitudo mensurata per unum. Unde impossibile est multitudinem esse infinitam actu (a) sive per se, sive per accidens.

Item : omnis multitudo in rerum natura exsistens, est creata; et omne creatum, sub aliqua intentione creantis comprehenditur; non enim in vanum agens aliquod operatur. Unde necesse est quod sub certo numero omnia creata comprehendantur. Impossibile est ergo (6) esse multitudinem infinitam actu, etiam per accidens. "

Et sic patet prima pars conclusionis. Sed secundam probat ibidem, art. 3, sic dicens : a Aliud est esse aliquid infinitum secundum suam essentiam, et (7) secundum magnitudinem. Dato enim quod esset aliquod corpus infinitum secundum magnitudinem (0), utpote ignis vel aer, non tamen esset infinitum secunaum essentiam; quia essentia sua esset terminata ad aliquam speciem per formam, et ad aliquod individuum per materiam. Et ideo, habito, ex praemissis, quod nulla creatura est infinita secundum essentiam, adhuc restat inquirere an aliquid creatum sit infinitum secundum magnitudinem. Sciendum est igitur quod corpus, quod est magnitudo completa, dupliciter sumitur, scilicet : mathematice (s), secundum quod in eo consideratur sola quantitas; et naturaliter, secundum quod in eo consideratur forma et materia. Et de corpore quidem naturali, quod non possit esse infinitum in actu, manifestum est: nam omne corpus naturale aliquam formam habet determinatam ; cum igitur ad formam substantialem sequantur accidentia, necesse est quod ad determinatam formam sequantur accidentia determinata, inter quae est quantitas; unde omne corpus naturale habet determinatam quantitatem, et in majus, et in minus. Unde impossibile est aliquod corpus naturale infinitum esse. Hoc etiam ex motu patet : quia omne corpus naturale, habet motum aliquem naturalem; corpus autem infinitum non posset habere aliquem motum naturalem : neque rectum ; quia nihil movetur naturaliter motu recto, nisi cum est extra locum suum ; quod corpori infinito accidere non posset; occuparet enim omnia loca, et sic indifferenter quilibet locus esset locus ejus. Et similiter etiam neque secundum motum circularem : quia in motu circulari oportet quod una pars corporis transferatur ad locum in quo fuit alia pars; quod in corpore circulari (a), si ponitur esse infinitum, esse non posset; quia duae lineae protracta? a centro, quanto longius protrahuntur a centro, tanto longius distant ab invicem; si ergo corpus esset infinitum, in infinitum lineae distarent ab invicem, et sic una nunquam posset pervenire ad locum alterius. De corpore etiam mathematico eadem est ratio : quia, si imaginemur corpus mathematicum secundum actum exsistens, oportet quod imaginemur ipsum sub aliqua forma; quia nihil est actu, nisi per formam suam ; unde cum forma quanti, in quantum hujusmodi, sit figura, oportebit quod habeat aliquam figuram, et sic erit finitum (6); est enim ligura, quae termino vel terminis clauditur. "

Haec ille. Quarta conclusio est quod multitudo est Infinita in potentia, et magnitudo est infinita in potentia : sic quod omni numero dato, potest dari major; et omui magnitudine dimensiva data, vel dabili finita, potest dari major. Istam conclusionem intendit sanctus Thomas, ubi supra (1 p., q. 7). Et quidem, quod omni multitudine data, possit dari major, ut isto modo sit infinita multitudo in potentia, dicit, art. 4 : " Esse, inquit, multitudinem infinitam in potentia, possibile est. Quia (y) augmentum multitudinis sequitur divisionem magnitudinis; quanto enim aliquid plus dividitur, tanto plura secundum numerum resultant. Unde sicut infinitum invenitur in potentia in divisione continui, quia proceditur ad materiam, ut supra dictum est; eadem ratione, et infinitum invenitur in potentia in additione multitudinis, j

Haec ille. Quod autem omni magnitudine infinita imaginabili aut dabili, possit a Deo fieri major, potest probari ex modo arguendi et solvendi sancti Doctoris, eodem articulo. Arguit enim secundo loco : te Cujuslibet speciei, possibile est esse aliquod individuum in actu. Sed species figurae, sunt infinitae. Ergo possibile est esse infinitas figuras in actu. " Et respondet sic : " Dicendum, inquit, quod species figurarum habent infinitatem ex infinitate numerorum; sunt enim species figurarum, trilaterum, quadrilaterum, et sic inde. Unde sicut multitudo infinita numeralis non reducitur in actum, quod sit tota simul; ita nec multitudo figurarum. "

Haec ille.

A simili potest argui quod cuilibet speciei magnitudinis potest dari unum individuum; cum, sicut species figurarum attenduntur secundum species numerorum, ita species magnitudinum. Sicutenim dicimus : trilaterum, quadrilaterum, etc. ; ita dicimus : bipedale, tripedale, et sic inde. Et ideo sicut quocumque numero dato, vel dabili, potest dari major, sine statu; ita etiam, quacumque specie magnitudinis data, potest dari major, secundum quamcumque proportionem. Quod etiam ista sit ejus mens, patet; nam, 3 p., q. 7, art. 12, ad l" , sic ait : " Si loquamur de quantitatibus mathematicis, cuilibet finitae quantitati potest fieri additio; quia ex parte quantitatis finitae, non est aliquid quod repugnet additioni. Si vero loquamur de quantitate naturali, sic potest esse repugnantia ex parte formae, cui debetur tanta quantitas, sicut et alia accidentia determinata. " - Item, 3. Sentent., dist. 13, q. 1, art. 2, q 3, ad 1"-, idem ponit.

Ex quibus patet quod, cum Deus possit facere quantitatem ab omni subjecto separatam, quae mathematica diceretur, utique, quacumque quantitate data, posset majorem facere, sine statu. Cum etiam omni forma naturali data, posset aliam facere, quae majorem requireret quantitatem, sequitur quod, loquendo etiam (a) de quantitate naturali, idem dicit potest. Quinta conclusio est quod quacumque lorma intensibili exsistente in subjecto data, Deus potest eam intendere ad duplum, et ad triplum, et sic sine statu; ita quod nunquam perveniet ad tantam perfectionem, quin ad majorem Deus eam perducere posset. Ista conclusio probatur eo modo quo alias (dist. 17, q. 2, art. 2) fuit probatum de charitate, quod augeri potest in infinitum. Sexta conclusio est quod Deus non potest producere aliquam creaturam ita perfectam, quin majorem et perfectiorem In specie producere posset. Istam conclusionem ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 25, art. 6, ubi in principali responsione sic concludit : c( Simpliciter autem loquendo, qualibet re a se facta, Deus potest facere aliam meliorem. " Item, de Veritate, q. 20, art. 4 : a Super omnia quae Deus fecerit, potest alia dissimilia adhuc facere, et novas species, et nova genera, et novos mundos (6); nec unquam illud quod perfectum est, facientis virtutem adaequare potest, " Et 1. Sentent., dist. 44, q. 1, art. 3, dicit : (c Quolibet bono creato, eo quod finitum est, potest aliquid esse melius; et ita bono increato, quod infi- DISTINCTIONES XLIIT nilum est, nihil melius esse potest. Bonitas vero creaturae, dupliciter considerari potest : aut quae est ipsius absolute in se, et sic qualibet creatura aliquid potest esse melius; aut per comparationem ad bonum increatum, et sic dignitas creaturae recipit quamdam infinitatem ex infinito cui comparatur : sicut humana natura, in quantum est unita Deo; et beata Virgo, in quantum est mater Dei; et gratia, in quantum conjungit Deo; et universum, in quantum est comparatum ad Deum. "

Haec ille.

Et ibidem, ad 4 , ponit quod Deus inter se et angelos posset facere multos gradus bonitatis, cum usque ad eum sit infinita distantia. Item, 2. Contra Gentiles, cap. 26, idem ostendit, sic arguendo : " Divinae, inquit, essentiae infinitatem supra ostendimus. Infinitum autem, quantali-bet additione finitorum facta, adaequari non potest, quin in infinitum excedat quantalibet finita, si etiam numero infinita (a) exsistant. Nihil autem aliud praeter Deum, constat esse secundum essentiam infinitum ; cum omnia, secundum essentiae rationem, sub determinatis generibus et speciebus concludantur. Quotcumque ergo et quanticumque effectus Dei comprehendantur, semper in divina essentia est ut eos excedat; et ita plurium ratio esse potest. Divinus igitur intellectus, qui perfecte divinam essentiam cognoscit, ut supra ostensum est, omnem infinitatem effectuum transcendit. Non ergo ex necessitate ad hos vel illos effectus coarctatur. "

Haec ille. Item, capitulo sequenti, ostendit quod divina voluntas ad nullos determinatos effectus arctatur, quin alios et alios possit velle. Arguit enim sic : " Voluntatem suo objecto proportionatam esse oportet. Objectum autem voluntatis, est bonum intellectum. Voluntas igitur ad quaelibet nata est se extendere, quae ei intellectus sub ratione boni proponere potest. Si igitur divinus intellectus ad certos effectus non coactatur, utostensum est, relinquiturquodnecdivina voluntas determinatos effectus de necessitate producit. " Item, cap. 22, ostendit quod divina virtus non determinatur ad aliquos effectus, sic quod illos possit, et non perfectiores. Ex quibus patet quod, cum nec intellectus, nec voluntas, nec virtus divina ad aliquos effectus limitetur, ultra quos se non possit extendere, quod, quacumque perfectione specifica data vel dabili, producta vel producibili, imaginata vel imaginabili, Deus potest producere perfectiorem, praesertim cum nullam implicet contradictionem. Septima conclusio est quod quamcumque rem productam Deus potest facero meliorem accidentaliter, non tamen essentialiter. Istam conclusionem probat, 1 p., q. 25, art. 6, dicens : " Bonitas alicujus rei est duplex. Una quidem, quae est de essentia rei; sicut esse rationale, est de essentia hominis. Et quantum ad hoc bonum, Deus non potest facere rem aliquam meliorem quam ipsa sit, licet posset facere aliquam aliam ea meliorem (a). Sicut etiam non potest quaternarium facere majorem; quia, si esset major, non esset quaternarius, sed alius numerus. Sic vero se habet additio differentias substantialis in diffinitionibus, sicut additio unitatis in numeris, ut dicitur, 8. Metaphysicas (t. c. 10). Alia bonitas est, quae extra essentiam est rei; sicut boni hominis est esse virtuosum, vel sapientem. Et secundum tale bonum, potest Deus res a se factas facere meliores. "

Haec ille. Item, ibidem, ad l , dicit : " Deus potest dare rebus a se factis meliorem modum essendi, quantum ad accidentalia, licet non quantum ad essentialia, j) Item, 1. Senteni., dist. 44, q. 1, art. 1, dicit sic : (( Uniuscujusque rei consideranda est duplex bonitas, sicut et duplex esse, cum ens et bonum convertantur, scilicet : bonitas essentialis, ut hominis esse vivum et rationale; et bonitas accidentalis, ut sanitas, scientia, et hujusmodi. Loquendo de bonitate accidentali, unicuique rei Deus majorem bonitatem conferre potuisset. Loquendo autem de bonitate essentiali, qualibet re creata meliorem aliam facere potuisset; non tamen potuit hanc rem facere esse melioris bonitatis : quia, si adderetur ad bonitatem essentialem aliquid, non esset eadem res, sed alia; quia (6), secundum Philosophum, in 8. Metaphysica (t. c. 10), sicut in numeris unitas addita vel subtracta variat speciem, ita in diffinitionibus differentia addita vel subtracta. Verbi gratia : si diffinitioni bovis addatur rationale, jam non erit bos, sed alia species, scilicet homo; si subtrahatur sensibile, remanebit vivens vita arborum. Unde, sicut Deus non potest facere quod ternarius, manens ternarius, habeat quatuor unitates, quamvis quolibet numero majorem numerum facere posset; ita non potest facere quod haec res maneat eadem, et majorem bonitatem essentialem habeat vel minorem. Ex omnibus enim his sequeretur quod affirmatio et negatio essent simul vera?; quod Deus non potest facere. "

Haec ille. Octava conclusio est quod Deus posset facere universum in infinitum melius quam sit, quantum ad aliquid, et quantum ad aliud non. Istam conclusionem probat sanctus Thomas, 1. Sentent., ibidem (dist. 44, q. 1), art. 2, dicens : " Secundum Philosophum, 12. Metap?iysicae(t.c52), bonum universi consistit in duplici ordine, scilicet LIBRI I. SEN in ordine partium universi ad invicem, et in ordine totius universi ad finem, qui est ipse Deus; sicut etiam in exercitu, est ordo partium exercitus ad invicem, secundum diversa officia, et est ordo ad bonum ducis, quod est victoria; et hic est ordo praecipuus, propter quem est prior ordo. Accipiendo igitur bonum ordinis qui est in partibus universi ad invicem, potest considerari vel quantum ad partes ipsas ordinatas, vel quantum ad erdinem partium. Si quantum ad partes ipsas, tunc potest universum fieri melius: vel per additionem plurium partium, si scilicet crearentur multae aliae species, et implerentur multi gradus bonitatis, qui possent esse, cum inter summam creaturam et Deum sit infinita distantia. Et sic Deus melius universum facere potuisset, et posset. Illud autem universum se haberet ad hoc, sicut totum ad partem; et sic, nec penitus esset idem (a), nec penitus diversum esset; et haec additio bonitatis esset per modum quantitatis discretae. Vel potest intelligi fieri melius intensive; et hoc, mutatis omnibus partibus ejus in melius; quia, si aliquae partes meliorarentur, aliis non melioratis, non esset tanta bonitas ordinis. Sicut patet in cithara, cujus, si omnes cordae meliorentur, fit dulcior harmonia; sed quibusdam tantum melioratis, fit dissonantia. Haec autem melioratio omnium partium , vel potest intelligi secundum bonitatem accidentalem , et sic posset esse talis melioratio a Deo, manentibus eisdem partibus et eodem universo; vel secundum bonitatem essentialem, et sic etiam esset Deo possibilis, qui infinitas alias species condere posset; sed sic non essent eaedem partes, et per consequens nec idem universum, ut ex dictis patet. Si autem accipiatur ordo partium, sic non potest esse melior per modum quantitatis discretae, nisi fieret additio partibus universi; quia in universo nihil est inordinatum. Sed intensive potest esse melior, manentibus eisdem partibus, quantum ad ordinem qui sequitur bonitatem accidentalem; quanto enim aliquid in majus bonum redundat, tanto ordo melior est. Sed ordo qui sequitur bonitatem essentialem, non posset esse melior, nisi fierent aliae partes et aliud universum. Similiter ordo qui est ad finem, potest considerari vel (6) ex parte ipsius finis, et sic non posset esse melior, ut scilicet in meliorem finem ordinaretur universum, sicut Deo nihil melius esse potest; vel quoad ipsum ordinem, et sic, secundum quod cresceret bonitas partium universi et ordo earum ad invicem, meliorari posset ordo in finem, eo quod propinquius ad finem se haberent (y), quando similitudinem divinae bonitatis magis consequerentur (8), quae est omnium finis. " - Haec ille. Idem ponit, 1 p., q. 25, art. 6, ad 3 , dicens : " Universum, suppositis istis rebus, non posset esse melius, propter decentissimum ordinem his rebus a Deo tributum, in quo bonum universi consistit; quorum si unum aliquod melius esset, corrumperetur proportio ordinis ; sicut una corda, si plus debito intenderetur, corrumperetur citharae melodia. Posset tamen Deus alias res facere, aut alias addere istis rebus factis; et sic esset universum illud (a) melius. "

Haec ille. Ex quibus patet quomodo universum posset fieri melius septupliciter : Primo, per additionem aliarum partium et graduum bonitatis ad gradus creatos. Secundo, per meliorationem partium jam constituentium universum, quantum ad bonitatem accidentalem. Tertio, per creationem aliarum specierum, non quod adderentur jam creatis, si fieret aliud melius universum constans ex aliis speciebus et essentialibus gradibus bonitatis. Quarto, per meliorationem intensivam ordinis partium ad invicem, qui sequitur bonitatem accidentalem. Quinto, per meliorationem intensivam ejusdem qui consequitur bonitatem essentialem, factis aliis speciebus. Sexto, per meliorationem extensivam ejusdem, additis aliis partibus. Septimo, per meliorationem ordinis partium ad invicem, modo praeexposito. Et quaelibet dictarum meliorationum in infinitum procedere posset; quia nullus ordo a divina sapientia rebus inditus adaequaret divinam sapientiam, quin alium ordinem posset instituere meliorem, ut probat sanctus Thomas, 1 p., q. 25, art. 5. Conclusio nona, quam tncidenter pono, est quod non repugnat Deum producere aliquam creaturam, quae cognoscat infinita secundum numerum vel secundum speciem, puta inlinitus partes continui, et Inlinitus liguras, quae sunt In continuo in potentia. Istam conclusionem probat sanctus Doctor, Quodlibeto 3, q. 2, art. 1, ubi sic ait : " Infinitum potest dici et secundum formam, et secundum materiam. Dicitur enim infinitum, ex eo quod non finitur. Finitur autem et materia per formam, in quantum materia (6) quae est in potentia ad species diversas, determinatur ad unam speciem per formam ; et forma per materiam, in quantum forma speciei, quae nata est esse in pluribus individuis, secundum quod recipitur in materia, determinatur ad individuum. Sicut ergo materia sine forma habet rationem infiniti, ita forma sine materia. Et ideo, quia ipsa essentia divina non est recepta in aliquo materiali, nec habet permixtionem alicujus potentiae, sed est purus actus subsistens; ideo dicitur infinita. Et quia unumquodque cognoscitur per foria) illud.

aliud Pr. (6) materia.

