ARTICULUS II.

MOVENTUR OBJKCTIONES A. - OBJECTIONES I 1.

Contra primam conclusionem I. Argumenta Gregorii et aliorum.

Quantum ad secundum articulum, arguitur contra primam conclusionem, secundum Gregorium (dist. 27, q. 1, art. 2, concl. 3). Si in divinis personis essent plures proprietates : aut essent intrinseca; ipsis personis, inclusas in eis; aut essent eis extrinseca;. Non potest dari secundum : quoniam vel ipsa? essent subsistentes per se, et sic per consequens essent persona, ex quo ultra sequitur quod in divinis ad minus essent sex personae, scilicet Pater et Filius et Spiritus Sanctus, et tres aliae earum proprietates, quod est erroneum ; vel essent personis inhaerentes vel insistentes, sicut formae suis materiis, quod etiam est impossibile in Deo, qui nulli subsistere potest, secundum Augustinum, 7. de Trinitate, cap. 5. Sed nec potest dari primum, scilicet quod sint aliquae entitates intrinsecae, inclusae in ipsis personis, secundum quem modum imaginari videntur quicumque tales proprietates ponunt in personis. Hoc autem esse impossibile, potest multipliciter declarari. Primo quidem, per expressam determinationem Ecclesiae, Extra, de Summa Trinitate et Fide catholica, cap. Damnamus, sic dicentis : Pater ab veterno Filium generando, suam substantiam ei dedit, juxta quod ipse testatur : Pater quod dedit mihi, majus his omnibus est. Ac dici non potest quod partem substantiae illi dederit, partemquc sibi retinuerit; cum substantia Patris indivisibilis sit, utpote simplex omnino. Sed nec dici potest quod Pater in Filium transtulerit substantiam suam generando, quasi sic dederit eam Filio, quod non retinuerit eam sibi; alioquin desiisset esse substantia. Patet ergo quod sine ulla diminutione, Filius nascendo substantiam Patris accepit; et ita Pater et Filius habent camdem substantiam ; et sic eadem res est Pater, et Filius, et Spiritus Sa?ictus ab utroque procedens. Haec sunt verba illius capituli. Cum igitur, ut profitetur Ecclesia, Filius totam substantiam Patris sine diminutione acceperit, manifeste patet quod nullam entitatem in se habet sibi propriam Pater, quam Filio generando non dederit.

Nec potest dici quod, quamvis Filius acceperit totam substantiam Patris sine diminutione, non tamen accepit omnem entitatem Patris, quia non illam propriam quam ultra communem essentiam Pater includit. Tum quia non minus est indivisibilis et omnino simplex persona Patris quod sit illa (i) essentia communis; et per consequens, juxta argumentationem Ecclesiae, impossibile est quod partem sui, scilicet communem essentiam, Filio dederit, et aliam partem sibi retinuerit; ergo, sine diminutione, Filius totam entitatem Patris accepit; nulla ergo entitas est in Patre, quae non sit in Filio. Tum quia stultissimum esset imaginari quod in Patre sit aliqua entitas, quae non sit substantia, vel de substantia ejus; sic enim esset accidentalis ei, vel extranea; ergo, si totam Patris substantiam Filius accepit, omnem entitatem Patris habet Filius. Secundo sic. Si essent in personis tales propria; entitates, tunc non eadem res esset Pater et Filius, et Spiritus Sanctus, ut dicit Ecclesia. Tenet consequentia : quoniam, isto posito, non sola essentia communis est Pater, sed ipsa simul cum illa propria entitate Patris, quae non est in Filio; et per consequens, non est eadem res, quae est Pater et Filius. Tertio sic. Nam si sic, sequitur quod essentia divina non est Pater, nec econtra; cujus oppositum etiam Ecclesia tradit, dicens, ubi supra, quod una

II. - I8 quxdam res est, incomprehensibilis quidem et ineffabilis, quae veraciter est Pater et Filius et Spiritus Sanctus, tres simul persona:, ac sigillatim quaelibet earum; et ideo solummodo est Trinitas, non quaternitas, sed quaelibet trium personarum est illa res, videlicet essentia, substantia seu natura. Consequentia probat ex hoc quod millum includens plura, est aliquod illorum; et similiter, millum eorum est ipsum, sed ipsius, transitive loquendo; et illud includens, est ex eo; sicut anima non est homo, sed hominis; nec homo est anima, sed ex anima. Simili modo potest probari quod essentia non esset Filius, nec Spiritus Sanctus. Quarto. Nam, si quaelibet persona habet aliquam propriam entitatem, praeter communem entitatem quae est divinitas, sequitur quod quaelibet trium personarum, praeter communem divinitatem, habet etiam propriam divinitatem ; et sic in Trinitate erunt quatuor divinitates, una scilicet communis, et tres propria:; et una persona erit alius Deus ab alia, propter illam propriam divinitatem quam sola includit. Haec autem sunt omnino erronea. Probatur consequentia, ex eo quod impossibile est esse in Deo aliquam entitatem quae non sit Deus; alioquin sequeretur quod divina persona non esset Deus, sed ejus pare esset Deus.

Item, omnis entitas quae non est Deus, utique est creatura, juxta illud Augustini, de Trinitate, cap. 6 : Omnis substantia quae Deus non est, creatura est; et quae creatura non est, Deus est. Et constat quod substantiam ponit pro essentia vel entitate, sicut dicimus quod substantia albedinis est alia a substantia nigredinis; alioquin non sufficienter probaret intentum, scilicet quod Filius est Deus. Hoc etiam modo idem Augustinus, super illud Psalm., Infixus sum in limo profundi, et non est substantia, pro entitate substantiam accipit; unde ait: Omnia enim substantiae sunt, eo ipso quod sunt; nam quae nulla sunt in substantia, omnino nihil sunt. Si ergo aliqua entitas esset in persona, quae non esset Deus, jam persona esset composita ex Deo et creatura; quod blasphemum est dicere.

