ARTICULUS 1.

DE RELATIONE REALI A. - CONCLUSIONES Quantum ad primum, sit Prima conclusio : Quod aliqua relatio est verum ens reale extra animam. Istam conclusionem probat sanctus Thomas, de PotC7itia Dei, q. 7, art. 9 : " Sciendum, inquit, quod, sicut dicit Commentator, in 12. Metaphysica; (comtn. 19), relatio est debilioris esse, inter omnia praedicamenta; ideo putaverunt quidam eam esse ex secundis intellectibus (a): prima enim intellecta, sunt res extra animam, in quae primo intellectus intelligendo fertur; secunda autem intellecta dicuntur intentiones consequentes modum intelligendi; haec enim secundo intellectus intelligit, in quantum reflectitur supra seipsum, intelligens se intelligere, et modum quo intelligit. Secundum igitur hanc positionem (6), sequitur quod relatio non sit in rebus extra animam, sed in solo intellectu, sicut intentio generis et speciei. Hoc autem esse non potest. In nullo enim praedicamento ponitur aliquid, nisi res extra animam exsistens; nam ens rationis dividitur contra ens divisum per decem praedicamenta, ut patet, 5. Metaphysica: (t. c. 13). Si ergo relatio non esset in rebus extra animam, non poneretur ad aliquid genus unum praedicamenti. Et praeterea, perfectio et bonum quae sunt in rebus extra animam, non solum attenduntur secundum aliquid absolute inhaerens, sed etiam secundum ordinem unius rei ad aliam; sicut etiam in ordine partium exercitus, bonum exercitus consistit; huic enim ordini comparat Philosophus ordinem universi, 12. Metaphysices (t. c. 52). Igitur oportet in ipsis rebus ordinem quemdam esse. Hic autem ordo relatio quaedam est. Unde oportet in rebus ipsis relationes quasdam esse, secundum quas unum ordinatur ad aliud. Ordinatur autem una res ad aliam, vel secundum quantitatem, vel secundum virtutem activam, seu passivam. Ex his enim solis duobus, attenditur aliquid in uno, respectu extrinseci. Mensuratur enim aliquid non solum a quantitate intrinseca, sed etiam ab extrinseca. Per virtutem etiam activam, unumquodque agit in alterum ; et per passivam, patitur ab altero. Per substantiam autem et qualitatem, ordinatur aliquid ad seipsum tantum; non ad alterum, nisi per accidens, scilicet : secundum quod qualitas, vel forma substantialis, aut materia, habet rationem virtutis activae vel passivae; et secundum quod in eis consideratur aliqua quantitatis ratio, prout unum insubstantia facit idem, et unum in qualitate simile, et numerus sive multitudo, dissimile et diversum in eisdem, secundum quod aliquid magis vel minus album consideratur, sic enim aliquid albius alio dicitur. Et propter hoc, Philosophus, 5. Metaphysica; (t. c. 20), species assignans relationis, quasdam ponit ex quantitate causatas, quasdam vero ex actione et passione. Sic ergo oportet quod res habentes ordinem ad aliquid, realiter referantur ad ipsum, et quod in eis aliqua res sit relatio. "

Haec ille. Secunda conclusio est quod In illis tantum mutua relatio realis invenitur, in quibus ex utraque parte est eadem ratio ordinis unius ad alterum. Istam conclusionem probat inductive sanctus Doctor ibidem (de Potentia Dei, q. 7), art. 10 : " Sciendum, inquit, quod, cum relatio realis consistat in ordine unius rei ad aliam rem, in illis tantum mutua relatio realis invenitur, in quibus ex utraque parte est eadem ratio ordinis unius ad alterum. Quod quidem invenitur in omnibus relationibus consequentibus quantitatem. Nam, cum quantitatis ratio sit ab omni sensibili abstracta, ejusdem rationis est quantitas in omnibus corporibus naturalibus, et pari ratione, qua unum habentium quantitatem realiter refertur ad alterum, et aliud ad ipsum. Habet autem una quantitas, absolute considerata, ordinem ad aliam, secundum rationem mensurae et mensurati, et secundum rationem totius et partis, et aliorum hujusmodi, quae quantitatem consequuntur. In relationibus autem quae consequuntur actionem et passionem, sive virtutem activam et passivam, non (a) est semper mutuus ordo ex utraque parte. Oportet namque illud quod semper habet rationem et patientis et moti, sive causati, ordinem habere ad agens seu movens, cum semper effectus a causa perficiatur et ab ea dependeat; unde ordinatur ad ipsam, sicut ad suum perfectivum. Agentia autem, sive moventia, vel etiam causae, aliquando habent ordinem ad patientia, vel mota, vel causata; in quantum scilicet in ipso effectu, vel passione, vel motu inductis, attenditur quoddam bonum et perfectio agentis vel moventis; sicut maxime patet in agentibus univocis, quae, per suam actionem, suae speciei similitudinem inducunt, et per consequens, esse (6) perpetuum speciei proprioe, secundum quod est possibile, conservant. Patet etiam hoc idem in omnibus aliis, quae mota movent, vel agunt acta; nam (7) ex suo motu ordinantur ad effectus producendos; et similiter in omnibus, in quibus aliquod bonum causae provenit ex effectu. Quaedam vero sunt, ad quae quidem alia ordinantur, et non e converso, quia sunt omnino extrinseca ab illo genere actionum vel virtutum, quas consequitur talis ordo; sicut patet (3) quod scientia refertur ad scibile, quia sciens, peractum intelligibilem, habet ordinem ad rem scitam, quae est extra animam; ipsa vero res, quae est extra animam, non attingitur a tali actu, cum actus intellectus non sit transiens in exteriorem materiam mutandam; unde et ipsa res, quae est extra animam, est extra genus intelligibile, et propter hoc, relatio, quae consequitur actum intellectus, non potest esse in ea. Et est similis ratio de sensu et sensibili. Licet enim sensibile sua actione immutet organum sensus, et propter hoc habeat realem relationem ad ipsum, sicut et alia agentia naturalia ad ea quae patiuntur ab eis, alteratio tamen organi non perficit sensum in actu, sed perficitur per actum virtutis sensitivae, cujus sensibile, quod est extra animam, omnino est expers. Similiter homo comparatur ad columnam, ut dexter, ratione virtutis motivae quae est in homine, secundum quam competit ei dextrum et sinistrum, ante et retro, sursum et deorsum ; et ideo hujusmodi relationes, in homine vel animali, sunt reales, non autem in re quae tali virtute caret. Similiter etiam nummus est extra genus illius actionis per quam fit pretium, quae est conventio inter aliquos homines facta; homo etiam est extra genus artificialium actionum per quas sibi imago constituitur; et ideo, nec homo habet relationem realem ad suam imaginem, nec nummus ad pretium, sed econtra. "

Haec ille. Tertia conclusio est quod creatura refertur ad Deum relatione reali, sed non econtra. Primam partem hujus conclusionis probat sanctus Thomas, ubi supra, art. 9, ubi, post allegata in prima conclusione, sic subdit : " Sic ergo oportet quod res habentes ordinem realiter ad aliquid, iea-liter referantur ad illud, et quod in eis aliqua res sit relatio. Omnes autem creaturae ordinantur ad Deum, sicut ad principium et sicut ad finem. Nam ordo qui est partium universi ad invicem, est propter ordinem qui est totius universi ad Deum ; sicut ordo qui est inter partes exercitus, est propter ordinem exercitus ad ducem, ut patet, 12. Metaphysicis (t. c. 52). Unde oportet quod creaturae realiter referantur ad Deum, et quod ipsa relatio sit res quaedam in creatura, b

Haec ille.

Et ibidem, ad 4 , dicit quod " creatura refertur ad Deum, secundum suam substantiam, sicut secundum causam relationis ; secundum vero relationem ipsam, formaliter; sicut aliquid dicitur simile secundum qualitatem causaliter, sed secundum similitudinem formaliter; ex hoc enim creatura similis denominatur ".

Haec ille.

Ex quo patet quod relatio creaturae ad Deum, non est ipsa essentia creaturae, sicut (a) nec similitudo est albedo.

Item, ibidem, ad 5 , dicit ; " Cum dicitur quod creatura immediate a Deo procedit, excluditur causa media creans; non tamen excluditur mediata realis habitudo, quae (6) naturaliter sequitur ad productionem creaturae; sicut enim aequalitas sequitur (7) ad productionem quantitatis interminatae, ita habitudo realis creationis naturaliter sequitur ad productionem substantiae creatae. " Secundam conclusionis partem, probat, eadem quaest., art. 10, ubi, post allegata in probationi secundae conclusionis, subdit : a Deus autem non agit per actionem mediam, quae intelligatur a Deo procedens et in creaturam terminata. Sed sua actio est sua substantia; et quidquid in ea est, omnino est extra genus esse creati per quod creatura refertur ad Deum. Nec, iterum, aliquod bonum accrescit Creatori ex creaturae productione. Unde sua actio est maxime liberalis, ut Avicenna dicit. Patet enim quod non movetur ad hoc quod agat; sed absque omni sua mutatione, mutabilia facit. Unde relin- LIBRI 1. SEN TENTURUM quitur quod in eo non est relatio realis ad creaturam, licet sit relatio creaturae ad ipsum, sicut effectus ad causam. In hoc autem defecit Avicenna, quia voluit probare quod non esset relatio inter Deum et creaturam, quia, cum Deus non sit corpus, non habet relationem ad tempus et locum ; consideravit enim solam relationem quoe consequitur quantitatem , et non eam quae consequitur actionem et passionem. "

Haec ille. Istas easdem conclusiones ponit sanctus Thomas, in Scripto, scilicet 1. Sententiarum. Primam enim ponit et secundam, dist. 26, q. 2, ait. 1; tertiam autem conclusionem ponit, dist. 30, q. 1, art. 3.

Item, 1 p., q. 28, ait. 1, ponit primas duas conclusiones; tertiam autem ponit, q. 13, art. 7.

Item, 2. Contra Gentiles, cap. 13, 12, 11, ponit omnes istas conclusiones, praecipue tertiam. B. - OBJECTIONES g 1.

Contra primam conclusionem I. Argumenta Aureoli.

Sed eontra primam conclusionem arguit Aureolus (dist. 30, q. i, art. 2), multipliciter. Vult enim probare quod similitudo et aequalitas non sint in rerum natura, nisi intellectus apprehendat. Et arguit Primo sic. Si similitudo esset res exsistens in albo, posito alio coalito, et si aequalitas esset res exsistens in linea, posita linea ejusdem quantitatis, sequitur quod Omnipotens sine contradictione posset duas albedines conservare, annihilando rem similitudinis, et conservare duas lineas, annihilando rem aequalitatis. Sed manifestum est quod hoc Deus facere non potest; quia, dato quod realitatem aequalitatis aut similitudinis deleret, adhuc intellectus considerans duas albedines, aeque invenit eas similes, sicut ante. Ergo superfluum est et impossibile quod realitas aliqua addatur albedinibus, quae appelletur similitudo, aut quantitatibus, quae appelletur aequalitas.

Sed forte dicetur quod non omnem rem potest Deus facere sine alia, nec separare ab alia; unde non potest realitatem similitudinis separare a qualitatibus positis; sicut enim proprium est qualitatibus qualificare, sic et assimilare; et hinc est quod sicut risibilitas non potest separari ab homine, sic nec similitudo nec aequalitas possunt separari a qualitate aut quantitate, cum sit proprium quantitatis secundum eam aequale vel inaequale dici, et qualitatis secundum eam simile vel dissimile dici, secundum Philosophum, in Praedicamentis (cap. de Qual. et Quant.). - Hoc, inquit, non valet, nec tollit priorem demonstrationem. Manifestum est namque primo (i) quod Deuspotest influere ad conservationem prioris, non influendo ad conservationem posterioris, quidquid sit e converso. Si enim hoc non posset, hoc esset quod non potest velle influere ad prius, non influendo ad posterius; sed hoc nihil est dictu ; aut hoc esset, quia prius dependet a posteriori in esse; et hoc etiam nihil est dictu : quia tunc non esset prius; sed constat quod duce albedines sunt realitates priores et fundamentales, respectu realitatis similitudinis, si realitas illi detur. Igitur poterit Deus influere ad conservationem duarum albedinum, non influendo ad conservationem realitatis superpositae, quae. dicitur similitudo, et per consequens delere similitudinem, et duas albedines conservare. Secundo contra responsionem. Realitas potest per divinam potentiam manuteneri, absque alia quacumque a qua non dependet; alioquin, si non posset, sequeretur quod illa realitas dependeret; ut, quia linea non dependet a rectitudine, nullus dubitat quin posset lineam sine rectitudine conservare. Sed manifestum est quod realitates duarum albedinum, a similitudine non dependent; quia enim albedo est aliquid absolutum, potens esse, similitudine destructa, si albedo una non dependet a realitate similitudinis, et similiter nec alia (a); quaelibet enim per se sumpta, potest esse absque similitudine; ergo nec ambae simul sumptae dependent; non enim plus dependent duo simul juncta, quam quodlibet per se sumptum. Ergo poterit Deus manutenere realitatem duarum albedinum, delendo similitudinem, si tamen sit aliqua res. Terlio ad idem. Si Deus non posset rem similitudinis annihilare, albedine remanente : aut hoc est quia albedo et similitudo sunt eadem res, et ita, propter contradictionem, albedo non potest remanere, similitudine desinente ; aut hoc est, quia albedo de necessitate originat similitudinem , et similitudo pullulat ac oritur ab eadem. Sed manifestum est quod secundum impedire non potest. Non est enim albedo potentior ad originandum realitatem similitudinis, quam sit Deus ad corrumpendum. Unde, Deo volente annihilare hujusmodi realitatem, et albedine ex parte alia pullulare satagente, vinceret albedo, et esset Deo potentior. Unde patet quod est pura phantastica imaginatio, opinari quod similitudo sit res pullulans ex albedine, aut quod albedo originet et emittat talem realitatem. Aut, si similitudo sit res, poterit eam Deus delere, albedine remanente. - Et si dicatur quod albedo non pullulat, nec originat realitatem similitudinis effective, sed tantum fundamentaliter et subjective;

hoc nihil est dictu : tum quia causalitas subjecti non consistit nisi in recipere, et ideo originare est alia causalitas, nec (6) alia quam effectiva; tum quia realitas similitudinis, si non sit ab albedine effective, non apparet suum efficiens, ut inferius apparebit.

Haec ille. Secundo principaliter arguit contra eamdem conclusionem , probando quod relatio dupli, tripli, dimidii, subtripli, non sint extra animam. Si enim tales relationes ponerentur in rebus, sequeretur quod essent in actu infinitae relationes. Data namque linea, ipsa est dupla ad suum dimidium, et tripla ad tertiam sui partem, et quadrupla ad quartam ; et sic in infinitum, procedendo secundum numeros. Et ita erunt actu infinitae relationes in linea. Sed infinitas rerum est impossibilis. Igitur dici non potest quod relationes quae sunt modo numeri, sint in rebus. Tertio probat idem de toto et de parte. Si enim relatio partis sit in re, et relatio totius, data una magnitudine, quaeritur an medietas sit illa pare quae dicitur relative ad totum, aut tertia pars, aut quarta, aut quinta; et sic in infinitum. Necesse enim erit quod quaelibet pars referatur ad totum, et e converso ; aut quod solum aliqua; aut quod nulla. Sed manifestum est quod non potest dari quod nulla; quia tunc tolleretur relatio pariis et totius, quam tamen omnes concedunt. Nec potest dici quod aliqua determinata, plus quam alia. Relinquitur ergo quod in qualibet fundatur relatio partis ad totum. Hoc autem esse non potest in re ; alioquin erunt infinitae relationes in actu. Ergo necesse est quod hoc sit solum in intellectu considerante successive.

Sed forte dicetur quod totum ad partem non refertur relatione exsistente in re, et similiter nec duplum ad dimidium sui; sed tamen duplum inter duas lineas, quarum una non est pars alterius, est in re; unde una linea dicitur dupla ad aliam duplicitate reali; et secundum hoc non oportet quod ponantur infinitae relationes in actu, quia non (i) sunt lineae numero infinitae.

Haec, inquil, evasio non procedit. Impossibile est enim relationem esse in re, cujus fundamentum est a sola apprehensione; alioquin, majorem entitatem haberet relatio, quam fundamentum. Sed relationes istae non fundantur in quantitatibus continuis absolute, sed in quantum numerantur et reducuntur ad numeros; non enim linea fundat duplicitatem ad aliam, nisi in quantum altera accipitur ut quid unum, reliqua vero (6) ut duo aut tria. Constat autem, inquit, ex 24 distinctione, quod numerus non est in re extra animam, sed tantum in anima; et per consequens, reductio quantitatis ad numeros non fit nisi per animam. Ergo impossibile est quod duplicitas, aut triplicitas, quae fundantur in quantitatibus, in quantum sunt numerato, sint nisi in anima objective. Unde esse non possunt in natura.

Secundo ad idem. Quando aliqua relatio, per prius reperitur alicubi, et posterius alibi, si non est in re ubi invenitur per prius, nec erit in re ubi reperitur per posterius; realior enim esse videtur ubi reperitur per prius. Sed istae relationes per prius competunt numeris; sunt enim relationes fundate super numeros, in ordine ad unum, ut patet, 5. Metaphysicae (t. c. 20); exinde vero derivantur ad magnitudines, prout sunt numerate. Ergo, cum in numeris relationes istae non habeant esse nisi in apprehensione, sicut nec numerus, multo minus erunt in quantitatibus numeratis, nisi per considerationem. Et ita non (et) est verum quod una linea habeat duplicitatem ad aliam in re extra; sicut nec duplicitas est, nisi ab intellectu; nec est verum quod linea non sit dupla ad suum dimidium, et tripla ad suum tertium, sicut est dupla vel tripla ad aliam lineam distinctam a se. Quarto principaliter dicit patere a priori, quod relationes identitatis, similitudinis, et aequalitatis, non sint extra animam. Ista enim non sunt aliud quam quaedam unitates. Unitas vero est indivisio. Talis autem indivisio et negatio quam impoilat similitudo, non potest fundari in natura communi quid-ditativa et essentiali : tum quia in illa non includitur aliquid relativum ; tum quia sensus vel imaginatio non judicarent similitudines corporum, cum naturam communem non apprehendant; cujus oppositum experimur. Nec potest fundari super duas albedines distinctas numeraliter, prout sunt in re extra; alioquin, sequeretur quod una negatio posset esse in subjectis distinctissimis : una enim albedo potest esse in aquilone, et alia in meridie. Relinquitur ergo quod fundetur super apprehensione ambarum. Unde non est aliud similitudo duarum albedinum quam earum apprehensio indistincta; sicut per contrarium, dissimilitudo (6) est judicium discrepans et diversum. Quiuto principaliter dicit idem patere de duplicitate et triplicitate, in omnibus dictis modo numeri. Tales enim relationes non sunt aliud quam multiplicitates et submultiplicitates. Sed multiplicitas non est nisi summa et clausio, in qua consistit et residet anima numerans; ex parte autem unitatis dicitur submultiplicitas. Unde processus animae numerantis, consideratus, non ut generans summam , sed ut connectens summam cum unitate, multiplicitas appellatur. Et sic non est nisi ab opere intellectus. Sexto dicit idem patere de toto et parte. Pars enim refertur ad totum, ut submultiplex; et ideo, ut submedia, vel subtripla. Totum vero refertur ad partes, ut multiplex. Unde idem est judicium de totalite et multiplicitate, et de parte et submul-tiplicitate; propter quod diffinitur pars, quod TENTURUM est : illud quod aliquoties ductum, reddit et integrat totum. Septimo principaliter, quod relationes producentis et producti, cujusmodi sunt paternitas et filiatio, et, universaliter, omnes de secundo modo, sint in sola apprehensione intellectus, nec sint res extra animam. Primo sic. Illud non potest poni res in natura, quod non habet aliquod productivum, nec immediate, nec mediate; alioquin, sequeretur quod aliquid se conduceret de non esse ad esse per seipsum; quod est contra Augustinum, 1. de Trinitate, cap. 1, et Commentatorem, 12. Metaphysica;, commento 37. Sed, si in producente oriretur aliqua res quae relatio diceretur, necessario talis res poneretur de novo in producente, absque hoc quod aliquid illam rem produceret. Aut enim ipsemet producens causaret rem illam in se; aut hoc faceret ipsum productum ; aut actio a producente profluens in productum (a); aut aliquid extrinsecum ab utroque, ut Deus vel coelum.