Om. Pr. DISTINCTIONES XLIII mani, et secundum quod est in actu ; ideo infinitum secundum materiam, est secundum se ignotum, ut dicitur, 3. Physicorum (t. c. 65). Infinitum autem secundum formam, est secundum se notissimum; sed quoad nos est ignotum, quia excedit nostri intellectus proportionem. Et quia quantitas est dispositio materiae, et infinitum quantitatis attenditur secundum potentiam, in assumendo unum (a) post alterum ; ideo infinitum quantitatis est secundum se ignotum, et non potest aliquis intellectus cognoscere infinitum quantitatis, in post assumendo unum post alterum, scilicet numerando partem post partem (6).

Item, considerandum est quod utroque modo contingit aliquid esse infinitum : simpliciter, et secundum quid. Si enim aliquod corpus sit infinitum secundum longitudinem, non autem secundum latitudinem, est infinitum secundum quid; si vero fuerit infinitum secundum omnes dimensiones, erit infinitum simpliciter. Similiter, si intelligatur forma alicujus speciei esse non in materia, ut Platonici posuerunt, erit infinita secundum quid, quantum scilicet ad individua illius speciei; tamen erit finita simpliciter, in quantum scilicet determinatur ad genus etspeciem. Sed divina essentia est simpliciter infinita; quia est absoluta ab omni circumscriptione generis vel speciei.

Item, considerandum est quod duplex est scientia : una quae dicitur scientia visionis (y), per quam cognoscuntur ea quae sunt, erunt, vel fuerunt; alia simplicis notitiae, per quam cognoscuntur ea quae nec sunt, nec erunt, nec fuerunt, sed esse possunt. Dicendum est ergo quod Deus, cognoscendo essentiam suam, quia comprehendit eam, cognoscit scientia simplicis notitiae infinita simpliciter, quia cognoscit omnia quae ipse facere potest; non tamen cognoscit ea in post assumendo, scilicet numerando unum post aliud, sed omnia simul. Anima vero Christi non comprehendit essentiam Dei, et per consequens neque virtutem ejus; unde non potest cognoscere omnia quae Deus facere potest; et ideo non cognoscit infinita simpliciter. Comprehendit autem anima Christi totam polentiam creatura?. In potentia autem creaturae sunt infinita, non simpliciter, quia potentia creaturae non extendit se ad omnia quae Deus potest, sed (3) secundum aliquod genus : sicut continuum est in potentia ad infinitas divisiones. Unde anima Christi, scientia simplicis notitiae cognoscit infinita secundum quid, quae sunt in potentia creaturae. "

Haec ille. Item, de Veritate, q. 20, art. 4, ad l : " In rebus, inquit, invenimus aliquid quod simpliciter est et omnibus modis infinitum, sicut Deus; aliquid ET XLIV. - QUAESTIO I. 541 autem quod est omnibus modis finitum, sicut res materiales; aliquid autem quod est modo quodam finitum, et modo quodam infinitum : sicut quaelibet substantia immateriatis, est quidem finita, in quantum habet esse limitatum ad propriam naturam, eo quod nulla creata substantia, quamquam immate-rialis, est esse suum, sed esse participat; est tamen infinita per remotionem illius terminationis, secundum quam forma terminatur ex hoc ipso quod in materia recipitur, cum omne receptum sit in recipiente per modum recipientis. Secundum igitur quod aliqua res est infinita, secundum hoc per suam actionem comparatur ad infinitum. Illud enim quod est infinitum secundum esse et propter immateriali-tatem, ut Deus, per actionem suam comparatur ad infinitum secundum materiam sive quantitatem, et secundum naturam speciei vel generis. Unde Deus potest cognoscere infinita individua et infinitas species; quia cognoscit omnia quae potest facere, et potest in infinitum novas species facere, propter hoc, quia, cum aliquid agat secundum quod est in actu, sicut ejus esse est infinitum, ita et ejus actio habet efficaciam infinitam. Res autem materialis, neutro modo habet comparationem ad infinitum : neque scilicet ad infinita secundum quantitatem vel materiam; neque ad infinita secundum speciem. Sicut patet in visu, qui est virtus quaedam materialis, et ideo non potest quamlibet speciem cognoscere, sed determinatam, scilicet colorem ; nec potest infinita cognoscere, nisi per successionem, eo quod, cum sit materialis, actio ejus materialis est, et attingit ad ea quae sunt infinita secundum quantitatem continuam vel discretam, quae est infinitas materialis, eo modo quo sunt infinita, scilicet numerando partem post partem ; et ideo impossibile est quod unquam perveniat ad cognitionem infinitorum, etiam individuorum. Et quia intellectus noster in statu isto a sensu accipit, inde est etiam quod nec ipse infinita hoc modo potest cognoscere. Substantia? vero immateriales, quae sunt quodammodo infinitae, et quodammodo finita?, quia esse finitum habent, oportet quod earum operatio et sit efficacia? finitae, et comparetur ad naturas finitas; quia vero immateriales sunt, ideo earum operatio se extendit ad infinita materialiter. Unde et intellectus noster, ut dicit Commentator, 3. de Anima (comm. 19), ostenditur quodammodo infinitus, in quantum cognoscit universale, in quo infinita singularia cognoscuntur; sed in (a.) hoc deficit, quia species universalis quam intellectus apprehendit, utputa hominis, non est perfecta ratio cognoscendi quodlibet singulare in sua singularitate. Sin autem, tunc etiam intellectus noster, dato quod essent infiniti homines, tantum cognosceret infinita materialiter per unam naturam finitam, quae est humana natura. In infinitis enim hominibus, quamvis sit infinitum secundum quantitatem vel materiam, non tamen est infinitum secundum speciem : quod patet ex hoc quod extra infinitos homines possunt esse aliae species; proprium autem objectum intellectus est natura speciei, non autem materia. Similiter, qui cognosceret per animalis naturam omnes species animalis in sua specialitate, dato etiam quod species animalis essent actu infinita;, adhuc cognosceret infinitas species, sed non nisi finitam naturam ; quia praeter naturam animalis, adhuc est natura lapidis. Ita igitur, cum anima Christi cognoscat Verbum, quod est sufficiens ratio cognoscendi omnia individua in sua singularitate, et omnes species in sua specialitate, nihil prohibet, quamvis sit finita (a) secundum esse, quin cognoscat infinita; non tamen comprehendit naturam infinitam. "

Haec ille. Item, ibidem : (c In potentia creaturos, est infinitum, sicut patet in divisione continui, et augmento numerorum. Unde, cum anima Christi creaturas comprehendat, scit infinita quae sunt in creaturis in potentia. Et praeterea, quia animae damnatorum sunt perpetuae, et in eis cogitationes erunt volubiles, in infinitum futurae, oportet dicere quod anima Christi sciat infinita. " Ibidem etiam, ad 2 , dicit quod " operatio animae Christi est finita, quamvis infinita cognoscat. Cognoscit enim illa infinita finita efficacia; unde non remanet infinita, nisi materialiter ". Et ad 4" , dicit : " Comprehensio infiniti non potest esse nisi per actionem quae sit efficacias infinitae. Tunc enim ipse Deus comprehenditur ab intellectu aliquo, quando intellectus tantam (6) habet efficaciam in intelligendo, quantam habet Deus ut intelligatur; unde non potest comprehendi, nisi ab intellectu increato (y). Sed cognitio infinitorum non requirit efficaciam infinitam in operatione intellectus. B Et, ad 10 , dicit quod i quantitas scientias, quae attenditur penes numerum scitorum, est ei quasi per accidens et materialis; et praecipue, quando in multis scitis est una ratio sciendi; secus esset, si diversis rationibus cognoscerentur. Sed illa quantitas quae est ex (S) efficacia cognitionis, scientias per se competit; quia talis quantitas attenditur penes exitu m operationis intellectualis ab intelligibili virtute ".

Haec ille. Ibidem etiam, in principali responsione, innuit quod angeli cognoscunt infinita individua in eadem specie, utputa infinitas partes quae sunt in potentia in continuo; et infinita secundum speciem, secundum omnem speciem figurae et numeri, etc. Ait enim sic : " Oportet ut intellectus excellentissimi creati Deum cognoscant, ut eorum cognitio adaequetur processui creaturarum a Deo. Procedunt autem res a Deo, per viam naturas, et secundum ordinem gratiae. Unde intellectus creati qui sunt in summo creaturarum constituti secundum conditionem naturas, omnium naturalium in Deo et ex Deo cognitionem accipiunt, scilicet angeli. Christus vero constitutus super omnem creaturam est, etiam quantum ad dona gratias. Et ideo ipse accepit cognitionem omnium eorum quae a Deo secundum quodcumque tempus procedunt, non solum secundum ordinem naturas, sed secundum ordinem gratiae. Scit igitur anima Christi omnes creaturas, non solum quantum ad naturales proprietates; quod etiam sciunt angeli; sed etiam secundum quod substant divinas providentiae ordinatae in finem salutis humanas et donorum gratias. Et ideo scit omnia singularia, et omnes singulares actus hominum, et etiam abscondita cordis; quod de nulla alia creatura dicere oportet. Et tamen, quia non pertingit ad comprehendendam divinam infinitatem, ideo remanet Deo facultas adhuc multa alia faciendi quam ea quae anima Christi cognoscit. "

Haec ille. Eamdem conclusionem tenet, 3 p., q. 10, art. 3. - Item, 3. Sentent., dist. 14, q. 1, art. 2, q 2, ad 2"-. B. - OBIECTIONES Si.

Contra secundam conclusionem Argumenta Aureoli.

Sed contra ista arguit Aureolus (dist. 44, q. 1, art. 3). Et primo, contra secundam conclusionem arguit, impugnando duo in ipsa inclusa. Primum est quod aliqua forma potest esse infinita infra aliquam speciem. Secundum est quod aliqua forma vel natura specifica, potest subsistere non individuata, exemplariter infinita. Primum impugnatur multipliciter. Primo sic. Si forma aliqua esset infinita intensive, sequeretur quod posset in instanti transferre aliquid a termino a quo ad terminum ad quem per omnia media. Forma namque infinita intensive (a), esset infinitas virtutis, ac infiniti vigoris; et per consequens, sua operatio esset infinitae intensionis; et si quidem forma illa esset principium alterationis, utpote calor, transferret corpus frigidum a frigore in calorem summum in non tempore, et in instanti; et similiter, si esset principium motus localis, utpote forma terras, moveret a coslo usque ad centrum in instanti. Hoc autem omnino est impossibile cuilibet creaturas. Tum quia virtuti divinae adaequaretur, quae non potest in minori mensura talia facere quam in non tempore. Tum quia intellectus incompossibi- DISTINCTIONES XLIII EI litatem experitur in tali translatione instantanea a termino a quo in terminum ad quem per medium; sequitur enim quod idem (a) fuerit in instanti in termino a quo, et in omnibus intermediis, et in termino ad quem ; quod est inintelligibile; et per consequens, incommunicabile creatura?. Tum quia repugnantia formalis videtur esse quod forma sit divisibilis, et instantanee acquiratur. Ergo impossibile est formam esse infinitae virtutis ; et per consequens, infinitae perfectionis infra rationem suam specifi-cam. Secundo. Si talis forma poneretur, sequeretur quod pars esset aequalis toti. Posita enim albedine infinita in margarita, si dividatur ille gradus infinitus, aut si diminuatur, quod remanet erit necessario infinitum; et per consequens, movebit in instanti, et erit aequale in virtute cum toto, et ita aequalis perfectionis. Sed omnia haec sunt absona, et omnino impossibilia. Ergo dici non potest quod sit formalis albedo, vel forma aliqua, infinita intensive. Et si dicatur quod haec ratio non concludit, nisi in forma quae potest intendi et remitti, non autem in forma indivisibili, qualis esset anima vel angelus, si poneretur infinitae perfectionis in ratione sua spe-cifica;

non valet quidem. Nam idem sequitur : quia posset fieri anima minor illa infinita per unum gradum, dato quod non fiat diminutio in eadem forma numero ; quo facto, secunda remaneret infinita, et ita infinitae virtutis, et moveret in instanti, et aequaretur virtuti majori. Et si dicatur ulterius, quod eo ipso quod poneretur minor, caderet in quamdam Anitatem et fieret limitata, quia omne minus infinito finitum est, sicut dicimus de creatura;

non valet utique. Quoniam in ordine specifico, sicut ab inferiori ad superius semper proceditur per media, ita a superiori descenditur ad inferius per media; sunt enim omnes gradus immediati, et conjuncti, vel connexi successive. Et ideo ab anima infinita in ratione anima? intellectivae, non posset immediate descendi ad animam finitam; quoniam illa, in quocumque gradu poneretur, esset dare superiorem et proximiorem anima? infinita?. Cum igitur, incipiendo ab infimo (6) gradu specifico, et ascendendo usque ad gradum infinitum, necessario procederetur per media connexa, oportet quod e converso, descendendo ab illo gradu infinito, procederetur per illa eadem per quae ascendebatur. Et statim sequeretur contradictio; quia, in ascendendo, semper omnes gradus essent finiti, et in descendendo essent infiniti. Si enim infinitum ordinate minuitur, quod restat, semper est infinitum, in virtute istius : (y) finito remoto ab infinito, quod remanet erit infinitum ; semper autem totum augmentatum, erit finitum (a), in virtute istius propositionis : ex finito addito, non consurgit nisi finitum. Secundum hoc ergo, infra eamdem speciem erunt duo processus : unus in ascendendo, continens in infinitum gradus finitos; et alius in descendendo, continens gradus infinitos in infinitum. Et si isti gradus sint idem in utroque processu, sequitur quod idem erit finitum et infinitum (6). Si vero alii, sequeretur quod infra eamdem speciem sunt duo ordines graduum; immo, infra eosdem terminos erunt ordines omnino disparati, quia inter infimum gradum et summum ejusdem formae. Hoc autem non habet locum in Deo; quia nec a creatura ascenditur ad Deum per media connexa, sic quod ultimum in suo supremo uniatur cum infimo divinitatis, eo modo quo necesse est de gradibus qui infra eamdem speciem continentur. Unde non est accipere infra eamdem speciem, vel formam, unum gradum qui distet in infinitum ab omni gradu alio ejusdem forma?; alioquin non esset ejusdem rationis. Deus vero in infinitum distat a qualibet creatura. Tertio. Si possibilis esset talis gradus infinitus infra formam specificam, utpote infra albedinem, aut caliditatem, sequitur quod motus rectus potest esse continuus in infinitum; cujus oppositum demonstrat Philosophus, 8. Physicorum (t. c. 64). Et iterum, sequeretur quod motus esset frustato-rius et otiosus, qui ordinaretur ad ultimum illius forma?; cum forma illa ultimum non haberet, nisi gradum infinitum, ad quem nunquam pertingeret motus ille. Et iterum, sequeretur quod albedo, vel calor, posset recipere aliquem gradum, quem nullum agens naturale posset inducere, contra regulam illam, qua? dicit quod omni potentia? passiva? naturali correspondet potentia activa naturalis. Sed omnia haec sunt impossibilia. Igitur talis forma est impossibilis, scilicet infinita intensive infra eamdem speciem. Quarto. Infinitas intensiva negat ultimum et terminum intensionis; quod enim habet ultimum et terminum intensive, intensive (y) finitum est. Sed talis forma, si poneretur, esset in termino intensionis : quia, si detur quod non sit in termino, potest ultra addi intensio, sive gradus excedens; infinito autem nihil potest addi. Ergo relinquitur quod forma infinita intensive, habeat finem et terminum intensive. Sed quod habet terminum intensive, est finitum et terminatum intensive. Ergo infinitum intensive, est finitum intensive (8). Unde et inproprie dicitur Deus infinitus intensive; in eo enim non proprie cadit intensio; sed sua infinitas est per carentiam omnis specificationis. LIBRI I. SEN TENTURUM Secundum vero dictum in eadem conclusione improbat Primo sic. Quod enim impossibile sit produci vel esse rosam simpliciter subsistentem, quae praedicetur quidditative de rosis particularibus, Aristoteles ostendit. Sed etiam quod impossibile sit esse rosam simpliciter exemplarem, tantae latitudinis in essendo, quantae est latitudinis rosa praedicabilis in esse intellectuali, arguit ipse sic. Impossibile est quod fiat aliqua substantia expers boni et omnis operationis ; esset enim otiosa, nec haberet connexionem cum partibus universi. Sed, si poneretur quod Deus faceret rosam simpliciter subsistere in natura, talis esset otiosa, et expers boni et operationis, quia non est de natura rosae quod intelligat; nec etiam valeret ad generationem rerum particularium, ut Philosophus deducit, 7. Metaphysica (t. c. 28); nec juvaret etiam ad scientiam, quia sine ipsa adhuc habetur sufficienter scientia de rosa. Ergo talem substantiam fingere, est fingere aliquid otiosum, et expers omnis operationis aut boni. Tale autem Deus facere non posset : quia nec talis substantia est factibilis, cum in fundamento naturae nihil possit esse otiosum et inutile; unde nec aliquid potest participare entitatem divinam, quin sit utile et bonum, ac per operationem aliquam ordinabile in Deum, vel immediate, ut substantiae intelligentes, vel mediate, ut illae substantiae corporeae, quae ordinantur in Deum mediante ordine universi, in quo connectuntur per suas operationes. Secundo. Qua ratione posset Deus facere rosam simpliciter subsistentem, eodem modo posset et aliam omnem sensibilem naturam. Sed manifestum est et apparet in multis contradictio. Nam cursus simpliciter subsistere non potest : quia aut motus subsisteret in aliquo mobili et currente, et ita aliquod abstractum moveretur et curreret, quod dici non potest; aut subsisteret in se sine currente, quod etiam non potest esse, quia non potest intelligi sine ipso. Nec similiter sessio potest intelligi simpliciter subsistere. Iterum nec albedo : quia non posset movere visum, et ita nec disgregare; unde non esset color disgregativus. Ergo dici non potest quod naturae specifice, similes rebus sensibilibus, fiant in rerum natura, per divinam potentiam, simpliciter subsistentes. Tertio. Deus non potest facere naturam aliquam sine differentia ipsam constituente; est enim contradictio repugnans primo modo per se. Sed si naturae rerum sensibilium simpliciter subsisterent, sequeretur quod essent sub opposito propriae differentiae. Verbi gratia : albedo simpliciter subsistens, non esset color; quia non esset motivus visus, nec etiam disgregativus. Similiter, nec animal esset corpus sensitivum; tale namque abstractum nec posset pati tangibilibus, nec ab odoribus vel coloribus. Similiter, nec rosa abstracta ruberet; non enim posset movere visum; similiter nec redoleret, movendo olfactum. Et similiter, cum omnes naturae sensibiles habeant proprias operationes, secundum differentias specificas, sic quod operationes illae faciunt scire proprias formas et differentias rerum, ut dicit Philosophus, 8. Metaphysicx (t. c. 3 et seq.), et Commentator, in septimo (coram. 2); sunt enim formae substantiales principium talium operationum; manifestum est (a) quod si ponerentur naturae tales habentes esse abstractum, sequeretur quod carerent hujusmodi principiis, et ita carerent propriis differentiis constitutivis. Impossibile est ergo quod tales naturae subsistant.