Item, Hugo, de Sacramentis, lib. 1, parte 3, cap. 27 : Omne quod in Deo est, aliud quam Deus esse non potest. Sed si entitas propria est divinitas, per positionem autem non est illa communis divinitas; ergo est alia divinitas propria. Et patet consequentia.

Si vero dicatur quod illa entitas propria, non est entitas distincta aliquo modo a communi divinitate, sed est ipsa , sequitur quod nulla pluralitas entitatum est in persona, et per consequens non est in ea aliquod quo convenit cum alia persona, et aliquid aliud quo distinguitur ab ea.

Item, quod nulla proprietas est in persona, vel est personae, transitive loquendo, qua distinguatur ab alia persona; sed ipsamet persona, nulla plura quoquo modo includens, seipsa primo distinguitur ab alia; et sic habetur propositum, quantum ad utramque conclusionem. Quinto. Secundum hanc viam, sequitur quod nulla persona sit summe simplex; quod est erroneum. Consequentia probatur : quia, secundum hoc, quaelibet persona habet in se aliquid quod non est ipsa, nec e converso, sed est aliquid ejus (a); simplex autem (6) nihil habet quod non sit ipsum; unde, propter hanc causam, Magister determinat (dist. 32), quod proprietas persona; est ipsa persona.

Et advertendum, inquit, quod omnes praemissae rationes procedunt contra quamlibet opinionem ponentem aliquam proprietatem in persona, sive illam proprietatem vocent realitatem, sive formalitatem, sive modalitatem, aut quidditatem, aut quolibet alio nomine, dummodo aliqua pluralitas et distinctio ponatur intra divinam personam; quae omnia nomine entitatis intelligo significari. Pro hac conclusione, inquit, sunt Sanctorum auctoritates. Ait enim Hilarius, 3. de Trinitate, prope finem : Audis : Ego et Paler unum sumus (Joann., 1, v. 30). Unum sunt, scilicet is qui est, nihil habens quod non sit etiam in eo a quo est. Quae verba aliis ejusdem verbis interponit Magister, lib. 1, dist. 19, cap. Et inde est.

Idem, 7. de Trinitate (32) : Invicem, inquit, sunt Pater et Filius, cum unum ex uno est; quia neque unus uni aliud per generationem quam quod suum est dedit, neque unus ab uno per nativitatem obtinet quam quod unius est. Et est intentio ejus quod Pater nihil dedit Filio, ipsum generando, quod non sit in se; neque Filius aliquid accepit nascendo, quod non sit in Patre.

Item, Isidorus, lib. 1, de Summo Bono, cap. 15, ait ; Invicem unum sunt Pater et Filius ; quia nihil habet Pater, quod non habeat Filius.

Insuper Augustinus, 15. de Trinitate, cap. 14, loquens de Verbo consubstantiali Dei : Ideo Verbum, inquit, vere veritas est, quoniam quidquid est in ea scientia de qua genitum est, et in ipso est; scientia autem de qua est genitum, est Pater, etc, ut patet ibidem ; quidquid ergo est in Patre, est in ejus Verbo. Ex quibus omnibus patet quod nihil omnino, aut aliqua entitas, est in Patre, quod non sit in Filio, nec econtra.

Quod etiam ejusdem Filii verba confirmant, Joann. 16 (15), dicentis : Omnia quaecumque habet Pater, mea sunt; proinde canit Ecclesia : In Patre totus Filius, in Verbo Pater. Non ergo in personis divinis, praeter communem essentiam, sunt aliquae speciales et propriae entitates excogitandae, ut ex dictis est ostensum. Cui consonat dictum Hugonis, de Sacramentis, lib. 1 (parte tertia), cap. 31, dicentis : Tres personas nihil esse aliud quam essentiam unam confitemur, etc. Sexto arguit (ibid., concl. 2) contra probationes conclusionis. Dicit enim eas non valere.

Non quidem primam : quia taliter quaerentibus, optime potest responderi secundum viam arguentis. Et docet nos respondere Hieronymus, in Expositione fidei catholicae, ubi, loquens de Patre et Filio et Spiritu Sancto, ait : Itaque substantia unum sunt, sed personis ac nominibus distinguuntur. Et sic etiam conformiter docuit Augustinus, in Sermone de Fide et Symbolo : Credimus hanc Trinitatem substantia unitam, personis distinctam.

Secunda etiam non videtur valere : quia diceretur quod Pater refertur ad Filium et Spiritum Sanctum una relatione tantum secundum rem, quae tamen est in pluribus speciebus relationis, seu cui conveniunt rationes plurium specierum relationis; quapropter optime potest respondere distinctis specie oppositis. Exemplum : Socrates eadem relatione est similis Platoni albo, et dissimilis Ciceroni nigro; nam eadem albedo Socratis est similitudo ad Platonem, et dissimilitudo ad Ciceronem; cum nec similitudo nec dissimilitudo sit res superaddita qualitati (et sicut etiam opinatur sanctus Thomas), et haec una relatio secundum rem corresponderet similitudini et dissimilitudini oppositis, quae sunt in Platone et Cicerone. Sic in proposito : eadem entitas simplicissima quae est Pater, est spiratio et paternitas; et correspondet filiationi in Filio, et spirationi cooppositae in Spiritu Sancto.

Et sic patet quod illae rationes non concludunt. Haec sunt argumenta Gregorii. Septimo potest argui, secundum alios. Quia nomen notionis non videtur admittendum in divinis; quia nec in sacris eloquiis fit aliqua mentio de notione aliqua; unde fictio videtur esse vocabulum notionis. II. Argumenta Aureoli.

