ARTICULUS II.

MOVENTUR DUBIA A. - OBJECTIONES I i.

Contra primam conclusionem I. Argumenta Henrici.

Quantum ad secundum articulum moventur dubitationes. Unde, contra primam conclusionem arguitur a multis, potissime Henrico, Godofrido, Gerardo de Carmelo, et Aureolo. Unde Henricus, primo Quolibeto, q. 7, arguit sic. Primo. Quoniam, si nihil in creaturis haberet esse per essentiam suam, sed per rem additam suae essentiae, nihil in creaturis esset ens per se. Secundo. Quoniam, si illud esse sit res aliqua super essentiam creaturae, cum non sit dare quod sit Deus et res increata, ergo esset res creata. Res autem quaelibet creata, de se habet non esse, sed si habet esse, hoc est participatum et acquisitum. Si ergo esse participatum et acquisitum, semper aliud re est (a) ab eo cui acquiritur et a quo participatur, de illo esse illius rei additae primae crea turte per quam hahuit esse quaero utrum sit aliud re ab esse illius rei cui acquiritur. Et tunc, aut erit procedere in infinitum, aut status erit in aliqua essentia cui acquiritur esse, quod nullo modo est aliud re ab illa essentia cui acquiritur. Et qua latione statur in una essentia et natura creata, eadem ratione in qualibet natura. Tertio. Quoniam illud esse, quod ponitur esse re aliud ab essentia quae ipsum participat, quaero: aut est substantia, aut accidens; medium enim non est ponere nisi in Creatore, qui neque est substantia, neque accidens praedicamenti alicujus; et in libro Alpharabi de Divisione scientiarum, dicitur quod omne quod est, aut est substantia, aut accidens, aut Creator substantiae aut accidentis. Si dicas quod sit accidens, sequitur quod substantia habet esse per suum accidens, et ita non per se et primo; sed accidens illud per quod habet esse, magis est ens per se et primo; quod est contra philosophiam et omnem rationem. Esto etiam quod sit accidens, dic in quo praedicamento accidentis est. Quod si attentes, novem genera accidentium non sufficiunt tibi. Si dicas quod sit substantia, aut ergo (a) materia, aut forma, aut compositum. Si materia (6), et habebit tunc materia materiam, aut forma habebit esse per materiam, aut compositum erit ex (y) materia alia a qua habet esse; quae omnia sunt absurda. Si dicas compositum, hoc non potest esse; quia omnis talis substantia est per se subsistens. Si dicas quod forma, quia ibi vis esse, aut ergo substantialis, aut accidentalis. Si accidentalis, per illam non habet esse substantia, ut dictum est. Si substantialis, aut est per se subsistens; et tunc est essentia quaedam et intelligentia quae habet esse per suam essentiam a se indifferentem. Si vero sit alteri inhaerens et informans, tunc ipsa est essentia rei, vel pars essentiae, quae in ipsa creatur. Et sic, omnibus modis oportebit dare quod quaelibet res habet esse per suam essentiam, ut esse non sit res aliqua addita essentiae.

Haec ille in forma. II. Argumenta Guidonis vel Gerardi de Carmelo.

Arguit etiam Guido, vel Gerardus de Carmelo, 5. Quolibeto, q, 9. Primo sic. Illa sunt idem realiter, quae eadem generatione generantur primo et corrumpuntur. Sed non minus una generatione generatur exsistens homo, et homo, quam homo et hic homo. Igitur, etc. Minor probatur tripliciter. Primo, nam per se terminus generationis est natura, 8. Physicorum (t. c. 14), et 2. de Anima (t. c. 58); et per se terminus generationis est esse actu compositi, 7. Sfctaphysicae (cap. 7, t. c. 26, 27); namque redditur ratio, quare compositum sit et non pars, quia ejus est esse. Igitur, eadem generatione (c) generatur natura hominis, et esse illius. Secundo, quia, sicut generationis unius est unus per se terminus quo, sic est unus per se terminus quod. Sed terminus generationis quo est forma, quae seipsa et nullo alio dat esse. Ergo per se terminus generationis quod, est compositum ex materia et forma et nullo alio formaliter exsistens, sicut habens esse. Tertio, (i) substantia. - Ad. Vr. (6) Si materia. - Om. Pr. (t) ex. - Om. Pr. (8) generatione. - ratione Pr. quia Philosophus, 8. Metaphysicis (t. c. 15), elicit quod generatum est unum, quia generans transfert illud quod erat in potentia adactum; ita quod, ut Commentator dicit, ibidem, translatio non largitur multitudinem, sed perfectionem, eoquod eadem realitas, quae erat in potentia, est, per translationem, in actu. Modo, certum est quod realitas quae erat in potentia, nihil dicit nisi materiam cum forma possibili. Igitur, cum est actu, non dicit nisi materiam cum actu perficiente ; et ita ipsum generatum non dicet aliud esse formaliter quam materiam et formam, quae pertinent ad essentiam. Unde Philosophus, ponens principia intrinseca producti in esse, nunquam posuit nisi materiam et formam, 1. Physicorum , primo de Generatione, 7. et 8. Metaphysicx et 12. Constat autem quod, si esse esset actus distinctus a materia et forma unitis in re creata et facta, investigasset, ultra materiam et formam, tertium principium generati; quod non fecit; praesertim, cum omnis processus terminetur ad esse exsistentia?. Secundo arguit sic. Substantia naturaliter prior est omni accidente absoluto. Quod palet, quia causa est prior suo effectu; sed exsistentia subjecti est causa exsistentias accidentis, cui inesse est esse (a); unde est ens, quia entis, 7. Metaphysicx (t. c. 2); quia hoc esse in esse alterius; ubi Commentator dicit : Individuum substantiae prius est individuo accidentis, eo quod nihil inest alicui ut subjecto, nisi illud quod subjicitur habeat esse.

Confirmatur, secundum sanctum Thomam, qui non ponit nisi unam formam in composito. Quia, in generatione, forma substantialis immediate unitur materiae primae; ita quod omnia accidentia absoluta sequuntur naturaliter substantiam generatam. Et ita, in illo priori, est substantia actu, ante omne accidens absolutum. Igitur, esse quod habet substantia generata actu ante omne accidens absolutum, est substantia ; quia substantia: absolutae non est accidens principium aut ratio prima essendi, 1. Physicorum (t. c. 65). Sed non est sola materia; nec sola forma, quia sola forma non est totum esse compositi. Igitur est substantia composita. Et similiter potest argui de substantia simplici; quia eo primo exsistit, quo primo est actu ; quia esse est illud quo aliquid est actu. Sed natura rei simplicis est essentialiter actus. Igitur substantia (6) simplex, sua natura, et nullo alio superaddito, exsistit. Tertio arguit. Non minus perficit actus substantialis in esse actu, quam accidentalis, cum actus substantialis det esse simpliciter. Sed actus accidentalis dat seipso, et nullo alio, esse accidentale; ut albedo dat seipsa esse album actu, dum actu perficit, nec requiritur aliud esse praeter naturam albedinis et subjecti susceptivi. Igitur actus substantialis, qui est forma, dum seipsa actu perficit materiam, dat esse actu; puta forma ignis actu perficiens materiam dat esse actu in esse exsistentiae ignis, nec requiritur aliud esse praeter materiam et formam actu unitam. Quarto arguit, ut dicit, ex principiis sancti Thomae qui probat quod in composito non est nisi una forma, quia quod advenit alicui post completam essentiam, est necessario accidens, quia advenit habenti formam et actum. Igitur, si esse differat ab essentia, advenit enti habenti formam et actum ; et per consequens, esse est accidens; et sic, substantia non est actu per se, sed per accidens. Quinto, per eadem principia. Nam sanctus Thomas, alia forma, arguit in dicto proposito, quia prima substantia non esset unum per se, quia includeret plures actus. Sed si per rem additam prima substantia esset exsistens, ipsa includeret plures actus; et ita prima substantia non esset unum per se. Sexto. Quia, secundum eum, hic homo, et homo, non esset idem; quia hic homo dicit naturam cum essentia; homo autem, solum dicit naturam; et ita hic homo compararetur ad hominem, ut totum reale ad suam partem ; et est contra Philosophum, 7. Metaphysicae, et pluribus locis. Septimo arguit. Quia, sicut substantia est una per se, ne sit processus in infinitum, sic videtur per se exsistere; quia quaeram, aut per se exsistit, aut per aliud, et sic de illo in infinitum. Nec valet, si dicatur quod esse non est quod exsistit, sed quo exsistit.

Tum quia sic posset impediri ratio Commentatoris; quia unitas non est una, sed est (a) quo aliquid est unum ; ettamen ratio illa conceditur procedere. Igitur et hic; quia non magis est dubium de unitate quam de esse. Tum quia transcendentia, ratione suae communitatis, de quibus praedicantur in concreto, praedicantur in abstracto; nam unitas est unum, et quod est ens est essentia. Tum tertio, quia non minus est de transcendentibus exsistere quam unum; quia, sicut omne ens est unum, ita omne ens exsistit, et sicut est ens in potentia, ita est exsistens in potentia. Ex hoc ulterius arguo, secundum Philosophum, 10. Metaphysicx : Transcendentia convertibilia cum ente, non aliud praedicant quam substantiam et naturam ejus de quo dicuntur. Et ratio est, quia quandocumque aliqua in creaturis sunt idem realiter, de quo praedicatur unum per realem identitatem praedicatur reliquum. Sed transcendentia sunt idem realiter. Igitur, cum exsistentia sit transcendens, sicut est res vel natura, cum natura non differat ab eo cujus est, sequitur quod exsistere non differt ab eo cujus est. Octavo arguit. Resolutio rei stat in his (6) ex quibus consistit ipsa res. Sed res exsistens non resolvitur nisi per resolutionem principiorum pertinentium ad naturam et quidditatem ejus; ut corruptio Socratis, qua fit non exsistens, non consistit nisi in separatione animae a corpore. Igitur non alio Socrates exsistit nisi per animae et corporis unionem. Unde, ad exsistentiam rei non plus requiritur, nisi realis entitas essentialis actualitatis. Quare enim essentia rosae non exsistit? quia non est realis entitas secundum propriam essentiam et naturam, sed est solum in potentia suarum causarum; ideo non est realis essentia, nisi in potentia. Ita quod rosa, eo modo quo est secundum esse essentias, est secundum esse exsistentiae. Unde, sicut rosa est essentia et res non actu, sed in potentia, ita exsistit in potentia et non in actu. Quia tamen exsistentia magis concernit actum quam essentia, ideo, secundum rationem, magis verificatur essentia, de non ente actu, quam exsistere. III. Argumenta Godofridi.