Haec ille. g 2.

Contra tertiam conclusionem I. Argumenta Gregorii.

Contra tertiam conclusionem arguit Gregorius (dist. 42 et seq., q. 4, art. 1), probando quod Deus possit facere aliquam multitudinem actu infinitam. Primo sic. Cujuslibet continui actualiter sunt infinitae partes. Ergo possibile est aliquam multitudinem actu infinitam esse. Antecedens probatur auctoritate et ratione. Auctoritate quidem Augustini, 2. de Libero arbitrio , capitulo 8, dicentis : Quidquid corporis sensu attingitur, jam non est unum, sed multa esse convincitur; corpus enim est, et ideo habet innumerabiles partes. Ex quo sequitur quod omne corpus habet partes innumerabiles; si autem innumerabiles, ergo infinitas. Ratione idem patet : nam constat quod omne continuum habet plures partes, et non tot numero, quin plures; et omnes suas partes actualiter et simul habet; ergo omne continuum simul habet partes infinitas actualiter. Et si dicatur quod continuum habet partes infinitas in potentia tantum, non in actu ;

quaero an ly in potentia determinet hoc verbum habet, ut sit sensus quod continuum in potentia habet, id est, potest habere et non habet partes infinitas, ita quod habere partes infinitas verificetur de continuo tantum in propositione de possibili, et non de in esse; sicut dicimus de aliquo aere, quod est in potentia statua, et non est statua. Et patet quod iste sensus est falsus ; quia tunc haec non esset vera : Continuum habet plures partes; sed tantum haec : Continuum potest hahere plures partes (6); quod satis apparet falsum. Et consequentia ista patet; quia, si habet plures et non finitas tantum, ergo infinitas. Item, Augustinus, in auctoritate inducta, de in esse enuntiat quod corpus habet innumerabiles partes.

Aut ly in potentia determinat ly partes, ut sit sensus quod continuum habet infinitas partes in potentia, id est, potentiales, scilicet quarum nulla secundum DISTINCTIONES XLIII E T XLIV. - QUAESTIO 1. se est (a) unum hoc aliquid praecisum, non faciens cum aliis unum hoc aliquid, sed omnes hoc aliquid in actu constituunt; ad differentiam partium quantitatis discretae, quarum quaelibet est secundum se unum hoc aliquid, nec omnes hoc aliquid in actu constituunt; et ideo non actuales, sed potentiales partes dicuntur. Et hic sensus verus est; alias continuum esset discretum. Sed hoc non tollit veritatem antecedentis : nam continuum, sicut actualiter habet plures partes potentiales, sic actualiter infinitas partes potentiales; et per consequens, actualiter est aliqua multitudo infinita partium potentialium. Ex quo ulterius patet principalis consequentia ; quia non est magis impossibile simpliciter esse aliquam multitudinem aliquorum non facientium per se unum in actu, quam aliquorum facientium per se unum. Quod patet : quia omnis repugnantia quae assignaretur in illis, verbi gratia, quod totum esset aequale vel minus parte, vel quod infinitum esset minus infinito, aut quod actualitas exsistentias repugnet infinito partibili, aut aliqua alia quae ab oppositum tenentibus assignatur, aeque apparenter assignaretur in infinita multitudine, quae est actualiter partium potentialium continui; unde nulli potest apparere rationabiliter impossibile esse infinitas animas in actu, plus quam partes continui esse infinitas in actu. Confirmatur. Quia, cum Deus immediate se solo quamlibet entitatem possit conservare in esse, sine quocumque quod non est de essentia illius, poterit alicujus proportionis quamlibet parlem in continuo exsistentem actualiter, dividere a qualibet alia ejusdem proportionis, quae non est pars ejus, et quamlibet talem conservare in esse; quo facto, erit actualis multitudo infinita distinctorum (6), non facientium per se unum ; nam tales partes proportionales sunt infinitae : verbi gratia, prima medietas totius, et prima medietas secundae medietatis, et iterum prima medietas alterius, et sic consequenter; quarum nulla est pars alterius. Secundo principaliter. Deus posset in cujuslibet partis proportionalis unius horae temporis instanti initiante producere unum angelum, et productum conservare : verbi gratia, in primo instanti liorae producere unum, et in primo instanti secundae medietatis sequentis producere alium, et in primo instanti medietatis residui producere alium, et sic consequenter. Ergo Deus potest facere multitudinem actu infinitam angelorum. Antecedens patet; quia nihil impossibile nec aliqua incompossibilia includit. Consequentia probatur : nam, dato casu, in fine, seu in instanti (y) terminante totam horam, essent simul infiniti angeli, sicut in ipsa hora sunt infinitae hujusmodi partes proportionales. Terlio. Ex eo quod ponitur esse aliqua multitudo actu infinita, nulla contradictio implicatur. Ergo Deus potest, etc. Patet consequentia, ex dictis omnium theologorum. Antecedens declaratur ex eo quod infinitas non tollit rationem multitudinis, nec etiam aliquid necessario consequens ad multitudinem : non enim ideo non esset multitudo, aut ei (oi) non conveniret aliquid necessario competens multitudini, si esset aliqua multitudo infinita; nec e converso, multitudo tollit rationem infinitatis, aut aliquid necessario consequens infinitatem. Secundo loco arguit contra eamdem conclusionem, probando quod possibile est esse aliquam magnitudinem actu infinitam, seu corpus aliquod infinitum. Et arguit Primo sic. Quia nulla contradictio implicatur, ex eo quod ponitur aliquod corpus infinitum; cum infinitas non tollat rationem magnitudinis, vel aliquid eam necessario consequens; nec e converso, magnitudo tollit rationem infinitatis; unde nullam ^compossibilitatem includunt. Secundo. Quia Deus potest facere corpus infinitum secundum longitudinem in unam partem ; et per hoc etiam sequitur quod possit facere in omnem infinitum, si sibi placet, cum unum non sit magis impossibile quam aliud. Assumptum probatur. Et sumo, gratia exempli, unum corpus longum decem palmis, et latum ubique uno palmo. Constat quod in isto sunt infinitae partes proportionales secundum modum divisionis praetactum, quarum quaelibet secundum dimensionem latitudinis istius totius est unius palmi, et per consequens quaelibet aequalis cuilibet, quamvis secundum aliam (6) dimensionem nulla sit alteri aequalis. Tunc sic : Possibile est Deum omnes hujusmodi partes proportionales dividere, et secundum aliam dimensionem qua sunt aequales conjungere et unire, ut (y) ita constituant unam magnitudinem, sicut nunc constituunt. Ergo Deus potest facere unum corpus longum infinite in unam partem. Antecedens non videtur habere dubium apud aliquem catholicum. Et consequentia patet; quia tunc tale corpus haberet in longitudine suas infinitas partes ejusdem quantitatis, scilicet palmatis. Tertio ad idem, sic. Suppono quod in infinitum Deus potest augere magnitudinem. Tunc pono quod sint duae magnitudines, A et B, constituentes unum angulum, cujus basis sit magnitudo C; et quod quiescentibus C et B, magnitudo A tantum elevetur ex parte qua constituit angulum cum B, ut sit aeque distans ipsi B. Totum hoc est possibile, etiam naturaliter. Cum hoc etiam pono quod continue, dum elevatur magnitudo A, Deus augeat eam tantum, et similiter B in directum, quod concurrant actualiter (a) ei. - rei Pr. 11. - 35 toto tempore praecedente instans in quo primo erunt aeque distantes. Et hoc patet esse possibile, ex suppositione primo facta. Tunc arguitur : Hoc casu possibili posito, tunc illae magnitudines erunt infinitae, quando erunt aeque distantes. Ergo Deus potest facere magnitudinem infinitam. Consequentia patet. Sed antecedens probatur : quia, si dicatur quod sint finitae, sequitur quod vel non semper, dum A elevabatur, tantum in sua rectitudine augebatur ut concurrerent; quod est contra positum (a.); vel quod quantumcumque modicum A deprimeretur versus B, ex parte qua prius elevabatur, neutra crescente concurrerent; quod est contra sensum. Quarto potest argui. Nam, data aliqua magnitudine cuba, potest Deus, in cujuslibet partis proportionalis horae unius instanti initiante, cuilibet lateri magnitudinis illius addere aequalem illi magnitudinem cubam, quae unam per se magnitudinem simul constituant. Igitur Deus potest facere magnitudinem omniquaque infinitam. Consequentia patet; quia in instanti terminante horam, erit illa magnitudo undique infinita. Tertio loco, probat quod Deus potest facere aliquam formam, ut charitatem, aut aliam formam intenibilem et remissibilem, infinitam intensive in sua specie. Et arguit Primo sic. Quia, si hoc non sit possibile : aut hoc deo est, quia impossibile est esse aliquid in actu infinite perfectum, seu perfectionem infinitam; aut quia impossibile est aliquam creaturam esse perfectione (6) infinitam, quia tunc aequaretur Deo in perfectione, et per consequens esset Deus, et sic esset creatura et Deus, et sic Deus et non Deus, et creatura et non creatura; aut quia impossibile est simul esse partes infinitas ejusdem, quod tamen oporteret (y); aut quia impossibile est aliquid infinitae perfectionis esse minus perfectum aliquo ejusdem rationis, vel partem esse aequalem toti, quorum alterum sequitur necessario, ut videtur per rationes adversariorum. Ista divisio videtur sufficiens, quoniam ex his videntur arguere quicumque tenent oppositum. Sed propter nullum istorum debet hoc negari :

Non quidem propter primum. Quia infinitam perfectionem esse actu, non est impossibile, cum Deus sit bonitas et perfectio infinita in actu. Ex quo patet quod non repugnant, nec sunt incompossibiles infinitas et actualitas, sicut aliqui pro fundamento suae positionis assumunt.

Nec propter secundum, hoc debet negari. Non enim, esto quod aliqua charitas sit infinita intensive, sequitur quod sit aeque perfecta ut Deus; quia Deus est perfectio infinita simpliciter, charitas autem esset per tectio infinita in genere; quia non solum Deus, sed aliqua etiam finita perfectio alterius rationis, potest esse perfectior; sicut substantia angelica perfectior esset charitate infinita creata, et finita intellectio perfectior et nobilior esset nigredine infinita. Huic attestatur Augustinus, in libro de Natura et Gratia (cap. 33): Ego quidem sentio quia etiam cum fuerit in nobis tanta justitia, ut addi ei nihil omnino possit, non aequabitur creatura Creatori; et ly cum sumitur conjunctionaliter, et aequivalet huic conjunctioni si.

Nec tertium debet movere; quia illud non est impossibile, ut patet de partibus continui.

Nec etiam quartum ; quia vel altera pare non est impossibilis, vel neutra sequitur, ut patet, formando similes argumentationes de partibus continui. Secundo. Si Deus per unam horam continue augeret charitatem, sic tamen quod in prima medietate totius horae crearet charitatem tanti gradus, et in prima medietate sequentis medietatis crearet aequalem charitatem charitati quam creavit in prima medietate totius, et iterum (a) in prima medietate residui crearet aequalem, et sic semper velo-citaret suam actionem secundum quamlibet talium partium proportionabilium, et quamlibet conservaret, in fine horae creata esset charitas actu infinita intensive. Consequentia patet; quia charitas exsistens in fine horae, haberet infinitas partes aequales, sicut in tempore suae creationis fuissent tunc infinitae partes proportionales. Sed antecedens est possibile. Nam quod in tota una hora creet charitatem, patet esse possibile. Item, quod possit velocitare suam actionem; cum agens creatum hoc possit, ut patet in motibus naturalibus, qui sunt velociores in fine; item in agentibus voluntariis hoc experimur, quod etiam semper possint velocitare suam actionem in duplo. Juxta modum dictum, etiam manifeste cuilibet occurrit; cum nullum sit minimum tempus, in quo possit tantam latitudinem charitatis creare, sed in quantolibet minore potest tantam et majorem creare, secundum placitum suum. Et per consequens, non apparet quin antecedens sit totum possibile. Ex quo sequitur quod etiam consequens; quod est ad propositum. Tertio potest argui, ponendo quod Deus, in cujuslibet partis proportionalis horae secundum divisionem tactam instanti initiante, crearet charitatem tanti gradus, seu aequalem, et adjungeret priori. Quod totum patet (6) esse possibile, et nullam repugnantiam implicare. Ex quo sequitur quod in fine horae erit charitas actu infinita, propter inclusionem infinitarum partium aequalium , sicut sunt infinitae partes proportionales in tempore dato.