Similiter contra eamdem conclusionem arguit Aureolus (dist. 29, q. 1, ait. 1), praesertim contra probationem. Dicit enim Primo, quod iste modus dicendi non videtur sufficere, in eo quod ponit abstractionem hujusmodi non fieri, nisi propter assuefactionem intellectus circa sensibilia, et non propter conditionem divinam prout consideratur in seipsa. Ubicumque enim abstractum et concretum solum differunt similitudinarie, propter assuefactionem intellectus circa sensibilia, ibi quidquid reale competit abstracto, competit concreto, et e converso; quia solum differunt in modo significandi ei similitudinarie. Unde, quia Deus et divinitas sic se habent, ideo, sicut Trinitas est unus Deus, sic est una deitas; et sicut Deus creat, ita divinitas. Sed non sic est de Patre et paternitate. Verum est enim quod paternitas se tota realiter differt a Filio ; et tamen Pater non distinguitur se toto a Filio, quia non per essentiam, quae est aliquid ejus. Ergo Pater et paternitas non videntur ab intellectu apprehendi abstractive et concretive, propter solam assuefactionem in rebus sensibilibus; immo, quia ita exigit natura rei, intellectus apprehendens divina sicut in se consideranda (a) sunt, dato quod non esset in creaturis (6) assuefactus, haberet facere hujusmodi abstractiones. Secundo. Quia in Patre est essentia, et ibi est paternitas et spiratio; et quodlibet est res. Et licet ista sint penitus indistincta et indistinguibilia, nec aliquis intellectus possit personam divinam resolvere in aliquid et aliquid, tamen intellectus potest aspectum suum figere directe super rem importatam per paternitatem solum, licet coinclusive feratur super rem essentiae et spirationis; quandoque vero, primo super rem essentiae, et super rem paternitatis et spirationis coinclusive; quandoque vero, primo super spirationem, et coinclusive super paternitatem et essentiam; quandoque vero, super totum primo et directe. Et, secundum hoc, erunt quatuor conceptus de eodem indistincto; et ultimus quidem exprimetur concretive per nomen Patris, primus vero abstractive per nomen paternitatis, similiter secundus et tertius per nomina spirationis et divinitatis. Et hoc modo non solum ex assuefactione intellectus in sensibilibus, immo ex ipsa natura rei, habent divinae personae quod possit fieri abstractio, et quod utamur in eis nominibus abstractis et concretis. Tertio. Quia dicit Augustinus, 5. de Trinitate, cap. 6, quod alia notio est qua intelligitur genitor, et alia qua intelligitur ingenitus. Unde ipse primus videtur invenisse vocabulum notionis. ij 2.

Contra secundam conclusionem Argumenta Aureoli.

Contra secundam conclusionem arguit sic Aureolus (ibid., art. 2). Primo sic. Quia nomen quod ratione majoris communitatis convenientius assumitur ad divina, huc habet in quantum illa communitas locum habet in Deo; quod si illa ratio communis non plus competit Deo quam specialis, nec nomen illam exprimens, erit convenientius quam illud quod exprimit rationem specialem; sermo enim rei, non res sermoni, debet subjectus esse (y). Sed ratio principii, prout locum habet in Deo, importat originem alicujus ab aliquo; nec dicit initium motus, aut primam partem generatam, sed veram originem. Non ponitur autem, 5. Metaphysicae (t. c. 1), aliquis modus initii pertinens ad originem, nisi cum sumitur pro causa agente. Ergo, ratione communitatis amplioris, non habet principium quod assumatur ad divina. Seminio. Quia Hilarius est doctor latinus, et tamen attribuit Patri nomen actoris respectu Filii, 4. de Trinitate. Actor autem videtur causalitatem efficientiae (") importare. Ergo et aliqui latini aliquando usi sunt nominibus pertinentibus ad causalitatem. Unde et Augustinus, 7. de Trinitate, cap. 4, loquens de Patre, dicit quod illud quod est causa illi ut sit, est ei causa ut sapiens sit. Damascenus vero et caeteri graeci, expresse utuntur nomine causae. Unde dicit Damascenus (de Fide orth.), lib. 1, cap. 8, quod, secundum causam etcausabile, quia Pater est causa, et Filius ex hac causa, ex illa et hac (6) Spiritus, hypostaseos differentiam intelligimus. Terlio. Quia, sicut se habent concavum et simum, quod concavitas contrahitur ad simitatem, non per formalem differentiam, sed solum per materiam in qua est, scilicet nasum ; sic causa et principium non differunt, nisi quantum ad materiale; nani origo in distinctis per essentiam, est causalitas, sed origo simpliciter est principium. Ergo non est causa quare principium admittitur in divinis plus quam causa, quia est commune ad principium motus vel partem primo generatam, sed potius quia importat originem simpliciter; non autem causalitas, sed determinat sibi certam materiam. J5 3.

Contra tertiam conclusionem Argumenta cujusdam.