Arguit etiam Godofridus, in Quodlibetis, Primo sic. Abstractum enim et concretum, solum grammaticaliter distinguuntur. Sed esse et essentia distinguuntur sicut abstractum et concretum; essentia namque est nomen abstractum ab esse, sicut humanitas ab homine. Ergo videtur quod solum grammaticaliter distinguantur. Secundo arguit. Quia (a) Augustinus dicit, 5. de Trinitate (cap. 2), quod, sicut ab eo quod est sapere dicta est sapientia, ita ab eo quod est esse dicta est essentia. Sed sapere et sapientia solum grammaticaliter distinguuntur; sicut cursus et currere, lux ac lucere. Igitur esse et essentia solum differunt grammaticaliter. Tertio arguit. Quae differunt solum sicut nomen et verbum, solum differunt grammaticaliter. Sed esse et essentia se habent sicut nomen et verbum, quia, sicut calor et calere, cursus et currere. Igitur. Quarto. Sicut se habet vita ad vivere, sic se habet essentia ad esse ; vivere namque viventibus est esse, secundum Philosophum, 2. de Anima. Sed vita et vivere solum differunt sicut nomen et verbum. Ergo hoc modo differunt essentia et esse. Quinto arguit. Si essentia et esse componunt sicut actus et potentia: aut essentia est in potentia simpliciter, aut secundum quid. Si in potentia simpliciter, sequitur quod sit materia; et esse, forma substantialis. Si vero sit in potentia secundum quid, tunc erit in actu simpliciter; et per consequens, erit in actu simpliciter sine esse; quod est impossibile. Ergo essentia et esse non componunt ens creatum. Sexto arguit sic. Omne esse est a forma. Aut ergo est ipsamet forma, aut aliquid effectum a forma. Si ipsamet forma, babetur propositum; quia forma est pars essentia?. Si vero sit aliquid derelictum a forma, tunc effectus causae formalis est effectus causae efftcientis; quod est falsum, cum hice sit differentia, inter causalitatem efficientis et formie, quod effectus formalis est ipsamet forma. Ergo non potest poni quod esse sit aliud ab essentia. Septimo. Si esse differat ab essentia tanquam res alia : aut est creatura, aut creatrix essentia, sicut dicit Boetius, in libro de Ortu scientiarum. Sed constat quod exsistentia non est creatrix essentia. Ergo creatura. Quaeritur ergo de illa, utrum sit aliqua essentia, vel nulla. Si aliqua, habetur propositum, quod esse et essentia sunt idem in creatura. Si vero nulla, penitus nihil est; quod enim nulla essentia est, penitus nihil est, secundum Augustinum. Ergo non possunt distingui realiter esse et essentia. Octavo. Manente eadem causa, manet idem effectus; et si est eadem ratio, debet idem poni. Sed omnes rationes, quibus probatur quod esse differat ab essentia, probant quod esse differat ab esse; ut patet per illam quae est de indifferentia; aeque enim indifferens est esse ab esse et nonesse, sicut essentia, cum sit creatura; et per illam de participatione; quia esse ita participat sicut essentia, cum utrumque sit quaedam similitudo Dei; et per illam de reductione in nihil; quia esse ita potest redire in nihil sicut essentia; et sic de omnibus aliis rationibus. Ergo, cum constet quod esse non differt realiter ab esse, non oportet dicere, propter illas rationes, quod essentia differat ab essentia realiter. Nono arguitur. Quandocumque suntaliquadistincta realiter, unum potest per divinam potentiam ab alio separari. Sed essentia non potest separari ab esse; alias si separarentur, essentia esset sine esse, et esse absque essentia; quod implicat contradictionem. Igitur illud non potest poni. IV. Argumenta Aureoli.

Arguit etiam Aureolus (1. Svntent., dist. 8, q. i, ait. 2). Primo. Nulla res est alia ab eo quo formaliter est extra nihil; quia, dato opposito, sequilurquod, in quantum alia, est extra nihil, et in quantum alia, non est extra nihil; non enim est alia in quantum nihil, immo si alia (a) est extra nihil, non tamen (6) est extra nihil in quantum alia; alioquin, non per illam erit extra nihil. Sed constat quod essentia est extra nihil peresse actualis exsistentiae; nihil enim aliud accipimus hic per actualem exsistentiam, nisi positionem in rerum natura; quod est poni extra nihil. Omnis autem essentia ponitur extra nihil per positionem extra nihil formaliter. Ergo positio extra nihil erit actualis exsistentia (y); et per consequens essentia ponitur extra nihil per actualem exsistentiam. Necesse est igitur quod positio extra nihil, sive actualis exsistentia, non sit alia res ab illa quae (3) ponitur extra TENTURUM nihil et exsistit per eam.

Nec valet, inquit, si dicatur quod essentia est quaedam alia res, quae formaliter est extra nihil per esse; subjective autem, est extra nihil seipsa; nec oportet quod sit una res; sicut subjectum et illud cui subjicitur non sunt una res. Illud, inquam, non valet. Quia esse quod perficit essentiam tamquam subjectum, et ponit eam extra nihil, subjective quidem ex parte ipsius, formaliter autem ex parte sui; illud, inquam, esse, aut perficit nihil tamquam subjectum proprium, et trahit nihil extra nihil, aut ipsam essentiam, quae est extra nihil. Sed primum dari non potest; alioquin, nihil esset sub esse, et nihil traheretur ad esse; quod est impossibile. Si autem detur secundum, habetur propositum, quod illud substratum (a) est res posita extra nihil seipsa. Et per consequens, in lapide, res lapidis, non per esse additum, sed seipsa formaliter, est extra nihil. Secundo arguit sic. Nulla res est alia ab ea qua ponitur in rerum natura. Si enim sunt diue res, illa res quae (S) ponitur in rerum natura prout subjicitur, vel est res posita in rerum natura seipsa, aut per aliam cui subjicitur. Si seipsa, habetur propositum. Si per aliam cui subjicitur, aut illa imprimit aliam realitatem ei quae subjicitur a propria realitate sua, aut communicat sibi eamdem. Non potest dici quod aliam sibi imprimat; quia tunc se haberet per modum agentis, et non per modum formae; et iterum illa realitas impressa suscipienti respiceret (y) recipiens tamquam subjectum; et quaeritur, utrum subjectum et realitas impressa erunt eadem res; et si sic, standum erat in primo; si non, tunc proceditur in infinitum. Non potest ergo poni quod aliam realitatem imprimat. Relinquitur ergo quod communicet sibi propriam suam realitatem, et suam propriam positionem in rerum natura. Et per consequens, non est ibi nisi unum positum in rerum natura, cum subjectum seipso non sit positum, sed per illud cui subjicitur, nec per illud cui subjicitur aliquid sit positum, nisi illud quod est idipsum. Propositio ergo per se nota est quod nulla res est alia ab ea qua ponitur in rerum natura extra nihil. Sed lapis est extra nihil in rerum natura per suum esse. Ergo lapis non est alia res a suo esse. Tertio sic. Nulla perfectio ponit suum perfectibile vel susceptibile in rerum natura; nulla namque perfectio dat suo susceptibili, quod possit subjici et perfici, sed supponendo quod possit subjici et perfici et recipere perfectionem, perficit illud in actu. De ratione autem ejus quod potest (o) subjici et perfici et deferre est quod sit extra nihil positum in rerum natura; nihil enim non potest subjici, nec perfici, nec deferre; et similiter, nec positum extra nihil in rerum natura potest deferre, aut sustentare, nisi rem, et perfici nisi per rem. Sed constat quod esse ponit essentiam extra nihil in rerum natura. Ergo impossibile est quod respiciat ipsam ut suum perfectibile, ita quod sit alia res, sicut perfectio et perfectibile reale.

Nec valet si dicatur quod per istam rationem materia non differt a forma realiter, eo quod materia ponitur extra nihil per formam, nec est in rerum natura nisi per formam, alias esset praecisa res, et actualis, cujus oppositum declaratum est in tractatu de Principiis physicis. Siquidem hoc non valet. Non enim est verum quin materia sit extra nihil seipsa, et quin sit posita extra in rerum natura seipsa. Quod patet. Quia ejus entitas est quod est purum perfectibile, et actuabile, et purum terminabile, carens omni perfectione, et termino, et actu. Nec tamen propter hoc est nihil, cum nihil nec sit perfectibile, nec terminabile, nec actuabile. Unde materia non est actu, sed actuabilis per actum ; nec perfecta, sed perfectibilis per perfectionem ; nec terminata^ sed terminabilis per formam, quae est perfectio, et terminus, et actus. Sic igitur per formam non ponitur extra nihil, cum per formam non sit purum perfectibile, immo actu perficiatur. Est tamen extra nihil per hoc quod est purum perfectibile; et per hoc est aliquid in rerum natura. Et per consequens, ratio concludit quod lapis est in rerum natura positus, et exsistens penitus extra nihil, non per aliquid additum. Et per consequens superflue ponitur aliud esse distinctum.

Nec valet etiam si dicatur quod eodem modo essentia est quoddam potentiale; et ita non potest poni per se in rerum natura, sicut nec materia. Hoc siquidem non valet. Sufficit enim quod tota realitas cum sua materia et forma actuali sit posita extra in rerum natura, et extra nihil, seipsa; tunc enim erit actualis quidditative, in quantum materia est actuata; lapis etiam erit actualis, quia omnino extra nihil est positus in rerum natura; et sic erit (a) penitus actualis, et in nullo potentialis; nec apparet quid habeat lapis amplius exspectare, ex quo est seipso positus in rerum natura. Quarto sic. Nulla res differt a sua realitate. Si enim differt, jam est (6) alia realitas, et per consequens non sua. Sed esse est realitas essentiae; non esse enim est nihileitas essentiae; sicut patet quod non esse (y) lapidis est nihileitas lapidis; lapis enim, dum non est, nihil est ipsum esse. Igitur aliquid aut aliqua realitas est ipsum esse. Ergo esse lapidis est sua realitas. Et sic de omni esse et omni essentia. Ergo impossibile est quod esse sit alia res ab essentia.

Et si dicatur quod res sumitur dupliciter : uno modo pro re essentiali, et sic non est verum quod esse lapidis sit sua realitas; alio illudo pro realitate actuali, et sic est verum ; unde, in lapide actualiter exsistente, sunt duae realitates : una quidem essentialis, puta lapideitas, et alia actualis, puta esse; -

siquidem hoc non valet. Quoniam realitas essentialis lapidis habet quod sit realitas ex ipso esse, aut seipsa et sine esse. Si (a) habet sine esse, quod sit realitas extra in rerum natura, ergo res sine esse potest esse in rerum natura, et extra nihil; quod est contradictio. Si vero habet quod sit realitas, non a se, sed per esse : aut esse imprimit illam realitatem; et sic, ,erit efficiens et imprimens; quod est impossibile; aut non imprimit suam realitatem, sed eamdem communicat; et tunc habetur propositum, quod esse est realitas essentiae indifferens ab ea. Quinto arguit sic. Nulla res differt a sua actualitate, qua est extra nihil; non loquor de actualitate quae est terminus et perfectio et complementum, qualem actualitatem importat forma respectu materiae; non enim ponit eam extra nihil, ut supra dicium est, sed ponit eam in esse terminato et perfecto, quoniam ante erat perfeetibile purum et purum distinguibile (6). Sed constat quod esse est actualitas, non secundo modo, videlicet tamquam terminus et modus et complementum ; sed tamquam ponens extra nihil et in rerum natura; essentia enim, dum actu non est, nihil est, et in rerum natura non est. Ergo impossibile est, cum esse sit talis actualitas, quod differat ab essentia.