Haec ille. DISTINCTIONES XLIIl ET XLIV. - QUAESTIO 1. II. Argumenta Adae. - Adam etiam multa argumenta facit in ista materia. Primum est : Quia Deus potest facere partes proportionales continui signati, esse actu ab invicem divisas. Quia, signando partes proportionales spatii alicujus super quod movetur corpus aliquod, et vocando primam partem proportionalem primam medietatem totius spatii, et secundam partem proportionalem primam medietatem residui, et sic in infinitum, in instanti quo primo pertingit mobile ad finem primae partis, potest eam Deus secare et dividere a posterioribus ; et sic de secunda, et de omnibus partibus proportionalibus sequentibus illis; et si motus sit uniformis, cito finire poterit. Ergo tales divisiones erunt infinitae; et tunc habebuntur infinita simul ab invicem divisa, quorum nullum est minimum, sicut nec ultimum, ex ea parte versus quam processit motus. Sed omnes quas Deus ab invicem potest dividere, et sic divisas conservare, potest Deus ab invicem simul divisas creare. Et eodem modo potest argui de charitatibus infinitis, ut patet : si charitas aliqua per unam horam uniformiter produceretur per partem ante partem, posset Deus facere ne pars acquirenda (a) in posteriori medietate temporis, faceret unam cum parte acquisita in priori medietate; et pari ratione, ne acquirenda in secunda parte proportionali temporis, uniretur alicui parti proportionali posteriori acquirendae ; et sic de omnibus aliis. Secundo sic. Quodcumque potest Deus facere successive, potest facere simul. Sed potest Deus facere, immo faciet infinita successive in futuro, puta infinitas cogitationes angelorum. Igitur potest facere simul infinita in actu. Tertio. Omnia exsistentia totaliter distincta, potest Deus facere per se exsistere, maxime si sint absoluta. Sed in omni corpore sunt infinitae partes proportionales, totaliter distinctae. Igitur infinitas partes proportionales corporis potest Deus facere exsistere in actu. Et si potest facere exsistere infinita simul in actu, ita poterit hoc facere de animabus vel angelis, sicut de corporibus. Major probatur : quia non est difficilius Deo facere aliqua exsistentia in potentia totaliter distincta exsistere per se, quam alia; igitur, qua ratione potest facere aliqua exsistentia in potentia exsistere per se, pari ratione potest facere quaecumque alia totaliter distincta exsistere in actu. Minor probatur, scilicet quod in omni corpore sint infinitae partes proportionales totaliter ab invicem distinctae, ex 3. Physicorum, capitulo de Infinito. Quarto. Quia in quacumque linea sunt infinita puncta, et in omni superficie infinitae lineae, et in omni corpore infinitae superficies, totaliter distinctae. Sed nullum prius, est in illis pars posterioris; quia puncta non sunt partes lineae, nec lineae partes superficiei. Ergo potest Deus lineam annihilare, omnibus ejus punctis conservatis ubi prius fuerunt, nulla mutatione facta in illis, vel aliquo istorum, quoad situm; et pari ratione de lineis respectu superficiei, vel superficiebus respectu corporis. Et tunc certum est quod remanent puncta infinita in actu. Quinto sic. Deus novit actu omnia creabilia, et distincte, sicut notum est; igitur novit actu et distincte infinita creabilia. Et voluntas Dei non est minoris potentiae quam sua sapientia, vel sua notitia. Igitur potest Deus velle omnia ista creabilia. Et tunc sequitur necessario quod erunt simul, vel voluntas beneplaciti ejus non implebitur. Igitur sequitur quod Deus potest facere infinita, esse actu simul. Sexto. Non minoris potentiae est Deus ad causandum infinita entia in actu distincta, quam infiniti angeli vel animae, si essent simul; cum Deus sit tantae potentiae, quod major cogitari nequit simplex, nec aggregata. Sed infiniti angeli vel animae, si essent simul, possent causare infinitos actus volendi simul libere. Igitur Deus potest simul causare infinitos tales actus. Igitur Deus potest facere infinita in actu; et hoc in quacumque specie, cum non sit sibi difficilius de angelis quam de actionibus angelorum. Septimo sic. Deus potest simul facere illud quod non repugnat potentiae finitae. Sed potentiae finitae non repugnat causare infinita simul in actu. Igitur Deus hoc potest. Minor probatur : quia ignis gehennae crucians animas damnatorum, posset causare infinitos cruciatus, si essent illi conjunctae infinita? animae; igitur, quantum est ex se, hoc potest; hoc igitur sibi non repugnat. Igitur Deus hoc potest facere. Octavo sic. Deus potest facere quidquid creatura potest imaginari fieri. Sed creatura potest imaginari fieri infinita distincta ab invicem in actu. Igitur Deus potest facere infinita simul in actu. Major probatur. Quia creatura potest imaginari potentiam, quae posset, si esset, facere quidquid ipsa posset imaginari fieri; quia aliter non potest imaginari aliquid fieri, nisi posset imaginari agens quod posset illud facere. Sed creatura non potest imaginari agens potentius Deo. Igitur Deus potest facere quidquid et creatura potest imaginari. Sed creatura potest imaginari infinita esse totaliter distincta. Igitur Deus potest hoc facere. Minor patet. Quia quilibet homo potest imaginari infinita puncta fieri actu simul, vel lineas, aut superficies, praesertim in Sacramento Altaris, ubi quantitas est sine subjecto; immo multi credunt ita fieri in rarefactione qualibet. Similiter multi credunt quod in omni alteratione sit in quolibet instanti diversa forma totalis vel totaliter; et per consequens imaginantur infinita fieri actu in tempore finito. Ergo hoc potest Deus facere in instanti. Nono. Descendat aliquod grave in medio aeris versus superficiem A in aere aeque distante horizonti; et sit agens ita condensans aerem circa A, quasi illud grave, scilicet B, non possit attingere ad A propter densitatem medii, sed stet ante A, si sit possibile. Tunc enim verum est quod B, antequam quiescat, movebitur in duplo tardius quam in principio, et postea in quadruplo tardius, et sic in infinitum. Ergo, cum non lateat Deum instans quodcumque in quo duplicabitur vel quadruplabitur motus, et sic de singulis, sequitur quod Deus poterit, si voluerit, in quolibet instanti creare unum angelum ; et ita in toto tempore motus poterit creare infinitos angelos. Decimo. Secundum sententiam Augustini, 12. de Civitate Dei, et Philosophi, 12. Metaphysica; (t. c. 48), angeli movent orbes caelestes. Ponatur igitur aliquem orbem non habere quamcumque resistentiam extra se, nec ab orbe supra se, nec ab orbe inferiori; et quod Deus sequestret potentiam resisti-tivam intrinsecam orbis, ita quod non resistat angelo moventi; ita tamen quod infra substantiam illius orbis includatur aliquod corpus resistens motui circulari illius orbis, sicut ignis vel aliqua stella, et moveat angelus circulariter illum orbem. Sit orbis solis, habens stellam illuminantem aerem; et corrumpat Deus uniformiter in una hora totam illam resistentiam, vel minuat eam, sic quod in fine horae nulla sit resistentia in illo orbe solis; quod totum est possibile satis, sicut patet, cum nulla repugnantia supponatur, nec aliquod impossibile. Isto casu posito, arguitur sic : Sol in hora data causabit infinita lumina. Igitur Deus potest multo magis causare infinita lumina in illa hora, et conservare ea. Assumptum probatur. Quia in prima medietate sol generabit unum lumen in aere, sicut nunc facit in una die; et similiter faciet noctem in eodem aere, in eadem prima medietate; et in secunda parte proportionali, generabit aliud lumen ; et sic de caeteris. Igitur in tota hora faciet infinita lumina, et noctes infinitas, sic quod semel revolvatur orbis in prima medietate horae; quia idem argumentum est, si in prima medietate horae faciat medietatem unius revolutionis, vel aliam partem ; quia necessario sequitur quod in tota hora faciet infinitas revolutiones, et per consequens infinita lumina in aere, et infinitas noctes. Et aggregari potest argumentum, quod saltem poterit in omni parte proportionali unam talem completam revolutionem. Et stat argumentum. Undecimo. Ponatur quod agens naturale incipiat dividere aliquod corpus continuum, puta aquam, in una hora, uniformiter, secundum jongum. Tunc sic : Dum agens sic divideret usque ad medium, Deus poterit alterius dati continui dividere medietatem a medietate; et agens naturale, dum (a) praecise complebit, medietatem residui dividendo, poterit Deus (a) utramque vel alteram medietatem corporis dati dividere in duas medietates; et sic usque in finem horae. Igitur in line horae habebit infinita corpora in actu, scilicet partes proportionales, quas Deus dividet modo praedicto.

Confirmatur. Quia quando agens naturale corrumpit aliquid per partem ante partem, posset Deus recreare in actu partes proportionales successive. Igitur, etc. g 3.

Contra quartam conclusionem Argumentum Aureoli.

Contra quartam conclusionem arguit Aureolus.(dist. 44, q. 1, art. 2), probando quod impossibile sit simpliciter quod magnitudini addatur in infinitum magnitudo ejusdem quantitatis, ita quod pertranseatur quaecumque data magnitudo. Arguit enim sic. Si magnitudo posset crescere in infinitum, omnem datam magnitudinem transeundo, necessario magnitudo actu infinita, esset quoddam possibile. Quod probatur sic. Quia, si magnitudo potest crescere ultra omnem determinatam quantitatem, continue transcendendo, necessario possibilitates sunt infinitae numeraliter ad quantitates finitas in se sed tamen infinitas in multitudine, per quarum additionem magnitudo illa in infinitum augmentetur. Sed omnes istae possibilitates infinitae omnium magnitudinum et quantitatum possibilium, integrant et constituunt unam possibilitatem totalem respectu unius totius magnitudinis aptae natae constitui ex omnibus quantitatibus finitis in se et infinitis multitudine, respectu quarum erant infinitae illae potentis partiales. Ergo necesse est quod consurgat una totalis possibilitas (6) unius magnitudinis possibilis constitui ex quantitatibus infinitis. Illa autem est necessario magnitudo infinita. Igitur infinita magnitudo possibilis est, et unam possibilitatem habebit. Poterit ergo reduci ad actum per aliquam potentiam. Sed consequens est impossibile, scilicet quod sit actu aliqua magnitudo infinita. Confirmatur sic. Quia omnes partes magnitudinis, secundum quas possibile est ipsam augmentari, concurrunt ad unam magnitudinem continuam ; potest enim ex his constitui una magnitudo in numero. Sicut autem se habet actus ad actum, ita se habet potentia ad potentiam ; et per consequens, si partes magnitudinis actu positae constituunt unam magnitudinem totalem , ita quod illa magnitudo integretur ex partibus, sequitur quod potentiae et possibilitates illarum partium integrent unam potentiam, scilicet possibilitatem totius. Unde, sicut omnes partes in actu concurrunt ad constituendum unum totum in actu, sic possibilitates omnium partium constituunt (a) Deus. - Ora. Pr, DISTINCTIONES XLIII ET XLIV. - QUAESTIO 1. unam possibilitatem totius. Sic igitur, data aliqua magnitudine, quaeritur an possibiles sint addi sibi infinitae partes magnitudinis successive, vel non ; si secundum, habetur propositum; si primum, sequitur quod infinitae magnitudines sunt possibiles, non quidem quod sint in actu, sed tamen sunt in potentia. Constat autem quod omnes illae, si ponerentur in actu, constituerent unam magnitudinem in actu. Ergo, si ponantur in potentia possibilitates omnium, constituunt possibilitatem unius totius; et per consequens, totum illud erit quid possibile. Omnis autem possibilitas reducibilis est ad actum, ut patet ex diffinitione potentiae; alias, si reduci non posset, non esset utique possibilitas, sed potius quid prohibitum et impossibile. Magnitudo ergo infinita in actu, erit possibilis, si potest augmentari magnitudo in infinitum. Confirmatur sic. Nulla potentia respicit processum partium constituentium unum totum, nisi quatenus per prius respicit ipsum totum; et ita, si partes in infinitum addi possibiles sunt in aliqua potentia ordinata et debito modo se habente, necesse est quod totum per prius subsit illi potentiae. Erit ergo possibilis tota una infinita magnitudo (a), si fuerint partes possibiles addi in infinitum. g 4.

Contra sextam conclusionem Argumenta Aureoli.

Contra sextam conclusionem arguit (ibid., art. 4) Primo sic. Quandocumque aliqua potentia respicit multa, quorum unum est perfectius alio et totale secundum perfectionem respectu alterius, per prius respicit illud totale quod est perfectius, quam respiciat imperfectiora, quae sunt quodammodo par-tialia in perfectione. Et hujus ratio est : quia, sicut se habent hujusmodi in essendo, sic quod unum est nobilius et perfectius alio, sic se habent in ordine ad potentiam; quia principalius respicitur a potentia illud quod est nobilius. Sed manifestum est quod, si proceditur in infinitum in specificis perfectionibus creaturae, semper superior est quoddam totale perfectionale respectu inferioris; continet enim perfectionem inferioris, et adhuc plus. Ergo prius respicit Dei potentia aliquod totum constitutum ex omnibus istis perfectionibus, quod habet rationem totius perfectionalis respectu omnium, quam respiciat quamlibet perfectionem minorem partialem. Constat autem quod illud potest Deus producere, quod prius et principalius subest suae potentiae. Ergo poterit producere Deus speciem unam totalem, eminenter continentem perfectiones omnium aliarum creaturarum. Si igitur perfectiones hujusmodi sunt infinitae , necesse erit creaturam istam totalem esse infinitae perfectionis; quod est impossibile. Secundo. Processus alicujus ad mensuram, necessario est finitus : sicut patet, dum proceditur a numeris ad unitatem, proceditur ad mensuram; et ideo talis processus finitur. Et hujus causa est : quia de ratione mensurae est quod sit principium cognoscendi et certificandi alia, ut patet, 10. Metaphysicae (t. c. 3); et propter hoc, quod est mensura, debet esse maxime cognitum ; et per hoc, debet esse prius omnibus mensuratis ; et consequenter, debet esse in actu, ita quod, si proceditur ad mensuram, de necessitate devenitur ad eam ; alias erit incognita, nec erit possibilis esse. Sed manifestum est quod in perfectionibus specificis, dum proceditur ad superius, proceditur utique ad mensuram; sicut enim albedo in coloribus est mensura aliorum colorum qui sunt inferiores, ut patet, 10. Metaphysicae (t. c. 7), sic species superior et dignior est mensura. Ergo impossibile est quod in istis procedatur in infinitum; alioquin mensura nobilissima erit ignota, nec poterit esse in rerum universitate. Tertio. Tota universitas specierum creabilium, cadit a divina perfectione; sicut finitum et limitatum cadit ab illimitato et infinito. Sed, posito aliquo totali finito, impossibile est in ipso in infinitum procedere in ascendendo. Et hoc quidem patet in magnitudine finita : licet enim possit procedi in ea in (a) infinitum, dividendo in partes minores; non tamen, accepta aliqua parte magnitudinis illius, potest procedi continue in infinitum, augmentando secundum eamdem quantitatem. Et similiter idem patet in multitudine finita ; in millenario namque non (6) potest sumi aliquis numerus ita parvus, cui possit in infinitum fleri additio, sic quod additum infra millenarium maneat. Similiter et ita erit in unitate finitae perfectionis specificae; necesse est enim ut, accepta una specie, non possit in infinitum fieri additio, sic quod additum remaneat infra multitudinem hujusmodi finitam in perfectione. Ergo non potest in infinitum procedi in perfectionibus specierum. Et si dicatur quod, licet universitas specierum sit infinita multitudine, tamen finita est perfectione, quia quaelibet species est limitata in se;

non valet. Tum quia finitum infinities sumptum, constituit infinitum; quamvis ergo quaelibet species sit finitae perfectionis, tamen species infinitae constituunt infinitam perfectionem; igitur, si potest dari quod specierum creabilium universitas sit finita et non infinita in perfectione, necesse est ponere quod non sit infinita in multitudine in ascendendo. Tum etiam, quia in talibus tantum habet ultimum in quo sistitur, quantum omnia praecedentia; unde, si universitas specierum sit infinitae perfectionis, et proceditur ascendendo, necesse est quod ibi sit aliqua species infinitae perfectionis. S50 Et si dicatur ulterius, quod idem inconveniens videtur sequi in numeris; erit enim in universitate numerorum aliquis numerus infinitus;