Contra tertiam conclusionem arguitur sic a quodam, quem recitat Aureolus (ibid., art. 3). Primo. Illa quae non variant conceptum minus communem, non variant magis communem; sicut patet quod ea quae sunt unus triangulus, sunt una figura, non tamen econtra, cum isosceles et isopleu-ros dicantur una figura, non tamen unus triangulus, secundum Philosophum, 4. Metaphysicae(l.c. 35), et 4. Physicorum (t. c. 134). Sed causare in alia natura, et in propria natura, non variant conceptum causae efficientis; quia causa aequivoca, quae producit in aliena natura, et univoca, quae producit in propria specie et natura, pertinent ad unum genus causac efficientis, dictum univoce de ipsis. Ergo, cum conceptus causae sit minus communis quam conceptus principii, cum omnis causa sit principium et non e converso, sequitur quod principiis in aliena natura, eo modo quo Deus principiat creaturas, et principiis in propria natura, sicut persona principiat personam, inerit principium univoce, ita quod ratio principii communis potest ab eis abstrahi. Secundo sic. Secundum aequivoca non est comparatio, 7. Physicorum (t. c. 25). Sed Augustinus dicit, 5. de Trinitate, cap. 14, quod Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti, sicut tota Trinitas est unum principium creaturae. Ergo ratio principii videtur hic et ibi (a) esse univoca. Tertio. Si principium non diceretur univoce hic et ibi, hoc esset quia per prius conveniret principio notionali quam essentiali. Sed hoc. non impedit. Licet enim per prius Pater sit principium Filii quam creatura?, tum quia haec principiatio videtur esse causa illius, tum quia haec est necesse esse simpliciter, alia contingens, tamen hoc non impedit univo-cationem, quantum ad conceptum logicum ; nam sol est causa floris, et tamen conceptus substantiae abstrahitur a sole et a flore; et similiter a propositione necessaria et contingente abstrahitur unus communis conceptus propositionis; quare et a re contingente et necessaria poterit abstrahi una communis ratio. Similiter etiam enunciatio dicitur univoce de affirmativa et negativa, et tamen negatio est posterior affirmatione, ut patet, 4. Metaphysicae (t.c.l6), et 2. Perihermenias (cap. 1). Ergo a principio essentiali, quod Deo competit respectu creaturarum, et a principio notionali, quod convenit uni personae in ordine ad aliam, poterit abstrahi ratio communis et univoca principii, non obstante quod una sit prior alia sicut causa ipsius, nec obstante quod una sit necessaria et alia contingens. Quarto. Omnes concedunt quod principium sit communius quam causa, non solum secundum vocem, sed secundum aliquem absolutiorem conceptum. Sed Deus est principium creaturae per modum causae; una vero persona respectu alterius, non per modum causae. Ergo videtur quod hoc principium et illud conveniant in ratione principii, quae abstrahit a causa. Quinto. Si principium non diceretur univoce de illis, hoc videretur esse quia principium dictum essentialiter, dicit relationem rationis, dictum vero notionaliter, importat habitudinem realem; modo relatio realis et relatio rationis, non habent aliquid commune univocum. Sed hoc non valet :

Tum quia, si relationi reali et relationi rationis nihil esset commune univocum, sequitur quod relationes rationis non essent in praedicamento; sed hoc est impossibile, quia cum reperiatur in eis superius et inferius, genus et species, constituerent undecimum praedicamentum; esset enim una principalis coordinatio realium relationum, et alia respectuum rationis; ergo relatio realis et relatio rationis claudi possunt sub uno conceptu univoco.

Tum quia intellectus concipiens relationem (S) per modum cujusdam habitudinis specialis, non variat suum conceptum quidditativum, sive intelligat illum conceptum poni in re, sive intelligat illum nullo modo ponibi-lem ; unde concipiens dextreitatem, non variat rationem illius, dum intelligit illam in re exsistere, et si . - QUAESTIO I. ipsam formaret. Et ratio hujus est : quia non variatur quidditative ratio propter principium productivum ; unde dextreitas est eadem a quocumque formetur, sive a natura, sive ab intellectu. Sed manifestum est quod hoc non esset, nisi relatio realis et relatio rationis possent habere unum conceptum quidditativum communem. Igitur idem quod prius. B. - SOLUTIONES. Sj 1.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Gregorii et aliorum.

Ad argumenta.

Ad primum contra primam conclusionem, dico quod notiones, seu proprietates, non sunt extrinsecae divinis personis; ille enim fuit error Porretanorum. Sed sunt eis intrinseca;, non quidem quasi partes personarum, eo modo quo materia vel forma sunt partes compositi; sed sunt in eis, illo modo quem ponit sanctus Thomas, 1. Sente7it., disi. 33, q. 1, art. 3 : " Proprietates, inquit, sunt in essentia et in personis, sed diversimode. Quia in essentia sunt per identitatem rei, et non sicut in supposito ; sed in personis sunt sicut in suppositis; sed diversimode, secundum quod aliquid dicitur suppositum alicujus dupliciter : vel natura per quam constituitur, sicut humanitas est in Socrate, et hoc inodo proprietates personales sunt in personis; vel sicut illud quod advenit post esse constitutum, sicut albedo est in Socrate ; et ita, secundum intellectum, proprietates non personales, ut innascibilitas et communis spiratio, sunt in personis; non tamen ita quod suppositum sit aliquid aliud ab eo quod inest secundum rem, sed secundum rationem tantum concreti et abstracti. "

Haec ille.

Tunc ad improbationem hujus sensus, dico quod ex determinatione Ecclesiae habetur quod tota substantia Patris est in Filio, et tota entitas Patris est in Filio, si entitas dicat absolutum; tamen non habetur quod quaslibet res relativa, quae est in Patre, sit in Filio. Unde sanctus Thomas, 1. Sentcnt., dist. 25, q. 1, art. 4, dicit sic : " Secundum Avicennam, hoc nomen, ens, et, res, differunt secundum quod duo est considerare in re, seilicet quidditatem et rationem ejus, et esse ipsius. A quidditate sumitur hoc nomen, res. Et quia quidditas potest habere esse, et in singulari quod est extra animam, et in anima, secundum quod est in intellectu; ideo nomen rei ad utrumque se habet, et ad id quod est in anima, prout dicitur res a reor reris, et ad id quod est extra animam, prout res dicitur aliquid ratum et firmum in natura. Sed nomen entis sumitur ab esse rei. Et ideo, cum unum et idem sit esse trium personarum, si ens substantive dicatur, non potest praedicari de tribus personis in plurali; quia forma a qua imponitur, scilicet esse, non multiplicatur in eis. Si autem participialiter et adjective, sic pluraliter praedicari potest; quia hujusmodi nomina recipiunt numerum a suppositis, et non a forma significata. Sed quidditas, sive forma, a qua sumitur nomen rei, dupliciter consideratur. Aut ut forma absoluta, ut essentia vel quidditas et hujusmodi, quae non multiplicantur in divinis; unde nomen rei (a), quod a tali forma sumitur, non praedicatur pluraliter, sed singulariter, prout dicitur quod Pater et Filius sunt una res. Est etiam in divinis quaedam forma relativa, ut paternitas, quae secundum rationem non solum in intellectu exsistentem, sed etiam extra, est alia a fdiatione. Unde, secundum quod ab hac relatione sumitur nomen rei, res praedicatur pluraliter, ut sint ibi plures formae relativae; et secundum hoc dicimus quod Pater et Filius et Spiritus Sanctus (6) sunt tres res, non tantum in anima, sed etiam extra animam, habentes firmitatem in natura, d

Haec ille.

