ARTICULUS UNICUS A. - CONCLUSIONES

In hac quaestione erit unicus articulus, pro quo sit Prima conclusio : Quod utique Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti. Probatur sic ista conclusio, secundum sanctum Thomam, 1. p., q. 36, art. 4 : " Pater, inquit, et Filius sunt unum in omnibus in quibus non distinguit inter eos relationis oppositio.-Unde, cum (a) in hoc quod est esse principium Spiritus Sancti non opponantur relative, sequitur quod Pater et Filius sint unum principium Spiritus Sancti. " Secundo sic. Nomina substantiva recipiunt numerum a formis significatis. Cum igitur hoc nomen, principium, significet, per modum substantivi, proprietatem, recipit unitatem vel pluralitatem ab illa, " Sicut igitur Pater et Filius sunt unus Deus propter unitatem formae significatae per hoc nomen, Deus, ita sunt unum principium propter unitatem proprietatis significatae in hoc nomine, principium, " quae scilicet est virtus spirativa. Eamdem conclusionem ponit, 1. Senteni., dist. 29, q. 1, art. 4, ubi ponit istas duas rationes; et ibi ostendit quomodo Pater et Filius dicuntur unum principium Spiritus Sancti. Non solum propter unitatem proportionis, vel unum modum spirandi, scilicet : quia quilibet se habet ad Spiritum Sanctum ut spirans; secundum hoc enim possent (6) dici unum suppositum, quia Pater et Filius secundum unitatem proportionis conveniunt in ratione suppositi. Nec etiam dicuntur unum principium propter unitatem naturae; quia tunc Spiritus Sanctus non excluderetur ab illa unitate principii, sicut non excluditur ab unitate naturae. Sed dicuntur unum principium Spiritus Sancti propter unitatem notionis quam importat hoc nomen, principium. Secunda conclusio est quod ista uno modo est concedenda, et alio modo non, scilicet : Pater et Filius sunt idem principium Spiritus Sancti. Unde sanctus Doctor, ibidem, ad 3, dicit quod " non conceditur communiter quod sint idem principium Spiritus Sancti, quia ratione articulationis includitur unitas suppositi; sicut et supra Magister dicit quod Deus non genuit alium Deum, nec se Deum. Quidam tamen dicunt quod Filius et Pater sunt idem Deus, et sunt idem principium (y), eo quod ly idem est adjectivum, et non ponit identitatem absolutam sed respectu ejus cui adjungitur; et secundum hoc potest concedi quod sunt idem principium Spiritus Sancti. "

Haec ille. Tertia conclusio est quod, licet Pater et Filius sint duo spirantes, non tamen duo spiratores. Istam conclusionem ponit ipse, 1. p., q. 36, ari. 4, ad ultimum argumentum, et probat sic : " Spirans, inquit, est adjectivum, et spirator substantivum ; et ideo possumus dicere quod Pater et Filius sunt duo spirantes propter pluralitatem suppositorum, non autem duo spiratores (3) propter unam spirationem ; nam adjectiva nomina habent numerum a suppositis, substantiva vero a seipsis secundum I. - QUAESTIO I. formam significatam. Quod vero dicit Hilarius (2. de Trinitate, 29) quod Spiritus Sanctus a Patre et Filio auctoribus est, exponendum estquod ponitur substantivum pro adjectivo. "

Haec ille. Sciendum tamen quod 1. Sentent., dist. 11, q. 1, art. 4, tenuit oppositum, in hoc secutus aliorum opinionem,quam etiam recitat,prima parte, ibidem (q. 36, art. 4). Dicit enim in 1. Sententiarum, quod Pater et Filius sunt plures spirantes et plures spiratores. Unde, in prima parte, ubi supra (q. 36, art. 4, ad 7""), sic ait : " Quidam, inquit ipse, dicunt quod Pater et Filius, licet sint unum principium Spiritus Sancti, sunt tamen duo spiratores, propter distinctionem suppositorum, sicut duo spirantes, quia actus referuntur ad supposita; nec est eadem ratio de hoc nomine, Creator, quia Spiritus Sanctus procedit a Patre et Filio ut sunt persona? distinctas, creatura autem procedit a tribus personis, non ut sunt personae distincta;, sed ut sunt unum in essentia. Sed melius dicendum videtur quod quia spirans est adjectivum, et spirator substantivum, etc, " ut supra dixi. Idem in sententia ponit, 1. Sentent., ubi supra. Tenendo autem illam opinionem, diceretur, ad regulam de nominibus substantivis, quod quando nomen substantivum significat formam quae est actus, id est, operatio, tunc non solum recipit numerum a forma illa, sed a suppositis. Sed ista glossa non videtur sufficere, nec effugere quin possent dici plures creantes; nec differentia quae data est inter illa nomina, creator et spirator, videtur sufficere. Quarta conclusio est quod Spiritus Sanctus procedit a Patre et Filio in quantum sunt unum et in quantum sunt plures. Istam conclusionem ponit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 11, q. 1, ait. 2. Ait enim sic : e Omnis actus refertur ad duo originaliter, scilicet ad agentem, et ad principium actionis. Agens autem est ipsum suppositum, ut homo vel ignis; et principium actionis est forma in ipso, vel substantialis, vel accidentalis. Dico ergo quod ly in quantum, potest dicere conditionem agentis, vel principium actionis. Si dicat conditionem agentis vel operantis, sic procedit Spiritus Sanctus a Patre et Filio in quantum sunt plures et in quantum sunt distinctae persona:, quia ab eis pluribus et distinctis procedit. Si autem dicat conditionem principii actionis, sic dico quod procedit ab eis in quantum sunt unum ; cum enim una operatio non sit nisi ab uno principio, oportet aliquid esse unum in Patre et Filio quod est principium hujus actus qui est spirare, qui est unus et simplex quo una et (tx) simplex persona Spiritus Sancti procedit. "

Haec ille in forma. Eamdem conclusionem cum probatione ponit, l.p.,q.36,art.4,adl" . Dicitenimsic: aSiattendatur virtus spirativa, Spiritus Sanctus procedit a Patre et Filio in quantum sunt unum in virtute spirativa, quae quodammodo significat naturam cum proprietate; nec est inconveniens unam proprietatem esse in duobus suppositis quorum est una natura. Si vero considerentur supposita spirationis, sic Spiritus Sanctus procedit a Patre et Filio ut sunt plures; procedit enim ab eis ut amor mutuus duorum. " JB. - OBIECTIONES g 1. - Contra tres primas conclusiones Argumentum Aureoli.

Sed contra primas tres conclusiones arguit Aureolus, in praesenti distinctione (q. 1, art. 4). Dicit enim quod licet ista opinio verum dicat, scilicet quod nomina substantiva, cujusmodi sunt spirator et principium et hujusmodi, recipiant numerum vel unitatem a forma significata, nomina autem adjectiva recipiant numerum a suppositis, tamen iste modus dicendi est insufficiens et nimis superficialis. Nec enim reddit causam quare sic est quod adjectiva numerentur secundum supposita, substantiva vero secundum formam significatam, immo magis oppositum videretur. Tum quia adjectivum significat solam formam sine supposito : album enim significat solam qualitatem ; substantivum autem, utpote albedo, significat formam per modum suppositi. Tum quia determinatio ponit suum significatum circa proprium determinabile, et per consequens cum dicitur duo spirantes, spiratio significata deberet plurificari, ut videtur. Tum quia non solum nomina adjectiva, immo verba et participia numerantur secundum supposita; immo oportet quod generalis regula assignetur.