Et confirmatur. Quoniam quaelibet essentia est quaedam actualitas; lapideitas enim est quaedam actualitas. Unde non oportet, dum ponitur in esse, quod addatur sibi aliqua actualitas. Sexto arguit sic. Affirmatio rei nihil addit ad rem affirmatam; sicut nec negatio tollit aliquid nisi rem quam negat. Patet enim quod non homo negat solum hominem; et affirmatio hominis nihil aliud ponit, sed illud affirmat. Si enim poneretur aliud, jam non esset affirmatio praecedentis, sed appositio accedentis (y). Sed positio lapidis in rerum natura non est aliud quam affirmatio realitatis lapidis; quod patet ex hoc quod, quando negatur lapis poni in rerum natura, negatur lapis et realitas illius; unde nihil aliud (5) est dictu lapidem esse, quam lapidem realitatem habere. Ergo poni lapidem in rerum natura, non est alicujus novae rei additio, sed ejusdem rei affirmatio.

Et si dicatur quod affirmatio est aliud a re, pari ratione dicetur quod negatio est aliud a non re (e).

Et si dicatur, ulterius, quod affirmatio et negatio respiciunt lapidem per (Q modum (a) si.

sed Pr. substrati, non valet. Affirmatio enim non respicit rem per modum substrati, sed est ipsamet res; homo enim et non homo opponuntur, sicut affirmatio et negatio. Et eodem modo opponuntur res, et non res (a). Septimo arguit sic. Illa sunt penitus idem, quibus opponitur penitus eadem negatio. Sed nihil opponitur directe realitati essentiae, et realitati esse; privatio enim esse lapidis est lapidem simpliciter nihil esse, et nullam realitatem habere, nec essentialem, nec actualem, nec aliam. Ergo manifeste apparel quod nulla realitas erat in lapide, nisi esse; et per consequens, realiter idem sunt in eo essentia et esse.

Et si dicatur quod duplex est nihil, unum quod opponitur realitati essentiae, aliud quod opponitur realitati esse; si sic dicatur, distinguenti de nihilo do nihili medietatem, et eliget quam vult; constat enim quod in nihilo distinctio non cadit. Octavo arguit sic. Conceptus entis applicatus ad lapidem non addit sibi aliquam rem , ut supra fuit probatum. Et patet; quia si adderet, lapis esset nihil, quasi exsistens extra conceptum entis. Sed conceptus entis et conceptus esse est unus et idem, nisi quod ens concipitur per modum status et quietis, esse vero per modum cujusdam fieri et egressus. Ergo esse additum lapidi, et sibi applicatum, penitus nullam rem addit. Nono arguit sic. Quandocumque aliquid dividitur per duas differentias, si una totaliter destruit divisum, reliqua nihil addit ad divisum, nec secundum rem, nec secundum rationem, sed tantum affirmat ipsum. Verbi gralia, homo dividitur per verum et pictum. Pictum autem totaliter tollit hominem ; sequitur enim : homo est pictus; ergo non est homo. Et ideo, verum nihil addit ad hominem; homo enim verus non est nisi homo; nec secundum rem , nec secundum rationem. Sed constat quod ens dividitur per ens actu exsistens et per ens in putentia. Et altera differentiarum, puta potentia, totaliter destruit ens; sequitur enim : est lapis in potentia; ergo non est lapis. Ergo altera differentia, puta actualitas et exsistere, nihil addit ad ens, nec secundum rem, nec secundum rationem.

Obfirmatur. ; Quia, si lapis concipiatur ut non positus in esse, I statim concipitur ut nihil; ita quod destruitur tota realitas lapidis. Ergo quando concipietur ut positus in effectu, nihil addetur, nec secundum rem, nec secundum rationem. Unde, quia non positio lapidis est pura negatio lapidis, sequitur quod positio lapidis est pura affirmatio ejus, et pura veritas, et per con-; sapiens nihil addit. Decimo arguit sic. Istaeduae aequipollent, lapis est, et (6), lapis est ens nunc et in actu. Sed ens non addit rem nec rationem ad lapideitatem, nec ecoDverso, sed est eadem ratio, implicita et explicita, explicita quidem per lapidem, et implicita in ente. Ergo dicendo: lapis est ens, non additur res, nec ratio, qua? praedicetur de lapide. Undecimo arguit. Ita se habet esse ad essentiam, sicut se habet conceplus alicujus rei significatus verbaliter ad conceptum ejusdem rei significatum nominaliter, et econtra; esse enim et ens et essentia se habent sicut cursus, currere et currens, et sicut flos, floritio et florere. Sed eadem res et ratio et intentio clauditur in conceptu importato per nomen, et in conceptu importato per verbum, nec illi (a) duo conceptus aliquo modo differunt ratione, sed tantum in modo concipiendi illam rem et rationem. Et hoc est quod dicit Commentator, 5. Physicorum, commento 9. Ait enim quod " propter famositatem istius distinctionis, scilicet quomodo omnes intentiones dividuntur in babitus quiescentes et mobiles, omnes gentes in hoc convenerunt, quod posuerunt nominationum principia (6)nomen et verbum, et posuerunt cuilibet formae quiescenti nomen, et verbum cuilibet formae mobili, et posuerunt partes indeclinabiles ad collationem inter illa duo )).

Haec Commentator.

Unde patet quod omnis ratio potest concipi modo quiescentis, et talis conceptus exprimitur per nomen ; et modo fieri et egressus, et talis exprimitur per verbum. Ergo esse et essentia non differunt penes rem aut rationem additam.

Nec valet si dicatur quod hoc habet verum de esse essentiae, et non de esse exsistentiae. Non valet, inquam, quia hic loquimur de esse quod praedicatur in ista propositione, rosa est. Constat enim quod attribuit rosae et enuntiat de ea conceptum entis in actu ; unde sensus est quod rosa est extra nihil, et quod conceptus entis actualiter sibi competit; et per consequens, ly est, praedicat conceptum entis et importat ipsum per modum verbi. Et sic procedit ratio facta, quod non addit rem, nec rationem, aut intentionem aliquam, sed dicit conceptum entis alio modo. Duodecimo arguit. Quia, secundum Commentatorem, 10. Metaphysicae, commento 8, Avicenna fuit in hoc deceptus, quia credebat quod ens significaret aliquid additum essentiae rei. Unde verba Commentatoris sunt haec : " Avicenna dixit quod ens et unum significant intentionem additam essentiae rei. Non enim opinatur quod res est ens per se, sed per dispositionem additam ei; ut dicimus aliquid esse album. Unum igitur et ens, apud ipsum, significant accidens in re. Et jam diximus impossibilia contingentia (y) huic opinioni in aliis locis; et post, continget ei hoc, scilicet quod aut illud accidens est ens et unum per aliud additum, aut per se. Si per aliud additum, proceditur in infinitum. Si per se, (6) principia.

principium Pr. ergo concessum est aliquid esse unum et ens per se. Sed deceperunt eum duo, scilicet quia opinabatur quod unum quod est principium quantitatis, est unum quod est synonymum enti; et quia hoc unum numeratur in accidentibus, aestimavit quod unum quod significat omnia praedicamenta est accidens. Et etiam fuit deceptus, quia ignoravit differentiam inter hoc nomen, ens, quod significat genus, et quod significat verum. Quod enim significat verum, est actus (a); et quod significat genus (6), significat unumquodque decem praedicamentorum multipliciter. "

Haec ille.

Item, 4. Metaphysicis, commento 3, dicit Commentator : " Avicenna multum peccavit in hoc quod aestimavit quod unum et ens significant dispositiones additas essentia?. Et mirum de isto homine, quomodo erravit tali errore. "

Et post, subdit : " Ideo dicimus quod substantia cujuslibet unius est esse ejus; et ideo dicimus quod substantia cujuslibet unius, per quam est unum, est suum esse per quod est ens. "

Haec Commentator.

Ex quibus videtur quod opinio ista est contra Commentatorem, et contra Aristotelem. V. Argumenta Warronis.

Arguit etiam sic Warro. Primo. Si esse differat ab essentia realiter, tunc quaestio, an est, esset quaestio ponens in numerum ; sicut quaestio, quia est, et propter quid. Consequens est falsum, et contra Aristotelem. Tenet consequentia; quia, si esse differat ab essentia, tunc, cum quaeritur an rosa sit, importatur an esse conveniat rosae, sicut alia res a rosa. Quaestio enim, an est, habet pro subjecto essentiam, et pro praedicato esse. Secundo arguit idem sic. Quia Linconiensis dicit, super illo verbo Aristotelis, quod esse et essentia, nec in Deo, nec in aliqua creatura (y) ponunt in numerum. Tertio arguit. Quia, si esse differat ab essentia realiter, tune prius crearetur essentia quam esse. Augustinus enim dicit, Super Genesim, quod prius creatur materia quam forma, quia potentialis est. Quarto arguit. Quia creatura, secundum illud quod est, est terminus creationis; et per consequens, quidquid est in ea, est aliquis actus et aliquod esse. Ergo relinquitur quod esse non differt realiter ab essentia. VI. Argumenta aliorum.

Primo arguitur sic, ab aliis. Creatio terminatur ad esse. Sed per creationem nihil acquiritur, nisi respectus ad efficiens; tota enim realitas quae fit, ab aeterno fuit (3), ut exemplata; et per consequens, habuit esse essentiae. Ergo esse exsistentiae nihil addit ad essentiam, nisi esse productum et respectum ad producens. (a) verum est actus.

genus est accidens Pr. (6) genus. - verum Pr. (y) aliqua creatura.

prima causa Pr. (5) fuit. - Orti. Pr. . - QUAESTIO I. Secundo. Exsistere non est aliud quam extra sistere, extra scilicet suas causas. Sed poni extra virtutem causae efficientis, et universaliter poni extra causam, dicit respectum ad causam, extra quam est. Ergo esse dicit formaliter respectum ad causam. Tertio. Quandocumque aliquid unum et idem transfertur de potentia in actum, nihil acquisivit absolutum, alioquin jam non esset idem numero, sed res quae prius fuit possibilis, eadem numero ponitur in effectu; lapis enim qui prius non erat, postmodum est, idem numero. Ergo per esse non est acquisitum aliquid absolutum, sed tantummodo respectus ad transferens de potentia in actum. Quarto. Philosophus dicit, 9. Metaphysicx, quod nomen actus transumptum est ab actione; unde poni in esse, et poni de facto, idem esse videntur. Sed poni in actu, vel in actu esse, et de facto (a), non dicit nisi respectum ad producens, et agens, et faciens. Ergo esse exsistentiae solum addit ad essen tiam respectum ad agens, etc. B. - SOLUTIONES Ad ista argumenta contra primam conclusionem Ad ista argumenta dicitur. I. Ad argumenta Henrici.

Ad primum quidem, quod ly per se potest excludere per aliud tamquam subjectum vel receptivum; et tunc conceditur quod aliquod creatum est ens per se; sicut substantia, quae non est ens per aliud susceptivum, et ideo dicitur ens per se. Linconiensis, 1. Poster., cap. 4, dicit : " Dicitur autem per se esse quod per efficientem causam non est; sic sola prima causa per se est. Dicitur secundo per se esse quod per causam materialem non est; et sic dicuntur intelligentia: per se entes vel per se stantes. Dicitur etiam per se esse quod per subjectum non est; et sic dicitur omnis substantia et sola per se esse. "

Haec ille.