Sed non potest dari primum, scilicet quod agens producat in se paternitatem, aut relationem : tum quia relatio esset per se terminus productionis; tum quia acquireretur immediate in Patre, non acquisito aliquo absoluto; tum quia omne producens ageret in se; et multa alia impossibilia, quae sequuntur.

Nec potest dari secundum ; tunc enim Filius imprimeret in Patre paternitatem; et ignis genitus, relationem in generante; quo nil absurdius.

Nec potest dari tertium; quoniam actio est subjective in passo, ut supra dictum fuit; et iterum, non attingit active aliquid quod sit in Patre; nec etiam derelictive, quasi derelinquat paternitatem in eo (6); hoc enim derelinquere oportet quod fiat aliquo vere causante realitatem quae derelinquitur; quam quidem causare non potest actio, sicut palet; nec Paler, ut declaratum est. Relinquitur ergo quod solus intellectus faciat habitudinem in producente ad productum ; et per consequens quod (-f) non sit res aliqua in natura, cum non inveniatur sibi principium activum, a quo suam realitatem accipiat; nisi forte in tantum fuerit quis absurdus, quod dicat Deum, vel coelum, sollicitari ad imprimendum continue hujusmodi realitates, quoties naturalia agentia agunt et patiuntur ad invicem. Secundo ad idem sic. Nulla res dependet ab illo quod non est res; nec fundatur super illud. Sed relationes secundi modi fundantur super egisse, quod transiit in praeteritum; unde paternitas manet, generatione transeunte. Non igitur dici potest quod inter Socratem et Platonem sit aliqua realitas media, quae dicatur paternitas. Tertio ad idem. Quia relationes producentis et (a) aut ncth a producente profluens in productum. -Om. IV. (A) in eo. - Om. lT. (y) quod. - Om. IV. producti, non sunt aliud quam ipsum producere et produci; nisi quod tunc concipiuntur per modum babitus et quietis, qui quidem modus non competit ipsi producere et produci in se, immo magis oppositus, scilicet concipi per modum fieri et positionis causative. Quare, non incidunt in modum relationum, nisi ex solo opere intellectus. Octavo principaliter arguit quod dominium et servitus non sint habitudines in re extra. Aut enim dominium et servitus dicunt habitudinem fundatam super potentiam activam et passivam : dominium quidem, super posse dirigere et regere, propter praeeminentiam intellectus; servitus vero, super aptum natum regi et dirigi, propter imbecillitatem intellectus. Aut dicunt habitudinem exigentem mutuam obligationem ad hujusmodi opera.

Sed manifestum est quod primum non sufficit ad fundandum dominium et servitutem. Licet enim intellectu pollentes et corpore deficientes, apti nati sint naturaliter dominari his qui econtrario sunt corpore pollentes et intellectu deficientes, ut dicit Philosophus, 1. Politicae (cap. 3); nihilominus, ultra hoc, requiritur mutua obligatio; non enim omnes qui tales sunt naturaliter, sunt de facto servi aut domini. Ergo patet quod dominium exigit mutuam obligationem. Talis autem obligatio non est nisi in sola apprehensione intellectus, qua dominus considerat se obligatum ad aliquid praecipiendum servo in operibus rationis, ad recipiendum vero in operibus aliis; et econtrario servus est obligatus ad impendendum corporalia, et habet recipere regimen vel directionem. Quare respectus dominii est in sola apprehensione rationis, et non exsistens in re.

Secundo dicit hoc patere a priori, quia respectus dominii non est potentia ad dirigendum, nec obligatio ad hujusmodi actus, sed potins hujusmodi actus, considerati ut dominum et servum connectentes, intellecti per modum habitus et non actus. Cum igitur talis connexio non sit in re, quia tales actus praetereunt, et succedunt, nec continue manent, restat quod servitus et dominium sint in sola apprehensione. Nono principaliter arguit quod relationes tertii modi, videlicet mensurati ad mensuram et econtra, non sint nisi in sola apprehensione, sicut relatio scientiae ad scibile, et sensus ad sensibile, sic. Impossibile est esse aliquam rem dependentem a non re; alioquin, res dependeret a nihilo, et ita esset dependens et non dependens. Sed manifestum est quod relatio scientiae ad scibile, vel actus intellectus ad intelligibile, aut visionis ad visibile, et sic de aliis mensuratis, dependet a non re; quoniam non oportet quod scibile sit in actu, scientia manente, nec intelligibile dum intelligitur, nec sensibile dum sentitur; immo scientia potest manere, re destructa et penitus annihilata; et actus intellectionis transit super res nullo modo exsistentes; similiter, visio, saltem per Dei potentiam, posset manere, annihilato visibili. Ergo talis relatio scientiae ad scibile, non est aliquid in re exsistens.

Nec valet, inquit, si dicatur quod scientia non refertur actualiter ad scibile, nisi quando illud exsistit. Primo. Quia non est verior scientia, scibili exsistente, quam ipso annihilato. Sed verior esset, si de novo inciperet referri ad ipsum quando de novo exsisteret, ita quod prius non referretur realiter, sed tantum secundum rationem. Ergo non est verum quod scientia tunc solum referatur ad scibile per modum mensurati, quando ipsum scibile exsistit. Secundo ad idem, contra scilicet responsionem. Scibile, secundum illam rationem causat scientiam, et mensurat eam, sub qua, peremptum, perimit eam; quia Philosophus dicit, in Praedicamentis, quod scibili destructo destruitur scientia, sed non econtra. Sed manifestum est quod scibili destructo quoad esse exsistentias, scientia non perimitur. Quia dicit Philosophus, 7. Metaphysicae (t. c. 34), quod ideo in singularibus non est scientia, quia, illis abeuntibus et corruptis, manet scientia, quia est de necessariis et impossibilibus aliter se habere. Ubi dicit Commentator, com. 34, quod impossibile est ut sit scientia reruin, quae possunt esse modo in una dispositione, et post in alia. Ergo scibile non determinat relationem scientiae, sub esse exsistentiae; immo accidit sibi exsistere vel non exsistere. Non ergo mensurat scientiam, nec causat eam, nisi prout in esse intellecto habet cum suis passionibus habitudines necessarias, connexiones omnino immutabiles ac impossibiles aliter se habere. Patet igitur quod relatio mensurati ab eo est causative; quia terminum istius relationis facit. Unde, si natura faceret relationem scientiae ad scibile, de necessitate poneret terminum in actu; sicut et intellectus, dum considerat hujusmodi habitudinem, statim ponit scibile in actu terminantis. Tertio dicit hoc patere a priori, quod relatio scientiae ad scibile non sit nisi in anima. Illa enim relatio est relatio mensurati ad mensuram, sic quod mensurata sunt quaedam similitudines diminutae, et mensurantia sunt quaedam exemplaria. Sicut igitur similitudo est inter formas aequales et pares mutua indistinctio (a), ita relatio scientiae est assimilatio aut imitatio formae diminutae ad formam exemplarem exsistentem ; non tamen e converso, quia talis exemplatio non est ex parte exemplaris. Decimo arguit principaliter quod relationi in communi, repugnat, ex sua ratione, quod sit res. Quia dicitur de ea quod acquiritur in subjecto, nullo agente ipsum attingente. Sed manifestum est quod, albo exsistente in oriente, si fiat album aliud in occidente, similitudo intelligitur esse in albo quod est in oriente, absque hoc quod aliquod agens agat in illud, vel attingat illud, praeterquam intellectus, qui ipsum comparat ad aliud album quod de novo producitur in occidente; non enim dealbans in occidente, actionem suam protendit usque in oriens, ut similitudinem imprimat; nec coelum aut aliquid aliud potest eam imprimere, nisi solus intellectus. Igitur non potest poni quod sit aliqua talis res acquisita. Et per consequens, relationi, ex natura sua, repugnat habere exsistentiam in natura.

Nec valet, inquit, si dicatur quod generans orientalem albedinem, a principio, quantum fuit ex se, dedit realitatem similitudinis; sed prohibebatur poni in actu, propter non exsistentiam termini, qui exigitur in esse relationis; secundum hoc igitur generans albedinem in occidente, dicitur agere similitudinem in albedine orientis, tanquam removens non entitatem termini; sed ipsa erit a generante quod fundamentum produxit; eo modo quo motus gravis est per se a generante, sed per accidens est a removente prohibens.

Hoc, inquit, non valet. Quamvis enim esset a generante, non tamen ipsa cum albedine oriretur; et sic, per se acquireretur; quod est contra mentem Philosophi. Relinquitur igitur quod, si fiat in albedine, hoc erit per actionem intellectus. Undecimo sic. Omnis realitas conjungens aliqua duo, impeditur per distantiam illorum, ut patet; quia actio et passio requirunt approximationem, et habent ex distantia impediri. Sed relatio est habitudo connectens extrema, secundum quod dicit Simplicius (cap. de Relatione) hypostasim relationis in diversis exsistere, cum sit ad alterum habitudo. Quod autem haec connexio, per nullam distantiam impediatur, patet : quia quantumcumque duo alba sint distantia vel propinqua, nulla variatio fit in albedine, nec erit vigorosior, aut debilior, sicut contingit in actione et passione. Ergo impossibile est quod relatio sit res aliqua, quae connectat extrema. Duodecimo sic. Illud quod non esset, si anima non esset, non est res habens exsistentiam in natura. Sed relatio est hujusmodi. Dicit enim Philosophus, 6. Metaphysica (t. c. 8), quod ens est quoddam ens quod cum alio copulatur et cogitatio dividit illud. Quod exponens Commentator, commento 8, dicit quod intendit praedicamenta quae habent compositionem (a); aestimatur enim quod illa non essent, si anima non esset. Ergo relatio non habet exsistentiam in natura.

Nec valet, si dicatur quod Commentator non loquitur affirmando. Non valetquidem; quoniam isto modo loquendi utitur frequenter, in illis quae denuntiat assertive. Unde ponit ibi aestimatur pro videtur. Est autem aliquod videri probabile et topicum, et est aliud necessarium et verum. Decimotertlo. Quia dicit Commentator, 12. Metaphysicae, commento 19, quod relatio, inter omnia praedicamenta, est debilioris esse. Sed secundum (i) compositionem.

comparationem Pr. LIBRI I. SEN TENTURUM eumdem, A. Physicorum, commento 88, entium quaedam sunt completa, in quorum esse nihil facit anima ; quaedam vero sunt quorum actus completur per animam, quia esse eorum completur ex actione animae in eo quod est de eis extra animam ; et talia sunt entia latentia, quae non essent nisi in potentia, si anima non esset. Et ait quod de talibus non est tempus. Ergo relatio, quae habet esse debilissimum, necessario erit de istis entibus, quorum actus est ab anima, fundamentum autem et potentialitas in re extra; vel non erit verum, quod habeat esse debilius inter omnia entia. Decimoquarto. Illud quod advenit alicui, seipso quiescente, non habet exsistentiam naturalem in illo. Sed Philosophus, 5. Physicae (t. c. 10), dicit quod relatio advenit alteri relativorum absque hoc quod transmutetur; quod exponit Commentator, commento 10, dicens quod " in relatione non est motus, quoniam illud quod transmutatur^ relationem, transmutatur, se quiescente, ex transmutatione sui correlativi ". Ex quibus patet quod relatio oritur in altero extremorum simpliciter quiescente, ex transmutatione alterius. Ergo relatio non est res in natura exsistens; sequeretur enim quod extremum, dum acquireret eam, non esset totaliter quiescens, quin saltem transmutaretur realiter in adventu entitatis relativae. Decimoquinto. Illud cujus hypostasis est ratio incorporea, habens pro differentia substantiali et proprietate (a), non quod sit in se, sed ad alterum, quasi in diversis exsistens, tale (6) non potest esse, secundum suam hypostasim, in rerum natura : tum quia ratio(y) talis incorporea, non est in corporibus exsistens extra; tum quia nulla vera hypostasis exsistens in diversis, vel attingens distincta, potest esse nisi in intellectu. Sed Simplicius (8), ubi supra, inquirens de relatione, utrum sit solum nomen, vel habeat hypostasim, hoc est, quidditativam rationem, determinat quod relationis hypostasis est quaedam ratio incorporea, proprietatem habens et differentiam essentialem, quod non est aliquid in se, sed ad alterum, et quod exsistit ut in diversis; et multa talia sibi attribuit. Ergo sua hypostasis non habet realem exsistentiam in rerum natura.

Haec ille. II. Argumenta Occam. - Contra eamdem conclusionem arguit Occam (1. Scntent., dist. 30, q. 1), probando quod nulla res extra animam, quae non est signum, est relatio, vel ad aliquid. Primo sic. Omnis res realiter distincta ab alia re, quarum neutra est pars alterius, potest intelligi, alia non intellecta. Sed impossibile est aliquam relationem intelligi, non intellecta alia relatione opposita; quae tamen non est pars ejus, nec econtra. Ergo nulla relatio est res. Major patet : quia non magis dependet intellectio unius rei totaliter disparate ab alia re disparata (a), quam intellectio effectus ab intellectione suae causae essentialis; sed illud quod est effectus, potest intelligi, non intellecta causa; igitur, etc. Minor probatur; quia, si aliquis posset intelligere Socratem et similitudinem ejus, non intellecta alia similitudine correspondente, tunc posset scire Socratem esse similem, et tamen dubitare et ignorare , an sit alicui alteri similis, et scire aliquem esse patrem, et ignorare an habeat filium. Secundo. Sicut contradictio dicta de aliquibus, est via concludendi distinctionem inter illa, ita impossibilitas recipiendi praedicationem contradictoriorum pertinentium ad esse, est yia concludendi identitatem. Sed similitudo Socratis ad Platonem, non potest esse sine similitudine Platonis ad Socratem, nec econtra, sine contradictione. Igitur ista similitudo est realiter illa. Terlio sic. Illud quod nullibi est subjective extra animam, non est aliquid reale. Sed similitudo Socratis ad Platonem, non est subjective in Platone; ergo nec similitudo Platonis ad Socratem est subjective in Platone, et constat quod nec est subjective in Socrate; ergo nullibi est subjective; et non est substantia, secundum te. Et per consequens, nec est substantia, nec accidens; ergo nulla res. Potest tamen etiam simpliciter probari idem, quod similitudo Socratis ad Platonem, non est in Platone, nec est Plato; et per consequens, non est res extra animam, etc. Quarto. Quia ista est intentio Philosophi, in Prae-dicamentis (cap. de Relatione); qui dicit quod ea sunt relativa, quae dicuntur aliorum, aut quomodolibet aliter ad aliud, id est, ut communiter exponitur, sub aliqua alia habitudine casuali. Item, infra, dicit quod omnia relativa dicuntur ad convertentiam, sed casu aliquoties differunt secundum locutionem. Item, infra, dicit quod aliquoties etiam fingere nomina necesse erit, si non fuerit nomen impositum ad quod convenienter assignetur. Constat autem quod dici non competit rebus, sed terminis et signis rerum. Item, habitudo casualis non competit rebus. Item, nec res ipsas fingere possumus, sed nomina rerum ; et ad illa quae fingimus Philosophus dicit alia dici, unde ait : si non fuerit nomen impositum, ad quod supple nomen relativum, convenienter assignetur. Multa quoque alia dicit de relativis, quae tantum nominibus conveniunt. Ex quo patet quod ejus intentio fuit quod relativa non sunt res extra animam, sed nomina rerum. III. Argumenta Gregorii. - Contra aliqua dicta in eadem conclusione arguit Gregorius (dist. 28 et seq., q. 2, art. 1, concl. 1), primo loco, probando quod relatio non sit aliqua entitas distincta ab absolutis. Et primo probat quod omnis entitas sit absoluta. Quia, si non omnis entitas est entitas absoluta, tunc aliqua entitas, omne quod ipsa est, est ad aliud, seu omne quod ipsa dicitur, dicitur illud ad aliud relative. Consequentia patet; quia, si nulla, omne quod ipsa est, dicitur ad aliud, ergo quaelibet est aliquid ad se, et per consequens est entitas absoluta; quod repugnat antecedenti. Sed falsitas consequentis probatur, primo, auctoritate Augustini, 7. de Trinitate, c. 1, ubi, inquirens an Pater sit sapiens per sapientiam quam genuit, deducit, tanquam ad impossibile, ad istud consequens : quod Pater non esset aliquid ad seipsum ; et non solum quod Pater est, sed omnino (a) quod est, relative ad Filium diceretur; quod, sicut de Patre ipse reputat impossibile, ita de qualibet alia re, sicut ex allegandis patebit. Deinde, probatur falsitas consequentis per rationem. Et primo inductive. Si enim aliqua res relative dicitur dupla, illa dicitur ad se bicubita, vel tricubita, seu quanta; similiter, si aliquid sit relative pater, ipsum dicitur ad se homo, vel Deus, aut animal. Et sic, de singulis, inducendo, patebit quod quaelibet entitas quae dicitur aliquid relative, dicitur etiam aliquid ad se absolute. In his vero quae dicuntur ad se, non oportet inducere; quia patet. Et per consequens nulla entitas, omne quod est, est ad alterum. Hanc probationem, ibidem, ponit Augustinus, dicens : Huc accedit, quia omnis essentia, quae relative dicitur, est aliquid etiam excepto relativo, id est, de ea dicitur aliquid, praeter relativum. Quod idem est ac si diceretur : non solum est aliquid ad alterum, sed etiam est aliquid ad se. Quod immediate declarat, subdens : sicut homo dominus, et homo servus, et equus jumentum, et nummus arrha : homo, equus et nummus ad se dicuntur, et substantiae sunt, vel essentiae; dominus vero, servus, jumentum, et arrha, ad aliquid relative dicuntur. Et idem patet in singulis, etc. Secundo, idem aliter probatur ratione. Nam de qualibet entitate convenit enuntiare quid vel quae entitas ipsa est secundum se, et istud non convenit fieri per aliquid quod de ipsa dicatur relative ad alterum ; ergo per aliquid quod ipsa dicitur ad se. Ex quo sequitur quod quaelibet entitas est aliquid ad se; et nulla, omne quod est, est ad aliud. Aut, si aliqua, omne quod est, est ad aliud, de illa non convenit enuntiare quid vel quae entitas est secundum se. Ex quo ultra sequitur quod ipsa non est aliqua entitas. Et sic, aliqua entitas est non entitas; quod implicat contradictionem. Consequentiae omnes patentes sunt. Prima pars antecedentis, certa est. Et secunda probatur, ex eo quod nullum praedicatum relativum indicat quid est ipsum de quo praedicatur, seu illud pro quo stat subjectum de quo dicitur. Quapropter, de nulla re, interroganti, ea demonstrata, quid est, hoc contingit convenienter responderi, quod est duplum, vel dimidium, aut aliquid eorum quae secundum se ad alterum praedicantur. Unde, sicut, demonstrata aliqua re quae est pater, interroganti quid est hoc, non convenienter respondetur, quod habet filium aut quod genuit; sic nec convenienter respondetur, quod est pater, cum hoc sit esse patrem, quod habere filium et genuisse, et idem significatur, cum aliquid dicitur pater, secundum quod pater est nomen relationis praecise, et cum dicitur quod genuit filium ; et similiter, cum quis dicitur dominus, idem significatur, quod cum dicitur quod habet potestatem dirigendi et coercendi alium; et ita de singulis patet inspicienti. Propter quod Augustinus indifferenter loquitur, 7. de Trinitate (cap. 1) : Quod relative pronuntiatur, non indicat substantiam, id est, quid est illud de quo pronuntiatur. Et hoc est quod Magister, dist. 7 hujus primi libri, vult dicere, cum ait quod a. esse patrem non est esse aliquid j ; id est, dicere aliquem esse patrem, non est ipsum dicere esse aliquid, id est, aliquam essentiam, vel aliquam entitatem ; et tamen pater est aliqua essentia. Tertio ad idem sic. Quia de qualibet entitate dicitur aliquid (a) esse, non relative ad alterum; ergo nulla entitas dicitur ad aliud, omne quod dicitur. Consequentia nota est. Et similiter, prima pars antecedentis; nam omnis entitas est quaedam essentia. Secunda vero pars antecedentis probatur. Quia sumo, secundum exempla Augustini praemissa, entitatem , quae est : dominus. Ista utique est essentia. Non autem dicitur essentia relative ad alterum. Si enim diceretur, videretur magis quod ad servum. Sed constat quod non ; quia dominus non est essentia servi; et etiam nullius alterius est essentia. Et ita, universaliter, nulla essentia est alterius essentiae essentia; quamvis possit esse pars alterius. Sed quaelibet est essentia suimet, loquendo intransitive tantum ; quia quaelibet est ipsamet; et illud quod est, non distinguitur ab eo cujus est. Unde, communiter, cum dicimus : substantia, vel essentia lapidis, vel essentia Dei, exponitur intransitive, id est, essentia, quae est lapis, et essentia, quae est Deus. Huic concordat Philosophus, 7. Metaphysicae (t. c. 20), ubi probat quod nullum ens per se est aliud a suimet substantia, et quod quod quid est et unumquodque idem est. Si ergo nulla essentia est alterius essentia, ergo hujusmodi entitas non dicitur relative essentia; et pari ratione, nec pater, nec servus, aut aliqua entitas relativa ad alterum, relative dicitur essentia; et pari ratione, nulla entitas II. - 19 relativa vel absoluta dicitur relative essentia. Et ex opposito, si aliqua diciturrelative essentia, aliqua entitas non est essentia, et sic essentia non est essentia. Hanc argumentationem breviter posuit Augustinus, ubi supra (7. de Trinit., cap. 1). Nam, cum deduxisset ad illud consequens, quod Pater, non solum quod Pater dicitur, sed omnino quidquid dicitur, relative diceretur ad Filium, statim concludit quod Filius etiam , quidquid dicitur, relative diceretur ad Patrem, et sic Filius relative diceretur essentia. Ait enim sic concludendo. Restat igitur, ut essentia Filius relative dicatur ad Patrem; ex quo conficitur inopinatissimus sensus, ut (a.) ipsa essentia non sit essentia, vel certe cum dicitur essentia, non (6) essentia, sed relativum judicetur. Et paulo post, repetens, ait: Hoc enim, unde agimus, si essentia ipsa relative dicitur, ipsa non est essentia.