Haec ille. JS 2.

Contra quartam conclusionem I. Argumenta Aureoli.

In secundo loco arguit contra quartam conclusionem (ubi supra, ait. 3). Primo sic. In divinis non est aliqua potentia eli-citiva actus spirandi. Ergo nec aliquod formale principium spirationis; et consequenter falsum est quod Pater et Filius spirent in quantum unum, si ly in quantum dicat conditionem principii actionis. Consequentia est bona. Antecedens dicit se probasse quando probavit quod respectu actus generandi non est aliqua potentia elicitiva. Secundo ad idem. Unitas et pluralitas sunt extra conceptum formalem actus spirationis, sicut et extra (a) conceptum cujuslibet entis, saltem ratione negationis connotatae; ergo unitas vel pluralitas non dicunt formalem rationem qua Pater et Filius producunt, cum illa ratio non possit esse quid negativum. Tertio sic. Solus Pater est sufficiens spirator, et similiter solus Filius; unde accidit Patri, in quantum spirat, quod sibi in spirando Filius sit unus vel ab eo distinctus. Ergo illa unitas, vel pluralitas, vel mutuitas nihil facit ad spirationem. Quarto sic. Spiratio secundum se totam est in Patre, et secundum se totam in Filio, nec aliquid pertinens ad eam capit in Filio, quod non habuit in Patre. Ergo concordia non est de ratione hujus principii. Quinto sic. Actus simplicissimus in quocumque est sufficienter, est totaliter et perfecte; quia si non totaliter sed secundum aliquid sui, jam non est omnino simplex. Sed spirare est actus simplicissi-mus,habens pro formali termino personam simplicem Spiritus Sancii. Ergo, cum sit in Patre et in Filio, est in quolibet totaliter et perfecte. Sexto. Si spirare non esset totaliter in Patre, tunc Filius non acciperet spirare a Patre, immo aliquid pertinens ad spirare haberet a se. Sed Augustinus dicit, 15. de Trinitate (cap. 27), et Homilia 99, quod Filius a quo habet ut sit Deus (a), ab illo utique habet ut de ipso procedat Spiritus Sanctus; et ut de illo Spiritus procedat, sicut procedit a Patre, ab ipso utique habet Patre. Ergo spirare est totaliter in Patre, nec aliquid accipit in Filio spirare quod non haberet in Patre. Septimo sic. Sicut se habet divinitas ad Patrem et Filium, sic suo modo se habet spirare; communicatur enim spirare, quia communicatur essentia, et eodem ordine quo essentia, propter hoc quod in Filio non est repugnantia ad spirare, sicut nec ad essentiam. Sed constat quod essentia divinitatis sic est in Patre et Filio, quod est perfectissime in utroque, nec accipit aliquid pertinens ad suam perfectionem in uno magis quam in alio. Ergo et spirare erit totaliter et perfectissime in utroque. Octavo sic. Si spiratio aliquam diversitatem habeat, prout essistit in Filio, et prout exsistit in Patre, hoc erit quia ut in Patre, est quaedam tendentia a Patre in Filium; quando vero in Filio, est econtra. Sed hoc nullam diversitatem facit. Non enim est imaginandum quod Pater amet et Filius reamet, et quod Pater vi amoris impellatur ad Filium, et Filius rursum impulsu proprio feratur ad Patrem; secundum hoc enim essent diversi impulsus et diversi amores. Ergo spiratio ut in Patre et in Filio, nullam habet diversitatem, sed Pater et Filius habent eumdem impulsum amoris et eamdem emissionem Spiritus, et ita eamdem spirationem. Nec sunt ibi diversae tendentia;, quarum una incipiat a Patre et reflectatur in Filium, et alia incipiat in Filio et reflectatur in Patrem, etiam secundum rationem et modum intelligendi, immo est una et uniformis tendentia, et consequenter uniformis spiratio. Per ista quinque argumenta ultima vult probare Aureolus quod mutuitas vel concordia non est de ratione spirationis activae. II. Argumenta Henrici.

Contra quartani conclusionem arguit Henricus (juxta Aureolum), probando quod voluntas, ut exsistens in solo Patre vel in solo Filio, non est sufficiens productivum Spiritus Sancti, sed prout est in duobus; ita quod voluntas ut concors sic est principium quod concordia est de ratione ipsius ; concordia autem voluntatis esse non potest nisi sit in duobus ad minus; propter quod Pater et Filius ut concordes in voluntate spirant Spiritum Sanctum. Quod ergo concordia sit de ratione formali principii productivi arguit sic Primo. Illud quod emanat ut nexus et ut vinculum ac duorum communio, videtur emanare a duobus ut duo sunt; nam, si non a duobus ut duo, jam non erit nexus et vinculum ex sua ratione : vinculum enim ad minus dualitatem requirit. Sed Augustinus dicit, 7. de Trinitate, cap. 5, quod Spiritus Sanctus est unitas et sanctitas amborum, scilicet Patris et Filii, quo uterque conjungitur, et servant unitatem Spiritus in vinculo pacis. Et ibidem dicitur quod est communio substantialis utrique et coaeterna. Ergo videtur quod emanet a duobus in quantum duo sunt. Secundo. Spiritus Sanctus emanat per modum amoris perfectissimi et perfectissimos charitatis. Sed Gregorius dicit, in Homilia 17, quod minus quam inter duos charitas haberi non putest. Ergo Spiritus Sanctus a duobus emanat in quantum duo sunt, aliter non esset perfecta charitas. Tertio. Licet amor complacentiae possit esse ejusdem ad se, non tamen amor incentivus et zelativus, quia idem non dicitur zelare seipsum. Sed Spiritus Sanctus procedit ut amor incentivus. Ergo procedit a duobus. Quarto. Spiritus Sanctus est amor Patris in Filium objective et Filii in Patrem, ut dicit Hieronymus, super Psalmum 109. Sed talis amor qui est ab uno et procedit in alium, non potest esse nisi ex duobus ut duo sunt. Igitur.

Confirmatur : quia Damascenus (de Fide Orthodoxa) dicit, lib. 1, capit. 8, quod Spiritus Sanctus a Patre procedit et in Filio requiescit, quod esse non posset, nisi essent duo distincti. Hoc Ricardus dicit, 3. de Trinitate, cap. 11, quod ubi pluralitas personarum deest, charitas omnino esse non potest; et frequenter dicit, in primo libro, quod amoris mutuitas requiritur ad perfectum amorem. Sed Spiritus Sanctus procedit ex perfecto amore. Igitur, ut videtur, Spiritus Sanctus procedit ex amore mutuo, ita quod mutuitas includitur in ratione principii spirativi. III. Argumenta Scoti.