Alio modo, ly per se potest excludere per aliud tamquam formale; et sic, nec essentia substantiae, nec accidentis essentia, est ens per se; sed per aliud formaliter, scilicet per esse; et hoc, loquendo de ly ens prout est participium et significat tantum quantum hoc quod dico exsistens. Isto modo enim quaelibet essentia creata est ens per aliud et non per se, prout ly per se excludit formale, et non suium susceptivum-illius quod est. Ad secundum dicitur quod esse creaturae, ut prius dictum fuit, in primo articulo, non subsistit; et ideo, nec illi debetur proprie esse, nec fieri, nec creari, ac per hoc nec dicitur proprie creatura, sed (a) de facto. - perfecto Tr. quid concreatum. Tale autem non oportet quod participet aliud esse distinctum a se, aut quod acquirat esse; si enim tale quid dicatur esse, hoc est alio modo quam essentia sit. Unde, secundum sanctum Thomam, de Veritate, q. 21, art. 4, ad 2"" : " Tripliciter dicitur aliquid ens : primo modo dicitur aliquid esse, quia in se subsistit; secundo modo, quia est principium subsistendi"ut forma; tertio modo, quia est dispositio subsistentis, ut caecitas. Et ideo, cum dicimus, esse est ens, si procedatur sic : igitur est aliquo ens, vel se, vel alio, processus non sequitur; quia non dicebatur hoc modo ens, sicut aliquid in suo esse subsistens est ens, sed sicut quo aliquid est. Unde non oportet quaerere ipsi esse aliquid quo sit; sed utrum ipso esse aliquid sit, quod sit idem ei, vel distinctum ab eo. j

Haec ille in forma.

Ex quibus patet quod non sequitur : essentia creata participat esse; ergo a simili, esse creatum participat esse; nec sequitur : essentia creata est per aliud a se; igitur esse creatum est per aliud a se.

Nec valet si dicatur : esse creatum est extra nihil; igitur est proprie ens. Quia extra nihil non solum est quod est; immo etiam dispositiones entis, quae non dicuntur proprie et formaliter entia, sed entis; et in hoc differunt a penitus nihilo. Ad tertium negatur divisio quae ibi fit. Illa enim divisio entis in substantiam et accidens, est divisio entis prout dicit essentiam, et non prout dicit actum exsistendi, secundum quod ponit sanctus Thomas, secundo Quolibeto, q. 2, art. 1. Et ideo, licet omnis essentia sit substantia vel accidens, non tamen omne quod est aliquid entis est substantia vel accidens; nisi reductive. Esse enim substantiae reducitur ad genus substantiae, et esse qualitatis ad genus qualitatis. Sicut enim punctus reducitur ad genus quantitatis, tamquam principium eorum quae sunt in illo genere, vel una illius species; ita esse substantiae reduciturad genussubstantiae, quasi formale omnium quae sunt in illo; actus enim et potentia ad idem genus reducuntur. Isto modo ergo concesso quod esse substantiae sit de genere substantiae, non sequitur quod sit materia, vel forma, vel compositum ; nec quod tres substantiae sint in composito, sed duae, et actualitas compositi, quae reduciturad idem genus. Esse enim lapidis non est in genere substantiae, sicut essentia per se contenta sub genere, nec sicut pare essentiae; ideo nec est compositum substantiale, nec pars ejus; sed quia est actus compositi et suarum partium. Dico tamen quod esse substantiae posset dici accidens, juxta alium modum loquendi, ut prius in primo articulo dicebatur, secundum quod omne quod est praeter rationem alicujus, dicitur ei accidere. Et de tali accidente loquendo, non oportet quod supponat suum subjectum exsistere; nec est inconveniens quod substantia sit per illud et exsistat, aut quod sit actualius. Similiter, non sequitur quod substantia, quae habet esse per illud accidens, sit I. - 21 TENTURUM ens per accidens eo modo quo Aristoteles loquitur de ente per accidens, scilicet quod includit res diversorum generum; nec sequitur quod tale accidens sit ens per se primo; non enim proprie est quod est, sed quo est. II. Ad argumenta Gerardi.

Ad primum Gerardi dicitur quod major est vera, loquendo de illis quae generantur unica generatione, sic quod quodlibet illorum est quod generatur. Et ideo conceditur quod homo, et exsistens homo, et unus homo, idem sunt realiter; quia unica generatione generantur illo modo. Si autem major intelligatur de generatis, quorum unum se habet ut quod, aliud ut quo, vel ambo ut quo, non est vera. Quod patet; quia lapis et partes ejus essentiales unica generatione generantur, et tamen lapis non est sua pars essentialis. Et ideo, quia minor ad sensum istum negatum est vera, et non ad sensum concessum argumentum non valet. Unde prima probatio minoris falsum assumit, dicendo quod per se terminus generationis est esse compositi, si loquatur de termino quod; esse enim non est terminus generationis. Secunda similiter probatio deficit supponendo quod sola forma sit terminus generationis compositi, ut quo, et esse teneat se a parte termini ut quod ; hoc enim falsum est, cum esse minus subsistat quam forma, et consequenter minus habeat rationem generati quam forma, immo polius est terminus quo quam forma. Tertia denique probatio deficit. Licet enim realitas quae actualiter generatur, non dicat intrinsece nisi materiam et formam actuantem, tamen illa realitas nunquam terminaret generationem, nisi ut substrata actui qui est esse ; ita quod esse est tali realitati ratio terminandi generationem, nec tamen est pars illius, nec intrinsecum illi, sed actus ejus. Ergo sunt ibi duo termini quo : unus est forma; alius est esse; forma est terminus quo, in quantum est principium terminandi productionem; sed esse est terminus quo, tamquam formalis terminatio fluens a forma. Illud autem quod addit arguens de negligentia Ari-stotelis, etc; dico quod Aristoteles investigavit principia intrinseca substantiae compositae, scilicet materiam et formam. Esse autem non est principium intrinsecum substantiae; immo est totaliter extra quidditatem ejus et cujuslibet substantioe creatae, cum sit participatio essentiae increatae. Ideo ista inquisitio non spectat ad tractatum de rerum quidditate, vel de principiis rerum, vel substantiae compositae; sed in multis locis dicit Aristoteles quod generatio terminatur ad esse, sicut 5. Physicorum (t. c. Ii), -1. de Generatione (t. c. 7). Utrum autem esse distinguatur ab eo quod est et subsistit (a), habetur partim ab eo, 2. Posteriorum, ubi supra (cap. 4, t. c. 7.) allegatum est, et partim a suis discipulis, puta Avicenna, Alpharabo, Algazele, Boetio, Auctore de Causis, et a sanctis Doctoribus. Ad secundum dicitur quod esse non est accidens, loquendo de esse substantiali, illo modo quo res collocata in alio praedicamento quam substantiae dicitur accidens. Sed potest dici accidens, modo superius expresso; quia est extra rationem essentiae creatae, et participatio essentiae increatae. Tale ergo esse, licet non sit accidens ad mentem arguentis, non tamen est substantia; sed substantiale quid. Et ideo non oportet quod sit materia, vel forma, vel compositum; sed actus substantiae subsistentis, et participatio (a) quaedam primae formae. Quod autem additur de substantia simplici (6), dicitur quod ipsa est seipsa in actu, non tamquam ipsa sit actualitas essendi; sed potius, quia se tota est forma; et per consequens, essentia ejus, secundum quodlibet sui, est principium essendi. Non sic de substantia.composita, cujus sola una pars est principium essendi. Ad tertium negatur minor. Nec enim esse accidentis est ipsummet accidens, sicut nec esse lapidis est lapis. Similiter, nec esse quod dat accidens ipsi subjecto, est ipsum accidens. Unde, secundum quod ostendit sanctus Thomas, in tractatu de Esse et Essentia (cap. 7) : " Illud, inquit, cui advenit accidens, est ens in se completum, subsistens in suo esse; quod quidem esse naturaliter praevenit accidens quod supervenit. Et ideo accidens superveniens, ex conjunctione sui cum eo cui supervenit, non causat illud esse in quo res subsistit, per quod res est ens per se; sed causat quoddam esse secundum, sine quo res subsistens intelligi potest esse, sicut primum potest intelligi sine secundo. "

Hice ille. Et si dicatur quod qua ratione forma accidentalis imprimit subjecto suo tale esse distinctum ab utroque, sic illud esse imprimet aliud esse et aliam realitatem, et illa aliam, et sic in infinitum ;

dicitur quod non sequitur. Non enim forma sic dat esse, quasi ponat inter se et subjectum unam tertiam entitatem ; sic enim argumentum procederet. Sed isto modo forma est principium essendi, quia ex conjunctione sui ad subjectum resultat esse subjecti per formam, si sit forma accidentalis; vel esse totius compositi, si sit substantialis. Quia esse quod dat forma non est in subjecto per illum modum quo accidens est in subjecto, vel forma in materia; sed illo modo quo actus est in potentia. Actus enim abstrahit a forma, et potentia a subjecto vel materia. Et ideo, quia subjectum sub forma est potentiale ad esse, quia forma quaelibet ideo dicitur esse principium essendi quia constituit proprium susceptivum aelus qui est esse; esse autem, quia est actualissimum in genere actus primi, non constituit aliud potentiale, sicut forma faciebat; non igitur oportet quod, si ex unione formae ad subjectum resultat esse, quod iterum ex esse et ex illo in quo est, resultet aliud; quia, dum aliquid est sub esse, jam est in termino actus primi; quod non erat dum fuit sub forma; non enim restat potentia ad actum primum, sed solum ad secundum qui est operatio. Instanlia ergo procedit ex falso intellectu. Quia imaginatur quod esse causetur ab ipsa forma sicut ab agente; quod non est verum. Sed illo modo quo propria potentia dicitur esse causa actus quem suscipit, si loquamur de forma subsistente, ut est anima rationalis, vel angelus; aut sicut illud quod complet rationem potentiae propriae, vel proprii susceptivi actus alicujus, dicitur esse illius causa; et isto modo, accidens, et forma substantialis non subsistens, dicitur causare esse. Constat autem quod non sequitur, si forma isto modo causat esse, quod iterum istud esse causet aliud esse; quia esse, nec est potentia, nec constitutivum potentiae ad ulteriorem actum primum ; sal est terminus finalis potentiae ad actum primum, et quaedam inchoatio secundi actus. Unde sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 8, q. 4, art. 2, ex dictis Avicennae, ait sic : " Omne quod est in genere habet quidditatem differentem ab esse, sicut homo; humanitati enim, ex hoc quod est humanitas, non debetur esse in actu ; potest enim cogitari humanitas, et tamen ignorari an aliquis sit homo. Et ratio hujus est, quia omne quod praedicatur de his quae sunt in genere, praedicat quidditatem, cum genus et species praedicentur in eo quod quid ; illi autem quidditati non debetur esse, nisi per hoc quod suscepta est (a) in illo vel in illo-. Et ideo quidditas generis vel speciei non communicatur secundum unum esse omnibus, sed solum secundum unam communem rationem. Unde constat quod esse ejus non est sua quidditas. "

Haec ille.