Nec valet, si ad praedicta diceretur quod procedunt de relativis; non autem de relationibus in abstracto. Nam, universaliter, de qualibet entitate procedunt. Unde, si tales relationes ponantur, adhuc(f) de qualibet est quaerere : an sit aliquid ad aliud; vel non. Et si non, ergo non omne quod ipsa est, est illud ad aliud; immo nihil quod ipsa est, ipsa est ad aliud; et sic magis dicenda est entitas absoluta, quam ipsum relativum. Si autem est aliquid ad aliud, procedunt rationes probantes quod non omne quod ipsa est, ipsa est illud ad aliud. Nam et de ipsa contingit dicere quid, vel quae essentia est; et non per aliquod nomen quod praedicetur relative ad alterum, ut probatum est.

Item, nulla est essentia ad aliud; unde, si paternitas sit aliqua entitas qualis fingitur, non est essentia ad aliud; non enim paternitas est essentia Filii, nec Filio, nec in aliqua habitudine casuali praedicatur essentia de paternitate relative ad Filium, vel ad Patrem, aut ad aliquod aliud, cum nullius alterius paternitas sit essentia; et ita de aliis relationibus. IV. Alia argumenta Gregorii. - Secundo loco, probat (ibid., 3" concl.) quod non omne relativum , est relativum formaliter, per relationem sibi inhaerentem et distinctam ab eo. Et hoc quatuordecim mediis. Primum est tale. Nam constat quod, cum dicitur, Socrates est distinctus a Platone, non denotatur quod aliqua entitas inhaereat Socrati, qua dicatur distinctus, sed tantummodo quod tam Socrates quam Plato est ens, et Socrates non est Plato. Unde Socratem esse distinctum a Platone, nihil aliud est, quam Socratem esse ens, et Platonem esse ens, et Socratem non esse Platonem. Et ideo, sicut per istam copulativam : Socrates est ens, Plato est ens, ei Socrates non est Plato, non denotatur quod aliqua entitas inhaereat Platoni, vel Socrati; ita nec per istam categoricam aequivalentem illi : Socrates est distinctus a Platone, denotatur aliquam entitatem formaliter illi inhaerere. Eodem modo est de ista : Socrates est pater; cum per hanc nihil aliud significetur, quam per istam : Socrates habet filium. Sed cum dicitur quod habet filium, non significatur quod aliquam entitatem habeat sibi formaliter inhaerentem. Ergo nec cum dicitur quod est Pater. Unde Augustinus, 5. de Trinitate, cap. 5, ait: Pater non dicitur Pater, nisi ex eo quod est ei Filius; et Filius non dicitur, nisi ex eo quod habet Patrem. Et ita est de pluribus aliis praedicationibus relativis; quod facile est cognoscere, aspiciendo ad quid nominis ipsorum relativorum.

Confirmatur. Quia, cum dicitur, Deus est distinctus a creatura, vel, Deus est Dominus creaturae, non denotatur quod aliqua entitas, aut quidquam omnino reale, vel rationis, inhaereat ipsi Deo, alioquin propositio esset falsa. Hanc rationem virtualiter ponit Boetius, ad hanc etiam conclusionem, in libro de Trinitate.

Secundum inedium est tale. Si omne relativum esset relativum per aliquam entitatem sibi formaliter inhaerentem, sequitur quod in qualibet re sint actu infinitae res, quarum quaelibet alicui illarum inhaeret. Consequens reputabitur ab omnibus falsum. Consequentia probatur : quia omnis entitas est relativa. Quod patet. Tum quia omnis entitas est ab aliqua entitate distincta; ergo omnis entitas est relativa. Tum quia omnis entitas est causa vel causata, conservans vel conservata; ergo omnis entitas est relativa; illa enim entitas dicitur relativa, quae dicitur ad aliquid alterum relative; verbi gratia, quae dicitur pater vel filius, duplum aut dimidium, aut aliquid aliud eorum quae secundum se ad alterum praedicantur. Tertium medium est tale. Quia tunc Deo aliqua entitas inhaereret; quod est impossibile. Tenet consequentia ; quia personae divinae sunt ad invicem relativae; et similiter, Deus dicitur relative ad crea-Uiram Dominus et Creator. Quartum medium est tale. Quia, si sic, sequitur quod quandocumque aliquid incipit vel desinit esse relativum, aut ad aliud, determinate, ipsum vel aliquid ejus esset in se mutatum , per acquisitionem alicujus entitatis quam prius immediate non habuit, vel deperditionem alicujus quam prius immediate habuit (y.). ,Et patet consequentia, secundum dicta adversariorum. Sed falsitas consequentis probatur, tam in Deo quam in creaturis; sicut declarat Augustinus, 5. de Trinitate, in cap. ultini.: Nummus, inquit, cum dicitur pretium, relative dicitur, nec tamen mutatus est, cum esse pretium coeperit; neque cum dicitur pignus; et si qua sunt similia.

2"I Si ergo nummus potest, nulla sui mutatione, multoties relative dici, ut neque cum incipit dici, neque cum desinit, aliquid in ejus natura vel forma qua nummus est, mutationis fiat, quanto facilius de (a) illa incommutabili Dei substantia debemus accipere, ut ita dicatur aliquid (6) relative ad creaturam, ut, quamvis temporaliter incipiat dici, non tamen ipsi substantiae Dei aliquid accidisse intelligatur; sed illi creaturae ad quam dicitur. Item, Anselnvus, Monol. 25 : Constat, inquit, quod homini post annum praesenlem nascituro, nec major, nec minor, nec aequalis sum; omnes autem has relationes, utique cum natus fuerit, sine omni mei (y) mutatione, ad ipsum habere potero et amittere, secundum quod crescet, vel per qualitates diversas mutabitur. Item, Philosophus, 5. Physicorum (t. c. 10), inquit: In ad aliquid non est motus; contingit enim altero mutante, id est, mutato, verum esse alterum nihil mutatum; et 11. Metaphysica (cap. 3): Est enim altero permutato, verificari alterum nihil permutatum. Patet etiam falsitas illius consequentis, ratione.

Nam sequeretur quod ad generationem cuiuscumque minimae entitatis in qualibet re mundi, et in qualibet parte rei, nova entitas generaretur; et sic, ad subitam generationem imaginationis (S), vel cogitationis cujuscumque, totus mundus et quaelibet ejus pars mutaretur ; quod concedat, qui vult; mihi autem, inquit, omnino videtur absurdum. Tenet consequentia; quoniam ab entitate noviter genita, quaelibet entitas mundi alia distinguitur; et sic, in qualibet re mundi nova distinctio generabitur. Et certe nec ipse Deus ab hujusmodi mutatione erit alienus, cum verissime, nulla anima (e) considerante, ipse sit distinctus a qualibet re creata; quod dico propter fugam aliquorum dicentium quod non refertur ad creaturam relatione reali.

Praeterea. Multum esset mirabile, quod imaginatio mea realiter mutaret totum mundum, et causaret veras res extra animam.

Item, quod (C) quodlibet agens, quantumcumque debile, ageret in quamlibet rem mundi, et in (ti) quantacumque distantia ;quae omnia sequerentur. Nec valet dicere quod non agit per se in quamlibet, sed per accidens; quia non potest aliquid causare in aliquo per accidens, nisi in illo aliquid causet per se; omnis enim effectus per accidens, conjunctus est alicui effectui per se, sicut causa per accidens causae per se, ut dicitur, 2. Physicorum (t. c. 36). Quintum medium est tale, in quo arguit speciata) de. - in Pr. liter de relativis primi modi. Et primo de eodem arguit sic. Nulla res est secundum se numeraliter, aut specifice, aut genere, una essentialiter cum aliqua alia (a) per aliquam entitatem sibi formaliter inhaerentem ; ergo nulla res est alicui eadem per aliquam entitatem sibi formaliter inhaerentem. Antecedens patet, quantum ad primam partem, de se, ex dictis in materia de uno. Quantum ad secundam etiam non est dubium. Nam, sicut Socrates seipso est homo, sic seipso est unum specie cum Platone qui etiam est homo. Consequentia vero patet statim. Nam quaelibet res eo (6) est sibi numeraliter vel alteri secundum speciem eadem essentialiter, quo sibi vel alteri est secundum speciem essentialiter una. Unde Philosophus dicit, 5. Metaphysicae, cap. de Eodem (t. c. 16): Eadem secundum se dicuntur quemadmodum et unum. Et postea subdit : Palam, quia identitas unitas quaedam est aut plurium essendi, etc. Et rursus in capitulo ad aliquid (t. c. 20) : Eadem dicuntur, quorum si(6-stantia est una, etc. Unde non aliud est aliqua esse eadem specie, quam ipsa esse unum specie (f); et sic de aliis modis unitatis et identitatis. Secundo. Per nullum magis diversum a Platone quam est Socrates, est Socrates idem Platoni; sed quodcumque accidens Socratis est magis diversum a Platone, quam ipsemet Socrates ; ergo per nullum accidens Socratis ipse Socrates est idem Platoni; et ultra : ergo identitas Socratis, sive illud quo Socratas est idem Platoni, non est aliquod accidens vel entitas inhaerens Socrati. Et omnes assumptae sunt evidentes; et consequentiae similiter. Tertio. Si Socrates est idem Platoni entitate sibi inhaerente quae vocatur ab aliis identitas, et similiter Plato alia identitate sibi inhaerente est idem Sociati, sit identitas Socratis, A, et sit identitas Platonis, B. Constat quod A et B sunt eaedem specie; ergo aliis identitatibus inhaerentibus eis; et sic in infinitum; quod est impossibile, secundum adversarium.

Dicetur forte quod non proceditur in infinitum, sed est status in primis identitatibus. Nam illae sunt eaedem identitatibus quae sunt eaedem cum ipsis seipsis ; ita quod identitas Socratis ad Platonem est eadem identitati Platonis (3) ad Socratem seipsa, et non alia identitate superaddita. Quod, ut clarius pateat, sit A identitas Socratis, et B sit identitas Platonis; et identitas qua A est eadem B, sit C, et identitas qua B est eadem ipsi A, sit D. Dicitur ergo quod A distinguitur a Socrate, quia Socrates potest esse sine A, quia potest esse sine termino ejus. A tamen non differt a C, sed est sibi idem; quia A non potest esse sine (e) B, cum sint (a) cum aliqua alia. - Oin. Pr. (6) eo. - Om. Pr. (f) unum specie. - eadem Pr. (8) Platonis. - relationis Pr. (e) sine. - Om. Pr. simul natura; et per consequens, contradictio est A esse, nisi tam fundamentum ipsius C quam etiam terminus ejus sint. Sed termino et fundamento ipsius G exsistentibus, necessario est C esse. Ergo contradictio est A esse sine C; et C inest formaliter A, quia A dicitur idem ipsa eadem identitate quae est C. Ergo C est idem ipsi A ; et per consequens, ibi erit status. - Contra hanc responsionem, arguit Primo. Quia B non est necesse esse ; nec est idem numero cum A, nec de essentia ejus; nec etiam aliquo modo per se ejus causa, nec econtra. Ergo sine contradictione aliqua potest esse A sine B. Totum antecedens notum est; et similiter consequentia. Et statim cito probabitur ex dictis respondentis, scilicet Scoti. - Confirmatur. Quia accidens potest esse sine subjecto in quo est, et quod est ejus per se causa, saltem materialis in qua; et similiter effectus naturaliter dependens in esse a sua secunda causa conservante, ut lumen a sole, potest virtute Dei, absque contradictione, esse sine tali causa. Ergo multo magis A sine B. Et est valde mirabile quod Deus non possit Socratem exsistentem Parisiis, et omnem entitatem quae est in ipso subjective, conservare, destructo Platone exsistente Romae, cum omni entitate exsistente in eo subje-ctive ; et maxime cum nulla causalis dependentia intrinseca vel extrinseca sit inter aliquid Socratis et aliquid Platonis, non plus quam inter Socratem et Platonem.

Quod vero assumitur ad probationem, quia A et B sunt simul natura;

dico quod, si A et B sumantur significative, hoc est magis falsum quam illud ad cujus probationem assumitur; quoniam idem est dictu quod dicere quod A non potest esse per aliquam potentiam sine B, nec B sine A; quod non solum non est verum de A et B, sed nec de aliquibus creatis, seu causatis entitatibus; et ideo nullae duae entitates creatae, sunt simul natura; cujus probatio est, quia nullae duae entitates sunt in toto mundo creatae, quarum altera sine altera esse non possit sine contradictione, et per potentiam divinam. Si autem A et B sumantur materialiter, pro terminis scilicet concretis vel abstractis relativis, et sumerentur simul esse natura, ut verificatur de terminis, propositio esset vera. Sed non probat propositum. Nam, hoc modo, isti termini, pater, et filius, sunt simul natura; nam, inter eos significative sumptos, convertitur subsistendi consequentia; nec esse vel exsistere potest de alio verificari, quin verificari simul possit de reliquo. Et tamen non sequitur : pater et filius sunt simul natura; ergo pater non potest esse sine filio. Nam consequens est falsum; et antecedens est verum in sensu proxime praemisso. Et ita est, in proposito, de A ef de B. - Et posset contra eos argui, quod pater non refertur ad filium relatione a se distincta, per hunc modum arguendi, sic : pater non potest esse sine filio; ergo nec sine relatione sui ad filium, scilicet paternitate. Secundo. Si A et B sunt seipsis eadem, eadem ratione Socrates et Plato. Quod probatur; quia non minus sunt essentialiter unum Socrates et Plato specifice, quam A et B; ergo non minus essentialiter seipsis idem, nec magis accidentaliter, sive per accidentia inhaerentia, idem sunt quam A et B. Sextum medium procedit de relatione distinctionis, sic. Per nullam entitatem sibi inhaerentem, aliqua res est id quod est essentialiter, licet aliqua, per aliam sibi inhaerentem, sit talis vel talis; non tamen est hoc vel illud, sive illud (a) quod ipsa est; et per nullam etiam sibi inhaerentem, aliqua res non est ea res quae ipsa non est (6); verbi gratia : per nullam rem sibi inhaerentem, Socrates non est Plato; destructa enim qualibet re inhaerente Socrati, non minus Socrates non esset Plato. Ergo per nullam rem sibi inhaerentem, aliqua res est essentialiter distincta ab alia re. Consequentia tenet. Primo. Quia ad hoc quod haec res sit distincta ab illa, sufficit quod tam haec quam illa sit, et haec non sit illa, nec est opportuna aliqua superaddita. Secundo. Si Socrates est distinctus a Platone per aliquam rem sibi superadditam inhaerentem, quae sit distinctio, constat quod ipse est distinctus ab illa distinctione. Aut ergo seipso; et eadem ratione, est distinctus seipso a Platone, et a quolibet alio; et sic, non omne relativum est relativum per relationem sibi superadditam. Aut est distinctus ab illa distinctione per aliam distinctionem ; et sic, in infinitum itur. Tertio. Si Socrates, non seipso, sed distinctione superaddita distinguitur a Platone, igitur et illa distinctio distinguitur a distinctione Platonis a Socrate, et similiter ab ipso Socrate, per aliam distinctionem ; et erit processus in infinitum. Dicetur forte, secundum Scotum, quod illa distinctio distinguitur a suo fundamento seipsa, et seipsa refertur ad illud. Cujus ratio est, quia ipsa non potest esse sine fundamento vel termino sine contradictione ; ipsa autem exsistente in fundamento, ambo simul sunt extrema unius relationis quae est ejus ad fundamentum; ergo ipsa non potest esse absque contradictione sine relatione sui ad fundamentum ; et ita illa relatio, qua refertur ad fundamentum, est eadem sibi. Socrates autem distinguitur a Platone, distinctione media, quae non est sibi eadem, quia potest esse sine ea, quia potest esse sine termino illius.