Contra aliam partem ejusdem conclusionis arguit Scotus (juxta Aureolum), probando quod nullo modo Pater et Filius spirent in quantum plures, nec mutuitas aut concordia sit aliquo modo de ratione principii productivi Spiritus Sancti. Arguit igitur Primo sic. Pater namque, in illo priori originis quo praecedit Filium, habet perfectionem simpliciter. Sed voluntas pertinet ad perfectionem simpliciter. Ergo Pater habet voluntatem sufficientem et fecundam in illo priori, quo Filium praecedit; tunc autem non est concordia vel mutuitas amborum; igitur concordia non est de ratione principii spirativi. Secundo. Pater nihil recipit a Filio. Sed si non haberet sufficiens principium productivum vel producendi Spiritum Sanctum nisi cum Filio, tunc reciperet aliquid a Filio, puta perfectionem potentiae spirativae. Igitur istud poni non potest, immo voluntas ut in Patre erit sufficiens principium. Terlio. Nullus respectus rationis est de formali ratione principii productivi realis. Sed concordia voluntatis Patris et Filii non est nisi respectus rationis, alias inter Patrem et Filium esset alia realis relatio a filiatione et paternitate. Ergo concordia non potest poni de ratione principii productivi Spiritus Sancti. Quarto. Sicut se habet memoria fecunda ad Patrem, sic et voluntas foecunda, cum utraque aeque perfecte debeat poni in eo. Sed constat quod in solo Patre est fecunda memoria sufficiens ad productionem Spiritus Sancti. Ergo in solo Patre est foecunda voluntas sufficiens principium ad productionem Spiritus Sancti (a).

Quinto. Nihil sonans in imperfectionem debet poni in Patre. Sed si poneretur in eo voluntas non potens producere et habere terminum adaequatum, videretur esse imperfecta. Ergo voluntas ut in Patre est sufficiens ad producendum Spiritum Sanctum. Sexto. Spiritus Sanctus procedit mediante actu amandi perfectissimo, vel potius ut amor perfectissimus. Sed amor mutuus non est perfectissimus; non enim terminatur ad summum bonum sub ratione summi boni, vel ad infinitum sub ratione infiniti; est enim a Filio in Patrem ut Pater est, et a Patre in Filium ut Filius est, Pater autem et Filius, ut sic, non sunt infiniti, sed in quantum Deus. Unde, cum amor mutuus terminetur ad personas ut persona; sunt, alius autem amor qui mutuus non est terminatur ad essentiam, ergo Spiritus Sanctus non procedit ut amor mutuus, nec ex concordi voluntate duorum. Septimo sic. Si Pater et Filius producunt Spiritum Sanctum voluntate (6) in quantum concorditer amantes se, igitur erit alius Spiritus Sanctus prius productus, quod est inconveniens. Probatur consequentia dupliciter. Primo, quia in quocumque signo naturae vel originis est principium productivum perfectum in se et in supposito conveniente actioni, in illo signo potest esse in supposito tali ratio producendi. Sed voluntas infinita, ut est infinita, intellecta ante omne velle, habens objectum infinitum sibi praesens, est sufficiens principium productivum amoris infiniti, et Pater et Filius sunt personae convenientes tali productioni. Igitur voluntas ut in Filio et Patre, non intellecta ut qua formaliter volunt, sed ut est voluntas infinita habens essentiam divinam praesentem sibi per actum intelligentiae, erit Patri et Filio principium productivum Spiritus Sancti; et ita, si Spiritus Sanctus producatur per voluntatem in quantum volens, sive in quantum ea Pater et Filius diligunt se mutuo actu, sequitur quod ante Spiritum Sanctum productum voluntate volente, erit alius Spiritus Sanetus productus voluntate ut est actus primus.

Confirmatur dupliciter. Primo sic. Voluntas, ut in nobis est actus primus, libera est ad habendum actum volendi, non autem ipse actus volendi liber est, sive principium libere producendi aliquid; quia actus volendi est quaedam naturalis qualitas, et si est principium alicujus, videturesse naturale principium ejus et non liberum. Sicut si ex tali actu generatur habitus, generatur naturaliter; ita quod non est in potestate talis actus generatio talis habitus, ut videtur. Ita in proposito. Magis videtur libere produci Spiritus Sanctus, si producatur voluntate ut est actus primus, quam si producatur voluntate ut est actu volens, scilicet ut intelligitur sub actu secundo. Confirmatur secundo. Quia Filius non producitur ab intellectu paterno, ut actu intelligens est, ita quod actualis intellectio sit formalis ratio qua Pater generat Filium. Igitur, a simili, voluntas, ut actu volens, non erit principium producendi Spiritum Sanctum, sed ut est actus primus. Secundo aliter probatur dicta consequentia, accipiendo eamdem majorem quam prius : in quocumque signo natura; vel originis, etc. Tunc addo hanc minorem, quod voluntas habens objectum primum sibi praesens, est ratio producendi amorem adaequatum illi perfectius quam habens objectum secundum sibi praesens; vel saltem non minus perfecte. Igitur essentia divina, cum sit primuni objectum voluntatis divitus, non Pater ut Pater, nec Filius ut Filius, quia tunc Pater esset formaliter beatus in pluribus objectis distinctis, igitur voluntas habens essentiam divinam praesentem sibi, sive ut amabilem, sive ut amatam (non euro in ista probatione secunda) (a), magis erit principium producendi amorem adaequari ut amatam (non euro in ista probatione secundat.

non amabilem in ista productione Pr. LIBRI I. SEN tum illi, quam ut habet Patrem ut Pater est vel Filium ut Filius est pro objecto; vel saltem non minus. Et ita, cum voluntas prius habeat essentiam pro objecto quam Patrem, prius spirabitur Spiritus Sanctus voluntate ut est essentia? ut primi objecti, quam voluntate ut est Patris vel Filii tamquam objecti secundi (a). - Confirmatur. Quia essentia divina est formaliter infinita; sed paternitas, ut paternitas, non est formaliter infinita. Igitur Spiritus Sanctus qui est amor infinitus, et in hoc non tantum voluntatis infinita?, sed etiam objecti infiniti, magis spirabitur voluntate ut est essentiae divina? qua? est objectum infinitum, quam ut est Patris vel Filii ut objecti. Si dicatur essentiam non esse primum objectum voluntatis sed (6) rationem formalem in primo objecto quod est persona, hoc est falsum, tum quia unum est primum (t) objectum voluntatis, tum quia ratio formalis amati prius amatur, et conceditur propositum, quia tunc erit ratio formalis spirandi eo modo quo objectum primum concurrit ad spirare. Ex istis, inquit, sequitur quod Pater spirat Spiritum Sanctum, non in quantum diligit Filium primo, nec Filius in quantum diligit Patrem primo; sed Pater et Filius in quantum habent essentiam divinam praesentem, ut primum objectum voluntatis. Similiter nec aliquis eorum spirat in quantum habet essentiam praesentem ut amatam, sed in quantum habet eam praesentem ut amabilem. C. - SOLUTIONES I 1.

Ad argumentum contra tres PRIMAS CONCLUSIONES Ad argumentum Aureoli.