Ex hoc habetur quod, cum forma accidentalis ponatur in genere, quod ipsa non est suum esse, plus quam substantia posila in genere sit suum esse. Quod etiam clarius dicit, 4. Senteni., dist. 12, q. 1, art. 1, quaestiuncula 3, in responsione ad quintum, ubi dicit quod in accidentibus separatis in Sacramento Eucharistia? differt esse ab essentia, et est ibi compositio ex quod et quo est, sicut in angelis. Nec valet si quis dicat quod per idem esse exsistit accidens et subjectum ejus. Hoc enim falsum est. Unde sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 3, q. 2, ari. 3, dicit quod secundum quodlibet accidens additur aliquod esse ipsi substantia;. Et, dist. 20, q. 1, art. 1, dicit quod " relatio quae habet esse in creatura, habet aliud esse (piam sit esse sui subjecti; unde est aliud a suo subjecto i. Et sicut ponit de relatione, ita habet ponere de aliis accidentibus. I Unde, quarto Contra Gentiles, cap. 14, dicit : "In nobis, inquit, relationes habent esse dependens; quia earum esse est aliud ab esse substantie (a). Unde habent proprium modum essendi secundum propriam rationem; sicut et in aliis accidentibus contingit. Quia enim omnia accidentia sunt formae quaedam, substantiae superadditas, et a principiis substantiis causato, oportet quod earum esse sit superadditum super esse substantia:, et ab ipso dependens; et tanto uiiiuscu jusque eorum esse est prius vel posterius, quanto forma accidentalis, secundum propriam rationem, fuerit propinquior substantiae. " Eamdem ponit sententiam, 3 p., q. 17, art. 2, ubi sic ait : " Est autem considerandum, quod si aliqua forma vel natura sit, quae non pertineat ad esse personale substantia:, vel hypostasis subsistentis, illud esse non dicitur esse illius persona; (6) simpliciter, sed secundum quid ; sicut esse allium est esse Socratis, non in quantum est Socrates, sed in quantum est albus. Et hujusmodi esse nihil prohibet multiplicari in una hypostasi vel persona ; aliud enim est esse quo Socrates est albus, et quo Socrates est musicus. Sed illud esse quod pertinet ad ipsam hypostasim vel personam secundum se, impossibile est in una hypostasi vel persona multiplicari. Aliud enim esse ponitur in Socrate secundum quod est albus, et alitui secundum quod est homo; quia esse album non pertinet ad esse personale Socratis. Esse autem capitatum, et esse corporeum, et esse animatum , totum pertinet ad unam personam Socratis. Et ideo ex omnibus his non fit nisi unum (y) esse Socratis. Et si contingeret quod post constitutionem persona; Socratis adveniret Socrati manus, vel pes, vel oculus sicut accidit in cavo nato, ex his non accresceret Socrati aliud esse, sed solum relatio quadam ad illud esse; quia diceretur esse non solum secundum illa quae prius haliebat, sedetiam secundum ea quae postmodum sibi advenerunt. "

Haec ille.

Patet igitur, ex praedictis, quod quodlibet accidens habet aliud esse ab esse sui subjecti; secundo, quod illud esse differt ab ipso accidente. Exquibus, tertio, sequitur quod actus accidentalis dat subjecto suo esse distinctum a seipso accidente, utpote albedo non solum actuat subjectum, immo dat sibi quoddam esse quod nec est albedo, nec est substantiale sibi. Et sic patet quod minor didi argumenti falsi est. Ad quartum dicitur quod esse substantiale potest dici accidens substantiae completae, modo superius dicto; quia scilicet, nec est ejus essentia, nec pars essentiae, nec de ratione essentia;. Non autem quod sit accidens, id est forma accidentalis; quia, licet adveniat post essentiam completam, non tamen post esse completum. Secus autem est de forma substanti) este substantiis. - essentia sui subjecti Pr. (6) illius persolve. - ejus per se Pr. (y) uiiu"i. - Om. Pr. tiali (a). Quia, si adveniat essentiae completae per aliam formam substantialem quae (6) prior est, necessario etiam advenit esse completo; quia omnis forma substantialis dat esse substantiale completum in aliqua specie ; sicut quaslibet unitas constituit novam speciem numeri, 8. Metaphysicae (t. c. 10). Talis ergo forma, sic adveniens post essentiam completam et esse completum, necessario esset forma accidentalis ; nec posset dare esse substantiale, cum unius entis unum sit ens substantiale quo exsistit. Et sic patet quod non est simile de forma substantiali superveniente essentiae completae. Verumtamen, cum dicimus quod esse superveniat essentiae completa?, intel-igendum quod supervenit essentias completae quantum ad suam rationem specificam, non tamen supervenit essentias completas quantum ad suum proprium modum essendi; quia antequam veniat esse, nullum praecedit complementum in actu in rerum natura. Et in hoc differt a forma accidentali, quas supponit utrumque complementum essentiae cui advenit. Ad quintum dico similiter quod similitudo ibidem facta non valet. Plures enim formas, si essent in composito, necessario dicerent plures actus nullo modo se perficientes. Et ideo illud compositum nullo modo esset unum; quia non posset assignari illud quo fierent unum ; quia, nec seipsis, cum quaslibet forma alterius rationis constituat aliam speciem ; nec per corpus, quia materia non continet formam, sed continetur, nec unit, sed unitur, ut deducit Aristoteles, 1. de Anima, particula 90; et 12. Metaphysicae, particula 53. Sed si ponamus in Socrate unam formam substantialem, et praeter hanc ponamus ibidem alium actum qui est esse, tales actus se invicem perficiunt; immo unus est actualitas alterius; et alter comparatur ad alium ut potentia ad actum, scilicet forma ad ipsum esse. Sicut enim dicit sanctus Thomas, 1 p., q. 3, art. 4 : " Esse est actualitas omnis formas vel naturas; non enim bonitas vel humanitas significatur in actu, nisi prout significamus eam esse. "

Haec ille.

Non enim est inconveniens illud in quo tales duo actus sunt esse simpliciter unum, cum actus et potentia sint unum, ut dicit Aristoteles, 2. de Anima, particula 7. Verumtamen est alia dissimilitudo in proposito. Quia, si plures formas essent in composito, secundum taliter opinantes, omnes sunt de quidditate illius compositi. Et ideo argumentum sancti Thomas bonum est contra eos. Ex hoc enim sequitur quod illud non est vere unum. Sed sanctus Thomas non ponit quod esse et forma substantialis sunt duo actus constituentes quidditatem compositi, immo dicit quod esse accidit illi quidditati. Dicit etiam, secundo Quolibeto, q. 2, art. 1, ad l" , quod ex esse et essentia non resultat aliqua tertia res ; sicut dicebant (a) forma substantiali. - substantia formali Pr. (6) quae. - Om. Pr. illi qui ponunt pluralitatem formarum in composito. Ad sextum dicitur quod quidquid importatur per nomen Socratis explicite, importatur nomine hominis implicite. Et ideo, hic homo non se habet ad hominem ut totum reale ad suam partem ; et illo modo Socrates se habet ad humanitatem, ut alias dictum est. Ad septimum dico quod responsio ibidem posita bona est.

Nec prima illius improbatio valet. Quia ratio unius est negativa; ratio vero entis est positiva. Unde unitas non addit super essentiam nisi negationem divisionis, ens vero dicit actum exsistendi; qui non ita consequitur necessario essentiam creatam, sicut negatio divisionis. Ista responsio est sancti Thomas, 1 p., q. 6, art. 3, ad 1"". Et ideo ratio Commentatoris bene concludit quod unum non dicit aliquid distinctum a re qua dicitur una; sed non probat quod ens participialiter sumptum dicat aliud ab illo quod exsistit. Unde, dicens quod lapis est unus per entitatem superadditam, non potest negare quin illud sit indivisum; sed dicens quod lapis non exsistit per suam essentiam, sed per esse distinctum a sua essentia, utique dicet quod illud esse, quo lapis est, non est quod exsistit, sicut nec albedo est illud quod albatur. Verumtamen dico quod, sumendo ens nominaliter, prout dicit essentiam decem praedicamentorum, ita bene concludit ratio Commentatoris, de ente sicut de uno, quod nullum eorum dicat rem superadditam essentias illius de quo dicuntur.

Secunda similiter improbatio dictas responsionis non procedit. Quia ens sumptum participialiter, quod convertitur cum hoc quod dico, exsistens, non sic est transcendens quod sit essentialiter superius ad decem praedicamenta; quia accidit cuilibet praedicamento quod sit ens illo modo. Sed ens nominaliter sumptum est illo modo transcendens, et essentialiter superius ad decem praedicamenta ; scilicet ad omne quod per se reponitur in praedicamento, et ad omne quod est in praedicamento reductive, quocumque modo. Et ideo, de quocumque praedicatur ejus concretum, scilicet ens, praedicatur esse, ejus abstractum.

Tertia denique improbatio nulla est. Quia, sicut dictum est, exsistens non est essentialiter transcendens; sed ideo dicitur transcendens, quia praedicatur de rebus diversorum generum, licet contingenter. Talia autem taliter transcendentia non convertuntur cum ente nominaliter sumpto. Et ideo, licet ens non praedicet de aliquo nisi essentiam illius de quo dicitur, secus est de hoc transcendente, ens, participialiter sumpto. Verumtamen, concesso quod esse quo substantia est, sit ens vel exsistens illo modo, dictum est in solutione secundi argumenti. Si tunc ulterius arguatur, aut illud esse est exsistens seipso, vel per aliud esse;

dicitur quod non valet divisio nisi in illo quod sic dicitur ens, quod est in suo esse subsistens; non autem in illo quod ideo dicitur ens, quia est dispositio exsistentis; tale enim nec est seipso, nec alio, sed illo aliquid est, quod est idem illi, ut in Deo, vel aliud, ut in creatura. Ad octavum dicitur quod bene concludit quod esse non est principium intrinsecum hominis, vel humanitatis, aut Socratis; sed ulterior deductis non valet: igitur Socrates non exsistit per aliud a sua materia vel forma. Dictum est enim prius, in probatione secundae conclusionis, quomodo compositum ex materia et forma exsistit per formam sicut principium essendi, et exsistit suo esse sicut sua actuali (a) exsistentia. Unde, accipiendo exsistens, pro illo quod denominatur ab exsistentia, tunc ipsum non includit intrinsece nisi materiam et formam. Dico tamen quod si accipiatur exsistens pro illo quod includit exsistentiam et subjectum exsistentiae, ipsum includit aliquid intrinsece praeter materiam et formam, scilicet esse. Patet igitur quod ulterius non valet illatio qua infertur quod ad exsistentiam Socratis (6) nihil requiritur, nisi principia ejus intrinseca. Hoc enim falsum est. Nullum enim principium Socratis est exsistentia Socratis. Sed bene conceditur quod, ad causandum exsistentiam Sociatis, sufficiunt ejus principia intrinseca, loquendo de causa formali, et non de efficiente. Illud autem quod ibi additur, quod exsistentia quandoque est in potentia, quandoque in actu, superius est multipliciter improbatum. Hoc enim adeo est absurdum, sicut si diceretur quod albedo, quandoque est alba, quandoque nigra. III. Ad argumenta Godofridi.

Ad primuni Godofridi dicitur quod major habet multas insolubiles instantias. Nam album et albedo se habent ut abstractum et concretum; quae tamen realiter, necdum grammaticaliter, distinguuntur. Non enim sine causa unum nominatur abstractum, aliud concretum. Abstractum dicit illud solum, quo solo et toto aliquid dicitur tale; concretum autem dicitur, quia habet illud cum aliis conjunctum, et commas-satum, ut alias est dictum. Nec valet instare in divinis ; quia ibi nec abstractum nec concretum in quantum hujusmodi proprie praedicantur, ut dicit Auctor de Causis.