Ex quibus habetur quod, si ens sumatur substantive, non debet concedi quod in divinis sint tria entia. Et credo quod conformiter dicendum est de hoc nomine, entitas; cum etiam sit substantivum sumptum ab ente. Unde, sicut in Patre non est aliquod esse, nec aliquod ens, quod non sit in Filio; ita nec aliqua entitas, si entitas sit substantivum sumptum ab esse, vel ab ente substantive sumpto. Unde sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 2, art. 5 : " In essentia divina hoc est considerandum, quod propter ejus summam simplicitatem, quidquid est in Deo, est divina essentia; unde et ipsae relationes, quihus persona? ab invicem distinguuntur, sunt ipsa divina essentia secundum rem. Et quamvis una et eadem essentia sit communis tribus personis, non tamen relatio unius personae est communis tribus, propter oppositionem relationum ad invicem. Ipsa enim paternitas est divina essentia; nec tamen paternitas Filio inest, propter oppositionem paternitatis et filiationis. Unde potest dici quod paternitas (y) est divina essentia prout est in Patre, non prout est in Filio; non enim eodem modo est in Patre et Filio, sed in Filio ut ab altero accepta, in Patre autem non. Non tamen sequitur quod quamvis paternitatem Filius non habeat quam Pater habet, quod aliquid habeat Pater quod non habet Filius; nam ipsa relatio, secundum rationem sui generis, id est, in quantum est relatio, non habet quod sit aliquid, sed solum quod sit ad aliquid. Quod vero sit aliquid secundum rem, habet ex illa parte qua inest, vel ut idem secundum rem, ut in divinis, vel ut habens causam in subjecto, sicut in creaturis. Unde cum illud quod est absolutum, communiter sit in Patre et Filio, non distinguuntur (3) secundum aliquid, (a) rei. - Om. IV. (g) et Spiritus Sanctus. - Om. Tr. sed secundum ad aliquid tantum. Unde non potest dici quod aliquid habet Pater quod non habet Filius; sed quod aliquid secundum unum respectum convenit Patri, et secundum alium Filio. "

Haec ille. Patet igitur ex dictis, quod non debet admitti quod aliquid sit in una persona, quod non sit in alia; nec quod aliquod ens insit uni, et non alteri; pariter de entitate dicendum est. Sed cum hoc stat quod aliquam relationem habet Pater, quam non habet Filius, et econtra. Si tamen aliquis capere velit entitatem, eo modo sicut realitatem vel rem, potest distinguere, et dicere quod omnem entitatem absolutam quam habet Pater, habet Filius, non tamen omnem entitatem relativam. Et ad hunc sensum loquitur Damascenus, lib. 1 (de Fide ortli.), cap. 8, dicens : Omnia quiscumque habet Pater, Filii sunt, praeler non generationem, quas non stgnifi-cat substantia) differentiam, sed exsistentias modum. Et infra : Omnia habet Filius propter Patrem, hoc enim est quia Pater habet ea, praeler ingenerationem, et generationem, et processionem. Et cap. 10, subdit quod Pater et Filius et Spiritus Sanctus secundum omnia sunt unum, praeter ingenerationem, et generationem, et processionem.

Haec ille.

Ad hunc sensum igitur concedo quod non omnem entitatem quam habet Pater, dedit Filio. Respondetur ad primam hujus improbationem. Et dico quod, licet Pater aliquam entitatem, puta absolutam, dederit, et aliquam entitatem, puta relativam, retinuerit, non sequitur tamen quod sit divisibilis aut compositus, aut quod dederit partem sine entitatis; quia entitas absoluta, scilicet essentia, et entitas relativa, non ponunt in numerum rerum, immo sunt eadem res, licet differant ratione; unde nullam facit compositionem cum essentia communi, ut ostendit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 33, q. 1, art. 1, ex hoc quod non est aliud esse substantiae et relationis. Secunda similiter improbatio non valet : quia nos non imaginamur illam stultitiam quam iste fingit, scilicet quod entitas relativa sit realiter distincta a divina substantia, sed solum secundum rationem veram in re fundatam; quia, sicut dicit sanctus Thomas, ibidem, respondendo ad tertium : " ipsa ratio quam dicimus aliam et aliam in divinis, non est in re; sed in re est aliquid respondens ei in quo fundatur, scilicet veritas illius rei (a), cui talis intentio attribuitur; est enim in Deo unde possunt rationes diversae sibi convenire. " - Haec ille. Ad secundum negatur consequentia. Nec valet probatio : quoniam sola essentia est Pater, hoc est, essentia, nulla alia re sibi addita, est Pater, licet essentia cum paternitate sit Pater; essentia enim et paternitas, non plus ponunt ad invicem in numeruni rerum, quam essentia cum seipsa. Et ideo argumentum ex falsa imaginatione procedit, ac si essentia et relatio constituerent personam, sicut partes suum totum; quod non est verum. Immo quaslibet, tam essentia quam relatio, est Pater secundum rem; et quaelibet est forma Patris, ut ponit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 34, q. 1, art. 1, ubi sic dicit: (( Ratio personae duo includit in divinis. Nomine enim personae Deus significatur ut subsistens, et ut (a) proprium; sed nomine essentiae significatur ut simplex, non ut subsistens, et ut commune, non ut proprium (6); sed nomine paternitatis non significatur ut subsistens, sed ut proprium, non quidem ut distinctum, sed ut distinguens. Et sic patet quod persona re ab essentia et proprietate non differt, sed secundum rationem tantum, per quam utrumque significatur ut formale respectu personae, quantum ad duo quae sunt de intellectu personae ; quia essentia significatur ut forma ejus, in quantum est subsistens, et proprietas ut forma ejus, in quantum proprium vel incommunicabile. "