Ad primum argumentorum Aureoli respondetur quod iste modus est sufficiens et corporalis et non superficialis; non solum enim procedit tangendo exteriora, immo procedit usque ad profundum. Et ad primam probationem hujus negati, dicitur quod sanctus Doctor assignat rationem hujus regula? in multis locis; quae si iste vidisset, forte non talia vana assentiret. Unde, 1. p., q. 39, art. 3, ait : a. Nomina, inquit, substantiva significant per modum substantia?; nomina vero adjectiva, per modum accidentis quod inhaeret subjecto. Substantia autem sicut per se habet esse, ita per se habet unitatem vel multitudinem. Unde singularitas et pluralitas in nominibus substantivis attenditursecundum formam significatam per nomen. Accidentia autem sicut habent esse ex subjecto, ita in subjecto recipiunt unitatem vel multitudinem. Et ideo in adjectivis attenditur singularitas et pluralitas secundum sup- M (uni quia unum est primum. - suppositum est principium Pr. posita. " - Haec ille. - Ista (a) autem cum multis aliis allegata sunt alias, scilicet quarta distinctione primi.

Ex quibus patet quod prima probatio nulla est; procedit enim ex ignorantia dictorum sancti Thomae. Secunda probatio etiam non valet. Nec per illam videtur oppositum tale; quia licet adjectivum significet formam sine supposito (6), non tamen per modum subsistentis, sed adjacentis alicui. Et ideo, ratione praelicta, non numeratur modo substantia? sed modo accidentis, qui dicti sunt. Secus est de substantivo. Unde, 1. p.,q. 39, art. 5, ad 5" , dicit sanctus Doctor : " Haec est, inquit, differentia inter nomina substantiva et adjectiva, quia nomina substantiva ferunt suum suppositum, adjectiva vero non, sed rem significatam ponunt circa substantivum ; unde sophista? dicunt quod nomina substantiva supponunt, adjectiva vero non supponunt, sed copulant. "

Haec ille. Tertia etiam probatio non valet. Licet enim adjectivum ponat suam formam circa suppositum, non sequitur quod plurificato supposito, plurificetur forma importata per adjectivum, sed solum nomen adjectivum. Unde, licet sint plures spiratores, tamen spiratio est unica; nec multiplicatur, sed communicatur, quia habet idem esse in quolibet suppositorum. Non enim dicimus quod forma importata per adjectivum habeat se per modum accidentis; sed nomen adjectivum se habet per modum accidentis, ut patet per praedicta; et ideo illud plurificalur ad plurificationem suppositorum, sed non oportet de forma significata. Quarta etiam probatio non est ad propositum. Hic enim non habemus loqui de plurificatione verborum sed nominum. Verumtamen de modo quo verba et participia dicuntur in plurali, docet ipse, dist. ii, hujus primi, art. 4, ubi dicit, quod talia, scilicet verba, et participia, et etiam nomina verbalia forte cum importent actus, vel actum, qui refertur ad suppositum, ideo dicuntur in plurali ad plurificationem suppositorum. Unde non dicimus : Pater et Filius est unus Deus, sed sunt unus Deus, quia hoc verbum est significat essentiam per modum actus; nec dicimus quod sunt spirans, sed spirantes. Sed illud quod ibi dixerat de nomine verbali, cujusmodi est spirator, correxit in Summa, secundum quod dictum est. Et sic patet quod illae argutationes primo loco inducta? non procedunt. Sj 2.

Ad argumenta contra quartam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Aureoli. - Ad argumenta secundo loco inducta respondetur. Ad primum quidem, satis patet per praedicta in alia conclusione, quomodo scilicet respectu actus spirandi sit potentia in divinis vel quomodo non. Ad secundum dicitur quod argumentum solum concludit quod ratio unius, quae est indivisio, non sit formalis ratio Patri vel Filio quod spirent; sed aliter intelligitur nostra conclusio. Non enim loquimur de illa ratione, sed de substrato illi. Intelligimus enim quod spirant in quantum unum, non scilicet quia habent illam indivisionem, sed quia habent notionem quae substernitur illi indivisioni. Et est idem cum illo quod alii dicunt quod non loquimur de uno formali, sed de denominativo. Ad tertium conceditur prima propositio, et negatur secunda. Non enim accidit Patri in quantum spirat, quod sibi Filius conspiret, immo de ratione spirantis amorem perfectum est quod habeat Verbum conspirans; nil enim amatur nisi praeconceptum. Unde spiratio de sui ratione habet quod procedat a duobus, ut dicitur in alia distinctione. In creatis etiam omnis diligens vel spirans amorem concipit verbum rei dilectae, a quibus exsistentibus quodammodo unum et quodammodo distinctis, spiratur amor. Et praesertim de ratione amicitiae est mutuitas amoris. Et ideo negatur consequentia quam infert, scilicet quod mutuitas nil facit ad propositum. Ad quartum conceditur antecedens et consequens. Non enim dicimus quod mutuitas sit conditio principii spirationis, vel aliqua pluralitas vel concordia, vel solum unitas notionis. Verum conditio suppositorum spirantium est pluralitas, et concordia, et mutuitas in spirando; ita quod si non essent duo, non salvaretur ibi ratio spirationis. Ad quintum conceditur consequens, quod actus spirandi totaliter, id est, secundum quodlibet sui, est in Patre, et perfecte; quia in ipso est perfecte virtus spirativa, et perfecte communis spiratio. Sed tamen Pater non habet formaliter omnem conditionem quae respicit supposita spirantia, scilicet unitatem vel pluralitatem suppositorum; sed Pater et Filius habent omnia illa. Nec tamen sequitur quod Pater aliquid accipiat a Filio. Illa enim pluralitas non est quid reale in Patre, sed est Pater et Filius secundum rem, nec addit secundum rationem nisi indivisionem unam ex parte Patris, et aliam ex parte Filii; indivisio autem est negatio. Ad sextum dicitur quod in vanum laborat. Gratis enim concedimus quod actus spirandi totaliter est in qualibet persona, immo est quaelibet persona; et virtus spirativa similiter. Sed conditio suppositorum spirantium non est formaliter in quolibet sigillatim, sed in utrisque conjunctim. Ad septimum conceditur eodem modo. Verumtamen simile de essentia divina et de spiratione vel actu spirandi non valet, quia divinitas vel essentia divinitatis non habet respectum ad suppositum eo I modo quo actus vel operatio, de quo respectu dictum est in probatione quartae conclusionis. Falsum enim supponit in argumento, scilicet quod eodem ordine, saltem secundum modum nostrum apprehendendi, communicetur essentia et spiratio. Ad octavum dicitur sicut ad quartum. Nec imaginamur, sicut ipse fingit, quod ibi sint duo impulsus vel amores. Sed tamen dicimus quod ad hoc quod servetur ratio spirationis, sunt ibi duo impulsi; et ad hoc quod sit ibi amor amicitiae, oportet quod sint ibi (l) duo amantes se. In creatis enim, ad rationem spiritus amoris, exigitur quod a duobus procedat; non tamen illi duo sunt duo amantes, quia unum eorum non subsistit, nec est ejusdem naturae cum alio, scilicet verbum cum dicente. Quo,d si esset, tunc mutuo se diligerent non distinctis amoribus vel impulsibus, sed eodem amore exsistente sub oppositis relationibus vel cum oppositis relationibus, quia in uno esset, ut acceptus ab alio, in reliquo vero, ut in eo qui alteri dat. Sic in divinis est, supra nostrum intellectum, in Patre et Filio de amore et caeteris absolutis. Similiter, ubicumque est nexus amicitiae, ibi sunt duo se mutuo diligentes. Et sic patet quod non arguit proprie contra conclusionem, sed transit juxta. II. Ad argumenta Henrici.