Contra hoc arguit Primo. Quia sequitur quod Socrates sit distinctus a distinctione Socratis a Platone per distinctionem mediam, et ab illa per aliam, et sic in infinitum; quod iste Doctor reputat inconveniens, et istud ex dictis ejus clare probatur. Quod ut fiat evidentius, sit A distinctio qua Socrates distinguitur a Platone, et sit B distinctio qua distinguitur ab A. Constat quod Plato est terminus ipsius A ; et A est terminus ipsius B. Tunc arguo sic. Socrates potest esse sine A; ergo potest esse sine B. Antecedens probatur; quia Socrates potest esse sine Platone; ergo potest esse sine A. Tenet consequentia, secundum eos, sicut et haec (a) per quam probatur antecedens. Et eodem modo probatur quod Socrates distinguitur a B per aliam distinctionem, verbi gratia, C, quia Socrates potest esse sine B; ergo et sine C, cujus terminus est B; et sic de qualibet, quia semper posterior est terminus prioris distinctionis. Secundo. Quia capio distinctionem Socratis a Platone, et sit A; et distinctionem Tullii a Catone, et sit F. Constat quod A distinguitur ab F, et A potest esse sine F, quia potest esse sine Tullio et Catone. Ergo A distinguitur ab F, per aliam distinctionem superadditam sibi; et illa sit G. Distinguitur ergo A ab ipso G. Et quia potest esse sine G, cum possit esse sine F, oportet quod inter A et G, sit alia distinctio media ; et sic itur in infinitum. Tertio. Quia, ex eo quod dicitur illam distinctionem non posse esse sine fundamento absque contradictione, sequitur propositum; videlicet : quod ipsa non sit aliqua entitas inhaerens fundamento, sive Socrati. Nam omnis entitas potest a Deo conservari in esse, nullo, praeter Deum, quod non sit ejus pars intrinseca exsistente; constat autem quod Socrates non est intrinseca pars alicujus entis inhaerentis. Quarto. Nam, alibi, respondens probat quod omne accidens absolutum Deus potest separare a subjecto, per hoc quod subjectum non est pars intrinseca accidentis absoluti; nulla etiam accidentis talis ad subjectum est dependentia simpliciter necessaria, tanquam ad causam extrinsecam; quia ad nullam causam extrinsecam, praeter simpliciter primam quae Deus est, est dependentia simpliciter necessaria; quoniam causalitatem cujuslibet causae extrinsecae respectu cujuscumque causati potest supplere prima causa. Patet autem quod haec ratio aeque concludit de accidente relativo, si sit res distincta, et inhaerens absoluto, seu fundamento; cum, secundum hanc viam, illud absolutum non sit pars intrinseca relativi, nec ejus prima causa, sive Deus. Nec aliqua solutio potest rationabilius dari hic quam ibi. Septimum medium procedit de similitudine, quod non sit aliqua entitas inherens qualitati, sicut isti imaginantur. Quia alias sequeretur quod esset impossibile Socratem album, esse alicui similem, sine tali entitate ; sicut impossibile est ipsum esse album sine albedine. Patet consequentia. Sed falsitas consequentis probatur. Nam possibile est, Socrate albo exsistente Parisiis, aliud album generari Romae, nulla entitate nova genita in Socrate, aut aliquo ejus; ergo possibile est ipsum esse alteri similem sine tali entitate. Consequentia nota. Et probatur antecedens. Quia, si ad generationem albi Romae, necessario generaretur aliqua res in Socrate exsistente Parisiis : vel generaretur a Deo; vel ab aliqua creatura. Non a Deo, quia ipse nihil agit ad extra necessario, sed mere contingenter, et voluntarie; et per consequens, quidquid agit, potest non agere. Nec (i) a creatura, quia cujuslibet creaturae quamcumque actionem Deus potest suspendere. Nec valet dicere quod ipsa est sequela naturalis, vel naturaliter consequens tales albedines; quia albedo Socratis praeexsistens, fuit sine tali entitate ; et sic, non necessario sequitur ad illam ; item, albedo noviter genita Romae, potest et potuit generari, esto quod ista entitas non fuisset genita in Socrate; nam potuisset albedo Socratis destrui, et tunc ista Romae generari; quo posito, non fuisset ista entitas genita in Socrate; et per consequens, neutrius albedinis hujusmodi entitas est sequela necessaria; et per consequens, nec ambarum, cum ipsae sint ejusdem rationis, nec quidquam magis consequatur unam alia exsistente, quam si alia non esset in mundo.

Secundo. Quia Deus potest quaslibet res facere et conservare, sine suis naturalibus sequelis; sicut et ipsa accidentia naturaliter consequentia, sine suis subjectis, quibus tamen naturaliter sunt posteriora. Octavum medium est de relatione unionis formae ad materiam, et partium continui ad invicem. Arguit enim sic. Aut materia est unita suae formae substantiali per aliquam unionem a se distinctam et ei inhaerentem, aut non. Si non, habetur propositum. Si sic, sit illa unio A. Constat quod illi materia est unita, sicut formae informanti ipsam, nam sibi inhaeret, ut dicitur. Aut ergo est sibi unita per aliquam unionem, aut per seipsam, sine alia unione. Si detur secundum, adhuc habetur propositum; aliquod enim erit relativum ad aliud, sine entitate distincta illi superaddita; et ulterius certe eadem, immo majori, ratione, materia erit unita primae formae suae, de qua primo facta est quaestio, per seipsam, cum magis faciat unum per se eum substantiali quam cum accidentali, et per consequens magis debeat illi uniri sine medio. Si detur quod (S) per aliam unionem, sit illa B. Et tunc : aut materia unitur B per seipsam, et tunc habetur propositum, et iterum eadem ratione unietur ipsi A, et formae substantiali, per seipsam ; aut adhuc per aliam unionem, et sic proceditur in infinitum, et ponuntur infinitae uniones in materia essentialiter ordinate, sic quod nulli materia unitur nisi mediante priori alia, immo infinitis prioribus causaliter mediantibus, nam uni per aliam priorem unitur; ex quo ulterius, juxta demonstrationem Philosophi, 2. Metaphysicx (t. c. 6), probantem esse statum in causis, sequitur quod materia non sit unita alicui unioni, vel etiam formae subtantiali, nisi mediantibus infinitis unionibus essentialiter quantum ad hoc ordinatis; quod implicat contradictionem. Secundo ad idem. Sumatur unum continuum quatuor palmorum, cujus duae medietates sint A et B; et unio ipsius A ad B, sit C, et unio ipsius B ad A, sit D. Tunc sic. Aut C est entitas penitus inextensa, aut aliqualiter extensa. Si detur primum, aut vel est tota in qualibet parte ipsius A subiective, vel determinate in aliquo indivisibili ejus. Primum non est dicendum ; de sola enim anima intellectiva hoc tenetur, inter omnes formas materiam informantes. Nec secundum, propter tria. Tum quia non est dare rationem, quare potius sit in una quam in alia. Tum quia eadem ratione, Dest in aliquo indivisibili ipsius B, et non in alio quam in propinquo sibi indivisibili, in quo est C; et sic in continuo erunt puncta immediata. Tum quia, cum A sit extensum, habens partes extra paries, et similiter etiam B; et partes A, divisibiles et extensae, sint unitae partibus B, sequitur quod erunt unitae sine unione media, et cum hoc, sequitur quod frustra in illo puncto ponitur unio, ex quo residuum A non minus unitur residuo B, sine unione addita, quam illud punctum alteri puncto in B. Et idem sequitur si unio Bsitsubjective n aliquo indivisibili ejus, distanti ab indivisibili in quo est C. Non ergo C est entitas penitus inextensa.

Nec potest dici quod sit aliqualiter extensa. Quoniam aut esset extensa secundum longitudinem tantum, sive secundum unam dimensionem; et tunc erit subjective in linea, et similiter D, et sequitur, sicut prius de punctis, quod in continuo erit linea immediata (") lineae, et residuum erit unitum sine unione. Aut C est entitas extensa secundum duas dimensiones tantum; et tunc erit subjectivo in superficie, et similiter D, et tunc erunt duae superficies mmediatae (6). Aut est entitas extensa secundum omnem dimensionem; et tunc : aut per totum A; aut solum per aliquas ejus partes; et cum nulla possit esse ratio, quod per aliquas partes tantum, et non per alias, erit extensa per omnes; et similiter D erit extensum per totum B. Totius ergo C erit una unio quos tota erit in toto A, et partes ejus in partibus ; et ita erit etiam de D in B. Et cum eodem modo se habeant A et B, ad totum continuum quatuor palmorum primo sumptum, sicut medietas ipsius A ad ipsum A, et sicut medietas B ad B, sequitur etiam quod totius illius continui sit una unio totalis ei inhaerens, cujus partes sunt C et D, Ergo totum illud continuum, categorematice sumendo totum, est per illam unionem unitum. Sed hoc est falsum. Quia, vel est unitum sibi ipsi loti, vel alicui suae parti, vel alicui quod nec est ipsum nec pars ejus. Prima duo sunt impossibilia; quia quaecumque uniuntur per modum continuationis, ut nunc de unione continuorum est sermo, distinguuntur essentialiter, et unum est extra aliud secundum situm. Nec tertium dici potest; nam ponitur continuum illud, esse quoddam totum secundum se nulli continuatum. Relinquitur ergo, quod illud non sit alicui unitum; et per consequens, non sit unitum. Et ex alia parte, cum omne informatum unione, sit unitum, si ponitur unio quaedam forma, ut illi ponunt, sicut omne informatum albedine est album, ergo ipsum est unitum. Et sic est contradictio manifesta. Praeterea. Si illa unio sit extensa per totum, pono (a) quod illud continuum dividatur unica divisione, verbi gratia, in ejus medio. Constat quod illa unio dividetur sicut et quaelibet forma extensa exsistens in illo, et quod, sicut utraque medietas continui tota syncategorematice remanebit post divisionem, sic (6) etiam utraque pars unionis; ita quod in A erit totum C quod est unio ejus ad B, et in B erit totum D quod est ejus unio ad A ; ex quo sequitur quod A et B simul erunt divisa et unita. Nec potest dici, secundum illam opinionem, quod unio quse ante divisionem est unio A ad B erit post divisionem. Non enim erit tunc unio A ad B; et per consequens, nec A et B erunt unita; quoniam, secundum eos, relatio quaelibet (y) est essentialiter habitudo unius ad aliud, vel alicujus ad aliquid (8); nec sine contradictione per potentiam aliquam potest fieri quin sit talium habitudo. Ergo, sicut ante divisionem G est habitudo A ad B, ita si remanebit, erit habitudo A ad B; et constat quod non alia quam unio, alias unio non remaneret, sed transmutaretur in aliam (e) habitudinem; quare sequitur quod erunt (?) unita. Praeterea. Cum post divisionem, partes unionis non sint in toto invicem unitae, vel continuae, et (ti), ante divisionem, sunt unitae et continuae, sicut et partes aliarum formarum extensarum in illo continuo, quaerendum est, per quam unionem sunt ante divisionem unitae. Non potest dici, secundum illam opinionem, quod seipsis; quia utraque potest esse sine unione sui ad reliquam : quod patet; quia possunt esse non unitae. Ergo per alias uniones sunt unitio. Et tunc, de illis quaeratur ubi sunt subje-ctive, etc, sicut de aliis quaerebatur, et proceditur in infinitum, etc. Nonum medium probat de relatione distantiae. Quoniam si sit quaedam entitas informans rem distantem, sequitur (a), secundum istorum imaginationem, quod distantia et contiguitas corporis ad corpus, sunt formae incompossibiles in eodem, actu, respectu ejusdem, et possibiles sunt sibi (6) succedere in eodem, respectu ejusdem; nam idem corpus impossibile est simul esse contiguum et distans alteri corpori demonstrato, et potest prius esse contiguum, et post distans, et sic idem corpus potest transferri de forma contiguitatis ad formam quae est distantia. Ponatur ergo sic esse, et sit corpus A. Igitur, aut corpus A transmutabitur de contiguitate in distantiam, in tempore, vel in instanti. Si in tempore, ergo postquam perdiderit partem contiguitatis, adime habebit partem ejus; et per consequens, postquam erit localiter separatum a corpore cui est contiguum, adhuc habebit partem (y) contiguitatis; et per consequens, erit contiguum illi, cum quaelibet pars contiguitatis sit contiguitas, consequenter loquendo ad illam imaginationem; vel habebit contiguitatem, et non erit contiguum. Utrumque autem est (o) impossibile. Si vero corpus A transmutatur a sua contiguitate ad distantiam, in instanti, sit illud instans C. Tunc C, aut est instans in quo incepit moveri A; aut aliud. Si illud, cum illud fuerit ultimum sinu quietis, et per consequens in quo ultimo fuit contiguitas ejus, sequitur quod in eodem instanti, est et non est sua contiguitas, et similiter, quod tunc est sua distantia, quia omne quod transmutatur, est in eo ad quod primo transmutatum est, 6. Physicorum (t. c. 40); in primo autem instanti, ponitur A primo transmutatum ad distantiam ; quare, etc. Item sequitur quod tunc non est sua distantia, quia tunc est contiguum illi; et sic etiam contradictoria sequuntur. Si vero G sit aliud instans, vel est immediatum instanti (e), in quo incepit motus, et illud est impossibile, 6. Physicorum; vel est mediatum, et tunc sequitur quod per totum tempus medium quo movebatur, fuit (0 distans sine distantia, et cum hoc, semper fuit contiguum corpori a quo movebatur; quae sunt impossibilia; et cum hoc etiam sequitur quod erit dare primam partem spatii acquisitam per motum localem, sicut erit dare primum instans in quo distabit a corpore quiescente cui est contiguum: quod etiam est impossibile, ut ibidem probatur. Decimum inedium probat de relativis fundatis in numero, ut duplum, dimidium, et hujusmodi. Suppono, inquit, quod numerus non distinguitur a rebus numeratis; item, quod unus numerus est duplus ad alium , ut quaternarius ad binarium. Sumatur ergo quaternarius hominum vel angelorum exsistentium in quatuor angulis mundi. Iste utique duplus est ad binarium duorum vel (a) ex ipsis, vel duorum hic Parisiis exsistentium; sed non est duplus per aliquam (6) entitatem illis inhaerentem, quae sit dupleitas, juxta illum modum loquendi. Quod palet; quia vel illa entitas, si est, esset simplex ; et tunc, oportebit quod sit in quolibet illorum quatuor, cum non sit ratio, per quam sit in uno potius quam in aliis; et sic, idem accidens numero secundum se totum est in diversis subjectis simul et maxime distantibus; quod est impossibile per naturam ; unde Augustinus, de Trinitate, cap. 4, dicit quod nullum accidens excedit subjectum in quo est, non enim color (y) unius corporis potest esse et alterius coiyoris; praeterea : si entitas illa sit in quolibet illorum quatuor, quilibet est duplus ad binarium datum, et sic quilibet illorum hominum vel angelorum, erit quatuor homines vel quatuor angeli; quod est absurdum. Vel illa entitas est habens partes. Et tunc : vel partes ejusdem rationis cum suo toto, id est, quarum quaelibet est dupleitas, et tunc sequitur hoc inconveniens secundum, sicut prius; vel partes sunt alterius rationis a toto; et tunc : vel omnes simul erunt in quolibet, et idem sequitur sicut prius; vel una erit in uno, etalia in alio. Constat autem quod illae partes non sunt entitates absolutae, secundum opinionem. Sunt ergo respectus, et nonnisi ad eumdem terminum ad quem est dupleitas, cujusmodi sunt partes unius, aut ad duo est respectus subduplei-tatis, ex quo sequitur quod ipsa dupleitas non est nisi subdupleitas, et sic non erit secundum se aliqua una entitas, vel respectus alterius rationis a subdupleitate. Quinimmo, cum tales subdupleitates sint inter se loco distantes, nec adinvicem continuae, vel contiguae, sequitur quod ipsa dupleitas non est aliquo modo una per se entitas numero, non plus quam illi quatuor homines vel angeli; quae omnia repugnant imaginationi opinionis. Simili modo potest argui de continuo: verbi gratia, quadrupedale quod est duplum ad continuum bipedale. Quoniam talis dupleitas : vel erit tota in qualibet parte, et sic quaelibet pars erit dupla ad illud bipedale; vel pars erit in parte, et tunc, si sint ejusdem rationis cum toto, scilicet dupleitate, sequitur idem ; si vero sint alterius rationis, sequitur quod dupleitas nihil aliud erit quam aequalitas, et subdupleitas, et alii respectus diversarum rationum, quibus aliae partes proportionales referuntur ad illud continuum bipedale; et cum hoc etiam, quod ipsa dupleitas non erit aliqua per se una entitas. Et eodem modo potest probari quod aequalitas numeri ad numerum, vel magnitudinis ad magnitudinem, non est res superaddita numero vel magnitudini. Undecimum mediam procedit de relativis domini et servi. Arguit enim sic. Possibile (a) est aliquem de non domino fieri dominum, et aliquem de non servo servum, nullo penitus quidquam agente in aliquem illorum; ergo possibile est aliquem esse dominum sine aliqua tali entitate inhaerente, quae dicatur dominium, et similiter aliquem esse servum, sine aliqua tali entitate quae dicatur servitus. Consequentia clara est, cum sit impossibile aliquam entitatem de novo esse in aliquo, et illi inhaerere, nisi aliquid agat in ipso illam entitatem; alioquin, aliquid esset postquam non fuit, scilicet entitas illa, et nihil tamen esset efficiens ipsum. Antecedens probatur. Nam possibile est quod fieret una lex a Deo, vel etiam per aliquem alium qui facere potest, quod quicumque injuste proximum vulneraret, si sponte infra decennium ei non satisfaceret pro offensa, ex tunc esset servus ejus qui laesus fuisset; qua lege facta, si quis sic vulneraret, et infra decennium non satisfaceret, completo decennio nulla re mundi agente quidquam in laesum vel laedentem, laesus esset dominus, et laedens servus. Non enim potest assignari quidquam (6) quod, vel per se vel per accidens, aliquam entitatem causaret in alterum vel utrumque eorum; nec etiam ipsi (y) in seipsos; quia : non naturaliter, nam et ante (c) totum decursum decennii non minus causassent; nec libere, quia tunc possent non causare, et sic hic posset non esse servus, tunc, posito casu, et ille non dominus; quod est falsum. Simili modo, potest probari quod nulla actione interveniente, solo temporis lapsu actuali vel potentiali aliquis fieret de non possessore possessor; et nummus, de non pretio pretium; et sic de multis aliis. Duodecimum medium est. Quia omnis entitas quae non est Deus, refertur ad Deum, sicut causatum ad causam suam producentem vel conservantem ; ergo aliqua entitas est relativa non per entitatem ei formaliter inhaerentem. Consequentia patet; quia ex opposito consequentis, sequitur quod sit actualis infinitas in relationibus creaturae ad Deum se informantibus; quod non dicitur; vel quod erit aliqua relatio et aliqua entitas, quae non refertur ad Deum ut ad creantem vel conservantem ; quod repugnat antecedenti. Antecedens autem patet per fidem et per Apostolum, ad Romanos, 11 (v. 36), dicentem quod ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia.