dicendum quod natura numerorum consistit in actu permixto potentiae, in quantum, uno dato, semper alius est in potentia, ex hoc ipso et propter hoc quod omnes numeri non concurrunt ad aliquam unitatem vel universitatem, ut possit dici numerorum universitas infinita. Unde concedi debet quod in numeris sit in inlinitum procedere; non autem quod multitudo numerorum sit infinita. In speciebus autem creaturarum , non sic est; quia ex ipsis connectitur universitas quaedam essentialiter ordinata, in qua est unitas ordinis et bonum, ut dicit Philosophus, 12. Metaphysicx (t. c. 52). Quarto sic. Processus ad unitatem et totalitatem non potest esse infinitus. Et hoc apparet in divisione continui, ubi, quia ad partem proceditur, est processus in infinitum ; in additione vero non est, quia proceditur ad totum. In numeris vero proceditur in infinitum, addendo; quia est processus ad multitudinem , et non ad unitatem seu totalitatem, sed magis ad species disparatas. Et hac propositione utitur Philosophus, 3. Physicorum (t. c. 59). Unitas enim et totalitas habent rationem formae, multitudo autem et partialitas rationem materiae ; partes enim se habent modo materiali respectu totius. Et hinc est quod processus ad multitudinem et ad partes, potest esse in infinitum ; est enim processus ad materiam et ad potentiam, in qua consistit ratio infiniti, quod dicit actum permixtum potentiae. Processus vero ad totalitatem et unitatem, est processus ad formam, et actum , et complementum, et finem; et propter hoc non potest esse infinitus, nisi posset esse aliquod totum infinitum, vel nisi esset vanus processus et otiosus. Supposito ergo quod omne totum possibile sit finitum, supposito etiam quod unus finis et terminus sit, ultra quem procedi non possit, statim apparet quod processus ad unitatem et totalitatem necessario est finitus. Sed manifestum estquod processus repertus in perfectionibus creaturarum in ascendendo, est ad quamdam unitatem et totalitatem. Proceditur enim ad multitudinem specierum, ex quibus constituitur unum totum, quia tota universitas entis, in qua consistit ratio boni et totius; omnia enim entia secundum rationes specificas ordinata sunt et connexa, alias universitas entium esset male disposita, et esset dissoluta et inconnexa; cujus oppositum est per se notum, ut Commentator dicit, 12. Metaphysicx, commento 52. Ait enim quod manifestum est per se quod omnia habent aliquod bonum, et sunt ordinata ad invicem ; nec esse eorum est a casu. Ergo impossibile est quod in perfectionibus creaturarum, ex quibus consurgit illa unitas, et iste ordo, et haec totalitas, procedi possit in infinitum . Otiosus quippe esset iste processus, cum tendat ad constitutionem cujusdam totius universi ; quia non posset pervenire ad illud (a) quod intendit. Quinto sic. Universitas specierum sic est ordinata, secundum Dionysium (de Div. Nom., cap. 7), quod infima connectuntur supremis per media, sic quod suprema infimorum attingunt infima mediorum, et suprema mediorum attingunt infima supremorum ; ita (6) quod a supremis descenditur ad infima per immediate connexa, et per eadem ascenditur ab infimis ad suprema. Si ergo ab infima creatura procedatur in infinitum ascendendo, per eadem ad infima descendetur (y). Quaerendum est igitur de illo in quod primo descenditur, a Deo incipiendo, an sit finitae perfectionis, aut infinitae. Sed non potest dari quod sit finitae; tunc enim non distaret ab infima creatura in infinitum ; et per consequens, processus in perfectionibus specificis non esset infinitus; et haberetur propositum. Nec etiam dici potest quod sit infinitae perfectionis; quia tunc aliqua creatura esset infinitae perfectionis, vel perfectione infinita; et iterum, illa quae esset immediate inferior per unum gradum, remaneret adhuc infinita; et adhuc tertia, inferior secunda per unum gradum, esset etiam infinita; et sic descendendo in infinitum, semper quod remaneret esset infinitae perfectionis, nec posset perveniri descendendo ad primam creaturam finitam, sicut nec ascendendo ad primam infinitam ; et sic essent duo processus penitus disparati, ascensus et descensus; cujus oppositum declaratum est, quia per eadem media ascenditur et descenditur, ut dicit Philosophus, 3. Physicorum (t. c. 21). Ait enim quod idem est spatium per quod ascenditur et descenditur. Ergo dici non potest quod in perfectionibus creaturarum ascendatur in infinitum. Sexto. Quia, positis duobus extremis, videlicet Deo et creatura infima, impossibile est quod media sint infinita.

Et si dicatur quod immo, quia alterum extremorum est infinitum positive, scilicet Deus; et ita inter Deum et creaturam est distantia infinita;

non valet utique. Quia talis distantia non debet intelligi per modum intercidentis medii, sed per modum infiniti extremi; et ideo, a quocumque distat, in infinitum distat. Nec minuitur distantia, si fiat aliquid superius; quia etiam ab eodem in infinitum distat. Minueretur utique, si distantia se teneret ex parte medii; non minuitur autem, quia se tenet ex parte extremi. Deus enim semper est infinitus; et ideo, a quocumque distet, in infinitum distat. Creaturae autem, a Deo semper distant finite; quia non distant nisi seipsis, ipsae vero finita? sunt. Et propter hoc, una creatura plus distat a Deo, quam alia. Deus autem aequaliter DISTINCTIONES XLIII ET XLIV. - QUAESTIO I. 551 distat ab omnibus, quia in infinitum.

Haec ille. 8 5.

Contra octavam conclusionem Argumenta Aureoli.

Contra octavam conclusionem arguit (ibid., art. 5), quantum ad duo ibidem posita, ipsam improbando. Dicit enim quod deficit in hoc quod ponit Deum posse facere infinitas species meliores; et per consequens, infinitos mundos specifice distinctos, unum post alium, semper posterius ascendendo. Primo. Ostensum est enim quodin perfectionibus specificis non potest procedi in infinitum.

Et iterum istimet dixerunt alibi, quod necesse est omnia ad unum mundum pertinere. Et tunc dixerunt non esse possibile esse aliam terram quam istam, quia omnis terra ferretur naturaliter ad hoc medium, ubicumque esset; et eadem ratio est de aliis corporibus, quae sunt partes mundi, secundum eos; sed multo magis posset aliam terram et alium mundum numeraliter distinctum producere, quam distinctum specifice. Igitur non videtur quod illa concorditer dicantur. Secundo ad idem. Si Deus posset facere universum aliud specifice melius semper in infinitum, sequitur quod rerum universitas facta et factibilis, non reduceretur ad unum ordinem et ad quamdam unitatem totalitatis. Sed manifestum est quod hoc stare non potest. Quia quidquid cadit a divina perfectione, ordinabile est in Deum, et cum omni alio, secundum habitudinem magis vel minus perfecti; unde universitas omnium entium, ex hoc quod sunt extra nihil, ordinabilis est mutuo inter se et in Deum ; nec possunt esse entia inter se inconnexa ("). Ergo, dato quod Deus posset facere species infinitas, ascendendo in sursum, nihilominus omnes pertinerent ad unicum universum. Et hoc ostendit (6) ordo illarum specierum ad istas, qui in nobilitate fundatur. Hoc etiam innuit vocabulum universitatis. Unde, licet Deus universo isti possit adhuc addere, tamen, si faceret alias species, adhuc ex isto et illis speciebus una universitas resultaret. Deficit insuper secundo conclusio illa, secundum eum, in eo quod ait quod si partes aliqua? meliorarentur, aliis non melioratis, non esset tanta bonitas universi, quanta est hodie. Primo. Non enim est dubium quod natura humana in Christo, per gratiam unionis summe fuit meliorata; nec tamen sol, vel luna, recipit intrinsece aliquam meliorationem essentialem vel accidentalem. Similiter, nec natura angelica in reprobis spiritibus (y) ex incarnatione Christi fuit meliorata. Sed erroneum est ponere quod ordo universi fuerit deterioratus ex incarnatione Christi. Ergo non est verum quin possit meliorari una pars universi, alia non meliorata, manente ipso ordine in bonitate aequali, vel forsitan in majori. Secundo. Quia post judicium ordo universi non pejorabitur, et erunt aliquae species melioratae, utpote homo et corpora simplicia. Et tamen non omnes species erunt melioratae; immo deficient planta?, et alia animalia, et pisces, et aves; et cessabit mixtorum generatio, motu coeli cessante. Tertio. Quia ordo suscipit magis et minus, absque hoc quod in dissonantiam cadat; non enim sequitur, si ordo minoretur in bonitate, quod propter hoc deordinetur. Sicut in consonantia citharae, videmus quod potest fieri major et minor consonantia ; nec est verum quod stante consonantia, si trahatur plus una corda, semper dissonantia fiat; immo, aliquando fit major consonantia, aliquando minor; suscipiunt enim ista magis et minus, sicut pulchritudo, et sanitas, et alia hujusmodi, quae in harmonia consistunt. Ergo non est verum quod ordo universi fiat deterior, si tantum unica creatura melioretur. g 6.

Contra ultimam conclusionem Argumenta Aureoli.

Contra ultimam conclusionem arguit (ibid., art. 1), probando quod per nullam potentiam multitudo infinita possit esse in prospectu alicujus intellectus, vel in esse objectivo. Primo sic. Illud quod implicat contradictionem directe et in primo modo dicendi per se, est simpliciter impossibile; nec aliqua potentia divina, vel humana, cadit super illud. Sed, si ponatur infinita multitudo in intuitu intellectus, tunc ponitur totum cujus partes permanent et non permanent, succedunt et non succedunt. In quantum enim sunt partes multitudinis actualis, permanent et non succedunt; sed in quantum sunt partes infiniti, cujus ratio in successione consistit et in actu permixto potentia?, succedunt et non permanent. Et idem dicit de divino intellectu, quod species numerorum, aut alia multitudo infinita, non potest esse objective in divino prospectu. Quoniam infinitum est totum cujus partes sibi succedunt; unde oporteret quod partes istius multitudinis essent in divino prospectu una nost aliam, successive; et sic divinus intuitus esset successivus, habens actum permixtum potentiae; quod omnino poni non potest. Propter quod omnes creatura? sunt in uno simplici intuitu objectivo, quo cognito, omnia sunt aequipollenter et eminenter cognita. Confirmatur. Quia semper erit contradictio, dum opposita formaliter connectuntur, ut si dicatur lapis rationalis, vel nigredo disgregativa, aut permanens successivum. Sed dicendo multitudinem infinitam, aut in finitas animas, dicitur permanens successivum, et (a) successivum permanere. Multitudo enim est de quantitatibus, cujus partes permanent, vel intelliguntur permanere, ut patet in Praedicammlis; infinitum autem est cujus partes de necessitate intelliguntur succedere. Dicere igitur infinitam multitudinem, est dicere totum cujus partes succedunt et non succedunt, permanent et non permanent; quod est contradictio manifesta. Ergo patet quod qui suo conceptu fingit multitudinem infinitam, connectendo hos duos terminos, necessario contradictoria conjungit; et propter hoc nihil intelligit, sed format unum ficticium, quod conjungi non potest, nec re, nec intellectu. Quod autem de ratione infiniti sit successio, loquendo de infinito partibili, probat multipliciter. Primo. Quia ratio ejus permiscetur ex actu cum potentia. Igitur est intrinsece successiva. Quia ratione actus quem includit, est aliquid in actu ; ratione vero potentiae, includit aliquid quod nondum est; et ita permiscetur ex eo quod est et eo quod nondum est; omne autem tale, est successivum, quia componitur ex partibus quae non sunt simul.

Sed quod ratio infiniti quantitativi permisceatur ex actu cum potentia, patere dicit. Quia qui imaginatur aliquod partibile infinitum, necessario figit aspectum super aliquid in actu, et sic procedendo, dicit quod caret fine additionis; hoc autem modo intellectum, non attingitur in actu; immo, si intellectus illud attingeret, jam finiret. Ex quo patet (6) quod mens concipit per infinitum, partibile, sive quantum carens omni fine. Et ideo necessario permiscetur ex actuali et non actuali, sive potentiali. Illud enim quo dicitur carere, in actu non est.

Quod amplius confirmatur. Quia concipere infinitum, est ipsum concipere cum negatione actus et complementi, et ita ut incompletum et imperfectum. Tale autem est in potentia. Et ideo ratio infiniti est permixta ex actu et potentia. Secundo. Probat idem ex dicto Commentatoris, 3. Physicorum, comm. 58, ubi dicit quod " non oportet intelligere per essentiam infiniti, actum aliquem determinatum, ut hominem vel domum, sed actum compositum cum potentia ". Ergo ratio infiniti est necessario successiva. Tertio. Ex dicto Philosophi (ibid., t. c. 58), dicentis quod non oportet intelligere infinitum sicut aliquid perfectum, ut hominem aut domum, sed magis secundum quod semper generatur successive, sicut dies et pugna. Et subdit quod universaliter haec est dispositio infiniti. Quarto. Quia infinitas partium nihil aliud est nisi habere partes sine fine. Finis autem et complementum est idem. Habere ergo partes sine fine, est habere partes sine completione, et consummatione, (a) aut. - Ad. Pr. (3) ex his. - Ad. Vi:

et terminatione. Hoc autem est consistere in quodam processu partium non consummato, ita ut jam aliqua pars sit sumpta, et nondum omnes sint sumptae. Permiscetur ergo in ista ratione, habere partes absque fine et consummatione, actus cum potentia. Ex quo patet evidentissime quod ratio infiniti consistat in quadam successione. Quinto. Quia ratio illa videtur in successione consistere, quam impossibile est reperiri nisi in entibus successivis, in quibus actus cum potentia permiscetur. Sed ratio infiniti est hujusmodi; non enim reperitur nisi ubi potest esse finis et successio, sicut in divisione partium continui, aut in additione numerorum, aut in processu temporis, aut in multitudine individuorum. Ergo ratio infiniti est formaliter successiva. Sexto. Probat idem, ex hoc quod infinitum partibile non potest intelligi nisi per modum cujusdam processus. Non enim mens potest concipere aliquid partibile in infinitum, nisi quatenus accipit in eo aliquid, et deinde aliud a praecedenti, et deinde aliud, et ita sine fine, quasi ista ratio in quodam processu et continua acceptione consistat. Septimo. Probat idem per conditiones quas Philosophus infinito attribuit, 3. Physicorum (t. c. 24 et seq.). Ex quibus concludit quod ratio infiniti consistit in successione; quod fuit probandum suppositum, in ratione principali contra ultimam conclusionem. Secundo. Principaliter sic arguit ad eamdem. Impossibile est quod ille processus evacuetur, per quem, dum aliquid consurgit in actu, ex hoc ipso consurgit aliud in potentia. Necessario enim talis processus nunquam cessabit; in illo enim in quo poneretur cessare, jam consurgeret potentialitas ad aliquid aliud, et ita processus non esset terminatus. Sed manifestum est quod in speciebus numerorum sic est, quod, quando una reducitur in actum, ex hoc ipso consurgit alia in potentia. Posito enim aliquo numero in actu, statim potest duplari, et ex hoc amplius est in potentia ad majorem; et cum perventum fuerit ad illum, potest duplari, et sic consurgit alius in potentia; et sic in infinitum. Ergo impossibile est quod processus numerorum per aliquam potentiam evacuetur. Sed si esset multitudo aliqua facta per divinam potentiam infinita in esse actuali reali vel objectivo, jam totus processus numerorum esset evacuatus in illa. Quod patet. Quia, vel,infra illam multitudinem continetur nulla species numeri, et hoc falsum est, cum essent ibi animae duae, vel tres, et quatuor, et sic de aliis, si ponatur illa pluralitas esse in animabus; vel erunt ibi aliqui numeri, et aliqui non, et per consequens tota multitudo erit finita, cum aliqui numeri evacuent eam; vel erunt ibi omnes species numerorum, et sic evacuatus erit totus processus in numeris, quod per nullam potentiam fieri potest, ut dictum est. Non ergo est possibilis infinita multitudo in actu reali, nec objectivo.

Haec ille. G. - SOLUTIONES g 1. - Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli. - Ad ista respondetur. Et primo, ad ea quae contra secundam conclusionem primo loco inducit Aureolus. Ad primum quidem, dicitur quod procedit de forma infinita individuata, quae posset agere vel transmutare. Sed conclusio nostra intelligitur de formis non individuatis, si loquamur de albedine separata; vel de formis non in materia, seipsis individuatis, si loquamur de angelis. Albedo autem separata, nullum subjectum transmutaret; angelus autem potest corpora transmutare, localiter tamen dumtaxat, non autem alterando. Nec oportet quod formae, illo modo infinitae quo ponit conclusio, habeant infinitam virtutem, nec quod habeant operationem infinitae intensionis; non enim virtus intellectiva angeli est infinita, nec intellectio ejus est efficaciae infinitae, licet ipse sit in sua specie infinitus. Causa autem quare albedo separata, vel calor, non ageret in subjectum, transmutando ipsum, assignatur, 1 p., q. 65, art. 4. Quia, " sicut probatur, 7. Metaphysicae (t. c. 27), illud quod proprie fit, est compositum. Formae autem corruptibilium rerum habent quidem quod aliquando sint, et aliquando non sint, absque hoc quod ipsae generentur aut corrumpantur, sed compositis generatis aut corruptis; quia formae non habent esse, sed composita per eas habent esse : sicut enim alicui competit fieri, sic et esse. Et ideo, cum simile fiat a suo simili, non est quaerenda causa formarum corporalium aliqua forma immateriatis, sed aliquod compositum, secundum quod hic ignis generatur ab hoc igne. Sic igitur formae corporales causantur, non quasi influxae ab aliqua immateriali forma, sed quasi materia reducta de potentia ad actum ab aliquo agente composito. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod albedo ab omni subjecto separata, vel calor subsistens, non transmutaret materiam, nisi per miraculum; et si hoc fieret per miraculum, Deus taxaret ei intensionem operis sui. Nec est instantia de Deo, qui est forma sine materia, et tamen potest alterare materiam omnifariam. Nam, secundum quod dicit sanctus Doctor, 1 p., q. 105, art. 1, ad 1"" : " Effectus aliquis invenitur assimilari causae agenti dupliciter. Uno modo, secundum eamdem speciem; ut homo generatur ab homine, et ignis ab igne. Alio modo, secundum virtualem continentiam, prout scilicet forma effectus virtualiter continetur in causa ; et sic animalia ex putrefactione generata, et plante , et corpora mineralia, assimilantur soli et stellis , quorum virtute generantur. Sic igitur effectus causae agenti assimilantur secundum totum illud ad quod se extendit virtus agentis. Virtus autem Dei se extendit ad formam et materiam. Unde compositum quod generatur, assimilatur Deo secundum virtualem continentiam, sicut similatur composito generanti per similitudinem speciei. Unde, sicut compositum generans potest movere materiam ad formam, generando compositum sibi simile, ita et Deus; non autem aliqua forma alia non in materia exsistens, quia materia non continetur in virtute alterius substantiae separatae. Et ideo daemones et angeli operantur circa haec visibilia, non quidem imprimendo formas, sed adhibendo corporalia semina. "

Haec ille.