Ad primum Henrici dicitur quod cum assumit illud : quod emanat, etc, videtur emanare a duobus, ut duo sunt, ly ut duo, vel in quantum duo, potest replicare dualitatem tamquam aliquid intrinsecum formali rationi principii spirativi; et sic negatur major, ut dictum est in conclusione. Si autem replicet dualitatem tamquam conditionem principii quod, seu producentis et spirantis, sic conceditur major, et totum argumentum ; sed quoad illum sensum non est contra conclusionem. Ad secundum dicitur quod, licet charitas requirat distincta supposita tamquam illa quae diligunt se ad invicem, tamen ipsa fundatur in aliqua unitate vitae, vel hujusmodi ; numquam enim aliqui se diligerent charitative, nec ab eis proflueret amicitia, nisi quia sunt unum in aliquo quod invenitur in utroque illorum, vel est utriusque illorum, secundum quod ponit sanctus Thomas, 1" 2 , q. 27, art. 3, dicens : " Similitudo, proprie loquendo, est causa amoris. Sed considerandum est quod similitudo inter aliqua potest attendi dupliciter : uno modo, ex hoc quod utrumque habet idem in actu, sicut duo habentes albedinem dicuntur similes; alio modo, ex hoc quod unum habet in potentia et in quadam inclinatione illud quod alius hal)et in actu, sicut si dicamus quod corpus grave, exsistens extra locum suum, habet similitudinem cum corpore gravi in suo loco exsistenti, vel etiam secundum quod potentia habet similitudinem ad ipsum actum, nam in ipsa potentia est quodammodo actus. Primus igitur modus similitudinis causat amorem amicitiae seu benevolentiae. Ex hoc enim quod aliqui duo sunt similes quasi habentes unam formam, sunt quodammodo unum in illa forma; sicut duo homines sunt unum in specie humanitatis, et duo albi in albedine, et ideo affectus unius tendit in alterum sicut in unum sibi et vult ei bonum sicut sibi. Sed secundus modus similitudinis causat amorem concupiscentiae, vel amicitiam utilis vel delectabilis, quia unicuique exsistenti in potentia, in quantum hujusmodi, inest appetitus sui actus, et in ejus consecutione delectatur si sit sentiens aut cognoscens. " - Haec ille.

Item, q. 28, art. 1 : nCum, inquit, sit duplex amor, scilicet concupiscentiae et amicitiae, uterque procedit ex quadam apprehensione unitatis amati ad amantem. Cum enim aliquid amat aliquis quasi concupiscens (a) illud, apprehendit illud quasi pertinens ad suum bene esse. Similiter, cum aliquis amat aliquem amore amicitiae, vult ei bonum sicut et sibi vult bonum; unde apprehendit eum ut alterum se, in quantum scilicet vult ei bonum sicut et sibi ipsi; et inde est quod amicus dicitur esse alter ipse; et Augustinus dicit, i. Confessionum (cap. 6) : Bene quidem dixit de amico suo dimidium animx suae. "

Idem ponit ibidem, in responsione ad 3 , ostendendo quomodo unitas vel unio est causa amoris, et est amor essentialiter, et est effectus amoris.

Idem ponit, 2 2 , q. 23, art. 6, ad 3" , ubi dicit " quod idem bonum est objectum charitatis et spei ; sed charitas importat unionem ad illud bonum, spes autem distantiam quamdam ab eo ; et inde est quod charitas non respicit illud bonum ut arduum, sicut spes; quod enim jam unum est non habet rationem ardui ". - Haec ille. Ista est determinatio Philosophi, 8. et 9. Etliico-rum, multis capitulis. Unde, 8. Ethicorum, cap. 11, ostendit quomodo non est proprie amicitia ad inanimata, neque ad bruta, neque ad servos in quantum servi, propter defectum unitatis et communicationis inter hominem et talia. Dicit enim sic : Amicitia autem non est ad inanimata, sed neque ad equum, vel bovem, neque ad servum, secundum quod servus; nihil enim commune est; servus enim animatum organum; organum autem inanimatus servus; secundum quod quidem igitur servum, non est amicitia ad ipsum; sed secundum quod homo; videtur enim quoddam esse justum omni homini ad omnem hominem potentem communicare lege et compositione, et utique amicitia secundum quod homo. Similiter, cap. 12, ostendit quomodo parentum ad filios et econtra, et fratrum ad invicem est fortis amicitia propter vehementem unitatem , quae est quaedam identitas; dicit enim sic : Parentes quidem filios diligunt ut seipsos; qui

enim ex seipsis, velut alteri ipsi separati (a); filii autem parentes, ut ab illis nati, fratres autem ad invicem, ex eisdem nati; ad illa entm identitas ad invicem idem facit; propter quod aiunt idem sanguinem, et radicem, et talia; sunt autem idem etiam et in divisis (6). Similiter, capitulo eodem, ostendit quomodo conjuges dum prolificant se invicem diligunt propter filium qui est commune bonum utriusque. Econtra vero de sterilibus. Conjunctio, inquit, filii videntur esse, propter quod et citius (y) steriles dissolvuntur; filii enim commune bonum ambobus; continet autem commune, scilicet amicitiam. Similiter, libro 9, cap. 8, ostendit quomodo virtuosus est magis amator sui propter vehementem unitatem ejusdem ad seipsum, scilicet quia bonum vult secundum utramque partem sui. Et idem ponit, capitulo septimo. Ex quibus omnibus patet quod amicitia profluit ex duobus in quantum conveniunt vel sunt unum in aliquo, ut. prius dicebatur. Cvfm quo tamen stat quod ejusdem ad seipsum non est proprie amicitia, ut ponit sanctus Thomas, 2" 2 , q. 25, ad i" : a Amicitia, inquit, proprie non habetur ad seipsum, sed aliquid majus amicitia. Quia amicitia unionem quamdam importat; dicit enim Dionysius (de Divinis Nominibus, cap. 4) quod amor est virtus unitiva. Unicuique autem ad seipsum est unitas, quae est polior unione ad alium (8). Unde sicut unitas est principium unionis, ita amor quo quis diligit seipsum est forma et radix amicitiae; in hoc enim amicitiam habemus ad alios, quod ad eos nos habemus sicut ad nos ipsos; dicitur enim, 9. Ethicorum (cap. 4), quod amabilia quae sunt ad alterum, venerunt ex his quae sunt ad seipsum; sicut et de principiis non habetur scientia, sed aliquid majus, scilicet intellectus. "

Haec ille.