Declmumtertium medium est. Quia, si sic, tunc omne agens in agendo pateretur, quia in se fieret aliqua nova entitas quae non erat. Et certe quidquid proterviter dici possit, numquam realiter vitabitur quin in Deo, dum noviter creat, aliqua entitas noviter fieret, cum ipse realiter et vere, absque omni opere intellectus nostri, creet et sit creator; et constat quod non ad se, sed ad creaturam. Similiter, secundum Philosophum, 5. Metaphysicis (t. c. 20), calefactivum dicitur ad calefactibile, quia potest ipsum calefacere (et), et pari ratione productivum ad producibile, et universaliter omne potens ad suum possibile; et sic erunt tot relationes in quolibet productivo simul actu, quot sunt ab ipso (6) producibili^, et tot simul erunt in materia quot formae successive in ipsa generabiles; nam et illud est simul potens producere, quamvis forte non possit omnia producere simul, et materia, licet non possit omnes formas simul recipere, tamen simul est in potentia ad omnes; et vide ne utrobique sequatur actualis infinitas relationum in eodem exsistentium.; quod non placet. Decimumquartum est : Quod non videtur quin Deus per suam omnipotentiam possit conservare Socratem, qui nunc est pater, et omnem entitatem exsistentem in eo, et annihilare Platonem, qui nunc est ejus filius, et omnem entitatem ei inhaerentem ; et tunc erit Socrates pater, quia tunc in eo erit paternitas sicut nunc, et nullus erit ejus filius; quod implicat contradictionem. Et similiter, paternitatem, quae est in Socrate, posset ponere subiective in Platone, et filiationem Platonis in Socrate, cum uterque sit susceptibilis talis formae secundum speciem; et tunc sequitur quod Plato erit pater Socratis, a quo fuit genitus, et Socrates erit filius Platonis, qui tamen genuit Platonem nec ab eo ipse fuit genitus; quod implicat contradictionem. g 2.

Contra secundam conclusionem Argumenta Aureoli.

Contra secundam conclusionem, arguit Aureolus (dist. 30, q. 2, art. 1) multipliciter. Dicit enim, ex allegatis ibidem et in tertia conclusione sequi quod sanctus Thomas intendit quod ideo Deus non refertur ad creaturam relatione reali, quia Deus et creatura non sunt infra idem genus, quia divina essentia est illimitata. Et dicit quod hoc intendit sanctus Doctor, cum dicit quod inter illa quae non sunt ejusdem ordinis, non est mutua relatio realis. Contra hoc igitur arguit Primo sic. Illimitatio divinae essentiae non tollit rationem fundandi relationem realem ad creaturas. Immo, eam pro causa inducere, est facere non causam, causam. Illud enim non impedit illimitatio, cujus videtur esse causa et ratio. Sed quod aliquid fundet respectus excessus infiniti ad creaturam, causa videtur illimitatio. Quamvis enim perfectio limitata, si major est, dicatur excedere minorem, nihilominus illimitata perfectio, multo perfectius omnem aliam perfectionem praecellit. Unde, cum excedentia sit quidam respectus, patet quod illimi-tatio est ratio fundandi aliquem respectum. Ergo illimitatio non est causa quod Deus non referatur aliqua relatione reali ad creaturam. Et si dicatur quod illimitatio est fundativa respectus excedentia;, impedit tamen quod ille respectus sit realis;

non valet quidem, quia petitur principium; nec apparet quod illimitatio repugnet respectui reali. Secundo sic. Sicut se habet respectus realis ad hoc quod extrema sint infra eumdem ordinem realiter, ita se habet respectus rationis ad hoc quod sint extrema infra eumdem ordinem secundum rationem vel intellectum. Sed respectus rationis non exigit quod extrema sint infra eumdem ordinem secundum intellectum; quia, secundum istos, Deus refertur ad creaturas relatione rationis, nec tamen est umquam infra eumdem ordinem, quin semper intellectus concipiat quod Deus est illimitatus, nec est coordinabilis creaturas. Ergo nec respectus realis impeditur per illimitationem alterius extremi, aut propter hoc quod extrema sunt extra ordinem. Tertio. Sicut Deus est extra ordinem creatura; propter sui illimitationem, ita creatura est extra ordinem Dei propter sui limitationem. Sed hoc non obstante, creatura realiter refertur ad Beum. Ergo, non obstante illimitatione divina, poterit Deus referri realiter ad creaturas. Quarto sic. Manente eadem causa, manet idem effectus. Sed causa quod relationes Dei ad creaturas non sunt reales, est haec, quod scilicet relationes creaturae ad Deum fundantur supra modum quem accipiunt a Deo, qui in Deo non est, quia non consequuntur modum perfectum secundum quem Deus operatur. Eodem autem modo reperimus in omni causa aequivoca; effectus namque aequivocus non adaequat causam suam, nec consequitur modum perfectum suae causae ; calor enim genitus non adaequat virtutem solarem. Et tamen constat quod relatio producentis ad productum fundatur in sole (a), respectu inferiorum. Ergo realis relatio non impeditur ex hoc quod fundamentum ejus imperfectiori modo reperitur in uno extremorum, et perfectiori modo in alio, seu eminentiori. Quinto sic. Licet in relationibus aequiparantiae requiratur quod illud super quod fundatur relatio reperiatur in utroque extremo, sicut aequalitas exigit quantitatem, et similitudo qualitatem (6), in quolibet extremorum, hoc tamen non exigunt relationes superpositionis et suppositionis; sed relatio producti fundatur super potentiam passivam, relatio vero producentis super potentiam activam ; potentia vero activa passivae opponitur, nec sunt ejusdem ordinis, quinimmo mutuo se excedunt, cum agens sit praestantius passo; sed hoc non obstante, relationes superpositionis sunt reales. Ergo relationes Dei ad creaturam, quae sunt relationes superpositionis, poterunt esse reales, dato quod essentia divina fundans eas, excedat creaturam, nec sit ejusdem ordinis cum ea. Sexto. Quia exemplum quod adducitur, de scientia et scibili, quod scilicet fundamentum relationis non reperiatur in utroque extremo, sed tantum in anima vel scientia, non videtur verum ; quia, sicut scientia est fundamentum sui respectus, sic res per suam actualitatem videtur fundamentum scibilitatis. Hoc tamen non obstante, scibile ad scientiam non refertur. Ergo non ex hoc solo tollitur, quod (a) relatio aliqua non sit realis, quod fundamentum non reperitur in quolibet extremorum.

Et confirmatur. Quia in Deo est fundamentum veri dominii, et verae auctoritatis, unde non apparet quin relatio dominii et producentis sit realis in eo. g 3.

Contra tertiam conclusionem Argumenta Gregorii.

Contra tertiam conclusionem arguit Gregorius (dist. 30, q. 3, concl. 3). Et primo loco, probat quod Deus aeternaliter referebatur ad creaturam quae non erat. Et arguit sic. Deus ab aeterno fuit realiter creativus et praescius; ergo ab aeterno realiter referebatur ad creabilia et praescita. Consequentia patet; quia creativus et praescius, haec ipsa quae sunt, ad aliud sunt. Antecedens certum est; quoniam, secundum fidem, constat quod fuit creativus et praescius. Quod autem realiter, non est dubium, cum nulla anima ab aeterno fuerit, aut cognoverit Deum. Nec valet dicere quod ab aeterno Deus cognovit se creativum et praescium; quia istud non tollit quin fuerit realiter creativus et praescius, non ad se, sed ad creaturam creabilem et praescitam ; alioquin , aeque faciliter diceretur quod Deus Pater non referebatur ad Filium realiter; nam semper novit se Patrem. Et si dicatur quod, licet noverit se Patrem, non tamen per hujusmodi notitiam fecit se Patrem, nec ideo fuit Pater quia novit se Patrem (6), et ideo non secundum rationem, sed realiter referebatur ad Filium; sic, in proposito, dicetur quod nec per illam notitiam qua novit se creativum, fecit se creativum, nec ideo fuit creativus vel praescius, quia novit se creativum vel praescium. Quapropter, similiter sequitur quod realiter referebatur ad creabile vel praescitum. Secundo loco, probat quod Deus realiter referatur ad creaturam ex tempore. Arguit igitur Primo sic. Nam constat quod ex tempore, seu de novo, Deus est creans, et Dominus creaturae; et ut sic, refertur ad creaturam ex tempore, ut dicit Augustinus, 5. de Trinitate, cap. ult.; et hoc non TENTURUM est per operationem animae, quia sive anima Deum intelligat, sive non, non minus ipse est creans et Dominus. Ergo naliter refertur ad creaturam ex tempore.

Confirmatur. Quia, si solum secundum rationem refertur, aut hoc est ideo, quia ipse non est Dominus, vel Creator, nisi per operationem animae; quod nullus catholicus diceret; aut quia, etsi absque operatione animae sit Dominus et Creator, non tamen absque operatione animae est relative Dominus aut Creator, et istud implicat contradictionem manifestam ; quoniam contradictio est dicere quod aliquis sit dominus, et non sit dominus alterius, et per consequens, quod non sit relative dominus. Si non sine operatione animae est Dominus relative, non sine operatione animae est Dominus (a); et sic, sine operatione animae est Dominus, et non sine operatione animae est Dominus; quae manifeste contradicunt. Eodem modo potest probari quod-ab aeterno realiter referebatur, supposito, secundum fidem, quod aeternaliter fuerit praescius; quia sine operatione animae fuit praescius, et non potuit esse praescius nisi relative; scientia enim et praescientia, dispositio et providentia ac prxdestinatio sunt ad aliquid, sicut dicit Hugo, de Sacramentis, libro i, parte secunda, cap. 14; et ubi non diceret, adhuc de se patet. Praeterea arguitur sic. Juxta communem modum loquendi, quaecumque relatio consequitur extrema ex natura rei sine consideratione intellectus, est realis. Hoc patet per alios communiter; nam eam in propria forma ponit Scotus, in 30 distinctione. Omnes etiam communiter ponentes relationes rationis, dicunt eas consequi actum intellectus, et aliter non habere esse. Et si nullus diceret, propositio patet de se; alias quaelibet relatio realis posset dici rationis. Sed aliqua relatio Dei ad creaturam, consequitur sua extrema, scilicet Deum et creaturas, ex natura rei, sine consideratione intellectus. Ergo, etc. Minor declaratur. Nam, positis Deo et lapide, et nulla consideratione intellectus exsistente, Deus est distinctus a lapide, et causa et Dominus ejus; ac per hoc, juxta illum modum loquendi, consequitur distinctio Dei a lapide, et causalitas, et dominium, et certe non minus quam consequatur distinctio lapidis a Deo, et servitus. Et si diceretur quod Deus esset distinctus absque distinctione, et dominus absque dominio; eadem facilitate dici posset quod lapis esset distinctus et causatus, et servus, vel possessio, sine distinctione, et dominio, et aliis relationibus. Praeterea. Exclusa omni consideratione intellectus humani, natura humana est unita Verbo in Christo; ergo, exclusa omni consideratione animae, et Verbum est unitum humanae naturae. Et patet consequentia; quia impossibileestaliquidesseunitum non unito; unitum enim unito unitum est. Cum ergo omne unitum referatur ad unitum, sequitur quod Verbum, exclusa omni consideratione animae, et per consequens realiter, referaturad naturam sibi unitam. Praeterea. Spiritus Sanctus temporaliter est dahis et donatus creaturae; nec in hoc est necessaria consideratio animae nostrae, cum etiam pueris detur in baptismo. Et datum et donatum relative dicuntur, sicut patet perAugustinum, 5. de Trinitate, cap. 15. Praeterea. Si hoc deberet negari, aut hoc esset propter auctoritatem Ecclesiae, vel Scripturae Sacrae, aut alicujus sancti, vel famosi philosophi, aut propter cogentem rationem ad oppositum. Sed nec Ecclesia alicubi dicit oppositum. Nec in tota Sacra Scriptura, aut doctrina cujusquam sancti, auctoritas reperitur ad oppositum, quam unquam viderim vel audierim; invenietur alitem frequenter in Scriptura, aut in dictis sanctorum, quod Deus est Omnipotens, Creator, et Dominus, et plura alia, quae denotant eum ad creaturam referri; et nullibi dicitur quod secundum rationem tantum sit Dominus, vel Omnipotens, aut Creator. Et est satis mirabile, si intentio fuisset Augustini quod solum secundum rationem Deus refertur ad creaturam, quomodo in 5. Trinitatis, ubi hanc materiam tractat et determinat, et arguit contra conclusionem et solvit, numquam juvat se per hoc, scilicet quod secundum rationem tantum refertur. Idem patet de Anselmo, Monol. 25. Item, nec Philosophus nec Commentator hoc dixerunt, cum tamen dixerunt Deum esse principium, et motorem, et causam finalem aliorum. De aliis vero philosophis antiquis vel modernis, non esset multum curandum, cum eorum non sint multum celebres auctoritates; non tamen adhuc aliquem vidi ad hoc allegari. Demum nec aliqua ratio cogens est ad hoc, sicut clare patet solvendo eas. C. - SOLUTIONES g 1.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli contra primam conclusionem , dicitur quod responsio ibidem data, per argumentum posita, evacuat argumentum. Et ad primam replicaui contra responsionem factam, dicitur quod duplex est posterius. Quoddam, quod per se originatur a priori; et ad esse istius, Deus non potest velle non influere, si influat ad esse prioris; sicut exemplificatum est de subjecto et propria passione, ut de anima et de suis potentiis. Aliud est posterius, quod non per se originatur a priori; et de tali posteriori non loquor in proposito, sed de primo. Verumtamen, ista originatio melius dicitur quaedam sequela, vel effluxus, quam causatio, aut originatio, scilicet relationis a fundamento, utpote similitudinis ab albedine. Ad secundam replicam negatur major. Sicut enim nulla res potest separari ab illo a quo dependet essentialiter, sicut compositum a materia vel forma, ita nec potest separari ab illo quod essentialiter causat, id est, ex suis essentialibus principiis, vel ex hoc quod est tale ; sicut materia vel forma unitae, quia necessario causant compositum, non possunt esse sine composito; similiter, nec subjectum a propria passione. Nunc autem, licet albedo unica non sit causa essentialiter causans similitudinem , duae tamen (a) albedines sunt sufficiens naturalis et essentialis causa relationis quae dicitur similitudo. Quod enim relatio, vel habitudo, naturaliter sequatur positionem sui fundamenti et termini, testatur sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 7, art. 9, ad 5 , ubi dicit quod ad productionem quantitatis, sequitur habitudo naturaliter, et ad productionem substantiae creatae, sequitur naturaliter relatio, quam importat creatio passiva. Ad tertiam replicam, patet quod, sicut Deus non posset unire formam materiae informative, quin statim sequatur tertia entitas, a materia et forma, divisim et conjunctim sumptis, distincta, nec posset annihilare compositum, remanente unione formae ad materiam ; ita similitudo non potest annihilari, remanentibus albedinibus, quin, si Deus annihilaret illam similitudinem, statim sequatur alia; vel non remanent illae duae similitudines in sua dualitate; quia necessario ad positionem formae albedinis sub duplici esse, sequitur relatio similitudinis; est enim rerum differentium eadem qualitas. Et dico, ad probationem, quod Deus est in infinitum potentior ad annihilandum relationem, quam creatura ad causandum illam ; sed Deus non potest annihilare rem, ponendo eam. Cum autem ponit albedinem sub duplici esse, ponit similitudinem et relationem in actu. Unde, pro tunc, non vult, nec potest velle eam annihilare, nisi vellet annihilare diffinitum ponendo ejus diffinitionem, quod implicat contradictionem. Illud autem quod additur, scilicet quod Deus nitatur ex una parte ad annihilandum, et albedo ex alia ad producendum, phantasticum est; non enim Deus nititur ad ponendum actu contradictoria.

Ad aliud quod quaerit, an albedo causet similitudinem effective, aut subjectae tantum;

dico, secundum sanctum Doctorem, de Potentia Dei, q. 7, art. 8, ad 5 ; " Causa habitudinis inter duo, est aliquid inhaerens utrique;" et accipit satis large inhaerentiam, pro omni inexsistentia formae vel actus, substantialis aut accidentalis. Dico igitur quod causa efficiens similitudinis prima, est illud quod causat utramque albedinem, vel unam illarum ; nam eadem actio terminatur, de per se, ad absolutum, et ex consequenti, ad relationem. Sed causa efficiens proxima, est suum fundamentum et terminus; et haec causatio non est pelta) tamen.

Om. Pr. transmutationem, sed per simplicem emanationem ; non solum autem fundamentum est causa effectiva relationis, immo et formalis, quodammodo, cum relatio ab extremis speciem recipiat, ut patet 5. Metaphysicae (t. c. 20). Ad secundum principale negatur consequentia. Dico enim quod totius ad suam partem, non est actualis realis relatio, nisi pars habeat suum proprium esse, sicut contingit in toto quod est numerus quinque lapidum, et hujusmodi. Et ideo argumentum non probat infinitatem relationum in actu ; quia relatio in actu requirit in actu duo extrema, secundum quod dicit sanctus Thomas, 1. Senteni., dist. 30, q. 1, art. 1; pars autem totius continui non habet proprium esse actu, sed omnes partes sunt per esss totius, ut idem dicit, 3 p., q. 90, art. 1; et 3. Sen-terit., dist. 6, q. 2, art, 3. Ad tertium principale patet (") per idem.

Et cum vult improbare responsionem datam, dico quod probatio ista falso innititur fundamento, et male probato, scilicet quod numerus sit in sola animae apprehensione, ut alias dictum est (dist. 24, q. 1). - Ad secundam replicam, dicitur eodem modo, quod eidem falso fundamento innititur. Ad quartum principale dico quod ibi multa falsa assumit. Primo, quod similitudo non sit nisi unitas et indivisio. Licet enim similitudo et aequalitas supponant indivisionem in ratione qualitatis vel quantitatis, tamen non sunt essentialiter indivisio, sed habitudo positiva. Secundo, falsum est quod indivisio illa, quam supponit similitudo, fundetur in apprehensione. Dico enim quod fundatur in natura communi qualitatis, utpote albedinis; non quod sit indivisio secundum esse albedinis, sed secundum rationem ejus; quia similitudo requirit indivisionem formae quantum ad rationem, sed requirit distinctionem secundum esse illius, ut patet diffiniendo eam. Et similiter aequalitas. Et cum probatur oppositum ;

dicitur quod sensus non proprie appre-hendit relationes, secundum quod dicit sanctus Thomas, 4. Sentent., dist. 27, q. 1, art. 1, q"" 1" (ad 2""); sed bene apprehendit causas relationum. Dato tamen quod sensus apprehendat istas habitu, dines, eodem modo conceditur quod sensus apprehendit negationes per accidens, sicut visus apprehendit tenebram. Naturam autem communem albedinis, concedo quod sensus apprehendit; non tamen in sui communitate, sed in suis individuis; universale enim cognoscitur per sensum, uno modo, et alio modo, non. Unde sanctus Thomas, 1" 2 , q. 29, art. 6, dicit : " De universali, contingit loqui dupliciter : uno modo, secundum quod subest intentioni universalitatis; alio modo autem, de natura cui talis intentio attribuitur; alia enim est consideratio hominis universalis, et alia hominis, in eo quod homo, Si LIBRI I. SEN TENTURUM igitur universale accipitur primo modo, sic nulla potentia sensitiva? partis, nec apprehensiva, nec appetitiva, potest in universale ; quia universale fit per abstractionem a materia individuali, in qua radicatur omnis virtus sensitiva. Potest tamen aliqua potentia sensitiva ferri in aliquid universaliter; sicut dicimus objectum visus est color secundum genus; non quia visus cognoscat colorem universalem, sed quia quod color sit cognoscibilis a visu, non convenit colori in quantum est hic color, sed in quantum est color simpliciter. "

Haec ille.