Ad secundum dico quod minor est falsa. Quia sapere non est sapientia , sed esse sapientem; nec cursus est currere, sed esse currentem; nec lux est lucere, sed esse lucentem. Unde talia dicunt quaedam esse accidentalia, causata a formis in subjecto illarum. Ad tertium negatur major. Verbum enim non dicit formam significatam per nomen; sed potius dicit actionem vel passionem secundum formam significatam per nomen. Et hoc, in verbis activis et passivis, ut calefacio, calefio. Si autem sint verba neutra, sufficit quod significent actum praevium formae significata per nomen, vel ipsum suppositi esse secundum talem formam. Patet enim quod, curro, resolvitur in hoc quod dico, sum currens. Non igitur, curro, dicit solum cursum, sed esse cursus in subjecto secundum formam quae dicitur cursus vel hujusmodi. Ad quartum negatur minor. Vita enim dicit essentiam rei viventis; sed vivere dicit actum illius essentiae. Ad quintum dicitur quod positio nostra non tenet quod aliqua creatura per se una, per se componitur ex essentia et esse; sed quod in qualibet creatura per se in genere exsistente sit talis compositio. Unde sanctus Thomas, Qitolibeto 2, q. 2, art. 1, ad l" , dicit sic : " Aliquando, ex his quae simul junguntur, relinquitur aliqua tertia res; sicut ex anima et corpore constituitur humanitas, quae est homo; unde homo componitur ex anima et carne. Aliquando autem, ex his quae simul junguntur, non resultat aliqua tertia res, sed resultat quaedam ratio composita ; sicut ratio hominis albi resolvitur in rationem hominis et in rationem albi. Et in talibus, aliquid componitur ex se, et ex alio; sicut album componitur ex eo quod est album et ex albedine. "

Haec ille.

Et intendit, ut patet in argumento pro cujus solutione illa dixerat, quod ex essentia angeli et ex esse illius non resultat res tertia. Hoc ergo supposito, dico quod in qualibet creatura est compositio esse et essentiae. Et si tolleretur improprietas loquendi, conceditur quod omnis creatura est composita ex esse et essentia. Sicut enim dicit sanctus Thomas, 3 p., q. 2, art. 4, ad 2" : " Omne illud in quo duo conveniunt, potest dici compositum ex illis. " Et cum quaeritur an essentia creaturae sit in potentia simpliciter; distinguo. Aliquid enim esse in potentia simpliciter, dupliciter potest intelligi : primo modo, quod tale, quod dicitur esse in potentia simpliciter, nullo modo est actus, nec actuans aliud, sed purum actuabile; secundo modo, quia illud tale non seipso sufficit ad hoc quod simpliciter sit in actu nisi aliud adderetur ei, sed est in potentia ad aliud quo sit in actu formaliter, licet ipsum, dum est per illud in actu, possit aliud actuare; et sic, secundum quid est (a) actuabile. Tunc dico quod essentia est in potentia simpliciter secundo modo; non autem primo modo; sed solum materia prima est illo modo simpliciter in potentia. Et tunc negatur consequentia : Essentia creaturae est in potentia simpliciter; ergo est materia ; et similiter ista : est in potentia secundum quid; i"itur est simpliciter in actu seipsa. Patet enim quod istae consequentiae non valent propter multiplicem acceptionem ejus quod est in potentia simpliciter, et in potentia secundum quid, et in actu simpliciter, I (a) et sic, fecundum quid est. - et sit quid Pr. LIBRI I. SEN TENTURUM et in actu secundum quid. Sicut enim distinctum est de hoc quod dico, in potentia simpliciter, ita potest distingui de hoc quod dico, ens in actu simpliciter. Unde illud quod est in potentia secundo modo, nihil prohibetesse actum vel formam.

Aliter tamen posset dici quod aliquid esse in potentia simpliciter potest dupliciter contingere, scilicet quia possumus loqui de actu et potentia in genere entis quod dividitur in decem praedicamenta, vel de actu et potentia in genere entis quod dicit actum exsistendi. Primo modo quod est in potentia simpliciter est materia prima; non autem secundo modo, tantum (a). Et tunc consequentia nulla est; nam essentia lapidis, licet sit in potentia simpliciter secundo modo, non tamen primo modo, sed materia prima utroque modo. Ad sextum dicitur quod esse quod est a forma, fluit a forma, non per modum effecti ab ea , sed per modum sequelae. Forma enim dicitur esse principium ipsius esse, non proprie agendo ipsum, quia tunc prius esset quam ageret illud esse, et consequenter prius esset quam esset, quia non est nisi per esse. Dicitur tamen forma facere esse improprie; quo modo loquendi utitur sanctus Thomas, 1 p., q. 77, art. 6, ubi dicit " quod forma substantialis facit esse simpliciter, forma autem accidentalis facit tantum esse tale", illud autem facere, secundum quod dicit ibidem ad tertium, ostendendo quomodo anima est causa suorum actuum, non est (6) " per aliquam transmutationem, sed per naturalem consequentiam, sicut ex uno naturaliter resultat aliud, ut ex luce color (y) j.

- Haec ille.

Unde dico quod forma ideo dicitur facere esse, quia per ipsam essentia est proprium susceptivum illius actualitatis quae (o) est esse, secundum quod fuit dictum superius, in probatione secundae conclusionis, per sanctum Thomam, secundo Contra Gentiles, cap. 54. Illud autem quod iste addit quod effectus causae formalis est ipsa forma, falsum est, nec ab ipso probatur. Ad septimum dictum est superius, in ultima conclusione, quia esse creaturas, nec est Creator, nec proprie creatura, sed quid concreatum ; et tale non est proprie ens, sed coexsistens; nec tamen sequitur quod sit nihil. Et ad argumentum dicitur quod Augustinus (s) intelligit per illud, quod nec est res, nec aliquid rei; et (Q tale nihil est; cujusmodi non est esse exsistentiae. Aliter potest dici, quod est res, sed non subsistens; tale autem nihil prohibet esse suum esse. Hanc responsionem ponit sanctus Thomas, de Veritate, q. 1, art. 4, ad 4 . Presertim enim cum dicitur quod nihil creatum est suum esse, intelligitur de essentiis in genere praedicamentali proprie repositis; nulla enim talis essentia potest esse suum esse, nisi sit Deus, ut probat sanctus Thomas, secundo Contra Gentiles, cap. 52, sic dicens : " Ipsum esse competit primo agenti secundum propriam naturam ; esse enim Dei est ejus substantia, ut supra ostensum est. Quod autem competit alicui secundum propriam naturam, non convenit aliis nisi per modum participationis; sicut calor aliis corporibus ab igne. Ipsum igitur esse competit aliis a primo agente per quamdam participationem. Quod autem competit alicui per participationem, non est substantia ejus. Impossibile est igitur quod substantia alterius entis, praeter agens primum, sit ipsum esse. "

Haec ille.

Ex quo patet quod, quia esse est ipsa Dei essentia, nulli creatae essentias potest communicari quod sit esse, sicut (oc) nec quod sit divina natura, sed solum quod participet esse. Ad octavum negatur minor. Nulla enim ratio superius facta ad probandum quod nulla essentia creaturae sit suum esse, probat distinctionem inter esse et esse. Nec valet quod iste fingit. Falsum enim est et absonum quod esse sit indifferens ad esse et ad suum oppositum. Falsum etiam est quod actualitas participet actualitatem, vel esse participet esse; sicut absonum est quod forma participet formam, vel albedo albedinem, aut idem seipsum, licet dicatur quod subjectum participat formam; maxime, quia, secundum quod probatum est in prima conclusione, si esse sit subsistens, in nullo receptum, non potest esse participatum, nec finitum, nec multiplicatum, immo esset illimitatum, omnem perfectionem essendi continens; et sic non remanet, etiam volentibus fingere, aliquis modus participandi. Nec valet consequentia : esse lapidis est creatura; ergo est indifferens ad esse et non esse, et participat esse. Ista, inquam, consequentia non valet, nisi aliquis loquatur proprie de creatura, scilicet quae est subjectum creationis. Si enim loquatur de creatura generaliter, prout extendit se tam ad illud quod creatur quam ad illud quod est ratio creationis et formalis terminus, tunc consequentia nulla est; sed antecedens est verum. In primo autem sensu est falsum; quia esse creaturae non proprie fit, nec creatur; sed est formalis terminus creationis; et ideo potius dicitur concreari quam creari, et potius concreatum quam creatum ; nec proprie corrumpitur, aut redit in nihilum, sed. essentia creatura , acquirendo vel perdendo esse, fit et corrumpitur. Sicut enim dicit Aristoteles, 3. Metaphysice, particula 17 : Puncta, et linex, et superficies non generantur, nec corrumpuntur, nec sunt talia, ut quandoque sint, quandoque non sint. Et idem ponit de omni forma inexsistente alicui et non subsistente, in septimo Metaphysices, particula 26, ubi vult quod nec sphaera fit, nec ciipruni, sed compositum. Ex quo potest colligi quod nihil non subsistens proprie fit, aut corrumpitur, aut desinit esse, vel incipit esse. Cum ergo esse creatura; minime subsistat, non proprie creatur, aut annihilatur, aut est, aut non est, aut incipit et desinit; sed omnia talia dicuntur de illo quod est per illud esse, et non de ipso esse. Ad nonum dicitur quod, licet major a multis multipliciter glossetur, tamen in proposito dico quod solum habet verum in illis distinctis realiter quorum unum non dependet ab alio essentialiter, nec essentialiter sequitur ad aliud ; sed in aliis non tenet exemplum. Propter defectum primi, quia totum essentialiter dependet a partibus suis, et materia a forma, et esse ab essentia, ideo, nec totum sine parte, nec materia sine forma, nec esse sine essentia, nec essentia sine esse potest exsistere; quia esse dependet ab essentia, sicut a sustentante illud, essentia vero dependet ab esse, sicut perfectibile a sua perfectione; a simili ratione, et propter consimilem defectum , relatio non potest inesse sine sui fundamento et terminis a quibus essentialiter dependet. Et propter defectum secundi, quia propria passio naturaliter sequitur ex propriis principiis essentialibus subjecti, et relatio ex fundamento et termino, ideo, posito subjecto, necessario ponitur passio, et positis duobus albis, necessario similitudo resultat; secus de relationibus quas quidam dicunt extrinsecus advenientes. IV. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli dicitur primo quod osse et essentia non proprie dicuntur duae res, aut duo entia. Secundum enim quod dicit sanctus Thomas, 1 Sentcnt., dist. 25, q.l, art. 4, et allegat Avicennam, " hoc nomen, res, et hoc nomen, ens,differunt,secundum quod est duoconside-rare in re, scilicet quidditatem et rationem ejus, et esse illius. Et a quidditate sumitur hoc nomen, res; sed hoc nomen, ens, sumitur ab esse rei. "

Haec ille sententialiter.