Haec ille. -

- Quomodo autem aliquid est forma alicujus et tamen non differt ab eo, ostendit sanctus Thomas, 1 p., q. 39, art. 2, ad 5 ", ubi sic dicit : " Causa efficiens vel materialis, in omnibus, distinguuntur ab his quorum sunt causae; nihil enim est sua materia (-f), nec aliquid est suum principium activum. Aliquid autem est sua forma, ut patet in omnibus rebus inmaterialibus. "

Haec ille. Ad tertium dicitur eodem modo, negando consequentiam. Nec valet probatio. Licet enim nullum includens plura distincta secundum rem ab invicem et ab includente, sit aliquod eorum; tamen illud quod includit plura sola ratione distincta, potestesse quodlibet ipsorum, non solum in proposito, immo in multis aliis; nam species includit genus et differentiam , inter quae non est realis differentia, et quodlibet illorum praedicatur de specie in recto. Ad quartum dico quod cum dicitur : persona includit aliquam entitatem praeter communem divinitatem, ly praeter potest dicere exceptionem (8) aut exclusionem alicujus alterius secundum rem; et sic antecedens illius conditionalis negatur; nec opinio nostra hoc ponit, scilicet quod praeter communem divinitatem, sit aliquid aliud realiter in persona divina. Vel potest excipere aliud secundum rationem; et sic dico quod persona divina, in intellectu suo, non solum includit divinitatem communem, immo relationem. Nec tamen oportet dicere quod quaelibet persona habeat suam propriam divinitatem, vel quod relatio illa non sit divinitas secundum rem ; nam bene stant simul quod quaelibet illarum relata) ut. - Om. Pr. donum sit divinitas, et tamen non sunt ibi tres dii, aut tres divinitates. Unde responsio data ad argumentum, bona est.

Nec valet illa reductio contra nos ibi facta. Dico enim quod nulla pluralitas entitatum est in persona, licet, sumendo rem pro quidditate, posset aliquo modo, licet improprie, concedi pluralitas rerum, sicut pluralitas quidditatum. Unde sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 25, q. 1, art. 4, ad 2 : " Si, inquit, per quidditatem intelligatur non solum natura, sed ratio vel intentio cujuscum-que, vel (x) substantia?, vel accidentis, vel relationis, quamvis in divinis sit una quidditas absoluta, tamen sunt plures rationes relationum realium, et ita plures quidditates hoc modo; quamvis non possit proprie concedi, quia quidditas, et essentia, et diffinitio, est simpliciter tantum substantiarum. "

Haec ille.

Ex quo patet, quod, improprie loquendo, potest concedi in persona esse plures quidditates; ac per hoc, sumendo rem pro quidditate, ut prius dicebatur, posset concedi ibi esse plures res. Tamen ille modus loquendi, improprius est et periculosus; nam et ipse sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 27, q. 1, art. i, dicit quod in eadem persona sunt plures reales relationes, non tamen plures res.

Similiter, nec valet secunda replica; nam non omnis locutio, vel constructio transitiva, requirit diversitatem rerum, ut ostendit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 34, q. 1, art. 2, primo argumento. Arguit enim sic : a Secundum grammaticum , omnes obliqui sunt transitivi; sed constructio transitiva exibit diversitatem eorum quae construuntur; cum igitur essentia non sit diversa a persona, videtur inconvenienter dici, tres personas esse unius essentiae. " Et respondet : " Dicendum, inquit, quod quamvis essentia et persona sint idem re, tamen differunt ratione, quia (6) una significatur ut forma alterius; et talis diversitas sufficit ad grammaticum, qui modum significandi per nomen considerat. "

Haec ille.

Ita in proposito, cum dicitur : paternitas est proprietas personae, ad veritatem et proprietatem locutionis sufficit distinctio rationis inter personam et proprietatem, talis quod unum significetur per modum formae alterius. Unde, secundum quod ibidem (in corpore articuli), dicit sanctus Thomas : " Omnis talis constructio, in divinis, respectu divinorum, vel est secundum habitudinem causae efficientis, ut cum dicitur : Filius Patris; vel secundum habitudinem causa? formalis, ut cum dicitur : Tres personae sunt unius essentia?. Unde dicendum quod isti genitivi construuntur in habitudine causae formalis. "

Haec ille. - Idem ponit, 1 p., q. 39, art. 2. Ad quintum negatur consequentia, ut prius; cum persona nihil habeat in se distinctum a se realiter. (a.) vel. - Orti. Pr. (8) quia.

qua Pr. Ad omnes auctoritates ibi adductas, dicitur eodem modo sicut dictum est ad primum, quod non aliud intendunt, nisi quod Pater nihil absolutum habet, quod non habeat Filius, nec econtra. Unde in illis generalibus distributionibus : Omnia quae Pater habet, mea sunt, etc., ly omnia distribuit pro illis quae secundum suam rationem habent quod sint aliquid, cujus non est relatio. Ad sextum dico quod solutiones datae ad argumenta sancti Thomae non valent.

Non quidem prima. Quia, licet sanctus Thomas bene concedat quod personae distinguuntur seipsis secundum rem; hoc enim ipse ponit, dist. 26 primi, q. 2, art. 1, ad 5"", ubi sic ait : " Dicendum quod persona? divina? seipsis distinguuntur, in quantum persona? secundum rem sunt ipsa? relationes; sed sicut persona, quantum ad modum significandi, non est idem quod relatio, ita etiam non seipsis distinguuntur, sed relationibus; sicut Deus per seipsum est Deus, quamvis divinitate sit Deus, quia ipse est sua deitas. "

Haec ille.

Licet, inquam, ipse hoc ponat; tamen, quia, secundum nostrum modum intelligendi, aliter intelligitur res ut distinguens, et aliter ut distincta (nam distinctivum intelligitur ut forma, distinctum autem per modum subsistentis), ideo quia sicut intelligimus, ita significamus, oportet aliis nominibus significare eamdem rem ut distinctiva est, et aliter ut est distincta : primo modo in abstracto, secundo modo in concreto.