Quidquid autem sit de hoc, utrum sensus apprehendat relationes, vel negationes, vel universalia, per se, aut per accidens, sufficit quod apprehensio sensus sit occasio apprehendendi talia per intellectum, sicut est de apprehensione substantia?. Dico igitur quod similitudo fundatur in unitate naturae communis cum (a) diversitate suppositorum naturae. Ita quod diversitas suppositorum et unitas naturae concurrunt ad fundandum similitudinem ; sed unitas naturae est fundamentum principaliter, et diversitas suppositorum est causa sine qua non fundat. Illa autem unitas, cum non sit quid positivum, non est inconveniens, si fundatur in rebus distinctis; non enim est unitas perfecta in actu, sed est unitas qualem habet universale extra animam, scilicet aptitudinalis, et in natura diversa in multis (6). Ad quintum principale dico quod fundatur in falso fundamento, scilicet quod duplicitas sit summario et numeratio animae. Istud enim negatur. Nulla enim summatione animae exsistente aut numeratione, adhuc est vera duplicitas actu in re, et actualis numerus, licet arguens oppositum opinetur, licet false; et consequenter, totus processus, qui fundatur in illa opinione, falsus est et inanis. Ad sextum consimiliter negatur quod multiplicitas sit solum in apprehensione animae, vel quod sit summatio animae; sicut nec duplicitas, quae est species multiplicitatis; multiplicitas enim est nomen relationis commune ad duplicitatem, triplicitatem , etc. Ad septimum negatur minor. Dico enim quod paternitas habet productivum in rerum natura, scilicet ipsum Patrem, qui per se et directe producit Filium, et consecutive producit in se paternitatem, et in Filio filiationem principaliter. Dico tamen quod Filius comproductus, comproducit utramque, licet non ita principaliter. Relatio enim acquiritur, acquisito aliquo absoluto in aliquo extremorum relationis. Illud ergo quod causat illud absolutum, est principalis causa utriusque relationis; sed correlativum, est concausa illorum. Et cum probatur quod paternitas non producatur a Patre;

dico, ad primam et secundam (a) probationem, quod non sequitur quod relatio sit per se terminus productionis, sed solum consecutivus ad per se terminum, qui est absolutus, loquendo de productione Patris, vel ignis generantis. Si autem loquaris de productione, qua Filius comproducit illas relationes, dico quod, quoad pullulationem relationum paternitatis, et filiationis, productio Filii et productio Patris, scilicet qua Pater producit, computantur una sufficiens relationum originatio. Constat autem quod actio Patris terminatur ad absolutum, per se; et consecutive, ad relationes. Ita quod talis est ordo quod actio generantis hujusmodi, prius natura terminatur ad absolutum; et simul tempore, sed posterius natura, generantis actio cum actione geniti quasi una actio, terminantur ad relationes. Sciendum tamen quod, secundum Philosophum, et Commentatorem, i. Coeli, comm. 111, relationes quandoque sunt, et quandoque non sunt, nec tamen proprie generantur, aut corrumpuntur; et 5. Physicorum., commento 10, dicit quod ad relationem non est motus nisi per accidens. Ita in proposito : non oportet esse sollicitum de productivo relationis; quia ipsa non producitur per se, sed valde per accidens, quia consequitur ad productionem alicujus absoluti in eodem supposito, vel quandoque in alio supposito; et ideo de talibus non est inconveniens, quod idem causet in se tales relationes. Ad tertiam probationem negatur consequentia ; non enim omne producens habet relationem realem ad suum productum; et ideo non oportet quod omne producens imprimat in se quid reale.

Ad illud quod dicitur de Filio,

dico quod Filius non imprimit in Patrem relationem, quasi causa totalis; sed non est inconveniens quod Pater et Filius, vel generans et genitus, concurrant in virtute unius causae emittentis duas relationes, quarum una est in Patre, alia in Filio; licet, ut dictum est, Pater sit in hoc principalior, quia producit absolutum, ad quod consequitur relatio, Filius autem, non; nec tamen oportet quod actio, qua Filius emittit illas relationes, sit aliud ab aliis relationibus, secundum rem, sed sola ratione.

Cum autem dicitur quod actio Patris non attingit aliquid quod sit in Patre,

concedo, loquendo de absolutis; negatur tamen, de relativis. Et cum dicitur quod actio Patris non est in Patre, sed in passo,

-dico quod actio dicit duo, scilicet transmutationem cum relatione : quae, quoad primum, est in passo; quoad secundum, est in Patre. Ad secundam formam ibi factam, negatur minor, scilicet quod fundetur super nihil. Dico enim quod paternitas fundatur super potentia generativa; sed actus illius potentiae, scilicet generare, est ratio fundandi illam relationem, quoad principium, sed non (a) quoad ejus permanentiam. De hoc tamen dicetur, quaestione sequenti, in solutione argumentorum contra tertiam conclusionem. Ad tertiam formam negatur antecedens, ubi est productio cum transmutatione; producere enim, et produci, praeter relationes illas, implicant motum, vel transmutationem, ut prius dictum est. Sed utrum inter producens et productum, sint aliae relationes, praeter illas quas important producere et produci, credo quod sic; quia relatio quam importat producere, habet pro fundamento ipsum producens, vel potentiam ejus; et habet pro termino, motum, aut mutationem. Relatio vero, quam dicit produci, seu generari, fundatur in motu, et terminatur ad agens. Aliae autem duae relationes sunt inter producens et productum, ut paternitas et filiatio; et una earum fundatur in producente, et terminatur ad productum, alia vero econtra. Sed ubi est productio sine transmutatione, sicut in divinis, vel in creatione rerum, non sunt aliae relationes, inter producens et productum, nisi quae importantur per producere et produci. De hoc tamen videbitur in secundo. Ad octavum principale dicitur quod relatio dominii consequitur potentiam coercendi subditos. Unde sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 7, art. 10, ad 4 : a Hoc nomen, inquit, dominus tria in suo intellectu includit, scilicet potentiam coercendi subditos, et ordinem ad subditos, qui consequitur talem potentiam, et terminationem ordinis subditorum in dominum. "

Haec ille.

Et cum arguens probat oppositum, quod hujusmodi potentia non sufficit,

negatur. Et cum probat hoc, quia multi pollentes intellectu, etc,

dico quod aptitudo naturalis ad regendum non fundat relationem hujusmodi, sed potentia coercendi; et quicumque habet illam, respectu alicujus, est ejus dominus. Unde autem veniat illa potestas, an veniat a natura, vel ab electione aut voluntate, non euro. Sed dico quod, si veniat a natura, fundat relationem realem in creatis. Si autem ex sola voluntate, dico quod erit relatio rationis, quia Deus non ordinatur ullo modo ad creaturas, respectu quarum dicitur Dominus realis. Unde, de Potentia Dei, q. 7, art. 11, ad 3"", dicit sanctus Thomas : " Sicut, inquit, aliquid est idem sibi realiter, et non solum secundum rationem, licet relatio sit tantum secundum rationem, propter hoc quod causa relationis est realis, scilicet unitas substantiae, quam intellectus sub relatione intelligit; ita potestas coercendi subditos est in Deo realiter, quam intellectus intelligit in ordine ad subditos, propter ordinem subjectorum ad ipsam ; et propter hoc dicitur Dominus realiter, licet relatio sitrationistantum. Et eodem modo apparet quod esset Dominus, nullo intellectu exsistente. "

Haec ille.

Ad secundam probationem quam ibidem facit arguens, patet quid dicendum : quod antecedens est falsum, scilicet: quod actus inter dominum et servum, sint relationes dominii et servitutis, quocumque modo considerentur. Ad nonum dico quod responsio ibidem data, sufficit. Dictum enim est, prius, quod relatio realis actualis exigit duo extrema exsistere actualiter. Dicit enim sanctus Thomas, de Veritate, q. 4, art. 5, ad l" , quod " respectus qui consequuntur actus animae, dicuntur respectus habituales, quia voluntas et intellectus possunt esse etiam de illo quod non est actu exsistens)). Et sicut dicit de actibus animae, cujusmodi sunt visio, volitio, cognitio, ita consimiliter diceret de habitibus, cum non plus dependeat habitus, ab objecto, quam actus.

Et cum probatur oppositum, dico Adprimam probationem, quod scientia de praeteritis, qua sciuntur esse praeterita, non est verior, ipsis praeteritis exsistentibus, quam non exsistentibus. Sed scientia qua praesentia cognoscuntur quoad suam actualem exsistentiam, variatur, rebus non exsistentibus; immo est falsa. Sicut enim dicit sanctus Thomas, de Veritate, q. 2, art. 13: " Ex parte rei cognitae, scientia variatur secundum veritatem et falsitatem; quia, eadem existimatione manente, si res mutetur, erit existimatio falsa, quae prius fuit vera. " - Haec ille.

Et accipit scientiam large pro omni cognitione. Dico enim quod cognitio quae causatur a re cognita immediate, realiter refertur ad illam rem, quamdiu res est; et hoc, relatione effectus ad causam. Si autem loquamur de relatione mensurati ad mensuram, sic dico quod scientia realiter refertur ad scibile, quamdiu ipsum est; et hoc, si sit cognitio rei quoad suum esse. Si autem est cognitio rei, quoad suam rationem universalem et praedicata illi rationi convenientia, dico quod relatio scientiae ad scibile, est solum relatio rationis. Et de tali arguit adversarius; sed non de prima. Ideo verum concludit, sed non contra nos; talem enim relationem habet scientia ad objectum, sive exsistat, sive non. Ad secundani probationem dicitur similiter, quod scientia duplicem relationem habet ad objectum a quo causatur, scilicet relationem effectus ad causam, et mensurati ad mensuram : prima est realis; secunda vero, non, nisi loquamur de scientia rei, quoad suum esse actuale. Tunc dico quod scibile destructum in esse actuali, variat scientiam (a), quoad veritatem et falsitatem; sed scientia de rationibus rerum universalibus, non variatur, destructo scibili quoad esse exsistentiae. Ista autem scientia, secundo modo dicta, solum respectu rationis refertur ad scibile; sed prima, respectu reali. Ad tertiam probationem, dicitur per idem. Tamen arguens supponit unum falsum : quod simitu) scientiam. - tubstantiam Pr. LIBRI I. SEN TENTURUM litudo non sit nisi unitas aut indivisio; ut prius dixii Ad decimum principale dicitur quod responsio ibidem data, est sufficiens, quoad hoc quod, dum acquiritur nova relatio in uno albo, scilicet similitudo, per mutationem vel generationem alterius albi, illa relatio non acquiritur, nullo agente in primum album. Dico enim quod quodlibet album, ab eodem habet relationem consequentem albedinem in virtute, a quo habet albedinem.

Et cum infertur quod sic dicendo, relatio non oriretur cum albedine, etc,

dico quod immo in radice. Unde sanctus Doctor, super 5. Physicorum (lect. 3), dicit : cc Si aliquis per suam mutationem efficiatur mihi aequalis, me non mutato, aequalitas primo erat in me, quodammodo, scilicet in sua radice, ex qua habet esse reale. Ex hoc enim quod habeo talem quantitatem, competit mihi quod sim aequalis omnibus illis qui eamdem quantitatem habent. Cum ergo aliquis de novo accipit illam quantitatem, ista radix communis determinatur ad illum; et ideo nihil advenit mihi de novo, per hoc quod incipio alteri esse aequalis, per illius mutationem. "

Haec ille.

Sic, in proposito, dico de relatione similitudinis, si tamen illa relatio prodit in actum ab utroque extremorum, scilicet duorum alborum, sicut prius dictum fuit de patre et filio ; pater enim ab eodem accipit paternitatem in virtute, a quo accipit potentiam generativam, sed in actum educitur a seipso dum generat filium. Caetera vero, quae in hoc argumento adducit arguens, scilicet an relatio per se terminet productionem, soluta sunt in responsione septimi. Ad undecimum dico quod rem aliquam connectere aliqua, potest dupliciter intelligi : primo modo, de connexione effectiva; alio modo, de connexione formali. Primo modo intelligendo majorem, concedo eam ; sed minor, in hoc sensu, negatur; non enim relatio active connectit. Secundo modo, negatur, si intelligatur universaliter; et specialiter, illa major est falsa in relationibus, quae alio modo babent esse quam caetera praedicamenla, cum ratio earum non consistat in hoc quod aliquid ponant in his (a) de quibus dicuntur, sed magis se liabent per modum unius intervalli attingentis duo extrema, ut dictum fuit. Exemplum autem quod adducitur de actione, quae nectit agens et passum, non sufficienter probat illam universalem negativam. Et procedit de connexione effectiva : quam non facit relatio; sed potius est connexio per modum attingentis duo extrema, non ponentis, ut sic, aliquid in eis. Et ex alio, quia agens et passum oportet uniri, cum se habeant ut actus et potentia; non sic duo correlativa (6). Et ideo, ex illa singulari, ad universalem arguere, est fallacia consequentis. (6) correlativa. - corporalia Pr, Ad duodecimum dico quod responsio ibi data, est bona.

Et cum dicitur, quod illo modo loquitur Commentator saepe, verum est, sed non ibi; quod patet per alia ejus dicta; ex quibus habetur oppositum; scilicet, cum dicit, 5. Metaphysices (comm, 14), quod ens extra animam dividitur per decem praedicamenta. Ex quo sequitur quod omne praedicamentum est ens extra animani. Ad declmumtertlum dicitur quod " debilitas esse relationis attenditur, secundum sanctum Thomani, 1. Senteni., dist. 8, q. 4, art. 3, ad4" , secundum inhaerentiam sui ad subjectum; quia non ponit aliquid absolutum in subjecto, sed tantum respectum ad aliud ".

Haec ille.

Cum hoc stat quod tempus sit melioris esse, quantum ad hoc quod ponit extra animam aliquid absolutum, scilicet motum et ejus numerum, quam sit ipsa relatio. Non tamen oportet quod relationis esse sit debilius, quam esse temporis, quoad hoe quod dicat quid factum ab anima, sicut tempus dicit. Tempus enim habet esse debilissimum inter omnia absoluta ; non tamen inter omnia praedicamenta. In hoc etiam est debilior relatio omni ente, quia ex sua ratione non habet quod sit res extra animam, in parte nec in toto; oppositum est de tempore, quod ex sua ratione dicit aliquid extra animam, licet aliquid dicat quod est in anima in actu vel potentia, scilicet numerationem ; sed de hoc in secundo. Ad deciinumquartum negatur major. Secundum enim quod dicit sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 7, art. 9, ad 7"" : " Ipsa relatio, quae nihil aliud est quam ordo unius (a) creaturae ad aliam, aliud habet in quantum est accidens, et aliud in quantum relatio, vel ordo. In quantum enim est accidens, habet quod sit in subjecto. Non autem in quantum est relatio, vel ordo; sed solum quod ad aliud sit, quasi in aliud transiens, et quodammodo rei relatae assistens. Et ita relatio est aliquid inhaerens, licet non ex hoc ipso quod est relatio. Et ideo nihil prohibet quod hujusmodi accidens desinat esse, sine mutatione ejus in quo est; quia sua ratio non perficitur, prout est in subjecto, sed prout transit in aliud; quo sublato, ratio hujusmodi accidentis tollitur quidem quantum ad actum, sed manet quantum ad causam, sicut subtracta materia tollitur calefactio, licet maneat calefactionis causa. "

Haec ille.

Item, art. 8, sic ait : " Relatio in hoc differt a qualitate et quantitate, quia qualitas et quantitas sunt quaedam accidentia in subjecto remanentia; relatio autem non significat, ut dicit Boetius, in libro de Trinitate, ut in subjecto manens, sed ut in transitu quodam ad aliud. Unde Porretani dixerunt relationes non esse inhaerentes, sed assistentes; quod aliqualiter verum est, ut posterius ostendetur. Quod autem attribuitur alicui, ut ab eo procedens, (a) unius. - ipsius Pr. :. - QUAEBTIO I. non facit compositionem cum eo; sicut nec actio cum agente. Et propter hoc probat Philosophus, 5. Physicorum (t. c. 10), quod in ad aliquid non potest esse motus, quia sine aliqua mutatione ejus quod refertur ad alterum, potest relatio desinere vel incipere, ex sola mutatione alterius; sicut etiam patet, de actione, quod non est motus secundum actionem, nisi metaphorice et improprie, sicut exiens de otio in actum mutari dicimus; quod non esset, si relatio, vel actio, significaret aliquid in subjecto manens. "

Haec ille.

Ex quibus satis patet quid dicendum ad argumentum. Dicitur enim, ad antecedens, quod non per omnis realitatis adventum in natura exsistentis, dicitur aliquid moveri; sed solum per ad ventum realitatiSjSe habentis per modum immanentis in illo cui advenit. Et ideo, quia relatio se habet potius per modum effluentis et transeuntis ab uno in aliud, et non per modum immanentis, non mutatur subjectum per ejus adventum vel recessum. Tamen dico quod realitas relationis non advenit alicui totaliter de novo, sine mutatione illius cui advenit, ut praedictum fuit in solutione quarti principalis. Unde, sicut saepe dictum est, illud quod dat relationi quod sit res, scilicet fundamentum reale, prius fuit. Illud autem quod complet rationem relationis, novum est. Quia ergo illud quod complet ejus rationem, non habet, in quantum hujusmodi, quod sit res, vel quod aliquid ponat in eo cui attribuitur, nihil mirum si relatio potest advenire noviter, vel recedere, sine mutatione ejus cui attribuitur. Finaliter ergo relatio, ut relatio, non transmutat subjectum, sed ut est accidens. Et in hoc sto finaliter. Ad decimumquiiiliim negatur major in parte, et conceditur in parte. Quoad illam enim partem, qua dicitur quod nulla ratio incorporea est in corporibus extra animam, negatur. Omnis enim forma, prater quantitatem, non est corporea de se; sed forte per accidens, ratione subjecti. Sed quoad aliam partem, in qua dicitur quod nihil exsistens in diversis, est aliqua res, conceditur, loquendo de esse in aliquo subjective, vel immansive. Et tunc ad minorem dicitur quod relatio non sic est in diversis, quod utrique immaneat, vel insistat; sed Simplicius illud intendit, quod relatio, secundum suam rationem, assistit utrique extremorum, quasi ab uno in aliud tendens. Unde sanctus Thomas, 1 p., q. 28, ari. 2, dicit quod " si consideremus relationes in creatis, secundum quod sunt relationes, sic inveniuntur esse assistentes, non intrinsecus affixae, quasi significantes respectum quodammodo contingentem rem relatam prout ab ea tendit in alterum ". Ista ergo est intentio Simplicii, quod relatio non dicit aliquid inexsistens alicui, sed medium inter duo. Sciendum tamen quod, secundum quod ait sanctus Doctor, 1. Senteni., dist. 27, q. 1, ait. 1, ad 2"" : " in utroque extremorum relationis, est una relatio differens ab alia : in quibusdam, secundum speciem, sicut in illis quae diversis nominibus utrinque (a) nominantur, ut paternitas et filiatio; sed in quibus^ dam non differunt specie, sed numero tantum, sicut quando utrumque habet idem nomen, ut in similitudine et aequalitate; et tunc relatio, quae est in uno sicut in subjecto, est in alio sicut in termino. Et ideo patet quod relatio, secundum esse, prout in re fundamentum habet, non est medium sed extremum ; sed secundum respectum, est medium. "

Haec ille. II. Ad argumenta Occam. - Ad primum eorum quae objicit Occam contra eamdem conclusionem, negatur major, si loquamur de formis, quas sunt essentialiter ad aliquid; nam, quia, secundum Aristotelem, esse talium est ad aliud se habere -, ista (S) non possunt intelligi sine alio ad quod sunt essentialiter; secus est de absolutis. Et ad probationem, dico quod non est simile de causa, et effectu ; quia effectus, hoc ipsum quod est, non est ad eam sam; sed una relatio, hoc ipsum quod est, est ad aliud, secundum Aristotelem, in Praedicamentis.