Sciendum etiam, sicut supra tactum est, quod ens potest dupliciter sumi, scilicet secundum quod significat essentiam rei, et sic dividitur in decem praedicamenta; vel secundum quod significat actum essendi. Ex quibus patet quod esse actualis exsistentia; non est res (a) proprie loquendo, cum non sit aliqua quidditas; et consequenter, non est alia res ab essentia creaturae. Item, sequitur quod non est proprie ens, secundum quod ens significat actum essendi, cum non sit quod exsistit; nec est ens, proprie, secundum quod ens significat essentiam. Dicitur tamen cutis, vel rei. Et ideo non proprie dicitur aliud ens ab essentia, nisi dicatur ens esse, illud quod exsistit in suo esse, vel est principium essendi, vel est dispositio entis, ut supradietum fuit in solutione secundi; sed proprie loquendo, non est aliud ens, presertim prout ens dicit actum exsistendi et est substantivum. Quia enim forma vel actus importatus per ly ens, non plurificatiir in essentia et esse, ita quod per aliud esse formaliter sit ipsa essentia, et per aliud ipsum esse, ideo non dicitur proprie quod sint duo entia; sicut nec album, nec albedo proprie sunt duo alba ; quia nomen substantivum, ad hoc quod dicatur pluraliter, requirit plurificationem forma? significatae, et nomen adjectivum requirit plurificationem suppositorum, ut dictum est alias. Et ideo, esse et essentia non sunt duo exsistentia, sive ly exsistens sit substantivum, sive adjectivum. Dicitur secundo quod concesso, licet abusive, quod esse et essentia sint duae res, vel duo entia, prout ly ens dicit illud quod ponitur in pradicamento, negatur major argumenti facti. Dico enim quod isto modo loquendi, essentia est alia res ab illo quo formaliter ponitur in rerum natura et extra nihil. Dico enim quod essentia est extra nihil formaliter per esse, prout ly nihil opponitur enti quod dicit actum exsistendi ; sed tamen, cum hoc concedo quod essentia seipsa est extra nihil quod opponitur enti quod dicit essentiam alicujus praedicamenti. Et si probatur quod immo essentia seipsa sit formaliter extra nihil, etiam primo modo, tunc probatio non valet. Non enim sequitur : essentia lapidis est alia ab eo quo formaliter est extra nihil illo modo; ergo, in quantum alia, est extra nihil; licet bene sequatur : ergo, in quantum alia, non est extra nihil. Et ita non sequitur contradictio. Et cum probatur illa consequentia negata, quia in quantum alia non est nihil, distinguo antecedens. Dico enim quod essentia, in quantum alia abesse, quamdiu est sub esse, est aliquid denominative et subjectivo; sed non est aliquid formaliter; immo est nihil; isto modo, scilicet non exsistens; sed non est nihil primo modo, id est, non essentia. Et sicut distinguitur de nihilo, non in se, sed secundum distinctionem sui oppositi, scilicet entis; quoties enim dicitur linum oppositorum, toties dicitur reliquum, 1. Tetricorum (cap. 12); ita potest distingui de alietate. Essentia enim, pra-cisa ab esse, est alia ab esse alidnte essentiae, sed non alietate exsistendi actualiter, ita quod sit aliud exsistens. Ad replicaui contra solutionem ibi datam, dico quod esse perficit et trahit extra nihil aliud, et non nihil; scilicet essentiam. Essentia enim, praecisa ab esse, licet nihil sit actu in genere exsistentium, est tamen ens et aliquid in genere essentialium, hoc est, non est ens prout dicit actum exsistendi, sed est ens prout dicit essentiam alicujus praedieamcnti. Sed tamen, quamdiu essentia est sub esse, ipsa est aliquid utroque modo. Et ideo, consequentia ultima non valet, qua dicitur : es"c perlicit essentiam, quae est extra nihil; ergo essentia seipsa est extra nihil illo modo; sicut nec ista : albedo perficit lignum, quod est album ; ergo lignum seipso est album. Sic in proposito. Essentia enim, quamdiu est sub esse, seipsa est formaliter ens, et aliquid, in genere entis praedicamentalis; et ita etiam esset, posito quod non esset sub esse actualis exsistentiae. Sed loquendo de ente prout dicit exsistentiam, et de ly aliquid, prout convertitur cum ente illo modo dicto, et ly nihil, ut opponitur enti, tunc dico quod essentia, in quantum alia ab esse, quamdiu est sub esse, non seipsa formaliter est ens, nec aliquid, sed tamen denominative et subjective est ens et aliquid; sicut lignum, quamdiu stat sub albedine; si quaeratur an in quantum aliud ab albedine sit album, dicetur quod sic denominative, sed non formaliter et intrinsece, sed album formaliter et intrinsece est compositum ex ligno et albedine; similiter, exsistens formaliter et intrinsece est compositum ex esse et essentia, sed exsistens denominative dicitur essentia, ut praescindit ab esse, sicut subjectum praescindit ab actu. Patet ergo quod non sequitur : esse perficit aliquid ; igitur illud aliquid seipso est ens, et aliquid, intrinsece et formaliter. Ad secundum negatur major. Nec probatio valet. Quia, cum quaeritur, an essentia posita in rerum natura prout subjicitur illi quo etc, sit res posita seipsa in rerum natura, vel per aliam cui subjiciatur, dico quod essentia quae subjicitur, ponitur seipsa in rerum natura, prout res dicit quidditatem; si autem dicat actum, dico quod essentia, sic subjecta, ponitur in rerum natura per esse cui substat. Et cum probatur quod non, quia aut esse imprimit aliam realitatem etc, dico quod esse est realitas, id est actualitas essentiae, si realitas dicit ratitudinem actualiter exsistendi. Et ideo distinctio arguentis nulla est. Nec enim esse imprimit ipsi essentiae aliquam realitatem, nec communicat ei suam; sed est actus et realitas essentiae. Esse enim non debet concipi per modum alicujus habentis realitatem vel esse, nec per modum principii essendi vel entis, sed per modum dispositionis et actus entis in quantum ens. Concesso tamen, ad bonum intellectum, quod esse communicat essentiae realitatem, cum ulterius infertur quod tunc, si esse communicat essentiae suam propriam realitatem, tunc non ponitur in rerum natura nisi unum, etc, dico, ut prius, quod esse et essentia non sic ponuntur in rerum natura, quasi duo, quorum quodlibet sit proprie quod est, vel quod exsistit; sed tamquam duo, quorum unum est quod est, aliud quo est. Unde argumentum bene probat quod esse et essentia non sint proprie loquendo duo exsistentia, nec duae res, prout res dicit illud quod rate exsistit. Cum hoc tamen stat quod, large loquendo, sunt duae res et duo posita in rerum natura Nec valent consequentiae ibi factae : essentia ponitur per illud cui subjicitur; ergo non sunt duo, isto modo posita; similiter nec sequitur : ergo nihil ponitur nisi esse ; ista enim duo sic ponuntur non ut quodlibet eorum sit quod, sed quia unum est quod ponitur et aliud est illius positio. Ad tertium negatur major. Dico enim quod esse ponit essentiam in rerum natura, et forma ponit ipsam materiam ; et tamen esse est perfectio essentiae, et forma est perfectio materiae. - Ad probationem majoris dico quod, concesso quod perfectio praesupponit suum perfectibile posse subjici, et perfici, ac recipere, tamen bene stat, cum hoc, quod, licet perfectibile habeat illa tria ex se, ipsum tamen de se nihil est, prout nihil opponitur enti quod significat actum exsistendi; sed non est nihil, prout nihil opponitur enti (a) quod dicit quidditatem, aut essentiam praedicamentalem. Tale autem, quod de se nihil est primo modo, potest subjici, perfici, et recipere, et deferre perfectionem ac trahi extra nihil.

Et ad illud quod replicatur de materia prima, dicitur, ut prius, quod materia est extra nihil seipsa, illo modo quo dictum est de essentia; et illo modo est vel non est nihil seipsa, sicut de essentia dicebatur. -

Et cum probatur quod non sit simile de materia prima et de essentia creaturae, dico quod non est per omnia simile, ut patuit in secunda conclusione; tamen sufficit similitudo quoad hoc quod, sicut materia non ponitur extra nihileitatem exsistentiae nisi per formam, ita nec aliqua creatura subsistens, vel quae est quidditas, aut pars quidditatis creatae, ponitur extra nihil exsistentiae, nisi per actualitatem sibi impressam ab actualitate subsistente, scilicet a Deo; et hoc habet exspectare lapis antequam actualiter exsistat. Licet enim (6) forma lapidis sit actus et perfectio materiae in genere entis quod dicit essentiam, non tamen est actus sufficiens ad hoc quod lapis exsistat, nisi aliud superveniat. Esse enim est actus primus in via resolutionis essentialis, sed est actus ultimus in via compositionis, ut fuit tactum in secunda conclusione. Ad quartum negatur major, si realitas dicat ratitudinem exsistendi; conceditur tamen, si dicat quidditatem secundum quod proprie sumitur, ut dictum fuit. Et cum probatur negatum, quia, si differt, jam non est sua, negatur, etc.

Et ad replicam contra distinctionem , dicitur quod essentia lapidis seipsa habet quod sit realitas, secundo modo. Sed lamen ex hoc non sequitur quod sit realitas actu, licet semper sit realitas in rerum natura illo modo capiendo rem et realitatem. Nec sequitur quod res sine esse possit esse; sed solum sequitur quod essentia lapidis sine exsistentia est realitas illo modo. Si vero realitas lapidis primo modo sumatur, qui satis est impro-prius, tunc essentia (y) lapidis non est realitas, nec a se, nec ab alio; quia non est illo modo realitas, (a) quod significat actum exsistendi; sed non est nihil prout nihil opponitur enti.

Om. Pr. (6) enim.

Om. Pr. (y) essentia. - esse Pr, scilicet ratiludo vel actualitas exsistendi; sed ipsam esse est ejus realitas. Concedo tamen quod illo modo est res per ipsum esse. Et tunc, cum infertur quod si esse est realitas essentiae, sequitur quod est idem cum ea, negatur consequentia; licet posset concedi quod est idem secundum esse, nec est aliud exsistens ; negatur tamen quod illa essentia sit esse quo exsistit. Ad quintum negatur major. Nec valet sua probatio. Dictum est enim supra quod actualitas qua aliquid ponitur extra nihil in rerum natura, accipiendo rem pro illo quod habet ratum modum exsistendi, non est ipsa res quae exsistit. Nec valet distinctio de actualitate materiae per formam (a), et de actualitate essentiae peresse. Generaliter enim verum est quod, tam hic quam ibi, actus distinguitur a potentia.