Similiter solutio ad secundam rationem non valet; quia implicat impossibile contra philosophiam, scilicet quod una relatio sit in duabus speciebus relationis. Quod evidenter ostendit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 27, q. 1, art. 1 , dicens : a In illo proprie aliqua multiplicantur et non sunt unum, cujus differentiis propriis distinguuntur, ut dicit Philosophus, 4. Physicorum (t. c. 134), et 5. Metaphysica: (t. c. 35). Verbi gratia : isosceles, id est, triangulus duorum aequalium laterum, et isopleuros, id est, triangulus aequilaterus, distinguuntur differentiis trianguli; et ideo non dicimus quod sunt unus triangulus, sed plures. Non autem distinguuntur propriis differentiis figurae, immo sub una figura? differentia incidunt, quae est habere tria latera; et ideo dicuntur una figura, quae est triangulus. Ideo non potest dici quod sint plures res, nisi de illis quae per differentiam rei distinguuntur. Differentia autem rei, in divinis, non est nisi per oppositionem relationis; et ideo non poterit dici quod sint plures res, nisi secundum quod exigit ista oppositio. Unde paternitas et filiatio sunt dua? res, similiter Pater et Filius. Sed (a) paternitas et communis spiratio non sunt dua? res, quia non opponuntur relative;sed tamen sunt dua? relationes, quia distinguuntur differentiis relationis, in quantum est relatio. Cum enim relatio dicatur secundum respectum ad alterum, differentiae relationis erunt secundum quod est ad diversa; et ideo, quia paternitate Pater refertur ad Filium, et communi spiratione ad Spiritum Sanctum, communis spiratio et paternitas sunt du;e relationes. "

Haec ille.

Ex quo patet quomodo implicat contradictionem dicere quod paternitas et communis spiratio sint unica relatio, et tamen sint in diversis speciebus relationis; quia, si sint sub diversis speciebus relationis, ergo sub diversis differentiis relationis, ergo differunt sub relatione et differentiis relationis; et consequenter non sunt una relatio.

Tum secundo iste arguens falsum imponit sancto Tbomae, quod scilicet ipse opinetur albedinem esse relationem similitudinis et dissimilitudinis, ut alias videbitur. Ad septimum dicitur quod nomen notionis ponit Augustinus, 5. de Trinitate, cap. 6, dicens quod alia notio est qua intelligitur genitor, et ulla qua ingenitus. Unde notio est proprietas abstractive concepta, quae est principium innotescendi divinam personam. II. Ad argumenta Aureoli. - Ad primum eorum quae contra eamdem conclusionem objicit Aureolus, dicendum quod iste valde impudenter (a), false et truncate, dicta sancti Thomae recitat in hac parte; nam sanctus Thomas non dicit quod propter solam assuefactionem intellectus nostri ad sensibilia, hujusmodi nomina abstracta inventa sint; immo assignat alias duas causas hujus inventionis, sicut patet in probatione primae conclusionis. Sed sanctus Thomas bene dicit quod pluralitas horum nominum non praejudicat divinae simplicitati, et quod talia nomina invenire cogimur, propter hoc quod connaturale est nobis significare formas simplices in abstracto, et perfecta et subsistentia in concreto; et ista est ratio generalis quare abstractis et concretis utimur in divinis, licet sint aliae speciales. Verumtamen, quidquid sit de hoc, argumenta in se nihil valent. Unde major primi argumenti est falsa ; nam, secundum quod dicit sanctus Thomas, ad proprietatem et veritatem locutionum non solum attendenda est veritas rei, immo modus significandi nominum et dictionum; unde aliqua in divinis solum differunt ut abstractum et concretum, de quibus tamen contradictoria predicantur, ut patet de hoc nomine, Deus, et de illo nomine, deitas; Deus enim generat, non autem deitas. Et istud declaratum fuit prolixe in distinct. 4, art. 2, in superioribus. Et patet manifeste quod exemplum datum, est contra illud quod dicit arguens, scilicet quod quia Deus et divinitas differunt solum ut abstractum et concretum, illo modo quem imponit sancto Thomae, ideo quidquid convenit uni, convenit alteri; hoc quidem falsum est, ut dixi. - Similiter, cum dicit in minore, quod paternitas se tota differt a Filio, falsum est et erroneum ; immo conveniunt in eadem essentia, quae est paternitas et est filiatio. Ad secundum dicitur quod nullus intellectus potest realiter personam divinam dividere; nec potest vere intelligere eam esse divisibilem, cum in ea nulla sit pluralitas realis. Tamen intellectus potest intelligere essentiam, non intelligendo proprietatem, et econtra, ut ponit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 26, q. 1, art. 2, ubi sic dicit : " Essentia potest intelligi, non intellecta bonitate, ut dicit Boetius, in libro de Hebdomadibus; et similiter potest intelligi essentia, non intellecta paternitate vel relatione, sicut Judaei intelligunt, scilicet per modum abstractionis. Sed non potest intelligi quod removeatur in divinis relatio, et remaneat aliquid subsistens relationi; quia ipsamet sibi subsistit. "

Haec ille. Ad tertium dicitur quod Augustinus illam alieta-tem intelligit quantum ad intellectum, non autem quantum ad rem. I 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Ad primum contra secundam conclusionem, dico quod major est vera; et]minor, si debite sumatur sub majore, falsa est. Dico enim quod principium est convenientius quam causa; et illa ratio communis, potius habet locum in divinis, quam ratio causae, quae est specialior.

Nec valet improbatio. Dico enim quod principium importat ortum alicujus ab aliquo generaliter, quocumque modo hoc oriatur, sive ut a causa essentialiter distincta, sive ut a prima parte sui, vel alio modo. Licet Philosophus non posuerit aliquem modum originis quo aliquid originalur ab alio, nisi ut a causa, sumendo originari pro effici vel produci; tamen oriri est communius quam illo modo originari; dies enim oritur a mane, et linea a puncto, a quo tamen non originatur, nec causatur. Vel dico quod ratio generalis principii non consistit in origine vel ortu, sed in processu, quocumque modo ille processus sit, unius ab alio.