Et loquitur de charitate sub communi ratione amicitiae ; non autem ut charitas est; quia talis habetur ad seipsum quasi ad rem pertinentem ad Deum quem principaliter diligit. Hoc idem ponit Aristoteles, 9. Ethicorum, cap. 4, ubi sic dicit : Ad seipsum autem utrum est vel non est amicitia, relinquatur in prcesenti; videbitur autem utique sic esse amicitia secundum quod est duo vel plura. Ubi commentator Eustratius dicit : Videbitur autem utique ad seipsum esse amicitia, non secundum quod unus est amans seipsum, sed secundum quod duo. Et dicit duo, rationale nostrum, quod sumus principaliter et proprie, et irrationale; humana enim species, et principaliter homo, ratiocinativa est pars animae, et non irrationalis (e). Cum igitur haec non contendunt nec differunt sed sequun- (i) irrationalis. - rationalis IV. tur (a) motionibus intellectus et voluntatis (6), rationale (y) et irrationale unum sunt consonantia. Substantia enim et natura, duo exsistunt. Neque est ad seipsum amicitia. Secundum quod duo est talis. Vel secundum plura duobus. Estautem tale, quod dicit potentia. Si quidem dividas in duo animam, et ratiocinativum et irrationale, secundum quod duo erit amicitia ejusdem ad seipsum. Si autem non in duo sed in tria, rationem, et iram et concupiscentiam, non secundum quod duo, sed vel plura duobus, hoc est, sed vel tria, erit ad seipsum amicitia. Si enim erit duo, est rationale et irrationale. Sed tamen amicitia tunc est ad seipsum, cum haec unum sunt.

Haec ille. Ex quibus omnibus patet quod charitas et amicitia naturalis profluit a duobus in quantum sunt unum in aliquo, si ly in quantum replicet principium quo, sed profluit a duobus ut duo sunt, si ly in quantum replicet principium quod, sive conditionem suppositi agentis. Ad tertium patet per idem ; quia solum concludit quod talis amor requirit in principio quod pluralitatem, non autem in principio quo. Ad quartum per idem. Nam, licet talis amor sit ad duos dilectos, scilicet Patrem et Filium, objective, non tamen ad duo objecta formalia, vel propter duas diligibilitates, sed propter eamdem quae est Dei bonitas immensa. Ad quintum dicitur ut prius : quod mutuitas sic requiritur ad amicitiam, non quasi sit principalis causa ejus, sed quodammodo conditio concomitans principium quo in principio quod. III. Ad argumenta Scoti.

Ad primum Scoti dicitur primo, quod Pater in nullo priori extra intellectum praecedit Filium; immo non est verum sine quocumque intellectu ponere talia signa (5). Dicitur secundo, quod concesso quod Pater a se habeat principium sufficiens spirandi, ita quod per Filium nec ipse habeat illud principium spirandi, nec perfectius habeat illud propter Filium quem producit, tamen nunquam a Patre procederet Spiritus Sanctus, nisi praesupposita alia persona procedente a Patre, scilicet Verbo, a quo et Patre Spiritus Sanctus procedit. Non ergo Filius est ratio Patri suo producendi Spiritum Sanctum, nec ratio spirandi amorem ; sed est Spiritui Sancto ( e ) ratio procedendi a Patre; quia nec persona Filii, nec ejus processio dat Patri principium spirandi, nec modum et habendi principium, sed dat Spiritui Sancto quod (e) Spiritui Sancto. - Spiritus Sanctus Pr. . - QUAESTIO I. -4I sit nexus et amicitia et concordia utriusque; quod non haberet si a solo Patre procederet. Sicut unus amicus non dat coamico virtutem diligendi aut amorem producendi ; sed tamen, nisi amicus haberet reamantem, amor procedens abeo non haberet rationem amicitiae, necconcordiae. Verumtamen, in proposito, non solum Spiritus Sanctus habet a Filio quod procedat a Patre, ut amicitia vel nexus, immo quod procedat a Patre, ut dictum est; quia Spiritus Sanctus eadem proprietate est Spiritus, et donum, et communio, ac nexus. Ad secundum dico quod non arguit contra sanctum Thomam, sed contra Henricum ; quia sanctus Thomas non diceret quin Pater habeat principium sufficiens spirandi a se, sed dicit quod processio Spiritus Sancti requirit unam conditionem in principio quod producit, quae non esset si Filius non esset, scilicet mutuitas, sicut dictum est de amicitia. Illa autem conditio non est de intrinseca ratione principii spirativi, ut quo; fed est conditio producentis per illud principium. Nec sequitur, si posito Filio Pater habet illam conditionem et non aliter, quod Pater habeat aliquid a Filio effective; sed solum sequitur quod Filius sit illud sine quo Pater non haberet hujusmodi conditionem ; sicut Pater non haberet paternitatem, si per impossibile non esset Filius, quia, dempta filiatione, demitur paternitas, et ideo Pater non esset Pater; non tamen sequitur quod Filius sit aliquo modo causa vel principium Patris aut alicujus quod sit in Patre formaliter, sed solum quod Filius est illud sine quo non haberet Pater talem relationem. Sic in proposito, sine Filio Pater non haberet amoris mutuitatem cum aliquo sibi dilecto cum quo spiraret talem amorem. Ad tertium dicitur quod concordia vel mutuitas non est de ratione principii quo Pater et Filius spirant, ut saepe dictum est; est tamen conditio sine qua non spirarent talem amorem. Et licet concordia, prout dicit relationem, sit in divinis respectus rationis, non tamen sequitur quod respectus rationis aliquid faciat ad productionem Spiritus Sancti. Non tamen est inconveniens quod sit illud sine quo non etc; non ratione sui, sed ratione suorum extremorum , vel fundamenti. Sicut si Pater in divinis non esset idem sibi et cognitivus sui, non gigneret Verbum ; et tameu relatio quam dicit identitas et illa quam dicit cognitivus, sunt in divinis relationes rationis, ut patet. Similiter, Pater et Filius, nisi essent volitivi et diligibiles, non producerent Spiritum Sanctum. Ad quartum dicitur quod argumentum concludit quod in Patre solo, id est, per se accepto, est sufficienter principium producendi Spiritum Sanctum, sed non probat quod ipso solo posito et nullo alio sint posita omnia sine quibus non producitur Spiritus Sanctus; talis enim mutuitas nullo modo est causa nec principium Spiritus Sancti, sed est conditio sine qua non procederet Spiritus Sanctus a Patre aut Filio. Ad quintum negatur minor. Voluntas enim ut in Patre, est sufficienter productiva et potens habere terminum, sic quod non requiritur aliud principium per quod compleatur ejus productivitas; sed bene requiritur quod suppositum producens per illam habeat aliam conditionem, non tanquam per quam, sed tanquam sine qua non produceret. Illam autem non habet nisi posito alio supposito (a) producente per eamdem voluntatem, scilicet posito Verbo. Ad sextum negatur minor tanquam erronea. Omnis enim amor quo Pater diligit Filium est perfectissimus. Nec valet probatio. Dico enim quod amor ille mutuus Patris ad Filium ut Filius est, terminatur ad divinam essentiam et ad relationem, vel personam; sed ad essentiam, ut ad rationem diligi-bilitatis, ad relationem autem, ut ad dilectum in quo talis ratio summi boni et infiniti diligibilis per identitatem realem reperitur. Nullus enim amor terminari potest ad relationem, nisi in quantum inducit rationem boni. In divinis autem non est nisi unica bonitas. Ideo nec nisi unica ratio diligibilitatis. Ac per hoc non est ibi nisi unica dilectio; sola enim ratio formalis objecti quae dat actui speciem, variat rationem formalem actus; sicut visione ejusdem speciei videntur omnia alba, licet unum sit nix, aliud lana. Ad septimum negatur principalis consequentia. Et ad primam probationem, dico quod licet probet contra Henricum ponentem quod in Deo est duplex intellectio, una quasi confusa quae est ratio producendi cognitionem distinctam et expressam quam dicit Verbum, et conformiter ponit duplicem amorem, quorum unus est ratio producendi alium qui dicitur zelus et Spiritus, tamen nihil probat contra sanctum Thomam. Non enim sanctus Thomas ponit quod actualis intellectio sit ratio producendi Verbum quasi principium ejus elicitivum, sed potius intendit quod actualis intellectio est productio Verbi; et similiter non vult quod actualis dilectio sit ratio vel principium elicitivum Spiritus, sed potius dicit quod est ejus elicitio. Sicut enim Verbum est terminus actualis intellectionis, ita Spiritus Sanctus est terminus actualis dilectionis Non ergo habetur in divinis duplex principium spirativum, scilicet esse, ut actus primus, et essentia sub actu secundo, scilicet volibile; et ita nec duplex Spiritus Sanctus. Quapropter sicut consequentia, ita probatio consequentiae nulla fuit. - Ad confirmationem dico quod nos non dicimus quod actus voluntatis sit productivus Spiritus vel amoris spirati naturaliter aut libere; sed potius quod est ejus productio. Productivum enim talis Spiritus est voluntas cum objecto sibi praesente per intellectum. Verumtamen argumentum radicem innuit erroneam, scilicet quod Spiritus Sanctus producatur libere, sic quod in potestate producentis sit producere et non producere; ideo argumentum ex parte libertatis huiuscemodi nihil valet. Ad secundam confirmationem patet per praedicta, quia non procedit nisi contra Henricum. Ad secundam principalem probationem consequentia?, dicitur quod omnis prioritas et posterioritas realis vel ex natura rei ante actum intellectus, inter essentiam et relationes, neganda est in divinis, vel quod unum prius ametur aut intelligatur quam aliud tali prioritate. Sed si ibidem sit aliqua prioritas, illa est secundum nostrum modum concipiendi talia, quam non requirit natura rei ut in se est. Dico secundo, quod concessa ibidem prioritate quae concedi potest, adhuc non habetur quod ibi sint duo amores spirati, aut duo Spiritus procedentes; quia cum relatio cum praescindit ab essentia divina nullam habeat propriam entitatem aut bonitatem, consequenter nec diligibilitatem ; unde non se habet ad essentiam ut ad diligibile, sed ut diligibile ad diligibilitatem suam. Dato ergo per impossibile quod prius diligeretur essentia quam relatio vel persona, non tamen alio actu diligi posset. Nec alius Spiritus procederet dilectione qua diligitur essentia, et dilectione qua diligitur persona vel relatio; quia actus manet idem , manente eadem formali ratione objecti; manente autem actu eodem, manet idem terminus per actum productus. Dico lertio, quod dato per impossibile quod Pater et Filius diligerent essentiam suam non diligendo seipsos aut relationes, illo amore nunquam procederet Spiritus habens rationem charitatis vel amicitia:, ut dictum est; quia ibi nulla erit reamatio; unde illa hypothesis infert contradictoria, scilicet quod procederet idem Spiritus secundum rem, et alius secundum rem.