Confirmatio etiam nulla est. Non enim est verum quod omnis essentia sit quaedam actualitas in genere exsistentium, quidquid sit de genere entium praedicamentalium; omnis enim essentia creata est in potentia ad actualitatem essendi, ut probat Avicenna, ex hoc quod habet actum exsistendi ab alio; modo nihil est in potentia ad seipsum. Ad sextum negatur minor. Affirmatio enim hominis non est ipsum exsistere hominis; sed est essentia hominis. Quod ex hoc patet, quia sive homo exsistat, sive non, semper tamen homo et non homo opponuntur sicut affirmatio et negatio. Tunc ad probationem minoris dicitur quod positio lapidis in rerum natura, non dicit solam lapidis affirmationem, sed superaddit actum illius affirmationis; et ideo, cum negatur lapis poni in rerum natura, non solum negatur lapis, immo actualitas lapidis, et actualitas affirmationis. Similiter, falsum est quod lapidem esse vel exsistere, et lapidem habere realitatem, idem sint, sumendo realitatem pro quidditate; sumendo autem realitatem pro actualitate, verum esset, sed tunc negatur quod realitas lapidis sit essentia aut affirmatio lapidis. Ad septimum dicitur quod minor est falsa ; quia realitati, hoc est, essentiae lapidis opponitur negatio quaedam in genere entis quod dicit essentiam praedicamentalem ; realitati vero exsistentia; lapidis, id est actualitati qua? est esse lapidis, directe opponitur negatio in genere exsistentis. Constat autem primam negationem et secundam non esse eamdem negationem, cum secunda conveniat quandoque essentiae lapidis, prima autem nullo modo sibi possit convenire. Et cum dicitur quod distinctio ista de negatione vel nihilo non valet,

dicitur quod, licet arguens illam non sustineat, tamen, ex ejus inadvertentia, adeo deceptus est, quod per illam omnia sua argumenta solvuntur. Non plus enim ridiculum est distinguere de nihilo, quam de non ente. Sed constat quod Philosophus, 5. Physicorum, particula 8; et 4. Metaphysiex, particula 2, distinguit de multiplici non ente. Quare non est inconveniens distinguere de nihilo, prout negat exsistentiam. Ad octavum dicitur quod conceptus entis quod dicit essentiam, nihil addit ad illud de quo praedicatur; sed conceptus entis quod dicit exsistentiam, aliquid superaddit. Et ideo, ad probationem antecedentis, in sensu quem nego, dicitur quod lapis, prout praescindit ab esse (a), est nihil, modo superius exposito. Ad nonum dicitur quod lapis in potentia potest dici dupliciter. Primo modo, prout potentia respicit actum qui est; ut illud dicatur lapis in potentia, quod non habet exsistere, sed est in potentia ad exsistere. Secundo modo, prout potentia respicit actum qui est forma; ut illud dicatur lapis in potentia quod non habet formam substantialem lapidis, sed potest habere. Et ita potest generaliter distingui de ente in potentia: scilicet de ente in potentia, in genere essentiarum; vel de esse in potentia, in genere exsistentiarum; sive, quod idem est, de potentia, in genere entis quod dicit essentiam, vel in genere entis quod dicit exsistentiam. Tunc dico quod ens in potentia, in genere essentiarum, destruit ens totaliter; sed ens in potentia, in genere exsistentiarum, non destruit ens. Rosa enim, licet non exsistat, adhuc est rosa; et ens in potentia, in genere exsistentiae, adhuc est ens et essentia quaedam. Negatur ergo quod ens in potentia, isto modo quo dictum est, totaliter destruat ens. Et ideo actus oppositus illi potentiae aliquid addit ad illa quibus convenit.

Ad confirmationem dico quod lapis, conceptus ut non positus in esse, concipitur ut nihil, in genere exsistentiae; non tamen ut nihil, in genere essentiae. Ad decimum dicitur quod, cum dicimus: lapis est ens, ly ens, potest dicere actum exsistendi, vel essentiam praedicamentalem, vel compositionem animae, seu veritatem propositionis. Si primo modo sumatur, tunc dico quod ens addit ad lapidem ; si secundo modo, vel tertio, nihil est ad propositum. Ad undecimum negatur minor. Dico enim quod verbum non omnino significat idem quod nomen verbale, ut amor et amare, cursus et currere. Currere enim dicit esse cursus in subjecto, sive participationem cursus in subjecto, et non dicit directe ipsum cursum; similiter, lucere dicit esse quod subjectum habet a forma quae dicitur lux. Nomina autem verbalia, ut cursus et hujusmodi, dicunt principaliter ipsas formas, et non esse, quod fluit ab eis. De verbis Commentatoris, sciendum quod ipse vocat formam mobilem, esse fluens a forma; formam quiescentem vocat illud quod est principium talis esse. Ad duodecimum responsum est in conclusione LIBRI I. SEN TENTURUM tertia. Avicenna enim aliter ponebat distinctionem, inter esse et essentiam, quam ponat sanctus Thomas, ut ibidem patuit ex verbis ejus. Esse enim non distinguitur ab essentia, quasi accidens a subjecto, vel quasi aliquid totaliter extraneum a quidditate rei; sed sicut aliquid per principia essentia? constitutum ; non quidem illo constitutionis modo, quo totum constituitur ex partibus ; sed illo modo quo effectus formaliter constituitur per formam, tamquam naturalis formae sequela; sicut esse hominem ex humanitate, esse album ex albedine. V. Ad argumenta Warronis.

Ad primum Warronis dico quod consequentia non valet; quia esse, proprie loquendo, non est aliud ens, nec alia res ab essentia; et ideo, quaestio an est, non ponit in numerum rerum, proprie loquendo, sicut aliie quaestiones, scilicet quia est, propter quid est, et quid est. Ad secundum dico quod Linconiensis solum intendit quod esse, dictum de prima causa vel de creatura, non ponit multiplicitatem essentiarum, nec rerum, proprie loquendo, in illo de quo dicitur. Cum hoc tamen stat quod essentia creatura? sit aliud a suo esse. Ad tertium dicendum quod Augustinus non intendit quod prima materia proprie creetur; et consequenter, nec prius, nec post creatur quam forma. Sed intendit loqui de materia, prout subjectum accidentium dicitur materia; tale enim, prius natura producitur, quam sua accidentia sibi insint; et hoc, quia prius natura est potentia, respectu actus accidentalis, quam actus accidentalis. Sed hoc non est ad propositum ; quia esse non se habet ad essentiam, ut accidens ad subjectum. Et ideo, non oportet quod essentia prius creetur quam esse; sed eadem creatione producitur essentia et acquirit esse. Ad quartum dicendum quod creatura, seipsa primo, et non ratione alicujus partis solum, est terminus creationis, ut quod terminat. Et ideo, non oportet quod quaelibet pars ejus sit actualitas quaedam ; sed sufficit quod essentia, quas primo et per se creatur, sit actus, modo exposito, non autem actualitas. Sed.esse creaturae, quod est ejus actualitas, est formalis terminus creationis. VI. Ad argumenta aliorum.

Ad primum aliorum negatur minor. Per creationem enim, numquam acquireretur respectus ad agens, nisi acquireretur esse in quo fundatur talis respectus. Et ad probationem dico quod, accipiendo realitatem pro actualitate, negatur quod tota realitas praecesserit ab aeterno, vel praefuerit ab aeterno, extra Deum. Similiter, accipiendo realitatem pro quidditate, negatur quod illa praefuerit ab aeterno, extra Deum. Sed conceditur quod tam essentiam quam ipsum ejus esse, Deus aeternaliter intellexit; ac per hoc, quodlibet eorum fuit in Deo aeternaliter, ut intellectum in intelligente. Ex quo provenit quod aeternaliter rosa est rosa, rosa est essentia; sed non aeternaliter fuit, nec aeternaliter exsistebat. Ad secundum dicitur quod licet forte, secundum ethimologiam vocabuli, exsistere sit extra suas causas sistere; in se tamen, Deus exsistit qui nullam habet causam. Sed quidquid sit de hoc, tamen argumentum non plus concludit, nisi quod effectus positus extra suas causas, acquirit respectum ad eas. Sed non probat quod solum respectum acquirat; immo videtur implicari contradictio in dictis istorum, ut probat unus alius Doctor. Isti enim ponunt quod esse et essentia sunt penitus eadem res, sed differunt sola intentione; et cum hoc, dicunt quod res essentiae fuit ab aeterno, esse vero rerum non fuit ab aeterno. Siquidem hoc est expressa contradictio; quia res aeterna et res non aeterna non sunt eadem res; sicut dicit Commentator, 10. Metaphysicx, commento 26. Et sine eo patet quod est expressa contradictio. Res enim aeterna est ab aeterno, res vero non aeterna non est ab aeterno. Si igitur est eadem res, idem erit et non erit; et iterum, idem erit prius se; et multa alia inconvenientia. Ad tertium dico quod major implicat contradictionem ; quia, si transfertur de potentia in actum, saltem acquirit actum; nisi dicatur quod potentia efficitur actus et convertitur in actum. Verumtamen, concedo quod illud idem, quod prius fuit in potentia, postea illud idem numero est in actu. Et sic est in proposito. Nam essentia creaturae, prius fuit in potentia ad esse; et illa eadem acquirit esse. Unde argumentum imaginatur quod quidquid est in creatura, transferatur de potentia in actum; quod est inintelligibile, nisi actus transferatur de potentia in actum. Ad quartum dicitur negando minorem. Essentiam enim poni in actu, non dicit essentiam et solum respectum ad agens; sed etiam dicit actum, qui est ratio quod essentia fundet illum respectum. Unde, secundum quod ponit sanctus Thomas, in tractatu de Qualuor Oppositionibus : " Esse diversimode se habet ad creationem et ad generationem. Esse enim est prima rerum creatarum, secundum Auctorem libri de Causis. Non quod creatio sit, ut in subjecto, in ipso esse, cum creatio passiva sit accidens, cujus est habere subjectum ; sed , ut in subjecto, est in ipsa creatura. Sed creatio, secundum quod relatio est, terminat respectum per se ad ipsum esse rei creatae, et ad rem per ipsum esse. Quod patet: quia extremum relationis ipsius realiter est in creatura; quod non contingeret, nisi creatura haberet esse realiter. Ipsum tamen esse nullius accidentis est susceptivum, sed ipsum quod est. Ideo, in re habente esse, secundum illud quod relatio habet commune cum aliis accidentibus, relatio pertinet ad rem ; sed, secundum propriam rationem ejus, quae est referri ad alterum, pertinet ad ipsum esse rei per se, per quod res refertur ad Deum. Esse namque divinum proprie est ratio creandi; quia per creationem omnes res communiter accedunt ad participandum esse quantum est eis possibile, non autem naturam divinam; ipsa enim non participatur a creatura, licet ibidem sit esse et natura et sapientia et potentia, sive quodcumque hujusmodi; hujusmodi autem in paucis reperitur. In generatione vero non dicitur generatum ipsum ad participandum esse generantis, sed ad participandum naturam ejus; aliter, cum esse sit suppositi, in tali natura foret participatio in supposito, et sic Socrates generaret Socratem. Ideo, in generatione, Socrates non generat Socratem, cum suppositum non habeat nisi unum esse incommunicabile ; sed homo generat hominem ; natura enim manet una secundum rationem naturae, cum definitio sit una. Deus vero non creat Deum ; Deus enim nomen naturae est, sicut homo. Ens tamen creat ens; ideo, relatio creatura ad Deum fundatur super esse creaturae. Relatio vero unius rei ad aliam super ipsas res principaliter fundatur, ut dictum est. Ideo, proprie, actio creaturae ad rem terminatur; unde, compositum est quod generatur, secundum Philosophum 7. Metaphysicae (t. c. 26); compositum enim habet naturam generantis; ad ipsum autem esse, ex consequenti, cum compositi sit esse. Actio vero Dei, qua producit totam rem simul constitutam ex suis principiis, ad ipsum esse terminatur quod est intimum et maxime formale in re, cum in ipso esse rei salvetur alterum extremum relationis, ut dictum est (a). "