Et cum dicit arguens quod principium, prout in divinis sumitur, dicit veram originem; dico quod verum est, quantum ad materiale significatum; sed quoad formale, non dicit nisi processum ; talis autem processus, in divinis, est per originem ; sicut persona, in divinis, non est aliquid aliud quam relatio, tamen de formali significato personae non est quod sit relatio. Ad secundum negatur minor. Actor enim non importat efficientiam ; sed dicit principium non ab alio, ut dicit sanctus Thomas, in prasenti distinctione, q. 1, art. 1 : " Nomen actoris, inquit, addit super rationem principii hoc quod est non esse ab alio ; et ideo solus Pater dicitur actor, quamvis Filius principium dicatur notionaliter. " Vel dicendum quod, posito quod actor diceret efficientiam, tamen nec Hilarius, nec Augustinus usi sunt multum talibus vocabulis; et cum usi sunt, quem sensum habuerint, exposuerunt; et hoc solum sanctus Thomas intendit. De Damasceno non est quaestio; quia ipse fuit graecus. Ad tertium dicitur quod illud argumentum facit pro nobis, cum vult facere contra nos. Sicut enim concavum dicit curvitatem non contractam, simum autem dicit concavitatem contractam per tale subjectum ; ita principium dicit generaliter illud a quo aliquid procedit, sine speciflcationean sit causa ejus, an alterius essentiae, vel ejusdem, vel quomodo aliter se habeat. Sed causa dicit illud a quo aliquid procedit per originem vel influentiam, in alia natura vel essentia. Et ideo principium potius admittitur quam causa, cujus ratio est contractior contractione importante imperfectionem in illo cujus est causa. g 3.

Ad argumenta contra tertiam CONCLUSIONEM Ad argumenta cujusdam. - Ad primum contra tertiam conclusionem, dico quod, quidquid sit de priori processu, tamen argumentum peccat secundum non causam ut causam. Non enim ideo negamus univocationem inter principium essentialiter dictum et principium notionaliter dictum, quia unum illorum est respectu alicujus in eadem natura, et alterum, respectu illius quod est alterius naturae, sicut argumentum credit; sed quia principium dictum essentialiter, in sui ratione includit respectum rationis et temporalem, sed principium dictum notionaliter, includit respectum aeternum realem qui est suum esse, scilicet paternitatem, vel communem spirationem; talibus autem respectibus nihil est commune univocum ; et similiter quia in divinis origo et in creatis non dicuntur univoce, sed analogice, cum una sit subsistens, alia non, una sit suum esse, alia non. Ad secundum dico quod ad hoc quod secundum aliquid fiat comparatio, sufficit illud esse analogum. Nec oportet quod sit univocum; ut dicit Philosophus, 1. Ethicorum (cap. 6), quod quae secundum analogiam dicuntur, secundum proportionem dicuntur; et ponit exemplum, quod sicut in corpore est visus, ita in anima est intellectus. Similiter Augustinus non comparat principium notionale et essentiale in ratione principii, sed in ratione unitatis. Ad tertium dicitur, sicut saepe dictum est, quod, licet univocorum unum possit esse prius alio secundum esse, non tamen quantum ad illam communem intentionem logicam in qua conveniunt; hoc autem non contingit, nec contingere potest inter Deum et creaturam. Ad quartum dicitur quod, licet ratio principii, in quantum principium est, sit communis principio notionaliter dicto et principio causativo, tamen illa ratio non est communis communitate sufficiente ad univocationem; talis enim ratio oportet quod essentialiter participetur a quolibet illorum quibus nomen quod dicitur univocum, est commune; non sic in proposito, ut dictum est in solutione primi. Ad quintum dicitur quod Scotus assignat dictam causam, et est satis bona. Nec ejus improbationes valent.

Non quidem prima; nam utique verum est quod nulla relatio rationis est in praedicamento proprie, nisi forte per aliquam talem qualem reductionem, non autem directe. Et ideo illud quod dicitur de coordinatione talium, non valet; nam in talibus entibus quibus repugnat realitas, non est genus nec species, cum non dicant aliquam quidditatem, nec aliquid ponant; nec habent essentiam, quia utique possent habere esse; vel, dato quod haberent genus vel species, non tamen essent in praedicamento aliquo, quia decem praedicamenta dividunt ens quod distinguitur contra ens in anima, ut patet in 4. (t. c. 20), et 5. (t. c. 13), et 12. (t. c. 5) Metaphysice. Praedicamenta enim sumuntur a modo pi-aedicandi de substantia prima, de qua constat talia fictitia non praedicari proprie.

Nec valet etiam secunda improbatio. Licet enim concipiens relationem in communi, non variet conceptum suum, dum intelligit aliquid correspondere in re, et dum intelligit nihil in re suo conceptui respondere, immo conceptus sit unus; tamen hoc non sufficit ad univocationem ; nam illud quod habet, seu habere potest veram quidditatem correspondentem dicto conceptui in rerum natura, aliter se habet ad dictum, quam illud cui repugnat fundare talem conceptum; et ideo dextreitas animalis et dextreitas columnae, dato quod eodem conceptu conciperentur, non ideo in eodem univonarentur. Ad rationem in principio quaestionis factam, dicitur quod procedit de principio sumpto essentialiter; illud enim non dicit notionem, sed quamdam habitudinem rationis ad creaturas. Sed principium notionaliter dietum, non convenit (i) toti Trinitati, sed soli Patri, ut puta cum dicit principium generandi, vel Patri et Filio, cum sumitur pro principio spirativo; et tunc dicit notionem, licet in generali sub hoc nomine, principium ; illa autem notio est paternitas, vel communis spiratio. Et haec de quaestione dicta sufficiant. TENTURUM