Ad secundum negatur major; quia nec contradictio dicta de aliquibus, est via sufficiens concludendi realem distinctionem inter talia; nec impossibilitas recipiendi praedicationem contradictoriorum pertinentium ad esse, est via sufficiens ad probandum identitatem realem illorum; ut patet de materia et forma, de esse et essentia, de partibus essentialibus simul linitis, et de tertia entitate resultante inde, et de infinitis aliis. Ad tertium dico quod similitudo Socratis ad Pla^ tonem, est subjective in Socrate ; et conformiter, similitudo Platonis ad Socratem, est subjective in Platone. Unde relatio realis habet idem subjectum, quod et suum fundamentum ; relatio vero rationis nullibi est subjective, cum non sit res. Nec valet consequentia : similitudo Socratis ad Platonem non est in Platone; ergo nec relatio sibi opposita. Quia non oportet quod relatio sit subjective in subjecto sui termini, sed in subjecto sui fundamenti. Ad quartum dico quod omnia ibi adducta, stant in hoc quod rebus non convenit dici, sed solum vocibus; et (r) dico quod est falsum, ut ostensum fuit in quaestione de attributis (dist. 8, q. 4). Nam dicens non solum dicit verbum, immo rem per verbum ; sicut Pater dicit se et omnem creaturam Verbo suo. Unde ista propositio est fundamentum infinitorum errorum. Ex hoc enim fundamento, arguens et caeteri terministae concludunt quod nulla res, quae non est vox, aut scriptum, aut conceptus mentis, potest praedicari, aut dici, aut subjici; et conse^ quenter, quod universalia et praedicamenta non sunt LIBRI I. SEN nisi voces, aut scripta, aut conceptus. Ideo illud fundamentum valde ruinosum est. III. Ad argumenta Gregorii.

Ad primum eorum quae primo loco inducit Gregorius contra eamdem conclusionem, dico quod illud argumentum et duo sequentia, solum probant quod omne relativum formaliter in concreto, est aliquid absolutum ; et hoc concessum fuit prius, quod nulla relatio proprie refertur, sed est quo aliquid refertur; nec inter duas relationes, est tertia relatio realis. Unde responsio ibidem data, in fine argumentorum, bona est, scilicet quod relatio in abstracto non est quid absolutum , licet relativum sit absolutum. Nec illae rationes aliquid probant contra hoc. Et cum probatur quod immo;

dico,

ad primam probationem, quod relatio in abstracto, est aliud, non tanquam quod refertur, sed tanquam quo aliquid ad aliud refertur. Et cum dicitur quod contingit de relatione quaerere quid est, vel quae essentia est,

dico quod licet relatio in abstracto sit quaedam res, et quaedam essentia, et quoddam ens, et de ipsa dicantur multa nomina abstracta, non tamen sequitur quod ipsa sit quid absolutum. Sed est fallacia figurae dictionis, arguendo a modo nominis, ad modum rei; sicut et in alio proposito, non sequitur : hoc dicitur relative; ergo est formaliter relativum ; sicut patet cum dextrum dicitur de columna, et Creator de Deo. Unde, ad videndum utrum aliqua forma sit absoluta secundum rem, non oportet attendere ad nomen quo significatur. Quia quandoque aliqua forma significatur absolute, per modum absoluti, et tamen sua quidditas abstrahit ab absoluto et relativo; ut patet de ente, quod significatur et intelligitur absolute, et tamen abstrahit ab absoluto et relativo, cum sit superius ad utrumque. Quandoque autem forma significatur relative, et tamen in se est mere absoluta ; ut cum divina essentia significatur nomine potentiae, vel ideae. Quandoque autem forma significatur absolute, et tamen non est absoluta; ut cum relatio significatur nomine essentias, vel rei, vel hoc nomine, aliquid. Ad videndum ergo utrum forma sit absoluta, oportet aspicere ad hoc : an scilicet talis forma, secundum suam rationem specialissimam, sit ad aliquid; et non ad transcendentia, quae abstrahunt ab absoluto et relativo, licet absolute quandoque significentur, ut ens, vel relative, ut bonum vel verum. Illa enim forma dicitur proprie absoluta, quae, secundum suam rationem specificam, non dicit aliquid per modum intervalli inter duo, incipientis ab uno et ad reliquum terminati; sed dicit aliquid inexsistens ei de quo dicitur.

Ad aliud quod additur, quod paternitas est essentia ad se, etc, dico quod illa essentia quae est paternitas, est ad aliud, licet non sit ad aliud sub hoc nomine transcendente, essentia. Unde essentia est transcendens, et est absolutum, secundum modum significandi, licet in se abstrahat ab absoluto et relativo. Non ergo valet ista consequentia : paternitas est essentia ad se ; ergo est quid absolutum. Sed potius est fallacia accidentis, sic arguendo : paternitas est essentia; sed essentia, ut sic, est absolutum, vel est ad se; igitur paternitas est absolutum, vel ad se;

recte, sicut hic : Socrates est homo; homo est species; ergo Socrates est species. Sicut enim species non convenit homini, nisi prout est in intellectu ; ita nec absolutum, vel respectus, convenit essentiae, ut essentia, nisi ut est in intellectu ; scilicet quia significatur, ut intelligitur, absolute; essentia enim, in quantum hujusmodi, abstrahit ab absoluto, sic quod absolutum non convenit ei per se primo, nec per se secundo, sed solum convenit ei, quantum ad modum significandi et intelligendi. IV. Ad alia argumenta Gregorii.

Ad primum eorum quae secundo loco inducit, dico quod distinctio Socratis a Platone, est relatio et accidens distinctum a Socrate et Platone, et est subjectae in Socrate ; distinctio autem Platonis a Socrate, est in Platone. Et cum dicitur quod, ad veritatem huj-us, Socrates est distinctus a Platone, sufficit veritas illius copulativas, Socrates est, etc,

dico quod falsum est, si loquamur de distinctione quae est relatio fundata super numerum de genere quantitatis, sicut similitudo est relatio fundata super unitatem de eodem genere. Et similiter, ad veritatem hujus, Socrates est pater Platonis, non sufficit veritas illius copulativae, loquendo de paternitate, quae est relatio; abstracta enim tali entitate, quae distinctio Socratis dicitur, non esset formaliter distinctus a Platone distinctione positiva , sed forte distinctione quae est negatio unius ab alio.

Ad confirmationem, dico quod Dei ad creaturam non est realis relatio. Ideo Deus non est distinctus a creatura distinctione positiva, quae est relatio, sed distinctione quae est negatio vel divisio. Et similiter dicitur de dominio, ut prius dictum fuit. Ad secundum negatur consequentia. Et ad probationem, dico quod, licet duo lapides distinguantur ab invicem distinctione positiva, tamen illae distinctiones non distinguuntur ulterius distinctione positiva : quia inter relationes reales non est ulterius relatio realis; similiter talis distinctio non est nisi inter quanta. Ad illud quod additur de causa et causato, similiter solvitur; quia, licet effectus habeat relationem realem ad suam causam, tamen relatio illa, cum non sit effectus, sed coeffectuni, non habet ulterius relationem aliam qua referatur. Et de hoc in principio secundi videbitur. Ad tertium dicitur quod in divinis, respectivum non differt ab absoluto, secundum rem, nec Deus reali relatione ad creaturam refertur. Sed, ex hoc inferre quod ita sit in creaturis, est rudis ingenii; ac si, ex hoc quod Deus, secundum suam substantiam, est sapiens, inferretur ita esse in homine; non enim creatura aequatur divinae simplicitati. Ad quartum, dictum est, prius, quod per adventum relationis, ut est relatio, nihil mutatur, quidquid sit de adventu ejus, ut est accidens, scilicet cum advenit in suo fundamento. Et cum fit instantia de nummo, vel de relatione Dei ad creaturam, non valet instantia; quia Dei ad creaturam non est relatio realis.

Et cum arguit, per rationem, de distinctione, etc.;

dico, ut prius respondendo ad argumenta Aureoli, quod ille qui efficitur de novo ab aliquo distinctus, non per mutationem sui sed alterius, non acquirit novam relationem; nam per eamdem similitudinem, quis albus refertur ad omnia coalba, et per eamdem distinctionem distinguitur ab omnibus ab eo distinctis; nam relatio non multiplicatur secundum pluralitatem terminorum, sed fundamentorum, ut dicetur in alia quaestione. Illud quod additur de distinctione Dei a creatura, solutum est. -

Quod additur de imaginatione, nihil valet; nam actus imaginationis non causat aliquid, nec aliquam relationem realem, sed solum rationis, in objecto suo, ut est cognitum, vel imaginatum.

Cum additur quod omne agens ageret in quantamcumque distantiam, etc, ex eodem falso fundamento procedit, scilicet : quod ad generationem alicujus rei, causetur relatio distinctionis in omni re quae incipit distingui a tali nova re. Hoc enim non oportet nos dicere. In tali enim casu, non causatur distinctio nova, nisi in re nova; nova enim relatio non causatur in aliquo, ut accidens est, nisi cum causatur ejus fundamentum; causato enim fundamento relationis, causata est relatio in potentia proxima et ut est accidens; sed causato termino (a), causatur relatio, ut relatio, per naturalem sequelam, sine transmutatione. Ad quintum dicitur quod, licet unitas transcendens non superaddat aliquid positivum rei quae dicitur una, ita nec identitas numeralis, tamen (6) identitas specifica addit, sicut et similitudo. Et hoc intendit sanctus Thomas, 1 p., q. 28, art. 1, ad 2 : " Relatio, inquit, quae importatur per hoc nomen, idem, est relatio rationis tantum, si accipiatur simpliciter idem ; quia hujusmodi relatio non potest consistere, nisi in quodam ordine quem ratio invenit alicujus ad seipsum, secundum aliquas ejus duas considerationes. Secus autem est cum aliqua dicuntur eadem, non numero, sed in natura generis vel speciei. "

Haec ille. Tunc ad probationem consequentia?, dico quod prima probatio falsum assumit, scilicet quod eodem formaliter et essentialiter aliqua sint eadem quo sunt unum. Hoc enim falsum est; cum identitas sit relatio, et unitas sit ejus fundamentum, secundum Aristolelem. Dico tamen quod idem est causa unitatis et identitatis; natura enim specifica fundat unitatem primo, et ipsa sub unitate fundat identitatem, vel similitudinem, aut aequalitatem. Ad secundam probationem dico quod Socrates est idem specifice Platoni formaliter, per aliquod accidens magis distinctum a Platone quam est Socrates. Sed id (a) quod est causa et fundamentum talis identitatis, est minus distinctum a Platone, quam Socrates, scilicet natura specifica. Ad tertiam probationem dico quod inter relationes non est relatio media, sicut inter duo absoluta potest esse; et ideo duae similitudines unius speciei non referuntur ad invicem per relationem mediam. Unde sanctus Thomas, 1 p., q. 42, art. 1, ad i : a Idem ad seipsum non refertur aliqua relatione reali ; nec iterum una relatio refertur ad alteram per aliquam relationem. Cum enim dicimus quod paternitas opponitur filiationi, oppositio non est relatio media inter paternitatem et filiationem ; quia utroque modo multiplicaretur in infinitum. " -

Haec ille.

-Responsio autem quae datur ad istam tertiam probationem, est Scoti, cui non placet solutio sancti Thomae. Et in quantum solutio Scoti sustineri debet, dico Ad primam improbationem, quod consequentia non valet. Licet enim paternitas non sit necesse esse, nec sit intrinseca filiationi secundum rem, nec ejus per se causa, non tamen potest esse sine filiatione, vel econtra; quia paternitas includit in sua diffinitione filiationem implicite, et econtra; ideo unum non potest asse aut intelligi sine alio.

Ad confirmationem ibi factam, dicitur quod subjectum non est de diffinitione accidentis tam intrinsece, sicut una relatio de diffinitione alterius; ideo non est simile. Nec est mirandum quod una relatio non possit destrui alia manente; sicut nec est mirandum cur diffinitum non potest esse sine suis diffinitionibus.

Quod additur, quod nullae duae res creatae, etc., sunt simul natura; falsum est, et contra omnem philosophiam. Et expositio illa de termino, nulla est; sed est fictio terministarum : quod scilicet termini sint simul natura, et non res.

Argumentum autem quod ulterius fit de patre et filio, non valet. Tum quia non assigno illam causam, quam ponit Scotus, scilicet quod ideo tales relationes seipsis referantur, quia sunt simul natura. Tum quia falsum est quod pater, quantum ad illud quod est, sit simul natura cum illo qui est filius,"licet relationes eorum sint simul natura; et similiter, pater, formaliter sumptus, prout includit hominem et relationem, est simul natura cum filio formali, qui dicit mihi compositum ex homine et filiatione. Quod ultimo additur, quod Socrates et Plato non minus sunt unum, etc;

dico quod consequentia 11. - 20 non valet; quia Socrates et Plato possunt fundare relationes intermedias; non autem duae relationes ad invicem. Ad sextum medium dico quod distinctio, quandoque dicit solam divisionem unius ab alio; et tunc, non est nisi negatio; quandoque vero dicit relationem consequentem taliter divisa. Et similiter potest distingui de mullis aliis quae videntur dicere relationes, sicut distinguit sanctus Thomas, de similitudine et aequalitate in divinis personis, 1 p., ubi dixi (q. 42, art. 1). Tunc ad primam hujus improbationem dico quod, ad hoc quod Socrates mereatur dici distinctus a Platone, distinctione quae est relatio positiva, non sufficit Socratem esse et Platonem esse, et Socratem non esse Platonem, nisi aliquid ponatur, scilicet relatio media; illa tamen sufficiunt ad hoc quod distinguantur distinctione primo modo dicta. Ad secundani dico quod, sicut inter duas relationes non est relatio media, ita nec inter absolutum et relationem. Et eodem modo dicitur ad tertiam improbationem.

De responsione autem data secundum Scotum non euro; quia, ut deducit arguens, illa implicat contradictionem, nisi quod tertia replica aliqua falsa assumit, Ut prius dictum est. Ad septimum dico quod consequens illatum ibidem, est verum. Nec improbatio ejus valet. Dico enim quod si Socrates prius albus efficiatur noviter similis Platoni per novam Platonis dealbationem, nulla res tunc generatur in Socrate prius albo. Nam cum Socratis acquirit albedinem, ipse acquirit similitudinem in actu, si sint pro tunc alii coalbi; vel in potentia proxima et radice, secundum modum loquendi sancti Thomae, prius recitatum ; et hoc, si pro tunc nullus alius sit coalhus; sed tunc primo forma habebit similitudinem in actu, cum aliquis efficietur albus; ita quod ille qui dealbabit Platonem, dabit Socrati similitudinem in actu, quam prius habebat in radice, scilicet in fundamento quod est albedo Socratis, quia dabit relationi fundatae in albedine Socratis terminum noviter. Relatio autem naturaliter insurgit, posito fundamento sufficienter, et termino. Nec tunc Socrates mutabitur, proprie loquendo, per acquisitionem relationis, ut relatio est, licet mutetur per acquisitionem ejus, ut est accidens. Si autem post hoc aliqui efficiantur noviter albi, Socrates erit eis similis, non per novam relationem, sed perantiquam ; nec habebit tot similitudines, quot sunt ei (a) similes, sed solum quot habet qualitates fundantes similitudinem ejus ad alios (S). Et tunc ad improbationem hujus, cum dicitur quod Deus contingenter agit ad extra, etc.; - dico quod verum est. Sed non ita contingenter agit quod ponat in actu, vel possit ponere contradictoria; vel ponere diffinitionem sine diffinito; vel illud quod est necessario causa alicujus, sine illius naturali sequela; cujusmodi est de relatione respectu sui fundamenti et termini. Et cum improbatur;

dico quod, licet similitudo non sit naturalis sequela albedinis indivisae, id est, unitae, est tamen naturalis sequela naturae albedinis secundum plura esse distincte. Et licet una albedo, et multae, sint unius rationis, tamen albedo non est sufficiens causa similitudinis, quocumque modo, sed prout habet diversa esse in diversis individuis; quia similitudo est rerum differentiarum eadem qualitas (a).

Ad secundam improbationem dico quod Deus non potest conservare subjectum, sine sua propria passione, quae est ejus naturalis sequela; nec partes unitas, sine tertia entitate resultante. Potest tamen conservare rem, sine sequela consequente rem per transmutationem vel actionem transmutativam ; sicut ignem, sine calefactione; non tamen sine sequela consequente per simplicem effluxum, ut potentiae fluunt ab anima. Si tamen ponitur quod conservaret duas albedines, sine hoc quod sequeretur similitudo, tunc dico quod duo albi non essent similes similitudine quae est realis relatio, sed similitudine quae est indivisio vel unitas, sicut est similitudo in divinis; licet ibi major sit indivisio essentiae, quam sit indivisio albedinis duorum alborum. Utrum autem hoc sit possibile, credo quod (6) non. Ad octavum dico quod utique inter materiam et formam, est relatio media, quae dicitur unio, et forte aliae relationes. Unde sanctus Thomas, 3. Saltent., dist. 2, q. 2, art. 2, q 3 : a Est, inquit, natura relationis ut in aliis rerum generibus causam habeat; quia minimum habet de natura entis, ut dicit Commentator, 12. Metaphysice (eonim. 19). Unde, quamvis relatio per se non terminet motum, quia in ad aliquid non est motus, ut probatur, 5. Physicorum (t, c. 10), ta"men ex hoc quod motus per se terminatur per se ad aliquod ens, de necessitate consequitur aliqua relatio; sicut ex hoc quod motus alterationis terminatur ad albedinem, consequitur relatio similitudinis ad omnia alba. Similiter etiam, ex hoc quod motus generationis terminatur ad formam, consequitur haec relatio secundum quam materia dicitur esse sub forma; et ita, ex hoc quod motus assumptionis naturae humanae terminatur ad personam, consequitur haec relatio quae dicitur unio."