Ad confirmationem dico quod sicut principium spirativum includit bonitatem principaliter, et secundario relationem communem Patri et Filio, ita objectum illius actus dilectionis quo Spiritus Sanctus producitur, habet principaliter pro objecto essentiam, sed secundario supposita. Unde ex hoc quod est dilectio essentiae, terminatur ad Spiritum amoris; ex hoc autem quod est dilectio mutua personarum, habet quod sit Spiritus amoris, qui est charitas, et amicitia, et nexus. Unde tertia persona, secundum modum nostrum intelligendi, prius est Spiritus amoris quam sit Spiritus amoris amicitiae, vel quam sit nexus. Ad argumentum in pede quaestionis factum, respondet sanctus Doctor,1. p., q. 36, art. 4, ad 2"", dicens quod " cum dicitur : Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti, designatur una proprietas quae est forma significata per nomen. Nec tamen sequitur quod propter plures proprietates Pater possit dici plura principia; quia implicaretur pluralitas suppositorum. " - Haec ille. - Et si dicatur quod tunc regula illa de nominibus substantivis, quae dicit quod talia plurificentur ad plurificationem formae significatae, videretur esse falsa; dico :. - QUAESTIO I. quod non est falsa, immo est vera, bene intellecta; sed oportet quod intelligatur de reali pluralitate formae, ita quod forma realiter plurifieetur in duas res. Sed sic non est in proposito. Nam, licet principium significet proprietatem et Pater habeat duas proprietates, non tamen illae sunt duae res in Patre, sed una res; sunt tamen duae relationes reales. Et ideo non oportet quod Pater sit duo principia. Et si dicatur quod saltem debet dici duo principia secundum rationem , cum forma importata per ly principium plurifieetur secundum rationem, negatur consequentia ; nam Pater non principiat in esse rationis, sed ut est in actu realis exsistentiae. Si tamen deberet concedi quod illud principium est duo secundum rationem, non tamen duo principia secundum rationem ; forte sic dicerent multi. Et hoc sit pro isto argumento. Utrum autem ista consequentia valeat : Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti; ergo Pater et Filius sunt unum principium quod est Pater vel sunt unum principium quod non est Pater, quaere sanctum Thomam in prima parte, ibidem (q. 36, ad 4 ). Item, pro quo supponit subjectum hujus : unum principium Spiritus Sancti est Pater et Filius, vel praedicatum hujus : Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti, vide ibidem (ad 4 , ad 5"", ad G" ). Dicit enim quod non pro una notione nec pro una essentia nec pro una persona, sed pro duabus personis simul; et habet confusam suppositionem et non determinatam. Sed si dicatur : quid est illud confundens praedicatum secundae? dico quod ly et, sicut in hac propositione : hic et Romae venditur piper. Sed de subjecto hujus , scilicet : unum principium Spiritus Sancti est Pater et Filius, dubium videtur a quo confundatur, nisi per terminum sequentem, et quod talia sunt subjecta qualia permittunt praedicata; vel si ista logica non placet, quaere aliam, quia ego tempus no habeo speculandi, ad alia properans. Contra solutionem argumenti facti in pede quaestionis, arguit sic Gregorius (1. Saltent., dist. 12, q. 1). Primo. Quia, de virtute sermonis, principium in praedicta (a) non potest stare confuse, cum nullum signum universale vel syncategorema praecedat confundens ipsum. Et ideo si propositio illa est vera, quia praedicatum stat confuso, cum hoc non sit de virtute sermonis, sequitur quod ipsa non sit propria, nec de virtute sermonis concedenda. Secundo. Quia si principium stat confuse et non determinate, cum constet quod, non stet confuse et distributive, sequitur quod supponit confuse tantun); et per consequens sub ipso contingit descendere ad singularia per propositionem de disjuncto praedicato, nulla mutatione facta ex parte subjecti. Sequitur ergo : Pater et Filius sunt principium Spiritus Sancti ; ergo Pater et Filius sunt hoc principium vel hoc principium, demonstrando primo unam personam, deinde aliam, pro quibus dicitur principium supponere confuse. Sed istud consequens est falsum, cum ejus oppositum sit verum, scilicet : Pater et Filius non sunt hoc principium nec sunt hoc principium ; sicut verum est quod Pater et Filius non sunt haec persona Patris nec sunt haec persona Filii. Tertio. Si principium supponit pro duabus personis simul, ergo haec erit magis vel non minus propria et concedenda : Pater et Filius sunt principia ; sicut dicitur quod Pater et Filius sunt personae.