Posset autem et alia ratio assignari, quare calor separatus non ageret in subjectum in instanti : quia se haberet ad modum ideae platonicae, quae nihil agere posset. Ad secundum dico quod deficit in duobus. Primo, quia supponit formam infinitam illo modo quo ponit conclusio, posse materiam in instanti transmutare. Secundo, quia ponit quod tali forma infinita posset fieri alia minor, vel remissior, per unum gradum; quod est falsum. Quia : aut illa forma quae ponitur minor, esset in subjecto, et tunc in infinitum distaret ab illa quae esset extra subjectum, et hoc quantum ad esse talis formae, puta caloris; aut esset extra subjectum, et hoc non concederet sanctus Doctor, scilicet quod essent duae albedines separatae, vel calores. Concederet tamen de lineis; sed tales formae non sunt activae. Et sic patet quod responsio prima, quae ibi datur, non bene impugnatur; quia non posset fieri aliqua forma in specie Gabrielis remissior. Illa autem alia quae addit, impugnando secundam responsionem ibidem positam, non valent. Nam procedunt de formis ejusdem speciei exsistentibus in subjecto, quarum una esset finita, alia infinita; quod non ponimus. Sed contra nostram conclusionem non procedunt. Dico enim quod ab albedine finita, quae est in subjecto, nunquam posset ascendi ad eam quae est extra subjectum, per intensionem ejus in subjecto suo; quia nunquam ista posset attingere ad aequalitatem illius per quaecumque media; nec ab illa ad istam descendi; quia ista alium modum essendi habet ab illa, cum una subsistat, alia inhaereat, una habeat totum esse debitum suae speciei, alia vero limitetur ad hoc individuum. Unde, sicut ponit sanctus Thomas, de Veritate, q. 29, art. 3, ad 5 : a Quod aliquod finitum, per continuum augmentum possit attingere ad quantumcumque finitum, veritatem habet, si accipiatur eadem ratio quantitatis in utroque finito; sicut si comparemus lineam ad lineam ; non autem si accipitur alia et alia ratio quantitatis. Et hoc patet in quantitate dimensiva : quantumcumque enim linea augmentetur in longum, nunquam perveniet ad latitudinem superficiei. Et similiter patet in quantitate virtuali, vel intensiva : quantumcumque enim cognitio cognoscentis Deum per similitudinem proficiat, nunquam potest adsequare cognitionem comprehensoris, qui videt Deum per essentiam. Et similiter charitas viatoris non potest aequari charitati comprehensoris : aliter enim afficitur quis ad praesentia et absentia. Similiter etiam, quantumcumque crescat alicujus hominis gratia, qui gratiam secundum aliquam particularem participationem possidet, nunquam potest adaequare gratiam Christi, quae universaliter plena exsistit. "

Haec ille.

Ita in proposito : cum calor separatus habeat esse secundum proportionem suae speciei, et non limitetur secundum capacitatem individui in quo est, nunquam poterit adaequari ab aliquo inhaerente calore, cujus esse ad subjecti capacitatem limitatur, et non proportionaliter suae speciei datur. Et ideo improbatio secundae responsionis in isto -proposito, non concludit. Sed forte valeret, loquendo de formis quarum quaelibet inhaeret subjecto; quia esse illarum qualificatur eodem modo, scilicet penes dispositionem subjecti. Ad tertium eodem modo. Procedit enim de intensione formae in subjecto, quae per continuam subjecti transmutationem acquireretur. Forma autem de qua loquitur conclusio, ab illa phantasia longe divertit. Illa enim non fieret infinita per mutationem aut alterationem, sed per remotionem omnis terminantis esse debitum suae speci ficae rationi; nec agens naturale posset illam intensionem inducere; nec albedo est in potentia naturali ad illam, sed in potentia obedientiali. Ad quartum dico quod probat solum quod nulla forma sit infinita intensive, hoc est, aucta in infinitum per intensionem ; sed non probat quin aliqua forma sit infinita intensive, isto modo quod non possit amplius tendere in esse sibi debitum , quia jam totum illud habet, sicut ponimus de albedine separata. Et cum arguit quod talis forma est in termino intensionis, et infinitas intensiva negat illum terminum, et sic implicatur contradictio;

dico quod illa forma non est in termino intensionis, sic quod sua intensio sit terminata ; nec ex hoc sequitur quod sibi fieri possit additio, aut quod alius gradus possit esse intensior in eadem specie. Conceditur tamen improprie, quod est in termino intensionis, sic quod non potest esse ulterior intensio; eo modo quo concedi potest quod Deus est in termino bonita-tatis. Sed, concesso quod calor illo modo esset in termino intensionis, negatur quod non sit infinitus; quia infinitas intensionis non negat terminum intensionis illo modo, sed primo modo. Deus enim est terminus bonitatis; qui tamen est infinite bonus. Sed infinitas negat terminationem primo modo, eo modo quo aliquid dicitur esse in termino, quia est terminatum, et non quia terminat. Ad argumenta secundo loco posita, dicitur Ad primum quidem, conceditur quod rosa forte non posset esse subsistens simpliciter; quia de ratione rosae est quod habeat materiam organicam, et per consequens contractam, ac per hoc, quod sit in aliquo individuo. Sed si arguat de albedine, conceditur quod natura albedinis, si esset separata, non praedicaretur de pluribus particularibus. Nec pono quod esset exemplar, ad quod natura vel Deus aspiceret; sed dico quod esset tantae latitudinis in essendo, quantae reperiri possent in specie albedinis (a).

Et cum dicitur quod albedo illius esset expers boni, etc.;

negatur : quia, licet non posset intelligere, cum non naturaliter subsisteret, nec esset materialis (6), naturaliter tamen posset poni in materia, et esset extensa, et disgregaret visum; posset etiam poni in angelo, ut ponit sanctus Thomas, Quodlibeto 7, q. A, art. 3; et esset principium; in ea etiam reluceret divina bonitas, et potentia, et infinita talia. Ad secundum negatur antecedens; quia non est simile de omnibus sensibilibus formis. Nam de ratione aliquarum est subjectum; non autem de ratione aliarum, ut patet : quia aliud est de albedine et de cursu, vel de animalitate. Unde non est possibile quod sit animalitas subsistens, secundum quod dicit sanctus Thomas, 1 p., q. 84, art. 7. Dicit enim quod " de ratione quidditatis in materia corporali est quod in aliquo individuo exsistat, quia non est absque materia corporali; sicut de ratione naturae lapidis est quod sit in hoc lapide, et de ratione equi quod sit in hoc equo, et sic de aliis ".

Haec ille.

Sed quia arguens loquitur de accidentibus, puta cursu, etc;

dico quod motus, cursus, et sessio, si dicant respectum cum absoluto, ita quod absolutum .in recto, et relationem in obliquo , possunt subsistere quoad absolutum, ita quod res quae nunc est cursus, subsisteret; sed tunc non esset cursus; quia ratio cursus datur per additamenta , scilieet per aliqua quae sunt extra essentiam cursus, et, in talibus, illud cui competit talis diffinitio, potest remanere, ita ut non competat ei talis diffinitio data per addimenta : ut simitas sine naso; sed tunc non competeret ei nomen simitatis. Unde sanctus Thomas, Quodlibeto 9, q. 3, art. 1, ad l , dicit quod " qualitercumque subjectum ponatur in diffinitione accidentis, intelligitur esse diffinitio per additionem, ut habetur, 7. Metaphysicae (t. c. 17). Et dicitur diffinitio per additionem, quando in diffinitione ponitur aliquid quod est extra naturam diffiniti, sicut nasus ponitur in diffinitione simi. Hoc autem est propter naturalem dependentiam accidentis a subjecto. Sed hoc non impediente, Deus potest accidentia sine substantia conservare; nec tamen sequitur contradictoria esse simul vera; quia subjectum non est de substantia sive essentia accidentis.))

Haec ille.

Ex quibus patet quod omne accidens potest separari ab eo quod, licet ponatur in diffinitione, non tamen est de ejus essentia, nec praedicatur de ipso in recto, nisi forte denominative, loquendo de accidentibus absolutis; quia de relativis communiter ponitur quod relatio non potest esse sine fundamento et termino, quia esse ejus est ad aliud se babere. Finaliter igitur dicendum quod, si sessio sit quid absolutum secundum esse, licet secundum rationem suam et diffinitionem datam per additionem dicat relationem, utique potest a subjecto separari; et consequenter potest esse sessionis natura subsistens, non individuata. Si vero dicat relationem in recto et essentialiter, non potest a subjecto separari, ac per hoc nec individuationem perdere ; et consequenter nec natura ejus subsistere potest. Et sic patet quod non est simile de omnibus accidentibus, nec etiam de substantiali natura et accidentali; quia, secundum quod ait sanctus Thomas, 1 p., q. 29, art. 1, " substantia individuatur per seipsam, sed accidens individuatur per subjectum , quod est substantia; dicitur enim haec albedo, in quantum est in hoc subjecto, s

Haec ille. -Ex quo apparet quod non oportet quod, si potest esse natura accidentalis non individuata, statim possit esse natura substantialis subsistens prater individuum. Ad tertium patet per idem (a). g 2.

Ad argumenta contra tertiam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Gregorii.

Ad primum eorum quae primo loco inducit Gregorius contra tertiam conclusionem, respondetur sicut ibidem respondebatur. Et cum improbatur illa responsio;

dico ad primam improbationem, quod divisio ibi facta, est insufficiens : quia, cum dicimus continuum habere infinitas partes in potentia, nec ly in potentia determinat hoc verbum habet, nec determinat ly partes, ad intellectum ibi datum. Partes enim continui sunt potentiales, non solum illo modo, quia nulla earum est aliquid praecise et non constituens cum alio tertium, sed isto modo, quia nulla earum proprie habet esse, per quod res dicitur actu ens et exsistens ; sed ipsum totum constitutum ex partibus, habet vere et proprie esse et exsistere. Unde sanctus Thomas, 9. Quodlibeto, q. 2, art. 2 : " Esse, quod est actus entis in quantum est ens, per quod denominatur aliquod ens actu in natura rerum, non attribuitur nisi ipsis rebus quae in decem generibus continentur; unde ens a tali esse dictum, per decem (a) Ad tertium patet per idem. - Om. Pr. genera dividitur. Sed hoc esse attribuitur alicui rei dupliciter. Uno modo, sicut ei quod proprie et vere habet esse, vel est; et sic attribuitur soli substantiae per se subsistenti; unde quod vere est, dicitur substantia, 1. Physicorum (t. c. 27). Omnia vero quae non per se subsistunt, sed in alio et cum alio, sive sint accidentia, sive formae substantiales, aut quaelibet partes, non habent esse, ita quod ipsa vere sint; sed attribuitur eis esse alio modo, id est, quo aliquid est; sicut albedo dicitur esse, non quia ipsa in esse subsistat, sed quia ea (a) aliquid habet esse album. Ergo esse, proprie et vere non attribuitur nisi rei per se subsistenti. " Et subdit: " Si arca esset quoddam individuum naturale, ipsa tota non haberet nisi unum esse; quaelibet tamen partium ejus ab arca separata, habebit proprium esse. "

Haec ille.

Sic ergo patet quomodo intelligo partes continui non esse in actu, sed in potentia. Et cum dicitur quod non est magis impossibile esse aliquam infinitam multitudinem aliquorum entium in actu, quam aliquorum tali modo potentialium , utputa non plus animarum quam partium continui;

negatur hoc. Quia multitudo partium continui non est multitudo, nisi secundum quid, et in potentia ; ea enim quae non faciunt per se unum in actu (6), non sunt entia simpliciter. Secus est de multitudine animarum, vel angelorum. Nec est verum quod dicit arguens, quod omnis repugnantia quae assignaretur, data infinita multitudine animarum, assignetur, data infinita multitudine partium continui; quia, ut dixi, una istarum multitudinum est in actu, alia solum in potentia; cujus oppositum arguens supponit. Ad confirmationem, dico quod Deus quamlibet partem proportionalem continui posset in esse conservare sine alia parte ejusdem proportionis, et separare unam ab alia ; non tamen est possibile quod ita faciat de omnibus. Sicut non est aliquod creabile, quin Deus possit illud creare; non tamen est possibile quod simul creet omne creabile. Et iste modus respondendi habetur a sancto Doctore, 1. Sentent., dist. 17, q. 2, art. 4, ad i" : a Additio, inquit, numeri in infinitum, est possibilis; nunquam tamen est possibilis aliquis numerus infinitus in actu ; quia potentia additionis numerorum, ut dicit Commentator, 3. Physicorum (corani. 68), non est una, sed semper ex nova additione efficitur alia potentia numero, secundum quod efficitur species numeri nova. Unde quaelibet potentia potest exire in actum; non tamen potest esse quod omnes exeant in actum, quia in quolibet actu additur etiam potentia. J

Haec ille.

Hujus autem ratio est: quia, secundum quod ait sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 43, q. 1, art. 1, ad 5 , " nullus effectus procedit per LIBRI I. SEN aliquam potentiam, per modum qui est contra rationem ipsius effectus; sicut potentia motiva non facit omnes partes motus esse simul; jam enim non esset motus, cum de ratione motus sit successio. Talis autem actus est infinitum, secundum Philosophum, 3. Physicorum (t. c. 60), qui scilicet semper est permixtus potentiae. Et ideo non reducitur in actum, nisi successive. Et ideo non sequitur quod Deus possit facere esse actu infinita, quia jam infinita essent finita. " - Haec ille. - Et 9. Quodlibeto, q. 1, art. 1, idem ponit : " Non potest, inquit, esse aliquid in rerum natura actu non specificatam, ad diversas species indifferenter se habens. Quamvis enim intellectus concipiat animal non specificatam rationali vel irrationali differentia; non tamen potest actu esse animal, quod non sit rationale vel irrationale. Unde, secundum Philosophum, nihil est in genere, quod non sit in aliqua specie ejus. Unaquae-que vero quantitas specificatur per certam terminationem quantitatis (sicut multitudinis species sunt duo, tria, et sic de aliis; et species magnitudinis sunt bicubitum, tricubitum); vel secundum aliquam determinatam mensuram. Unde impossibile est inveniri aliquam quantitatem in actu, quae non sit propriis terminis limitata. Cum autem (ot) inlinitum congruat quantitati, et dicatur per termini remotionem, impossibile erit infinitum esse actu; propter quod dicit Philosophus, 3. Physicorum (t. c. 57), quod infinitum est sicut materia nondum specificata, sed sub privatione exsistens; et quod se habet magis in ratione partis et contenti, quam totius et continentis. Et ideo, sicut Deus non potest facere equum rationalem, ita non potest facere ens actu esse infinitum. "

Haec ille. Ad secuudum principale dicitur quod nullum est instans in hora, quin Deus posset in eo producere unum angelum. Non tamen est possibile quod in omnibus instantibus horae ita faciat; quia implicat contradictionem, ut probatum est. Hoc enim subjectum infinitum, vel infinita multitudo, et hoc praedicatum ens actu repugnant. Ad tertium, negatur antecedens; nam infinitas tollit rationem actus; tollit etiam omnem speciem multitudinis. Ideo, sicut illud quod non posset collocari sub aliqua specie animalis, tolleret rationem animalis; ita proportionaliter, infinitum tollit rationem multitudinis actu exsistentis. Ad primum eorum quae secundo loco inducit, dicitur sicut ad praecedens. Infinitas enim tollit rationem cujuslibet speciei magnitudinis. Ad secundum, negatur antecedens. Ad probationem, dico quod non est possibile quod Deus dividat ab invicem omnes partes proportionales alicujus continui dati; quia talem divisionem esse in actu, implicat contradictionem. Ad tertium dico quod casus est impossibilis. Licet enim Deus posset augere A et B quantum vult; non tamen est possibile quod continuet illa augmenta per totum tempus elevationis ipsius A. Ad quartum patet per simile. Omnia enim ista argumenta stant in hac consequentia : In quolibet instanti possibile est quod Deus faciat taliter; ergo impossibile est quin Deus ita faciat in quolibet instanti. Quam consequentiam constat non valere; quia arguitur a sensu diviso ad compositum, qui sunt sibi invicem in proposito impertinentes. Ad primum eorum quae tertio loco inducit, dicitur quod repugnat aliquam formam intensibilem exsistentem in subjecto, esse infinitam intensive; quia omnis talis forma finitur intensive, secundum capacitatem subjecti. Similiter dico quod repugnat aliquam formam creatam, esse infinitam inessendo; quia omnis formae creatae suum esse est receptum, et limitatum ad capacitatem potentis. Dico tamen quod non repugnat aliquam formam separatam, esse infinitam secundum quid, scilicet secundum rationem sui generis, ut dictum est in conclusionibus. Secus est de Deo, cujus esse est subsistens, nullo modo receptum. Ad secundum dico quod casus est impossibilis. Licet enim Deus possit intendere charitatem tante et tante; non tamen est possibile quod illam intensionem isto modo velocitet, quod in omni parte proportionali horae duplet intensionem praecedentis partis. Et causa dicta est prius. Unde iste modus arguendi peccat secundum fallaciam compositionis et divisionis, sicut omnes praecedentes. Ad tertium patet per idem ; quia casus est impossibilis. Et probatio ejus est sophisma compositionis et divisionis. II. Ad argumenta Adae.