Haec ille.

Dico ergo quod inter materiam et formam cadit relatio media quae dicitur unio. Et ad primam hujus improbationem, dico, juxta praemissa, quod unio quae est relatio, non unitur suo subjecto per aliam unionem mediam ; quia relatio non fundat relationem realem, sicut absolutum potest fundare. Nec valet quod dicitur, quod scilicet materia et forma magis faciunt unum, etc. Dico enim quod forma substantialis seipsa magis facit unum cum materia, quam illa relatio, tamquam illud quod est magis unum cum materia, et verius fundat unionem quae est negatio, et unionem quae est relatio; non tamen facit unum formaliter cum materia, seipsa, sed per relationem quae dicitur unio; sicut, in alio proposito, supra dictum est quod albedo facit duos esse similes causaliter, non autem formaliter, sed hoc facit relatio quae dicitur similitudo. Ad secundum quod ibi quaeritur, scilicet de unione duarum partium continui prius separatarum, dico quod unio earum est indivisio, et non relatio; quia, ut dictum fuit superius, inter continuum et suam medietatem, non est relatio realis, quia extrema non sunt in actu, scilicet illa pars quae est in potentia. Ita, in proposito, duae partes continui, quia non sunt in actu, non habent ad invicem relationem realem in actu, nisi sint partes diversarum rationum, cujusmodi sunt partes heterogeneae, ut caro et os.

Et tunc, cum quaeritur, an illa relatio est extensa, etc.;

dico quod potest poni ipsam extensam in longum, latum, et profundum. Nec valet consequentia illata ibi : ergo totum continuum, cate-gorimatice sumendo, est unitum per unicam unionem, cujus pars est in parte, etc. Illa enim consequentia non valet; quia non eodem modo se habent duae partes heterogeneae ad totum continuum inde resultans, sicut duae partes homogeneae unius illarum partium heterogenearum ad invicem, quia partes homogenea; in continuo nullo modo sunt in actu; sicut partes heterogeneae aliqualiter sunt in actu; et ideo non oportet quod relatio carnis ad ossa, et econtra, sint partes unius totalis relationis, sicut relatio fundata in carne est quid continuum per accidens tantum. Cumque ulterius ponitur quod illud continuum dividatur, etc;

dico quod diviso continuo non dividitur relatio unionis, sed desinit esse totaliter. Illa enim relatio consequebatur actionem, qua palles illae fuerunt factae unum, in quantum illa actio remansit in aliquo effectu suo, puta quia illae partes constituebant aliquid tertium; remoto autem illo tertio, transit relatio. Cum ulterius quaeritur quomodo partes illius relationis, quae dicitur unio, sunt unitae;

dico quod inter ejus partes non cadit unio, quae sit relatio, sed unitas, quae est indivisio, sicut et inter partes continui homogenei. Cum autem dicitur quod partes illae possunt esse sine hoc quod sint unitae, etc; hoc arguit contra Scotum ; et similiter negatur assumptum. Ad nonum dico quod relatio distantiae localis acquiritur in instanti. Et tunc, cum quaeritur, in quo instanti;

dico quod in alio instanti ab illo in quo coepit motus; non autem in instanti immediato, sed in instanti mediato. Nec tamen sequitur quod inter instans inceptionis motus et illud aliud instans, corpus motum distet sine distantia; sed procedit ex rudi imaginatione, ac si corpus localiter motum, continue distet per eamdem relationem distantias. Dico enim quod, sicut in quolibet instanti temporis mensurantis motum, mobile est in alio et alio loco sibi aequali, nec est dare primum locum aequalem in quo fuit, ita in quolibet instanti habet aliam distantiam ad corpus quiescens, nec est dare primam relationem distantiae a tali mobili acquisitam. Quaelibet ergo acquiritur in instanti; sed actu non (a) est prius quam (6) alia sit acquisita; quia, si inferatur : ergo in tali motu sunt acquisitae infinitae (y) relationes; dico quod infinite relationes in potentia acquisitae fuerunt, quia quod non est nisi per instans, est solum in potentia. Et de hoc amplius in secundo videbitur, in materia de tempore. Ad decimum dico quod argumentum primo falsum supponit, scilicet quod numerus non sit aliud a numeratis. Secundo, dico quod quatuor hominum ad duos est relatio duplicitatis, et illa relatio non est entitas simplex, sicut nec numerus; nec est tota in uno illorum hominum, sed pars ejus in uno homine. Dico, ulterius, quod partes illius duplicitatis non sunt homogeneae toti suo, sicut nec partes numeri, sed.valde alterius rationis; et dico quod sunt formae respective partiales, quibus non correspondet aliquis terminus eis proprius, sed toti consurgenti ex illis, ita quod illa pars duplicitatis, quae est quatuor hominum ad duos, exsistens subjeclive in Socrate, non est unus totalis respectus, sed pars totalis respectus, et ideo non sequitur quod sit ad eumdem terminum, ad quem est duplicitas. Cum autem infertur quod duplicitas non est aliqua entitas, secundum se una, etc;

dico quod, licet non habeat tantam indivisionem quantam aliqua res simplex, vel aliquod compositum ex materia et forma, aut aliquod continuum, tamen habet unitatem et indivisionem, qua dicitur unum illud quod est simul totum vel completum ; juxta quem modum dicit sanctus Thomas, 4. Sentent., dist. 8, art. 1, q" 2"; ubi sic ait : " Per se unum et simpliciter et quod est unum numero, dicitur tribus modis : uno modo, sicut indivisibile est unum, ut punctus et unitas, quod neque est multa actu nec potentia ; alio modo, quod est unum continuitate, quod tamen est multa in potentia, sicut linea; tertio modo, quod est unum perfectione, sicut dicitur calceamentum unum, quia habet omnes partes quae requiruntur ad calceamenta) actu non. - antequam Pr. (6) quam. - Om. Pr. (v) infinite. - Om. Pr. tum, et haec unitas dicitur in omnibus illis ad quorum integritatem aliqua exiguntur, sicut unus homo, una domus, et unum sacramentum. "

Haec ille.

Ita dico in proposito. Et si instetur sic : Partes illius relationis sunt diversarum rationum, et in diversis subjectis; quaeritur ergo in quo subjecto erit illa pars, et in quo alia, etc; - dicitur quod, cum illa relatio fundetur in numero, secundum quod unitates numeri aliter et aliter distant a prima unitate, secundum hoc alia et alia pars illius respectus duplicitatis est in alia et alia unitate vel subjecto. Ad illud quod additur de continuo quadrupedale dicitur quod duplicitas fundata in illo et terminata ad continuum bipedale, est quidem extensa ad extensionem continui; nec habet partes in actu, sed in potentia, sicut continuum; nec partes ejus sunt homogenea; toti relationi. Cum quo stat quod ipsa est per se una unitate perfectionis, ut dictum est. Et puto quod perfectius est una quam duplicitas quatuor hominum ad duos, quia illa habet partes in actu, magis quam duplicitas fundata in continuo. Ad undecimum dico quod relatio domini et servi raro est relatio realis, ut dictum est supra, ad argumenta Aureoli. Relatio autem pretii est similiter respectus rationis; ideo non inest subjective alicui, sed est in intellectu objective; nec indiget alio agente quam intellectu vel voluntate. Ad duodecimum dico quod, utvidebiturin secundo, in materia de creatione, non omne accidens est quid proprie creatum, sed concreatum ; ideo non oportet quod habeat relationem ad Deum, sed sufficit quod subjectum ejus habeat relationem ad Deum, vel compositum ex ipso et subjecto. Unde non oportet quod si lapis habet realem relationem ad Deum, quod ulterius ille respectus habeat ad Deum relationem ; quia ille respectus non proprie causatur, sed concausatur. Ad decimumtertium dico quod consequentiae ibi factae non valent. Non enim omne agens habet realem relationem (a) ad effectum vel passum, ut dictum est in secunda conclusione. Nec sequitur similiter quod productivum habeat relationem realem in actu ad omnia quae sunt ab eo producibilia, sed solum relationem in potentia, sicut et illa ad quae refertur sunt solum in potentia. Similiter dico de materia, respectu formarum ex ipsa educibilium ; non enim inter materiam et tales formas quae actu non sunt, est relatio realis, sed solum relatio rationis. Ad deeiinumquartum dicitur quod non est possibile quod Deus destruat relationem naturaliter consequentem fundamentum et terminum, salvando fundamentum et terminum ; non enim posset conservare lapidem, quin eo facto lapis referatur ad Deum relatione conservati et dependentis. Similiter, non est possibile quod transferat relationem de subjecto ad subjectum ; nec forte aliquod accidens absolutum quod individuatur per subjectum ; quia tunc esset hoc accidens, et non esset hoc. g 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Ad primum contra secundam conclusionem, dicitur quod arguens false exponit sanctum Doctorem. Sanctus enim Thomas, de Potentia Dei, q. 7, art. 8, dicit ad 3 : " Non oportet, inquit, subjecta relationum esse unius generis, sed solum relationes ipsas, sicut in hoc quod quantitas a qualitate diversa dicitur; tamen, ut dictum est, non est eadem ratio de Deo et creaturis, sicut de his quae sunt in diversis generibus, nullo modo ad invicem coordinata. "

Haec ille.

Ex quo patet quod non intendit quod illa inter quae est mutua relatio realis sint ejusdem ordinis, id est, infra idem genus ; sed per identitatem ordinis intelligit identitatem fundamenti relationum, sicut est in relatione aequalitatis et similitudinis; vel identitatem rationis et inclinationis eorum ad invicem, ut sicut unum inclinatur ad aliud propter bonum suum, ita et aliud ad illud, sicut patet in relatione activorum et passivorum naturalium ; vel identitatem generis, secundum illud in quo relatio fundatur, sicut patet in relatione moventium quae non movent nisi moveantur; illa enim communicant, in genere moti, cum illis quae moventur ab eis. Unde sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 7, art. 10, ad septimum argumentum, quod est tale : " Si Deus ad creaturas non referatur, non videtur esse alia ratio, nisi quia a creaturis non dependet, et quia creaturas excedit; sed similiter corpora coelestia a corporibus elementaribus non dependent, et ea improportionaliter excedunt; ergo, secundum hoc, sequeretur quod nulla esset realis relatio corporum superiorum ad inferiora. "

Haec ille.

Ad istud, inquam, sic respondet : " Dicendum quod corpora coelestia referuntur realiter ad inferiora secundum relationes consequentes quantitatem, propter hoc quod (a) eadem ratio quantitatis est in utrisque; et iterum, quoad relationes consequentes virtutem activam et passivam, quia movent mota per actionem mediam quae non est eorum substantia; et iterum aliquod bonum eorum attenditur in hoc quod sunt inferiorum causa. "

Haec ille.

Ex quibus patet quomodo aliqua esse ejusdem ordinis, potest intelligi tripliciter, secundum mentem ejus. Nullum autem horum contingit in Deo. Unde, ibidem, ad l , sic ait: " Movens et agens naturale movet et agit actione vel motu intermedio,qui est inter movens et motum, agens et passum. Unde oportet quod, saltem in tertio modo, conveniant agens et patiens, movens et motum. Et sic, agens, in quantum est agens, non est extraneum a genere patientis in quantum est patiens. Unde utriusque (a) est realis ordo unius ad alterum. Et praecipue cum ipsa actio media sit quaedam perfectio propria agentis; et per consequens, illud ad quod terminatur actio, est bonum ejus. Hoc autem in Deo non contingit; et ideo non est simile. "

Haec ille.

Istis suppositis, dico, ad argumentum , negando antecedens. Dico enim quod illirnita-tio divina? essentiae, sic quod nullo istorum trium modorum est ejusdem ordinis cum creatura, tollit quod relatio sit, inter eum et creaturam, realis (6). Et ad probationem, dico quod responsio ibi data, est sufficiens; nec petitur illud quod quaeritur, si praedicta bene respiciantur. Ad secuudum negatur minor. Deus enim et creatura, licet non sint infra ordinem eumdem, secundum rationem alicujus univoci, utputa generis vel speciei, sunt tamen infra ordinem alicujus analogi, licet illud analogum non limitet aut comprehendat Deum, nec sit ejus propria aut perfecta ratio. Et iterum, Deus est exemplar perfectissime repraesentans creaturam ; immo divina essentia est ratio omnis creaturae propria et distincta; et ideo, inter Deum et creaturam, potest esse relatio rationis. Non autem realis; quia Deus nullo modo inclinatur ad creaturam per aliquid quod sit in natura sua. Ad tertium dicitur quod creatura non est extra ordinem ad Deum ; immo ex natura sua inclinatur et ordinatur ad Deum, sicut ad proprium perfectivum. Non autem econtra. Ad quartum negatur minor ad sensum majoris. Licet enim calor non adaequet solarem virtutem, tamen, sicut calidum habet naturalem ordinem ad solem calefacientem, ut ad suum perfectivum, et conservativum, ita sol habet naturalem ordinem ad calefacta et ab eo passa, ut ad illa in quibus relucet bonum suum, et ut ad illa ex quibus provenit sibi aliquod bonum, in quantum est eorum causa, ut supra allegatum exstitit, ex verbis sancti Doctoris. Ad quintum dico quod argumentum non procedit contra nos. Non enim dicimus quod inter quaecumque est relatio realis, quod in illis sit idem fundamentum relationum ; sed (y) dicimus quod oportet in utroque esse eamdem rationem ordinis unius ad alterum, ita quod eadem ratione unum ordinetur ad aliud, qua et illud aliud inclinatur ad illud, scilicet quod utraque sit ex natura rei. Ad sextum dicitur quod exemplum illud pro tanto est ad propositum, quod scientia habet naturalem ordinem ad scibile a quo dependet in ratione mensurae, non autem econtra; non enim scibile ex sua actualitate habet ordinem naturalem ad cognita) utriusque.

ubicumque Pr. (6) realis.

realem Pr. (f) sed.

si Pr. tionem. Et ideo relatio ex una parte est realis, et ex alia est solum rationis.

Ad confirmationem dicitur quod Dei dominium est verum et reale, quantum ad potentiam coercendi subditos, et quoad realem relationem subditorum ad eum. Non tamen est realis relatio Dei Domini ad creaturam servi. Divina enim essentia non potest esse fundamentum talis relationis realis ad creaturam; quia relatio in Deo et in creatura non habet idem fundamentum; nec est eadem ratio ordinis Dei ad creaturam, quae est creaturae ad Deum, scilicet quia communicent in eadem actione quae sit utriusque, vel quia utrumque ordinari ad aliud sit ei bonum, ut praedictum fuit. g 3.

Ad argumenta contra tertiam CONCLUSIONEM Ad argumenta Gregorii.

Ad illud quod objicit Gregorius, primo loco, contra tertiam conclusionem , dicitur quod, licet Deus ab aeterno fuerit realiter creativus et praescius, respectu creaturae, non tamen sequitur quod ab aeterno realiter referretur ad creaturam; quia creativus et praescius, in quantum hujusmodi, non dicunt relationem in re, sed dicunt mere absolutum, mediante conceptu relativo; et ideo dicuntur relativa secundum rationem. Ad primum eorum quae secundo loco inducit contra eamdem conclusionem, dicitur, ut prius, quod creans, et Dominus, et hujusmodi, dicta de Deo, nullam ponunt in eo realem relationem, licet rationes talium sint relativa?.

Ad confirmationem, dico quod omnia talia, dicta de Deo, sunt relativa secundum rationem tantum; quia, licet conveniant Deo sine consideratione animae aut intellectus, tamen non ponunt in Deo aliquam relationem quae sit in eo secundum esse quod habet extra intellectum, sed solum secundum esse quod habet in intellectu per suam rationem vel conceptum. Et cum hoc improbatur, dico quod, licet dominus sit dominus ad aliud et non ad se, non tamen dominus, ut dominus, habet relationem ad aliud extra intellectum. Unde fallibile signum relationis realis est hoc, quasi scilicet aliquid dicatur tale vel tale ad aliud, nisi ex natura rei insurgat talis ordo, ut dictum est prius in conclusionibus; non enim omne, quod est tale ad alterum, est tale relative extra intellectum. Ad secundum negatur minor. Et ad probationem, dico quod nullo intellectu considerante, Deus non est distinctus a lapide, distinctione positiva quae sit relatio, sed distinctione quae est negatio. Similiter, nullo intellectu considerante, Deus non est Dominus relative, sed habet in se causam cur concipiatur relative, scilicet potentiam coercendi subditos; et ita de servo et possessione. Ad tertium dico quod seclusa omni consideratione intellectus, Deus est unitus A erbo , non tamen unione quae se teneat ex parte sui; nec est unitus relative, licet sit unitus alteri. Unde istae consequentia; supponunt illam fallaciam maximam praenega-tani; scilicet : omne quod est tale ad alterum, est tale relative, vel si sit tale ad alterum realiter, est tale realiter relative. Ad quartum dico quod datus et procedens, cum dicuntur de Spiritu Sancto, dicuntur de ipso ad alterum ; non tamen relative, extra intellectum. Ad quintum dico quod sancti et philosophi negant Deum habere relationem realem ad creaturam. De sanctis patet. Nam Augustinus, 5. de Trinitate (cap. 16), dicit: Quod temporaliter dici incipit Deus, quod antea non dicebatur, inani festum est relative dici; non tamen secundum accidens Dei (a) quod ei aliquid acciderit, sed plane secundum accidens ejus ad quod dici aliquid Deus incipit relative. Haec autem recitat Magister, 30 distinctione Primi; et ea exponens, dicit : " Ex his aperte ostenditur quod qiiaedam de Deo temporaliter dicuntur relative ad creaturas sine mutatione divinitatis, sed non sine mutatione creaturae ; et ita accidens est in creatura, non in Creatore; et appellatio qua creatura relative dicitur ad Creatorem, relativa est, et relationem notat quae est ipsa creatura; appellatio vero illa qua Creator relative dicitur ad creaturam, relativa quidem est, sed nullam notat relationem quae sit in (6) Creatore. "

Haec Magister.

Quod autem philosophi sint hujus opinionis, manifeste patet de Avicenna; ipse enim ponit, 8. Metaphysica, cap. 4, quod in Deo non est relatio ad creaturam, quae sit essentia Dei, vel pars ejus. Algazel etiam, in sua Metaphysica, hoc idem ponit; et multi alii. Ratio etiam manifeste concludit. Quaelibet enim relatio realis, necessario exigit, ad sui esse, relationem sibi oppositam, juxta illud Philosophi : Relativa posita se ponunt, et perempta se perimunt. Constat autem quod nulla res, quae sit in Deo formaliter, necessario coexigit, ad sui esse, aliquid quod sit in creaturis. Quod si dicatur quod Aristoteles loquitur de terminis relativis, et non de ipsis relationibus significatis per terminos relativos, non valet (y). Constat enim quod Philosophus, in Praedicamentis, loquitur de illis relativis quae sic sunt relativa, quod hoc ipsum quod sunt, ad aliud sunt; nullus autem terminus est hujusmodi. Ex quo patet tales glossas esse fictiones merae, etc. (y) non valet. - Om. Pr.