Confirmatur. Quia terminus in plurali numero magis proprie supponit pro pluribus singularibus conjunctim, quam in numero singulari. Item, secundum hoc, principium non supponeret confuse tantum, ut dicis, sed determinate, sicut in ista : Socrates et Plato sunt homines, praedicatum supponit determinate, non obstante quod supponat pro pluribus simul, scilicet pro Socrate et Platone. Et utrumque probatur : quia sub praedicato contingit descendere per disjunctivam, quae utique vera erit, et sua contradictoria falsa. Ad primum istorum dicitur quod in ista propositione : Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti, principium stat confuse et confunditur, ut dictum est in solutione illius argumenti facti in pede quaestionis, per hoc syncategorema et. Ad replicam qupe fit de ista, unum principium Spiritus Sancti est Pater et Filius, dicitur similiter, secundum sanctum Thomam, quod stat confuse. Et ideo dico finaliter quod tales termini communes de sua naturali significatione stant confuse et non determinate pro hoc vel illo supposito. Unde sanctus Thomas, 3. Sen-tent., dist. I, q. 2, art. 4, ad 6"", dicit quod " si Pater et Filius et Spiritus Sanctus eamdem numero naturam assumerent, dicerentur unus homo, sicut propter unam naturam divinam dicuntur unus Deus. Et sicut dicitur tota Trinitas unus solus verus Deus, ita posset dici : iste solus homo est Pater, Filius, et Spiritus Sanctus; et iste terminus, homo, supponeret rem naturae humanae sine distinctione trium personarum, sicut iste terminus, Deus, in praedictis locutionibus supponit rem naturae divinae indistincte. Et haec est suppositio sua naturalis, et quasi termini communis respectu trium Personarum ; suppositio autem qua supponit pro Patre vel Filio est sibi accidentalis et quasi termini discreti. "

Haec ille.

Ita, in proposito, dico quod in ista : unum principium Spiritus Sancti est Pater et Filius, ly unum principium supponit confuse et indistincte rem naturae divina? (ot); et ista est sua naturalis suppositio ; nec oportet quaerere confusivum ejus; sed potius per quid trahatur ad standum determinate pro hoc vel illo ejus supposito distincto; hoc enim fit per siguum universale vel particulare, vel aliquid hujusmodi. Ad secundum dicitur quod sui) praedicato hujus propositionis : Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti, non contingit descendere per disjunctivam, sic : ergo, Pater et Filius sunt hoc principium, vel Pater et Filius sunt hoc principium. Immo est fallacia ibi figura dictionis, ut ostendit sanctus Thomas, 1. p., q. 36, art. 4, ad 4"", ubi sic dicit : " Hoc quod dico : Pater et Filius sunt unum principium (a) quod est Pater aut unum principium quod non est Pater, non sunt contradictorie opposita; unde non est necesse alterum illorum dare. Cum enim dicimus : Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti, hoc quod dico, principium, non habet suppositionem determinatam, sed confusam, pro duabus personis simul. Unde in processu est fallacia figura dictionis, a confusa suppositione ad determinatam. "

Haec ille.

Ibidem etiam, ad 5" , dicit sic : " Haec est vera : unum principium Spiritus Sancti est Pater et Filius, quia hoc quod dico, principium, non supponit pro una persona tantum, sed indistincte pro duabus. "

Haec ille.

Sic patet igitur quod non sequitur : Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti; ergo sunt hoc principium vel sunt hoc principium. Secundo dico quod bene sequitur : Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti; ergo sunt hoc principium, vel hoc principium, demonstrando, per primum hoc, unam personam, et per secundum hoc, aliam. Nec consequens illud est falsum; sed verum; et est propositio de disjuncto extremo. Et cum probatur falsitas consequentis, quia nec Pater et Filius sunt haec persona, demonstrando Patrem, nec Pater et Filius sunt haec persona, demonstrando Filium, igitur nec illud consequens est verum ; dico quod consequentia non valet. Nam ex tali antecedente quod est propositio copulativa, bene probatur quod consequens est falsum, si esset disjunctiva; non autem si sit de disjuncto et extremo. Unde ista consequentia non valet : nec Parisiis et Romae venditur iste piper, nec Parisiis et Romae venditur ille piper, ergo falsum est quod Parisiuset Romae venditur iste, vel ille. Unde Socrates et Plato sunt Socrates vel Plato; non tamen conceditur quod Socrates et Plato sunt Socrates, nec quod Socrates et Plato sunt Plato. Ad tertium negatur consequentia. Quia, licet hoc quod dico, principium, supponat pro duabus personis, non tamen pro duobus principiis; quia nomen substantivum non praedicatur in plurali, nisi plurificetur forma significata per ipsum, licet supponat pro multis; sicut patet de hoc nomine, Deus : licet supponat pro multis, famen non dicitur nec conceditur quod plura supposita sint plures Dii. Probatio autem de hoc nomine, persona, nihil valet; quia forma quam significat plurificatur in divinis, scilicet personalitas et relatio subsistens.

Ad confirmationem dicitur, eodem modo, quod illac maximae non tenent, ubi nomen significat formam quae non plurificatur licet sit in multis suppositis, sicut est in divinis de hoc nomine, Deus, et inultis aliis absolutis, et de hoc nomine, principium, in proposito. Unde sanctus Thomas, ubi supra (1. p., q. 36, art. 4), ad 2 : " Cum, inquit, dicitur, Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti, designatur una proprietas quae est forma significata per nomen. " Ad ultimum dicitur quod in illa propositione : Pater et Filius sunt principia Spiritus Sancti, praedicatum non supponeret determinate pro pluribus suppositis habentibus unicam formam significatam per nomen, sed pro pluribus suppositis habentibus multas formas significatas per nomen illud. Esset enim sensus quod illa notio quae dicitur spiratio activa, plurificaretur in Patre et Filio; quod est absurdum : quia tunc nullo modo essent unus spirator, nec unum principium Spiritus Sancti. Et haec sufficiant.