Ad argumenta quae facit Adam, pariformiter respondetur. Aliqua enim eorum procedunt ex suppositione casuum impossibilium, sicut et argumenta Gregorii. Ad primum igitur, respondetur quod non est possibile quod Deus continuet illam divisionem partium omnium proportionalium continui. Nec similitudo valet. Licet enim aliquod mobile possit successive transire omnes illas partes proportionales, non tamen Deus potest omnes ab invicem dividere ; quia mobile non signat partes illas per motum suum, nisi in potentia. Non enim stat in fine alicujus partis, puta in linea vel in superficie; nec tangit talia extrema, nisi in instanti, quod est in tempore in potentia, non in actu, ut ponit Commentator, 6. Physicorum, comm. 76, ubi ostendit quomodo res mota non est in longitudine sibi aequali nisi in potentia, quia non est ibi nisi per instans. Arguere autem a signatione et attingentia potentiali ad actualem divisionem, est arguere a secundum quid ad simpliciter. Ad secundum dico quod major est falsa, ubi alicui multitudini repugnat actualitas et simultas, non autem potentialitas et successio. Sic autem est de infinita multitudine cogitationum futurarum in angelis, vel damnatis. Ad tertium dico similiter, quod non oportet quod omnia quae sunt in potentia, Deus ponat simul in actu. Illa autem infinita quae sunt in linea, vel superficie, vel corpore, non sunt entia in actu, nec actu multa, nec actu distincta, proprie loquendo, ut supra dictum est; sed sunt multa in potentia, et distincta in potentia. Ad quartum dico quod, licet linea non sit pars integralis superficiei, nec punctus lineae, tamen non est possibile quod linea annihiletur, conservatis omnibus punctis qui erant in linea in potentia; quidquid sit de punctis in actu prius exsistentibus. Non enim est generaliter verum, quod omnium absolutorum unum possit alio destructo conservari, quamquam unum non sit pars alterius; potissime, ubi actualitas alteri repugnat; cujusmodi est in proposito, quia infinitae multitudini punctorum in linea repugnat actualitas. Ad quintum dico quod, licet Deus noverit infinita distincte, non tamen potest velle quod omnia illa sint actu. Nec ex hoc sequitur inaequalitas inter intellectum et voluntatem Dei; sed solum quod aliter se habet cognitum ad intellectum, et volitum ad voluntatem. Ad hoc enim quod infinita cognoscantur a Deo, non oportet illa habere aliquod esse extra Deum cognoscentem, sed solum in Deo, in quo sunt unum ; sed voluntas fertur in res ut sunt in seipsis; et ideo oporteret quod illa infinita, essent actu; quod est contradictio. Unde a simili probaretur quod Dei voluntas posset simul velle contradictoria, quia intellectus divinus simul ea intelligit; et similiter multa alia inconvenientia. Ad sexium dico quod modus arguendi non valet; quia eodem modo probaretur quod Deus potest producere aliquam quartam personam divinam, distinctam ab illis quae nunc sunt in Trinitate. Quia arguitur sic : aeque potens est Deus, sicut unus alius Deus, si esset; sed ille posset producere Verbum distinctum a Verbo quod nunc est in divinis; igitur et Deus potest producere aliud Verbum, praeter illud quod produxit. Et in multis aliis casibus fallit illa consequentia. Dico ergo quod Deus non est aeque potens, sicut illa infinita.

Et cum dicitur quod non potest imaginari major potentia quam sit divina potentia;

dico quod verum est, sine contradictione; modo imaginari talem potentiam, est imaginatio includens contradictionem. Unde sanctus Thomas, 9. Quodlibeto, q. 1, ad l , sic ait : a Verbum intelligitur non solum quod verbo profertur, sed quod mente concipitur. Quod autem sibiipsi est repugnans, mente concipi non potest; quia nullus potest intelligere contradictoria simul esse vera, ut probatur, i. Metaphysica; (t. c. 9). Unde, cum infinitum repugnet ei quod est esse actu, non est verbum, Infinitum est in actu. Philosophi autem qui posuerunt infinitum esse in actu, propriam vocem ignoraverunt. " - Haec ille.

Ex quo, a simili, deduco quod esse aliquam polentiam compositam vel aggregatam ex infinitis potentiis partialibus, implicat contradictionem ; et ideo non proprie est intelligibile. Non ergo negatur Deus esse aeque potens sicut illa potentia aggregata, eo quod illa potentia esset major quam divina; sed quia talis potentia non est proprie intelligibilis, ac per hoc nec comparabilis alicui secundum magis, vel minus, aut aequale. Ad septimum, negatur minor. Dico enim quod cum causare infinita in actu, secundum se implicet contradictionem, illud repugnat cuilibet potentiae, sive finitae, sive infinitae; quod enim non habet rationem possibilis, non subest alicui potentiae. Et ad probationem, dico quod procedit ex suppositione impossibili, scilicet quod gehennae applicarentur infinitae animae cruciandae. Ideo nihil mirum, si infertur impossibile. Unde illud quod conveniret alicui ex suppositione impossibili, non oportet quod simpliciter ei conveniat. Sicut si homo esset asinus, ipse esset rudibilis; ex hoc tamen non potest inferri quod rudibile conveniat homini, vel quod non repugnet homini. Ita in proposito, non sequitur : Ignis cruciaret infinitos spiritus, si essent; igitur igni convenit posse producere infinitos cruciatus. Ad octavum. Quidquid sit de majori, negatur minor. Infinita enim esse in actu, non est intelligibile, nec conceptibile; ut dictum fuit. Et qui oppositum dicunt, propriam vocem ignorant. Ad nonum dico quod, posito illo casu, tale mobile duplabit et quadruplabit tarditatem suam solummodo in potentia, non tamen in actu; quia ille motus non stabit in duplo gradu tarditatis praecise, vel in triplo praecise, nisi instantanee. Ideo non sequitur quod , sicut illud mobile duplabit et quadruplabit illam tarditatem, quod Deus in illis instantibus omnibus duplationis et quadruplationis posset actualiter creare unum angelum, ita continuando per tempus illius motus; quia productio angeli est in actu, cum sit tota simul et non successiva. Ideo non valet similitudo. Ad decimum dicitur quod, dato illo casu, talis angelus non posset continuare illas revolutiones uniformiter, intelligendo motum orbis sic quod in prima parte proportionali horae moveret tanta velocitate, et in secunda parte proportionali moveret dupla velocitate, et sic in infinitum ; quiajam omnes illae velocitates essent in actu, quia quaelibet duraret per tempus. Nec Deus illo modo posset motum orbis intendere; quia implicat contradictionem omnes illas augmentationes poni in actu. Argumentum etiam imaginatur quod, si orbis nullam resistentiam LIBRI I. SEN TENTIAIIUM haberet ad angelum, quod angelus posset eum movere in quantacumque et qualicumque velocitate. Hoc enim falsum est. Immo est dare maximam velocitatem qua posset eum movere, vel minimam qua non posset; quia est finite virtutis, et finitam proportionem habet ad mobile illud. Argumentum tamen posset fieri de Deo; et tunc dicitur ut prius. Ad undecimum dicitur quod, licet posset dividere unum continuum in duas medietates, quando agens naturale dividit aliquid aliud usque ad medium; non tamen est possibilis talis processus per omnes partes proportionales. Et recte ad istud et ad sequens dicitur sicut ad argumenta Gregorii. In tali enim multitudine, nullum est quod repugnet fieri a Deo; repugnat tamen omnia fieri in actu. Ideo non sequitur : Hoc potest, et hoc potest, etc; ergo possibile est quod faciat omnia talia. Sed est fallacia compositionis et divisionis. g 3. - Ad argumentum contra quartam CONCLUSIONEM Ad argumentum Aureoli.

Ad argumentum Aureoli contra quartam conclusionem, dicitur negando primam conditionalem ibidem assumptam, scilicet, quod si magnitudo posset augeri ad duplum, triplum, et sic sine fine, quod ideo sit possibilis magnitudo actu infinita.

Et ad probationem, dicitur quod infinitae possibilitates ad infinitas additiones, non constituunt nec integrant unam totalem possibilitatem ; immo, nec illae possibilitates sunt simul; sed, dum una est ad actum reducta, incipit alia, sicut dicit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 17, quaest. ult., art. 4 (ad l" ), loquens de augmento charitatis, quod dicit esse simile augmento numerorum. " Potentia, inquit, additionis numerorum non est una; sed semper ex nova additione efficitur alia potentia in numero, secundum quod efficitur nova species numeri. Unde quaelibet potentia potest exire in actum ; non tamen potest esse ut omnes exeant in actum, quia in quolibet actu additur etiam potentia. Et ita etiam de capacitate animae. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod dixi. Ad primam confirmationem, dico similiter. Nam concedo quod, sicut omnes partes additae primae magnitudini in actu constituunt unam magnitudinem, ita ex omnibus partialibus potentiis ad pardales additiones efficitur una totalis potentia, quando illae partiales potentiae sunt. Sed sicut nunquam omnes partiales additiones sunt positae in actu, ita nunquam omnes partiales potentiae sunt posite in actu (a); nunquam enim potentia ad secundam additionem est, nisi posita in actu prima additione ; nec potentia ad tertiam, nisi posita secunda addi tionem ita quod, sicut successive ponuntur actus, successive ponuntur potentiae ad alios et alios actus; loquendo de potentia reali ex parte creaturae, non ex parte Dei, nec de potentia quae est non repugnantia terminorum. Cum igitur quaerit : an, data aliqua magnitudine, possibiles sint addi sibi infinite aliae, etc;

dico quod sic, successive, non quod in data magnitudine sint possibilitates infinitae, vel ad infinitas additiones; sed est ibi possibilitas ad aliquam additionem, qua posita in actu, consurgit alia possibilitas. Ad aliam confirmationem, dico similiter. Supponit enim quod aliqua una potentia respiciat omnes partes possibiles addi; quod non est verum, ut patet per praedicta. g 4.

Ad ARGUMENTA CONTRA SEXTAM CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Ad primum contra sextam conclusionem, dico quod propositio ibi assumpta, si quid probet, utique concluderet quod Deus posset in actum reducere totum ens creabile, ita quod, hoc creato, nihil ulterius posset. Quia, sicut iste arguit, ego arguam : Divina potentia principalius respicit illam totalem multitudinem perfe-ctionalem infinitam (a), quam arguens ponit, quam aliquam ejus partem; sed quamlibet ejus partem potest producere; ergo et illam totalem multitudinem. Et hoc facto, quaeritur : an aliquam aliam perfectionem posset producere, vel non? Si non ; igitur Dei potentia ad extra productiva, exhausta esset. Si sic; igitur data multitudo non erat totalis quam Deus producere poterat. Sicut ergo iste modus arguendi non valet penes eum, aut alium fidelem ; ita nec suus penes me. Dico igitur quod non oportet quod potentia respiciens aliquam multitudinem, quae non est quid unum aut totum proprie, principalius respiciat eam quam aliquam ejus partem, quando illa non habet esse nisi per partem, nec ponitur in actu nisi ratione partis. Sic autem est in proposito. Nam multitudo perfectionum producibi-lium a Deo, vel specierum, vel hujusmodi, quae est infinita, non habet rationem totius, nec entis in actu; nec respicitur a divina potentia primo et per se, sed ratione partium, tamquam primo producibile , sed tamquam primo sibi correspondens ; sicut nec motus aeternus infinitus in futurum, secundum opinionem Aristotelis, respicitur (6) a primo motore, sicut producibile ab illo, primo et secundum se, sed ratione partium. Concedo tamen quod sicut ille motus respicitur principalius a primo motore quam aliqua pars ejus, tamquam correspondens suae potentiae motivae ; ita multitudo producibilem principalius respicitur a divina potentia, quam aliqua poten- (a) infinitam.

finitam Pr. (6) respicitur. - recipitur Pr, tia, tamquam sibi in latitudine et ambitu correspondens ; quia comprehendit omnia ad quae divina potentia se extendit. Ad secundum, negatur minor. Infinitum enim non est mensura suarum partium ; nec habet rationem totius, aut unius, aut certificantis. Nec aliquid illius multitudinis est mensura omnium ; sed Deus, qui est extra illam. Conceditur tamen quod omnium illius multitudinis in actu positorum, est aliqua mensura in eodem genere; quia est dare summam speciem actu productam, non causam summam producibilem. Ad tertium dico quod universitas creabilium, si tamen universitas dici debet, vel totum, aut omne, est infinita secundum quid ; Deus autem est simpliciter infinitus. Quia nulla creatura est infinita secundum esse, nec est producibilis; Deus autem est infinitus secundum esse, et secundum omnia quae sunt in eo; nec ejus perfectio limitatur ad aliquod genus, sed praehabet in se omnes perfectiones omnium generum. Et ideo universitas creabilium esset quidem infinita secundum rationem substantiae, vel hujusmodi, non autem secundum perfectionem essendi ; et in hoc caderet a divina immensitate, et esset finita secundum esse. Unde sanctus Thomas, 1. Contra Gentiles, c. 69 : " Si accipiantur infinita entia, sive sint ejusdem speciei, ut infiniti homines, sive infinitarum specierum, etiam si aliqua vel omnia essent infinita (a) secundum quantitatem, si hoc esset possibile, universum eorum esset minoris infinitatis quam Deus. Nam quodlibet illorum, et omnia simul, haberent esse receptum et limitatum ad aliquam speciem vel genus; et sic secundum aliquid esset finitum ; unde deficeret ab infinitate Dei, qui est infinitus simpliciter. "

Haec ille.

Et ideo conceditur quod in ea, in quantum esset finita, non esset processus in infinitum ; cum esse ejus esset finitum, quia receptum in aliquo; etsi in ea esset processus in infinitum, quantum ad rationes specificas et perfectiones essentiales. Data enim infima, infinitae essent supra illam, quarum una esset perfectior alia; nulla tamen esset infinita secundum se, nec esset inter eas aliqua ultima. Responsiones autem quas ibi arguens impugnat, bene impugnantur, saltem prima; licet assumat in impugnando unum falsum, cum supponit quod in tali multitudine specierum aliqua esset ultima. Hoc enim falsum est; sicut manifeste patet in numeris, in quorum processu nullus est infinitus, licet procedant sine termino. Cum autem impugnat secundam responsionem, quae bona est, deficit in dissimilitudine quam ponit inter multitudinem numerorum et multitudinem aut universitatem specierum. Dico enim quod sicut omnes numeri possibiles non concurrunt ad aliquam unitatem, aut totalitatem, aut universitatem, licet omnes numeri qui sunt in actu, habeant ad invicem connexionem et relationem proportionis; ita est de universitate specierum creabilium. Cum enim sit infinita, non habet rationem totius, aut connexi, aut universitatis; sed verum est quod omnes actu creata?, habent ad invicem ordinem et connexionem. Et ideo sua dissimilitudo nulla est. Quapropter, sicut omnia argumenta sua non concludunt quin processus numerorum sit infinitus, ut ponit Augustinus, 12. de Civitate Dei (cap. 18), et recitat sanctus Thomas, 1 p., q. 14, art. 12; ita nec concludunt contra processum infinitum in perfectionibus specificis. Ad quartum similiter negatur minor. Processus enim in perfectionibus specificis in infinitum, est processus ad multitudinem, etnon ad totalitatem, vel unitatem. Saepe namque dictum est quod multitudo illa non habet rationem unitatis, plus quam multitudo numerorum ; sed illa pars ejus, quae in actu est, habet rationem unitatis et totius cujusdam. Verumtamen Aristoteles utitur illa propositione in qua fundatur istud argumentum, loquendo de totalitate continuitatis, et non de unitate ordinis, de qua iste arguit. Verumtamen nec de ista, nec de illa habet verum illa propositio. Nam etiam in additione magnitudinis ad magnitudinem , proceditur ad unitatem et ad formam ; et tamen ibidem est processus infinitus quantum ad Dei potentiam, licet quantum ad potentiam naturalem non sit ibi talis processus. Et hunc sensum habuit sanctus Thomas, 1 p., q. 7, art. 3, ad 3 , dicens : (c Infinitum quod convenit quantitati, se tenet ex parte materiae. Per divisionem autem totius acceditur ad materiam, nam partes se habent in ratione materiae; per additionem autem acceditur ad totum, quod se habet in ratione formae. Et ideo non invenitur infinitum in additione magnitudinis, sed in divisione tantum. "

Haec ille.

-Et quod ista sit ejus intentio, scilicet loqui de potentia naturali, patet. Nam, de Veritate, q. 29, art. 3, ad 3"", dicit : a Capacitas creaturae dicitur secundum potentiam receptibilitatis quae est in ipsa. Est autem duplex potentia creaturae ad recipiendum. Una naturalis, quae potest tota impleri; quia haec non se extendit nisi ad perfectiones naturales. Alia est potentia obedientia?, secundum quod potest aliquid recipere a Deo; et talis capacitas non potest impleri, quia quidquid Deus de creatura faciat, adhuc remanet in potentia recipiendi a Deo. "

Haec ille. - Et loquitur de capacitate anima? ad gratiam, quam ponit in infinitum posse intendi. Et similiter, de magnitudine molis est dicendum quod potest augeri, non tantum quin plus in duplo possit ulterius; nam naturaliter non potest esse major quantitas, quam illa quae est totius mundi; nec materia est in potentia naturali ad majorem; et ideo naturaliter non potest in infinitum augmentari pro- LIBRI I. SEN TENTURUM cessio continuae quantitatis. Secus est, loquendo de Dei potentia. Unde processus ad formam naturalem finitus est; quia jam est in actu maxima forma possibilis naturaliter. Ad quintum dico quod unum falsum supponit in minori, scilicet quod descendendo a Deo, sit dare primum ad quod descenditur in infinitis; non enim (a) est primum, nec ultimum, versus illam partem ad quam est infinitum. Ideo, licet sit dare infimam speciem, non tamen summam ; quia versus summitatem est infinitas; in infinito autem non est primum aut initium ex parte infinita, ut ponit sanctus Doctor, 1 p., q. 2, art. 3. Ad sextum dico quod Deus non est unum extremum illius multitudinis; sed est extra illam multitudinem producibilium specierum. Ideo minor est falsa.

Alia vero quae ibidem ponit, scilicet quod inter Deum et creaturam non est infinitum medium intercidens, - falsum est. Mirabile etiam videtur quod omnis creatura distet finite a Deo, et Deus infinite a qualibet; et sine ratione dictum ; et absque probatione positum; ac si diceretur quod A est solum subduplum ad B, et tamen B excedit A in infinitum. I 5.

Ad argumenta contra octavam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Ad primum eorum quae primo loco contra octavam conclusionem inducuntur, dico quod male probavit quod in specificis perfectionibus non possit procedi in infinitum, ut patuit supra.

Cum iterum dicit sanctum Thomam posuisse quod non est possibile aliam terram, etc;

dico quod, 1 p., q. 47, art. 3, ipse probat quod non est alius mundus de facto ab isto, nec alia terra, quam illa quae est in medio mundi; nec esse potest, sic quod esset ejusdem speciei cum ista, et similes habens proprietates, manente cursu rebus nunc indito; quia illa alia terra ferretur ad locum in quo est ista naturaliter. Quin tamen Deus aliter posset de sua potentia absoluta facere, non negavit. Posset enim Deus alium mundum isti similem quoad illa simplicia corpora facere; et terra alterius mundi non ferretur ad eumdem locum in numero ad quem fertur ista terra, sed ad locum similem in specie. Et ideo argumentum in falso fundatur. Ad secundum dico quod non est possibile quod simul sint duo universa. Nec sanctus Thomas oppositum ponit; sed quod Deus potest duo universa successive facere, vel tria, ita quod unum esset totaliter diversum ab alio, vel etiam se haberet ad aliud sicut pars ad totum. Concedo tamen quod possibile est quod essent duo mundi, quorum nullus esset universum, sed aggregatum ex illis; et unus eorum haberet ordinem ad alium; et ambo ad unum finem, scilicet Deum. Nec valet consequentia : Potest esse aliud universum specifice melius isto; ergo non essent omnia ordinata, vel connexa. Ad ea quae secundo loco inducuntur contra eamdem conclusionem, Ad primum dicitur quod deficit in duobus. Primo. Quia sanctus Doctor intelligit de melioratione speciei totaliter, scilicet quoad ea quae sunt speciem constituentia ; iste autem arguit de melioratione speciei quoad aliqua individua, eo modo quo natura humana meliorata est per incarnationem; et ideo non directe facit instantiam. Secundo. Quia falsum est quin sol, et luna, et caeterae partes mundi principales, sint melioratae ex Christi incarnatione, aut in re, aut in specie. Omnia enim elementa mundi et ccelum in futuroinnovabuntur,etinmeliusmutabuntur,propter bonum hominis beati, ut probat sanctus Thomas, 4. Sentent., dist. 48, q. 2, art. 1, 2, 3, 4. Et quia Christi incarnatio fuit causa tam glorificationis hominis quam innovationis mundi; ideo, innovata specie humana per incarnationem, innovatae sunt aliae partes mundi principales, quae sunt de ejus perfectione, tamquam in sua causa.

Nec valet instantia quam facit de angelis reprobis. Quia illi non sunt de principali perfectione universi, sicut illae quae beatitudinem consequuntur, quae immediatius attingunt ultimum finem; sicut ponit sanctus Doctor, 1 p., q. 23, art. 7. Ad secundum dico similiter. Sicut enim ponit sanctus Thomas, 4. Sentent., ubi supra (dist. 48), art. 5, ad 3"" : " Sicut perfectio hominis multipliciter assignatur; est enim perfectio naturae conditae, et naturae glorificatae; ita etiam perfectio universi est duplex : una secundum statum hujus mutabilitatis, altera secundum statum futurae novitatis. Plantae autem et animalia sunt de perfectione ejus secundum statum istum, non autem secundum statum novitatis (a) illius, cum ordinem ad incorruptibilitatem non habeant. "

Haec ille.

Ex quibus apparet quod sanctus Doctor intelligit de partibus mundi et universi, quae principaliter habent ordinem ad incorruptibilitatem ; illas enim omnes oportet renovari et meliorari, una meliorata, ne sit deformitas in universo. Tales autem sunt, secundum eum, in 4. Sentent., ubi supra (art. 5, in corpore), corpora coelestia, elementa, et homines, a Corpora enim coelestia, secundum sui naturam incorruptibilia sunt, et secundum totum, et secundum partes. Elementa vero sunt quidem corruptibilia secundum partes, sed incorruptibilia secundum totum. Homo autem dst corruptibilis secundum totum et secundum partes; sed hoc ex parte materiae, non autem ex parte formae, scilicet animae rationalis, quae post corruptionem hominis remanet incorrupta. Animalia vero bruta, et plante, mineralia et omnia corpora mixta, corrumpuntur et secundum totum et DISTINCTIONES XLIII ET XLIV. - QUAESTIO I. secundum parlem, ex parte materiae quae formam amittit, et ex parte formae quae actu non manet; et sic nullo modo habent ordinem ad incorruptionem. Unde in innovatione non manebunt; sed sola ea quae dicta sunt. "

Haec ille.

De Potentia Dei etiam, q. 5, art. 9, sic ait : a Omnes partes universi ordinantur, sicut in finem, ad completionem universi. Ad quem quidem finem, nullum mixtum, praeter corpus humanum, ordinatur sicut per se et essentialiter de perfectione universi exsistens; cum nihil in eis exsistat, quod non inveniatur in principalibus partibus mundi, quae sunt corpora coelestia et elementa, sicut in principiis activis et materialibus. Unde praedicta mixta, sunt quidem particulares effectus causarum universalium, quae sunt essentiales partes universi; et ideo de perfectione sunt tantum secundum hoc quod a causis suis progrediuntur; quod quidem fit per motum. Unde pertinent ad perfectionem universi sub motu exsistentis, non autem ad perfectionem universi simpliciter. Et ideo, cessante mutabilitate universi, oportet quod praedicta cessent. "

Haec ille. Ad tertium dico quod impossibile est quod una pars principalis et essentialis universi melioretur secundum totam speciem, aliis nullo modo melioratis, quin sit notabilis dissonantia, si prius erat debita harmonia. Concedo tamen quod melioratio unius individui, aliis non melioratis, non multum confert aut adimit ordini debito praecedenti. Et sic patet ad argumenta, quia non procedunt contra mentem sancti Doctoris. ij 6.

Ad argumenta contra ultimam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Ad primum principale contra ultimam conclusionem, dicitur negando minorem. Non enim ex hoc quod ponuntur infinita in esse cognito, ponitur totum cujus partes permaneant et non permaneant. Non enim est de ratione infiniti, quod sit totum; sed potius habet rationem partis. Secundo, nec est de ratione ejus, quod in successione consistat. Sed conceditur quod de ratione infiniti quantitativi est ordo partium, ut ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 14, art. 12, ad l . Et praeterea, quidquid sit de hoc, tamen non oportet quod, si aliquid secundum suam rationem aliquid habet in esse reali, quod habeat in esse cognito; illo modo enim probaretur quod Deus non cognosceret aliquod successivum, quia de ratione successivi est quod consistat in successione, et ideo non potest cognosci nisi successive. Secundum enim quod ponit sanctus Doctor, 1 p., q. 14, art. 12, ad l : a Infinitum congruit quantitati, secundum Philosophum, 1. Physicorum (t. c. 16). De ratione autem quantitatis est ordo partium. Cognoscere ergo infinitum secundum modum infiniti, est cognoscere partem post partem. Et sic nullo modo contingit cognoscere infinitum; quia quantacumque quantitas partium accipiatur, semper remanet aliquid extra accipientem. Deus autem non sic cognoscit infinitum, quasi enumerando (a) partem post partem ; cum cognoscat omnia simul, sine successione, d - Haec ille.

Ex quo patet quod, licet ratio infiniti consisteret in successione, non tamen oportet quod infinitum in esse intellecto poneretur successive, praesertim in divino intellectu. Unde sanctus Thomas, 1. Contra Gentiles, c. 69, dicit : a Patet, inquit, quod intellectus noster non cognoscit infinitum, sicut intellectus divinus. Differt enim intellectus noster ab intellectu divino, quantum ad quatuor. Primum est, quia intellectus noster finitus est, divinus autem intellectus infinitus. Secundum est, quia, cum intellectus noster diversa per diversas species cognoscat, non potest infinita cognoscere secundum unam cognitionem, sicut divinus intellectus. Tertium est, ex hoc proveniens, quod intellectus noster, quia per diversas species diversa cognoscit, non potest simul multa cognoscere; et ita infinita non potest cognoscere nisi successive, ea numerando; quod non est in intellectu divino, qui simul multa intuetur, quasi per unam speciem visa. Quartum est, quod intellectus divinus est eorum quae sunt, et quae non sunt. Patet etiam quomodo verbum Philosophi, qui dicit (1. Physio., t. c. 35) quod infinitum est ignotum, praesenti sententiae non obviat; quia, cum infiniti ratio quantitati competat, ut ipse dicit, infinitum ut infinitum cognosceretur, si per mensurationem suarum partium notum esset. Haec est enim propria cognitio quantitatis. Sic autem Deus non cognoscit. Unde etiam non cognoscit infinitum secundum quod est infinitum, sed secundum quod ad suam scientiam se habet ac si esset finitum, ut ostensum est. j

Haec ille.

Cum igitur anima Christi per unam speciem multa cognoscat, scilicet per Verbum, quod tenet vicem speciei in sua beatifica visione, nil mirum si infinita cognoscit non secundum quod infinita, ut prius in ultima conclusione dicebatur. Utrum autem ratio infiniti partibilis, sit formaliter successiva, credo quod non, nisi loquendo de infinito secundum divisionem vel augmentationem. Infinitum enim secundum numerum potest imaginari totum simul, ut patet de punctis in linea, vel de infinitis animabus, secundum positionem Alga-zelis. Et ideo ad probationes arguentis posset dici, Ad primam quidem, quod infiniti ratio formalis non dicit actum permixtum potentiae, licet infinitum in divisione continui inveniatur in actu permixto potentiae ; sed hoc accidit infinito.

Nec valet probatio. Quia, licet ille qui imaginatur corpus infinitum, successive procedat de parte in partem, hoc non est quia in objecto sit successio, sed 11. - 36 Ad septimam dico sicut ad secundam.

Ad secundum principale contra conclusionem, dicitur quod bene probat quod processus infinitus terminetur. Et ideo dico quod si infinitum produceretur successive, nunquam esset totaliter productum in esse reali. Si etiam intelligeretur successive, nunquam esset positum in esse intellecto, vel objectivo. Sed si intelligatur sine processu infinitum, argumentum non habet apparentiam. Unde sanctus Thomas, 1 p., q. 14, art. 12, ad 2 , dicit sic : " Transitio importat quamdam successionem in partibus ; et inde est quod infinitum transiri non potest, nec a finito, nec ab infinito. Sed ad rationem comprehensionis sufficit adaequatio; quia illud comprehenditur, cujus nihil est extra comprehendentem. Non est autem contra rationem infiniti, quod comprehendatur ab infinito. Et sic, quod in se infinitum est, potest dici finitum Dei scientiae, tamquam comprehensibile, non tamquam pertransibile. "

Haec ille.

Et similiter dico de anima Christi, quae, licet sit finita, et ejus cognitio sit finita, tamen species qua intelligit est infinita, scilicet Verbum ; et ideo comprehendit infinita per illam.

Cum igitur dicit arguens, et quaerit, an data multitudine infinita posita in esse cognito, omnes species numerorum sint infra illam, etc.;

dico quod sic.

Et cum infert : igitur totus processus, etc. ;

dico quod ibi nullus est processus, nec intelligitur procedendo; sed est ibi comprehensio; quod potest fieri per speciem talem, quae diversa potest distincte repraesentare, et tam ea quae sunt quam quae non sunt, et tam multa quam unum, et tam successiva quam permanentia; cujusmodi est divinum exemplar. Et sic patet ad argumenta; et consequenter, ad quaestionem totam. quia species qua cognoscit unam partem, est alia a specie qua cognoscit aliam; ideo illae non sunt in actu in intellectu ; sicut si quis videat partes domus magnae, illa quidem non est successiva; sed ipse partes domus successive aspicit. Et ideo sicut non sequitur in hoc exemplo, quod domus composita sit ex actu et potentia, aut successiva; ita nec in proposito.

Cum iterum addit quod infinitum concipitur cum negatione termini, et ut incompletum, etc.;

dico quod ibi est fallacia aequivocationis. aequivocatur enim de composito ex actu et potentia. Nunc enim accipit illud pro eo cujus pars est, et alia pars non est, sed erit; nunc vero accipit illud pro eo cujus una pars est actualis, alia potentialis, vel pro illo cujus pars est in potentia receptiva alicujus perfectionis, scilicet termini, puta superficiei, aut lineae. Et ideo negatur ista consequentia : Infinitum est secundo modo compositum ex actu et potentia, igitur est successivum; licet primo modo concederetur. Ad secundam probationem dico quod mens Philosophi et Commentatoris, solum fuit quod infinitum non invenitur nisi iu illis quorum esse consistit in successione, et quae sunt mixta ex actu et potentia ; non autem quod illa sit ratio infiniti; sed solum consistit in hoc quod est non habere ultimum, vel finem partium in actu. Et ita dicendum ad tertiam.

Ad quartam dico quod habere partes sine completione aut consummatione, non est esse aut consistere in successione, sed potius habere partes, quarum nulla est ultima, sed, data quacumque, post eam sequitur alia; et ita est ibi ordo prioris et posterioris, non secundum tempus, sed secundum situm, vel ordinem ad aliquod primum, puta unitatem (a). Et ideo videtur arguens deceptus ex aequivocatione hujus quod dico successio, nunc accipiendo successionem secundum tempus, modo vero secundum ordinem ad aliquid primum aut signatum. Ad quintam negatur minor, si loquatur de successione temporali. Accidit enim rationi infiniti, quod non reperiatur secundum esse, nisi ubi potest esse successio temporalis; licet sit de ratione ejus habere successionem ordinis partium, sive permanentium , sive successivarum. Ad sextam dico quod probat optime quod ratio infiniti consistat in successione situs partium, vel ordinis; non autem de successione temporali. Verumtamen falsum assumit, scilicet quod mens non possit concipere infinitum, nisi procedendo de priori in posterius. Hoc enim falsum esse patet per sanctum Doctorem; nisi loquendo de conceptione infiniti secundum quod infinitum est. Sed concipere infinitum sic vel aliter, accidit conceptioni infiniti; non enim oportet quod actus cognoscendi habeat talem modum, qualem habet objectum. (a) unitatem.

veritatem Pr.